Bài thuyết trình Báo cáo Chương trình đánh giá nhanh tình hình tiếp cận Insulin tại Việt Nam 2008
BÁO CÁO CHꢀꢁNG TRÌNH ꢂÁNH GIÁ
NHANH TÌNH HÌNH TIꢃP CꢄN INSULIN
TꢅI VIꢆT NAM
2008
Báo cáo về tình hình tại Hà Nội và khu vực
phía Bắc Việt Nam
Tác giꢇ:
David Beran, ꢀiꢁu phꢂi viên dꢃ án, Quꢄ Insulin Quꢂc tꢅ (International Insulin Foundation)
Cùng vꢈi sꢉ hꢊp tác cꢋa:
Giáo sư Tꢆ Vꢇn Bình, Bꢈnh viꢈn Nꢉi Tiꢅt Trung ꢊꢋng, Hà Nꢉi
Tiꢅn sꢌ Hoàng Kim ꢊꢍc, Bꢈnh Viꢈn Nꢉi Tiꢅt Trung ꢊꢋng, Hà Nꢉi
Tiꢅn sꢌ Lê Quang Toàn, Bꢈnh Viꢈn Nꢉi Tiꢅt Trung ꢊꢋng, Hà Nꢉi
Tiꢅn sꢌ Kate Armstrong, Ngưꢎi sáng lꢏp và ꢐꢑng thꢎi Chꢒ tꢓch tꢔ chꢕc CLAN-Làm bꢆn vꢍi bꢈnh
Tꢇng sꢖn thưꢗng thꢏn bꢘm sinh
Dưꢈi sꢉ hꢌ trꢊ cꢋa:
Liên ꢐoàn ꢀái Tháo ꢀưꢎng Quꢂc tꢅ (International Diabetes Federation)
Mꢍc lꢍc
Danh mꢍc biꢎu ꢏꢐ .........................................................................................................................ii
Danh mꢍc bꢇng..............................................................................................................................ii
Danh mꢍc phꢍ lꢍc .........................................................................................................................ii
Acronyms ..................................................................................................................................... iii
1. Tóm tꢑt sꢒ lưꢊc..........................................................................................................................1
1.1. Nhꢀng phát hiꢁn chính .....................................................................................................2
1.2. ꢂꢃ xuꢄt chính .......................................................................................................................3
2. Thông tin nꢓn.............................................................................................................................4
2.1. ꢂái Tháo ꢂưꢅng ..................................................................................................................4
2.2. Insulin...................................................................................................................................4
2.3. Liên ꢆoàn ꢂái Tháo ꢂưꢅng Quꢇc tꢈ (IDF) .........................................................................5
2.4. Quꢉ Insulin Quꢇc tꢈ (International Insulin Foundation).....................................................6
2.5. Chương trình ꢂánh giá nhanh Tình hình Tiꢈp cꢊn Insulin– phương pháp ꢆánh giá..........6
RAPIA cung cꢄp thông tin vꢃ nhꢀng mꢋng sau: .........................................................................6
2.6. Thách thꢕc gây ra bꢙi nhꢚng bꢈnh không lây nhiꢛm tꢆi Viꢈt Nam.................................7
2.7. Thꢌc hiꢁn RAPIA tꢍi Viꢁt Nam ............................................................................................9
3. ꢂái Tháo ꢂưꢔng tuýp 1 và tuýp 2 tꢕi Viꢖt Nam.....................................................................9
3.1. Tình trꢍng thꢎa cân và béo phì gia tꢏng............................................................................12
3.2. Tình trꢍng bꢁnh..................................................................................................................14
3.3. Tꢐ lꢁ tꢑ vong .......................................................................................................................15
3.4. Chi phí................................................................................................................................15
4. Nguꢐn cung cꢗp thuꢘc cꢋa Viꢖt nam.....................................................................................19
5. Insulin cꢋa Viꢖt nam và nguꢐn cung cꢗp thuꢘc uꢘng, sꢘ lưꢊng và giá cꢇ..........................20
6. Tiꢙp cꢚn vꢈi bꢒm kim tiêm.....................................................................................................27
7. Chꢛm sóc cho bꢖnh ꢏái tháo ꢏưꢔng ......................................................................................27
7.1. Hà Nꢒi................................................................................................................................31
7.2 Tꢐnh Thái Nguyên và huyꢁn Phú Bình ................................................................................32
8. Dꢍng cꢍ chuꢜn ꢏoán và cꢒ sꢝ hꢕ tꢞng...................................................................................32
9. Nhân viên y tꢙ và ꢏào tꢕo tꢚp huꢗn .......................................................................................33
10. Sꢉ tham gia cꢋa cꢟng ꢏꢐng...................................................................................................33
11. Giáo dꢍc bꢖnh nhân..............................................................................................................35
12. Vꢗn ꢏꢓ vꢓ tuân thꢋ yêu cꢞu chꢛm sóc ꢏiꢓu trꢠ....................................................................35
13. Khuôn khꢡ chính sách ..........................................................................................................36
Tꢕi Viꢖt Nam có nhꢢng chưꢒng trình mꢍc tiêu Quꢘc gia nhꢗt ꢏꢠnh. Nhꢢng chưꢒng trình
này nhân ꢏưꢊc nguꢐn ngân quꢣ ꢏꢤc biꢖt và ꢏưꢊc TW rꢗt quan tâm. ꢂó là nhꢢng chưꢒng
trình như:.....................................................................................................................................37
14. Y hꢥc cꢡ truyꢓn......................................................................................................................37
15. Nhꢢng vꢗn ꢏꢓ khác ...............................................................................................................37
16. Các hꢊp tác và sáng kiꢙn hiꢖn có.........................................................................................37
17. Thꢇo luꢚn ...............................................................................................................................38
18. ꢂꢓ xuꢗt ...................................................................................................................................40
Danh mꢍc biꢎu ꢏꢐ
Biꢜu ꢐꢑ 1 – Gánh nꢝng bꢈnh không lây nhiꢛm gia tꢇng tꢆi Viꢈt Nam giai ꢐoꢆn 1998-2005, tꢞ lꢈ
tꢟ vong do nhꢚng nguyên nhân khác nhau (13)......................................................................8
Biꢜu ꢐꢑ 2 – Tuꢔi hiꢈn nay, tuꢔi ꢐưꢗc chuꢘn ꢐoán và thꢎi gian mꢠc bꢈnh cꢒa nhóm bꢈnh nhân
ꢀTꢀ tuýp 1 ꢐꢇng ký tꢆi các bꢈnh viꢈn nhi ...........................................................................11
Biꢜu ꢐꢑ 3 – Sꢂ lưꢗng nhꢚng yꢅu tꢂ nguy cꢋ dꢡn ꢐꢅn ꢀTꢀ tꢆi nhꢚng vùng khác nhau ꢙ Viꢈt Nam
(18)........................................................................................................................................13
Biꢜu ꢐꢑ 4 – Các nguꢑn tài chính cho chꢇm sóc ꢀTꢀ...................................................................18
Biꢜu ꢐꢑ 5 – Phꢢn trꢇm tꢇng trưꢙng hàng nꢇm cꢒa thꢓ trưꢎng insulin tꢆi Viꢈt Nam 2005-2008 ...21
Biꢜu ꢐꢑ 6 – Giá cao nhꢣt, thꢣp nhꢣt và giá trung bình cho mꢤi ꢐꢋn vꢓ insulin (tính theo US$) ꢙ
các cꢣp khác nhau trong hꢈ thꢂng y tꢅ ..................................................................................22
Biꢜu ꢐꢑ 7 – Chi phí chꢇm sóc ꢀTꢀ tuýp 1 cho trꢥ trưꢍc và sau khi chưꢋng trình cung cꢣp insulin
miꢛn phí ꢐưꢗc thꢃc hiꢈn........................................................................................................23
Biꢜu ꢐꢑ 8 – Giá mꢤi ꢐꢋn vꢓ insulin (theo US$) theo giá bꢦ thꢢu ꢙ khu vꢃc công........................23
Biꢜu ꢐꢑ 9 –ꢀưꢎng ꢐi cꢒa thuꢂc ꢙ Viꢈt Nam và viꢈc tꢇng giá ꢙ các cꢣp khác nhau trong hꢈ
thꢂng…………………………………………………………………………………………….25
Biꢜu ꢐꢑ 10 – Con ꢐưꢎng ꢐiꢁu trꢓ trên lý thuyꢅt cꢒa bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuýp 1................................28
Biꢜu ꢐꢑ 11 – Con ꢐưꢎng ꢐiꢁu trꢓ trên lý thuyꢅt cꢒa bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuýp 2................................29
Danh mꢍc bꢇng
Bꢖng 1 – Nhꢚng nguyên nhân tꢟ vong nꢇm 2002 (13)...................................................................8
Bꢖng 2 – Sꢂ phꢢn trꢇm trong tꢔng sꢂ bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuýp 1 mà nhóm bꢈnh nhân ꢐꢇng ký tꢆi 3
bꢈnh viꢈn nhi chiꢅm ..............................................................................................................11
Bꢖng 3 – Mꢕc phꢔ biꢅn cꢒa thꢧa cân và béo phì tꢆi thành phꢂ Hꢑ Chí Minh..............................13
Bꢖng 4 –Các biꢅn chꢕng tꢧ ꢀTꢀ ꢙ Viꢈt Nam..............................................................................14
Bꢖng 5 –Chi phí trung bình ꢐꢜ chꢇm sóc bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuýp 1 tꢆi Hà Nꢉi (31).......................16
Bꢖng 6 -Chi phí thꢣp nhꢣt, cao nhꢣt và trung bình cho nhꢚng yêu cꢢu khác nhau cꢒa chꢇm sóc
ꢀTꢀ ......................................................................................................................................17
Bꢖng 7 – So sánh giá mꢎi thꢢu cꢒa Bꢉ Y tꢅ Viꢈt nam vꢍi giá quꢂc tꢅ.........................................20
Bꢖng 8 –Giá thuꢂc theo giá thꢢu ꢙ khu vꢃc công và tꢞ giá chênh lꢈch thưꢋng hiꢈu…… ………24
Bꢖng 9 – Nhꢚng ví dꢨ vꢁ viꢈc tꢇng giá ꢙ khu vꢃc tư nhân...........................................................26
Bꢖng 10 –Giá bán trung bình các loꢆi thuꢂc uꢂng ꢐiꢁu trꢓ ꢀTꢀ ꢙ các hiꢈu thuꢂc tư nhân .........26
Bꢖng 11 –So sánh mꢕc phí xét nghiꢈm.........................................................................................32
Danh mꢍc phꢍ lꢍc
Phꢨ lꢨc 1 – Dꢚ liꢈu kinh tꢅ xã hꢉi nhꢚng khu vꢃc tiꢅn hành RAPIA (46)...................................51
Phꢨ lꢨc 2 – Sꢂ phꢦng vꢣn ꢐưꢗc thꢃc hiꢈn trong quá trình tiꢅn hành RAPIA...............................51
Phꢨ lꢨc 3 – 10 nguyên nhân tꢟ vong hàng ꢐꢢu (mꢩi nhóm tuꢔi) (14) ..........................................51
Phꢨ lꢨc 4 – Phân bꢂ tuꢔi cꢒa nhóm bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuýp 1 ꢐưꢗc theo dõi tꢆi bꢈnh viꢈn Nhi TW
(23)........................................................................................................................................52
Phꢨ lꢨc 5 – Danh sách thuꢂc có ꢙ tꢧng cꢣp khác nhau cꢒa hꢈ thꢔng y tꢅ (05 /2008/QD-BYT) ..52
Phꢨ lꢨc 6 – Biꢜu giá thuꢂc cꢒa Bꢉ Y tꢅ ........................................................................................53
Phꢨ lꢨc 7 – Các mꢨc tiêu cꢨ thꢜ cꢒa quyꢅt ꢐꢓnh sꢂ 35/2001/QD-TTg (2001) “Phê duyꢈt chiꢅn
lưꢗc chꢇm sóc và bꢖo vꢈ sꢕc khꢦe ngưꢎi dân giai ꢐoꢆn 2001-2010”...................................54
ii
Acronyms
AIDS
BMI
Acquired Immune Deficiency Syndrome
Body Mass Index
CAH
CD
Congenital Adrenal Hyperplasia
Communicable Disease
CLAN
GDP
Caring & Living As Neighbours
Gross Domestic Product
HbA1c
HDI
Glycosylated Haemoglobin
Human Development Index
HIV
IDDM
IDF
Human Immunodeficiency Virus
Insulin Dependent Diabetes Mellitus (Type 1 diabetes)
International Diabetes Federation
Insulin for Life
IfL
IIF
International Insulin Foundation
Non Communicable Disease
Non Insulin Dependent Diabetes Mellitus (Type 2 diabetes)
Over The Counter
NCD
NIDDM
OTC
PPP
Purchasing Power Parity
RAPIA
RCHI
SARS
VHI
Rapid Assessment Protocol for Insulin Access
Royal Children’s Hospital International
Severe Acute Respiratory Syndrome
Vietnam Health Insurance
WDF
WHO
World Diabetes Foundation
World Health Organization
iii
1. Tóm tꢑt sꢒ lưꢊc
Mꢨc ꢐích cꢒa viꢈc thꢃc hiên Chưꢋng trình ꢀánh giá nhanh Tình hình Tiꢅp cꢏn insulin tꢆi Viꢈt
Nam (viꢅt tꢠt tiꢅng Anh là RAPIA) là xác ꢐꢓnh rõ nhꢚng rào cꢖn ꢐꢅn vꢍi thuꢂc và chꢇm sóc mà
bꢈnh nhân ꢐái tháo ꢐưꢎng (ꢀTꢀ) ꢙ Viꢈt Nam gꢝp phꢖi ꢐꢜ tꢧ ꢐó mang lꢆi thay ꢐꢔi bꢁn vꢚng, có
thêm dꢚ liꢈu vꢁ bꢈnh ꢀTꢀ và nhꢚng ꢖnh hưꢙng vꢁ mꢝt tài chính mà bꢈnh gây ra ꢐꢂi vꢍi hꢈ
thꢂng y tꢅ cꢪng như cho ngưꢎi dân trong ꢐiꢁu kiꢈn tiꢅp cꢏn như vꢏy.
Hꢈ thꢂng y tꢅ ꢙ Viꢈt Nam cꢢn phát triꢜn nhꢚng mô hình kiꢜm soát bꢈnh mãn tính nhꢫm giꢖi
quyꢅt nhꢚng ꢖnh hưꢙng tiꢁm tàng vꢁ con ngưꢎi và kinh tꢅ do xu hưꢍng các bꢈnh mãn tính ngày
mꢉt gia tꢇng tꢆi quꢂc gia này. Xu hưꢍng gia tꢇng các bꢈnh mãn tính có thꢅ trꢙ thành gánh nꢝng
quá sꢕc ꢐꢂi vꢍi hꢈ thꢂng y tꢅ, các hꢉ gia ꢐình và do ꢐó ꢖnh hưꢙng nghiêm trꢩng ꢐꢅn sꢃ phát
triꢜn.
RAPIA không phꢖi là nhꢚng ꢐánh giá thꢂng kê cꢒa hꢈ thꢂng y tꢅ nhưng mꢨc ꢐích cꢒa nó là
trong thꢎi gian ngꢠn ꢐánh giá ꢐưꢗc tình hình chꢇm sóc bꢈnh nhân ꢀTꢀ tꢆi mꢉt quꢂc gia nhꢣt
ꢐꢓnh. Vꢍi mꢨc ꢐích ꢐưa ra bꢕc tranh toàn cꢖnh cꢒa hꢈ thꢂng y tꢅ ꢐꢜ cung cꢣp cho các bên liên
quan ꢐꢅn ꢀTꢀ tꢆi quꢂc gia ꢐó và ꢐưa ra nhꢚng kiꢅn nghꢓ, ꢐꢁ xuꢣt hành ꢐꢉng.
Chưꢋng trình này ꢐưꢗc thꢃc hiꢈn tꢆi Hà Nꢉi, thành phꢂ Hꢑ Chí Minh, tꢞnh Thái Nguyên và
ꢀꢑng Nai. Thông tin ꢐưꢗc trình bày trong báo cáo không thꢜ nào thꢜ hiꢈn ꢐưꢗc toàn bꢉ thꢃc
trꢆng bꢈnh ꢀTꢀ trên toàn quꢂc. Tuy vꢏy, nó cho thꢣy rꢫng thꢏm chí cꢖ ꢙ hai khu vꢃc ꢐô thꢓ
chính hay hai tꢞnh thành tưꢋng ꢐꢂi giàu vꢡn có nhiꢁu thách thꢕc còn tꢑn tꢆi.
Mꢉt trong nhꢚng thách thꢕc ꢐó là gánh nꢝng ngày càng lꢍn cꢒa nhꢚng bꢈnh không lây nhiꢛm,
chiꢅm tꢍi 62,2% trong toàn bꢉ gánh nꢝng bꢈnh tꢏt tꢆi Viꢈt Nam. Cùng vꢍi ꢐó, nhꢚng yꢅu tꢂ
nguy cꢋ gây ꢀTꢀ ví dꢨ như tꢞ lꢈ béo phì cꢪng ngày càng phꢔ biꢅn trong dân sꢂ.
ꢊꢍc tính hiꢈn nay chꢞ ra rꢫng 2,5% dân sꢂ ꢐꢉ tuꢔi trên 20 tꢆi Viꢈt Nam mꢠc bꢈnh ꢀTꢀ tuýp 2,
dꢃ kiꢅn ꢐꢅn nꢇm 2025 sꢬ tꢇng lên ꢐꢅn 3,5%. Thông qua viꢈc xem xét sꢂ liꢈu và các báo cáo
chúng ta dꢛ thꢣy mꢕc ꢐꢉ biꢅn chꢕng cao tꢑn tꢆi ngay cꢖ ꢙ trꢥ em mꢠc ꢀTꢀ tuýp 1. ꢭꢍc tính có
ꢐꢅn 430 ca ꢀTꢀ tuýp 1 phꢔ biꢅn tꢆi Viꢈt Nam.
Trong suꢂt quá trình thꢃc hiꢈn RAPIA, ngưꢎi dân ꢐã miêu tꢖ gánh nꢝng tài chính cꢒa viꢈc tiꢅp
cꢏn vꢍi chꢇm sóc bꢈnh ꢀTꢀ, ꢐꢝc biꢈt là ꢀTꢀ tuýp 1, như là rào cꢖn chính ꢐꢂi vꢍi chꢇm sóc phù
hꢗp. Theo ưꢍc tính hiꢈn nay khoꢖn tiꢁn Viꢈt Nam phꢖi chi cho bꢈnh ꢀTꢀ là 606.251.000 ꢐô la,
khoꢖn chi này dꢃ kiꢅn sꢬ tꢇng lên 1.114.430.000 vào nꢇm 2025. Tꢆi Viꢈt Nam chi phí cꢒa bꢈnh
ꢀTꢀ do cá nhân hay Bꢖo hiꢜm Y tꢅ chi trꢖ nhưng rꢣt nhiꢁu tꢞnh và bꢈnh viꢈn cꢒa quꢂc gia này
ꢐã ꢐang chi mꢉt khoꢖn lꢍn trong ngân sách cꢒa mình cho ꢀTꢀ. ꢀiꢁu này thꢜ hiꢈn gánh nꢝng vꢁ
tài chính ngày càng gia tꢇng mà tình hình tiꢅp cꢏn hiꢈn nay ꢐꢝt ra cho Viꢈt Nam.
Mꢉt nguyên nhân lꢍn dꢡn ꢐꢅn gánh nꢝng vꢁ tài chính cꢒa bꢈnh ꢀTꢀ tꢆi Viꢈt Nam là chi phí
thuꢂc ꢐꢂi vꢍi cꢖ cá nhân lꢡn Bꢖo hiꢜm Y tꢅ. Tꢆi Viꢈt Nam viꢈc mua thuꢂc chưa tꢏp trung và do
mꢤi bꢈnh viꢈn tìm ꢐꢅn nhà thꢢu riêng và do vꢏy hꢩ tꢃ hꢆn chꢅ quyꢁn mꢝc cꢖ mà mình có thꢜ có
ꢐꢂi vꢍi các nhà phân phꢂi và bán buôn.
Khi xem xét giá thuꢂc tꢆi Viꢈt Nam và so sánh vꢍi giá niêm yꢅt trên Chꢞ sꢂ Giá thuꢂc Quꢂc tꢅ
tác giꢖ nhꢏn thꢣy hꢢu hꢅt giá thuꢂc tꢆi Viꢈt Nam ꢐꢁu cao hꢋn ꢐáng kꢜ so vꢍi Thi trưꢎng Thꢅ
giꢍi. Trung bình mꢉt ꢐꢋn vꢓ insulin giá 0,014 ꢐô la Mꢄ, tưꢋng ꢕng vꢍi 13,56 ꢐô cho mꢉt lꢩ 10ml
ꢐꢋn vꢓ 100 IU insulin (trong tꢔng sꢂ 1.000 ꢐꢋn vꢓ). ꢀꢂi vꢍi thuꢂc uꢂng cho bꢈnh nhân ꢀTꢀ mꢉt
vꢣn ꢐꢁ tꢑn tꢆi là thuꢂc chính hiꢈu (branded versions) vꢍi giá thành cao ꢐưꢗc sꢟ dꢨng rꢉng rãi.
1
Trong mꢉt vài trưꢎng hꢗp ꢐiꢁu này có nghꢌa là các cꢋ sꢙ y tꢅ ꢐang trꢖ giá cao hꢋn tꢧ 2 ꢐꢅn 5 lꢢn
cho mꢤi viên thuꢂc chꢞ bꢙi vì hꢩ mua thuꢂc chính hiꢈu.
Chꢇm sóc tꢆi các ꢐꢋn vꢓ y tꢅ hay các bꢈnh viꢈn chuyên khoa ꢙ ꢐiꢁu kiꢈn tꢂt nhưng chꢒ yꢅu tꢏp
trung tꢆi bꢈnh viꢈn. Kiꢜm soát ꢀTꢀ tuýp 1 nan giꢖi là do thiꢜu kiꢅn thꢕc vꢁ bꢈnh tꢆi nhꢚng nꢋi
xa các trung tâm chuyên ꢀTꢀ. Nhìn chung chꢇm sóc ꢀTꢀ chưa ꢐưꢗc chuꢘn hóa tꢆi Viꢈt Nam,
các vꢣn ꢐꢁ liên quan ꢐꢅn lưꢗng bꢈnh nhân và viꢈc giꢍi thiꢈu bꢈnh nhân ꢐꢅn cꢋ sꢙ phù hꢗp vꢡn
còn tꢑn tꢆi. ꢀiꢁu này ꢖnh hưꢙng ꢐꢅn chi phí ꢐi lꢆi cꢒa bꢈnh nhân, khiꢅn nhân viên y tꢅ có ít thꢎi
gian ꢐꢜ tư vꢣn cho tꢧng bꢈnh nhân. ꢀꢜ giúp tư vꢣn cho bꢈnh nhân, mꢉt vài cꢋ sꢙ có các câu lꢆc
bꢉ ꢀTꢀ cung cꢣp thông tin tư vꢣn, giáo dꢨc. Viꢈc tư vꢣn, giáo dꢨc bꢈnh nhân cꢪng khác nhau ꢙ
các cꢋ sꢙ do quan ꢐiꢜm vꢁ tꢢm quan trꢩng cꢒa công tác này mà cꢋ sꢙ này ꢐꢝt ra cho ꢐꢉi ngꢪ cán
bꢉ nhân viên cꢒa mình và tꢧ ꢐó nhân viên y tꢅ cꢪng có mꢕc tâm huyꢅt khác nhau ꢐꢂi vꢍi viꢈc
giáo dꢨc cho bꢈnh nhân. Thêm vào ꢐó, nhꢚng tài liꢈu cung cꢣp cꢪng phꢖi phù hꢗp vꢍi tình hình
vꢇn hóa, xã hꢉi cꢒa Viꢈt Nam mꢍi có hiꢈu quꢖ cao và sâu rꢉng.
Tuân thꢒ hưꢍng dꢡn ꢐiꢁu trꢓ cꢪng chưa tꢂt do thiꢜu kiꢅn thꢕc và chi phí ꢐiꢁu trꢓ cao bao gꢑm cꢖ
chi phí ꢐi lꢆi. ꢊꢍc tính tꢧ dꢃ án này thꢣy rꢫng chi phí chꢇm sóc ꢐiꢁu trꢓ cho mꢉt trꢥ ꢀTꢀ tuýp 1
là 876 ꢐô la mꢤi nꢇm.
ꢀꢜ giꢖi quyꢅt nhꢚng thách thꢕc cꢒa bꢈnh ꢀTꢀ chính phꢒ ꢐã thꢃc hiꢈn các bưꢍc ꢐi cꢢn thiꢅt vꢍi
quyꢅt ꢐꢓnh sꢂ 77 nꢇm 2002 cꢒa Thꢒ tưꢍng Chính phꢒ (77/2002/Qꢀ-TTg). Quyꢅt ꢐꢓnh này ꢐã
thông qua chưꢋng trình kiꢜm soát các bꢈnh không lây nhiꢛm trong giai ꢐoꢆn 2002-2010. ꢀiꢁu
này dꢡn tꢍi viꢈc phát triꢜn mꢉt chưꢋng trình mꢨc tiêu Quꢂc gia cho ꢀTꢀ và cao huyꢅt áp.
Trong quá khꢕ RAPIA ꢐã ꢐóng vai trò như chꢣt xúc tác tꢆo ra nhꢚng thay ꢐꢔi và ꢐưa ra nhꢚng
thông tin sꢋ lưꢗc cꢒa bꢈnh ꢀTꢀ tꢍi các nhà chꢕc trách, cꢋ quan hꢚu quan, các y bác sꢌ và bꢈnh
nhân ꢀTꢀ. Rꢣt nhiꢁu sáng kiꢅn có sꢮn hoꢝc nhꢚng cꢋ hꢉi hꢗp tác có thꢜ ꢐưꢗc xây dꢃng ꢐꢜ nâng
cao viꢈc kiꢜm soát ꢀTꢀ tꢆi Viꢈt Nam. Mong rꢫng nhꢚng ꢐꢁ xuꢣt tiꢅp theo ꢐây sꢬ cho phép tꢆo
ra nhꢚng cꢖi thiꢈn trong chꢇm sóc ꢐiꢁu trꢓ ꢀTꢀ tꢆi Viꢈt Nam.
1.1. Nhꢢng phát hiꢖn chính
Các bꢈnh viꢈn chuyên khoa ꢙ Viꢈt Nam có mꢕc ꢐꢉ chꢇm sóc cao. Nhꢚng bꢈnh viꢈn này thưꢎng
quá tꢖi vꢍi sꢂ lưꢗng bꢈnh nhân lꢍn. Trên thꢃc tꢅ nhiꢁu bꢈnh nhân có thꢜ ꢐưꢗc chꢇm sóc và ꢐiꢁu
trꢓ ꢙ các cꢋ sꢙ y tꢅ cꢣp thꢣp hꢋn. Biꢅn chꢕng ꢙ chân ꢐưꢗc cho là mꢉt trong sꢂ nhꢚng biꢅn chꢕng
chính tꢧ bꢈnh ꢀTꢀ tꢆi các cꢋ sꢙ y tꢅ. Tuy nhiên chưa có các công cꢨ ꢐꢜ phát hiꢈn sꢍm tꢔn
thưꢋng thꢢn kinh. Các chuyên gia y tꢅ hay nhꢚng nhà quꢖn lý tꢆi các cꢋ sꢙ chuyên ꢐiꢁu trꢓ có
kiꢅn thꢕc rꢣt sâu vꢁ ꢀTꢀ. Các y tá tꢆi nhꢚng cꢋ sꢙ này cꢪng ꢐóng vai trò tích cꢃc trong viꢈc
chꢇm sóc hꢋn là tꢆi các cꢋ sꢙ không chuyên. Tꢆi Viꢈt Nam cꢪng ꢐã có nhꢚng chưꢋng trình ꢐào
tꢆo ꢐꢜ tꢏp huꢣn cho các cán bꢉ y tꢅ vꢁ kiꢜm soát bꢈnh ꢀTꢀ.
Khi xem xét nguyên nhân gây biꢅn chꢕng, tác giꢖ ꢐã xác ꢐꢓnh ꢐưꢗc vꢣn ꢐꢁ nꢔi cꢉm là bꢈnh nhân
không tuân thꢒ chꢝt chꢬ nhꢚng yêu cꢢu trong chꢇm sóc. Nguyên nhân chꢒ yꢅu là do chi phí ꢐiꢁu
trꢓ cao ꢐꢂi vꢍi bꢈnh nhân không có bꢖo hiꢜm, nhꢚng bꢈnh nhân chꢓu các biꢅn chꢕng khác và
nhꢚng bꢈnh nhân sꢂng xa khu ꢐô thꢓ.
Bꢙi vì có rꢣt ít cꢋ sꢙ cung cꢣp ꢐiꢁu trꢓ chꢇm sóc ꢀTꢀ tuýp 1, gánh nꢝng ꢐꢂi vꢍi nhꢚng gia ꢐình
có con em bꢓ ꢀTꢀ tuýp 1 lꢆi càng tꢑi tꢈ hꢋn.
Chi phí ꢐiꢁu trꢓ cao có nhiꢁu yꢅu tꢂ nhưng yꢅu tꢂ ꢐóng góp chính là giá thuꢂc. Giá thuꢂc ꢐưꢗc
coi là khá cao do nhiꢁu yꢅu tꢂ bao gꢑm:
2
ꢯ Giá thuꢂc quy ꢐꢓnh cꢒa Bꢉ Y Tꢅ còn khá cao so vꢍi giá chuꢘn Quꢂc tꢅ.
ꢯMꢤi cꢋ sꢙ chꢓu trách nhiꢈm mua thuꢂc riêng
ꢯThuꢂc chính hiꢈu (branded versions)* ꢐưꢗc sꢟ dꢨng rꢉng rãi và ꢐꢠt ꢐꢦ
ꢯThuꢅ nhꢏp khꢘu và VAT
ꢯGiá tꢇng dꢢn theo chuꢤi cung cꢣp
Mꢉt vꢣn ꢐꢁ khác liên quan ꢐꢅn không tuân thꢒ yêu cꢢu chꢇm sóc là do kiꢅn thꢕc vꢁ ꢀTꢀ cꢒa
bꢈnh nhân còn hꢆn chꢅ. Nhꢚng hꢆn chꢅ này bꢠt nguꢑn tꢧ viꢈc thiꢜu tài liꢈu giáo dꢨc hꢗp lý, nhân
viên y tꢅ thiꢅu thꢎi gian hưꢍng dꢡn, tư vꢣn cho ngưꢎi bꢈnh, sꢂ lưꢗng bênh nhân lꢍn và bꢖn thân
nhân viên y tꢅ cꢪng chưa ꢐưꢗc ꢐào tꢆo kꢄ vꢁ phưꢋng pháp tư vꢣn cho bꢈnh nhân. Tꢆi mꢉt sꢂ cꢋ
sꢙ có nhꢚng câu lꢆc bꢉ ꢐóng vai trò cung cꢣp thông tin và tư vꢣn vꢁ bꢈnh nhưng không ꢐưꢗc
chuꢘn hóa.
Quyꢅt ꢐꢓnh sꢂ 77 cꢒa Thꢒ tưꢍng Chính phꢒ (77/2002/Qꢀ-TTg) ra ngày 17 tháng 6 nꢇm 2002 ꢐã
thông qua mꢉt chưꢋng trình kiꢜm soát các bꢈnh không lây nhiꢛm giai ꢐoꢆn 2002-2010. Theo ꢐó
Kꢅ hoꢆch Quꢂc gia sꢋ bꢉ vꢁ ꢀTꢀ trong giai ꢐoꢆn 2006-2010 cꢪng ꢐưꢗc soꢆn thꢖo. Trên thꢃc tꢅ,
Chưꢋng trình Mꢨc tiêu Quꢂc gia vꢁ ꢀTꢀ và Cao huyꢅt áp ꢐã ꢐang trong quá trình ꢐưꢗc thông
qua tꢆi thꢎi ꢐiꢜm tác giꢖ chuꢘn bꢓ báo cáo này.
1.2. ꢂꢓ xuꢗt chính
Nhꢚng ꢐꢁ xuꢣt chính tꢧ báo cáo này tꢏp trung vào nhꢚng yꢅu tꢂ có thꢜ ꢖnh hưꢙng ꢐꢅn tuân thꢒ
ꢐiꢁu trꢓ ꢐꢜ giꢖm ꢐi khꢖ nꢇng phát triꢜn biꢅn chꢕng. Viꢈc xem xét cách tꢔ chꢕc chꢇm sóc và
lưꢗng bꢈnh nhân hiꢈn tꢆi ꢙ nhꢚng cꢋ sꢙ chuyên khoa cho thꢣy cꢢn phꢖi cꢂ gꢠng chuyꢜn giao
nhiꢈm vꢨ chꢇm sóc tꢍi nhꢚng cꢣp thꢣp hꢋn cꢒa hꢈ thꢂng y tꢅ và tꢍi các tꢞnh thông qua ꢐào tꢆo và
cung cꢣp nguꢑn lꢃc cꢢn thiꢅt tꢍi các cꢋ sꢙ. ꢀꢜ tꢆo ꢐiꢁu kiꢈn cho quá trình chuyꢜn giao này,
nhꢚng tư vꢣn chuyên vꢁ các bꢈnh mãn tính cꢢn ꢐưꢗc thiꢅt lꢏp, con ꢐưꢎng giꢍi thiꢈu bꢈnh nhân
lên tuyꢅn trên và giꢍi thiꢈu ngưꢗc lꢆi sꢬ cꢢn phꢖi phát triꢜn, nâng cao ꢐào tꢆo cho cán bꢉ y tꢅ, ꢐꢜ
y tá ꢐiꢁu dưꢰng tham gia tích cꢃc hꢋn vào viꢈc chꢇm sóc ꢀTꢀ và ꢐꢖm bꢖo các cꢋ sꢙ ꢐꢁu có ꢐꢢy
ꢐꢒ trang thiꢅt bꢓ phù hꢗp.
Sꢃ phát triꢜn cꢒa viꢈc phân bꢔ chꢇm sóc y tꢅ xuꢂng nhꢚng tuyꢅn dưꢍi cꢪng rꢣt quan trꢩng cho
trꢥ em bꢓ ꢀTꢀ tuýp 1.
Bên cꢆnh nhꢚng cꢖi thiꢈn vꢁ phân bꢔ chꢇm sóc y tꢅ cꢢn phꢖi tìm cách hꢆ chi phí thuꢂc men cho
cꢖ hꢈ thꢔng y tꢅ và bꢈnh nhân ꢀTꢀ. Có thꢜ cꢢn dꢰ bꢦ thuꢜ nhꢏp khꢘu và thuꢅ VAT, lꢏp ra
nhꢚng quy ꢐꢓnh xung quanh viꢈc sꢟ dꢨng thuꢂc không còn bꢖo hꢉ sáng chꢅ (thuꢂc generic)*,
quy chꢅ vꢁ mꢕc tꢇng giá thuꢂc qua mꢤi khâu cꢒa chuꢤi cung cꢣp và tꢇng sꢟ dꢨng hꢈ thꢂng bꢖo
hiꢜm y tꢅ.
ꢀꢁ xuꢣt cuꢂi cùng ꢐꢜ cꢖi thiꢈn viꢈc tuân thꢒ yêu cꢢu ꢐiꢁu trꢓ là nâng cao giáo dꢨc bꢈnh nhân.
ꢀiꢁu này cꢢn tꢏp trung vào nâng cao tư vꢣn ban ꢐꢢu, ngay sau khi chuꢘn ꢐoán, phát triꢜn ꢐào tꢆo
cho nhân viên y tꢅ cách tư vꢣn hiꢈu quꢖ, phát triꢜn nhꢚng tài liꢈu phù hꢗp bꢂi cꢖnh vꢇn hóa xã
hꢉi. Thêm vào ꢐó ꢐꢜ các y tá và nhꢚng bꢈnh nhân có kiꢅn thꢕc tꢂt thꢃc hiꢈn các buꢔi tư vꢣn
trong thꢎi gian ꢙ viꢈn sꢬ giúp cꢖi thiꢈn giáo dꢨc bꢈnh nhân và thông tin cho hꢩ.
-----------------------------------------
(*) Branded versions: thuꢂc do chính công ty sáng chꢅ sꢖn xuꢣt, có bꢖo hꢉ sꢙ hꢚu công nghiꢈp
nên giá thành cao. Trong báo cáo này branded versions ꢐưꢗc tꢆm dꢓch là thuꢂc chính hiꢈu.
Generic drugs: thuꢂc ꢐưꢗc sꢖn xuꢣt và phân phꢂi khi quyꢁn sꢙ hꢚu công nghiꢈp cꢒa biꢈt dưꢗc ꢐã
hꢅt hꢆn. Tꢆm dꢓch: thuꢂc không còn bꢖo hꢉ sáng chꢅ/ thuꢂc generic. (ghi chú cꢒa phiên dꢓch)
3
2. Thông tin nꢓn
2.1. ꢂái Tháo ꢂưꢔng
ꢀTꢀ là cꢇn bꢈnh mãn tính có ꢐꢝc tính biꢜu hiꢈn là lưꢗng ꢐưꢎng máu cao. Lưꢗng ꢐưꢎng máu cao
do ngưꢎi bꢈnh không thꢜ sꢟ dꢨng glucose, ꢐưꢗc chuyꢜn hóa tꢧ thꢕc ꢇn, làm nꢇng lưꢗng cho các
tꢅ bào. Insulin là phân tꢟ chꢒ chꢂt cho phép các tꢅ bào cꢒa cꢋ thꢜ sꢟ dꢨng glucose.
Bꢈnh ꢀTꢀ tuýp 1 (trưꢍc ꢐây ꢐưꢗc biꢅt ꢐꢅn là ꢀTꢀ nguyên phát phꢨ thuꢉc vào insulin, IDDM
hay ꢀTꢀ xuꢣt hiꢈn ꢙ trꢥ nhꢦ) là bꢈnh kéo dài suꢂt ꢐꢎi, ꢖnh hưꢙng ꢐꢅn trꢥ nhꢦ, thanh thiꢅu niên
trên toàn thꢅ giꢍi. ꢀꢝc tính nhꢏn biꢅt cꢒa cꢇn bꢈnh này là cꢋ thꢜ mꢣt ꢐi khꢖ nꢇng kiꢜm soát chꢣt
glucose và nhꢚng nhiên liꢈu khác do tꢅ bào sꢖn xuꢣt insulin tꢆi tuyꢅn tꢨy bꢓ hꢦng (tꢅ bào beta
khu vꢃc ꢐꢖo tꢨy).
Insulin là cꢢn thiꢅt cho sꢃ sꢂng còn cꢒa bꢈnh nhân ꢀTꢀ túyp 1 và mꢉt sꢂ bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuýp 2
(trưꢍc ꢐây ꢐưꢗc gꢩi là ꢀTꢀ nguyên phát không phꢨ thuꢉc insulin, NIDDM). Bꢈnh ꢀTꢀ tuýp 2
có thꢜ ꢐưꢗc kiꢜm soát bꢫng cách thay ꢐꢔi chꢅ ꢐꢉ ꢇn uꢂng và lꢂi sꢂng, kꢅt hꢗp vꢍi thuꢂc uꢂng và
trong mꢉt sꢂ trưꢎng hꢗp sꢟ dꢨng cꢖ insulin. Tuy nhiên ꢐꢜ kiꢜm soát ꢀTꢀ ꢐưꢗc tꢂt các phưꢋng
tiꢈn giúp ꢐiꢁu chꢞnh lưꢗng insulin (kim tiêm/ꢂng tiêm), hay kiꢜm tra ꢐꢉ hiꢈu quꢖ cꢒa insulin
(như xét nghiꢈm máu/nưꢍc tiꢜu) và hiꢜu biꢅt vꢁ sꢃ tưꢋng tác cꢒa insulin vꢍi cuꢉc sꢂng và công
viꢈc cꢒa mꢤi cá nhân và ngưꢗc lꢆi (ꢐào tꢆo cán bꢉ y tꢅ và giáo dꢨc bꢈnh nhân) là rꢣt quan trꢩng.
ꢱ cꢖ ꢀTꢀ tuýp 1 và 2 hꢏu quꢖ cꢒa viꢈc chꢇm sóc không ꢐꢢy ꢐꢒ (mꢕc ꢐưꢎng máu cao) dꢡn tꢍi
nhꢚng biꢅn chꢕng sꢕc khꢦe nghiêm trꢩng như mù lòa, suy thꢏn, bꢈnh thꢢn kinh, phꢖi cꢠt bꢦ các
chi, ꢐau tim, ꢐꢉt quꢲ và chꢅt yꢜu…
ꢱ ꢀTꢀ tuýp 2 tuyꢅn tꢨy không sꢖn xuꢣt ra ꢐꢒ insulin hay nhꢚng cꢋ quan ngoꢆi vi không sꢟ
dꢨng insulin hꢗp lý. ꢀTꢀ tuýp 2 liên quan chꢝt chꢬ vꢍi lꢂi sꢂng ít vꢏn ꢐꢉng và bꢈnh béo phì.
Loꢆi ꢀTꢀ này có thꢎi ꢐiꢜm ꢐã ꢐưꢗc ꢐꢁ cꢏp ꢐꢅn như là bꢈnh ꢀTꢀ xuꢣt hiꢈn ꢙ ngưꢎi trưꢙng
thành cꢪng bꢙi bꢈnh này xuꢣt hiꢈn ꢙ nhꢚng ngưꢎi trên 40. Tuy nhiên hiꢈn nay chúng ta ꢐã thꢣy
bꢈnh này xuꢣt hiꢈn ꢙ trꢥ em hay thanh thiꢅu niên bꢓ béo phì nghiêm trꢩng
Khi lꢂi sꢂng phưꢋng Tây ngày càng trꢙ nên phꢔ biꢅn, bꢈnh ꢀTꢀ tuýp 2 cꢪng ꢐang dꢢn trꢙ thành
mꢉt mꢂi lo ngꢆi chính cꢒa Y tꢅ công tꢆi cꢖ các quꢂc gia phát triꢜn và ꢐang phát triꢜn. ‘ꢀTꢀ là
mꢂi ꢐe dꢩa chính ꢐꢂi vꢍi y tꢅ công toàn cꢢu và mꢂi ꢐe dꢩa này ꢐang ngày càng trꢙ lên tꢑi tꢈ.
ꢳnh hưꢙng lꢍn nhꢣt cꢒa nó là ꢖnh hưꢙng lên nhꢚng ngưꢎi ꢙ ꢐꢉ tuꢔi lao ꢐꢉng tꢆi các quꢂc gia
ꢐang phát triꢜn . Ít nhꢣt 171 triꢈu ngưꢎi trên toàn thꢅ giꢍi mꢠc bꢈnh ꢀTꢀ. Tꢍi nꢇm 2030 con sꢂ
này có khꢖ nꢇng tꢇng lên gꢣp ꢐôi và ꢐꢆt tꢍi 366 triꢈu ngưꢎi.’ (1) Ngày 20 tháng 12 nꢇm 2006
ꢀꢆi Hꢉi ꢀꢑng Liên Hꢗp Quꢂc thông qua Nghꢓ quyꢅt trong ꢐó nhꢏn ꢐꢓnh ꢀTꢀ là cꢇn bꢈnh mãn
tính, nguy hꢆi ꢐꢅn sꢕc khꢦe và tꢂn kém liên quan ꢐꢅn nhꢚng biꢅn chꢕng chính gây ra nguy hiꢜm
nghiêm trꢩng cho gia ꢐình, ꢐꢣt nưꢍc và cꢖ Thꢅ giꢍi. ꢀꢆi Hꢉi ꢀꢑng cꢪng kêu gꢩi các nưꢍc thành
viên phát triꢜn nhꢚng chính sách tꢢm quꢂc gia ꢐꢜ phòng tránh, chꢚa trꢓ và chꢇm sóc ꢀTꢀ cùng
lúc vꢍi phát triꢜn bꢁn vꢚng các hꢈ thꢂng y tꢅ và cân nhꢠc cꢖ ꢐꢅn nhꢚng mꢨc tiêu ꢐã ꢐưꢗc cꢉng
ꢐꢑng quꢂc tꢅ ꢐꢑng thuꢏn bao gꢑm cꢖ nhꢚng Mꢨc tiêu Phát triꢜn Thiên niên kꢴ.’ (2)
2.2. Insulin
Insulin là loꢆi hócmôn thưꢎng do tuyꢅn tꢨy sꢖn sinh ra ꢐꢜ ꢐiꢁu hòa sꢃ chuyꢜn hóa glucose.
Insulin là thuꢂc cꢢn cho bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuy nhiên không giúp hꢩ khꢦi hꢵn bꢈnh. Trong suꢂt
cuꢉc ꢐꢎi mình, bꢈnh nhân sꢬ phꢖi tiêm insulin hàng ngày ꢐꢜ kiꢜm soát bꢈnh. Liꢁu luꢗng insulin
ꢐưꢗc tiêm vào cꢋ thꢜ mꢤi ngưꢎi là khác nhau, chꢒ yꢅu phꢨ thuꢉc vào tuꢔi tác, chꢅ ꢐꢉ dinh
dưꢰng và hoꢆt ꢐꢉng
4
Không có insulin bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuýp 1 sꢬ bꢓ tꢟ vong rꢣt nhanh. ꢀiꢁu này có nghꢌa là nhiꢁu lꢢn
tiêm insulin hàng ngày là thiꢅt yꢅu cho mꢆng sꢂng cꢒa ngưꢎi bꢈnh. Mꢉt sꢂ bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuýp
2 cꢪng cꢢn insulin ꢐꢜ kiꢜm soát viꢈc trao ꢐꢔi chꢣt nhưng không ꢐꢅn mꢕc thiꢅt yꢅu và khꢘn cꢣp
như ꢐꢂi vꢍi bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuýp 1.
Insulin có thꢜ ꢐưꢗc sꢖn xuꢣt bꢫng phưꢋng pháp rút trích và tinh sꢆch tuyꢅn tꢨy cꢒa ꢐꢉng vꢏt hay
bꢫng công nghꢈ sinh hꢩc.
Bꢫng cách chuꢘn bꢓ nhꢚng chꢣt hóa hꢩc khác nhau hay ꢐiꢁu chꢞnh gen, ngưꢎi ta có thꢜ sꢖn xuꢣt
4 loꢆi insulin cꢋ bꢖn liên quan ꢐꢅn thꢎi ꢐiꢜm bꢠt ꢐꢢu phát huy tác dꢨng, ꢐꢞnh tác dꢨng hay mꢕc
kéo dài tác dꢨng. ꢀó là các loꢆi insulin sau ꢐây:
- Tác dꢨng nhanh (Rapid insulin analogs): bꢠt ꢐꢢu có tác dꢨng sau 15 phút, ꢐꢆt ꢐꢞnh tác
dꢨng trong 30 ꢐꢅn 90 phút và kéo dài 3 ꢐꢅn 4 tiꢅng.
-Tác dꢨng ngꢠn (Regular insulin): bꢠt ꢐꢢu có tác dꢨng trong 30 ꢐꢅn 60 phút, ꢐꢆt ꢐꢞnh tác
dꢨng trong 2 ꢐꢅn 3 giꢎ và kéo dài 3 ꢐꢅn 6 tiꢅng
-Tác dꢨng trung bình (NPH): bꢠt ꢐꢢu có tác dꢨng sau 90 phút ꢐꢅn 1 tiꢅng, ꢐꢆt ꢐꢞnh trong
4 ꢐꢅn 14 tiꢅng, kéo dài 24 tiꢅng
-Tác dꢨng kéo dài: bꢠt ꢐꢢu có tác dꢨng sau 1 tiꢅng, không có ꢐꢞnh tác dꢨng, và tiꢅp tꢨc
hiꢈu quꢖ trong 24 ꢐꢅn 36 tiꢅng sau.
Rꢣt nhiꢁu bꢈnh nhân ꢀTꢀ sꢟ dꢨng kꢅt hꢗp nhꢚng loꢆi insulin này ꢐꢜ kiꢜm soát và ꢐiꢁu hòa tꢂt
hꢋn tình trꢆng cꢒa mình (3)
2.3. Liên ꢏoàn ꢂái Tháo ꢂưꢔng Quꢘc tꢙ (IDF)
Liên ꢐoàn ꢀái Tháo ꢀưꢎng (ꢀTꢀ) Quꢂc tꢅ (IDF) là ꢐꢑng minh trên toàn thꢅ giꢍi cꢒa hꢋn 200
hiꢈp hꢉi ꢀTꢀ, nhꢚng hiꢈp hꢉi ꢐã tꢏp hꢗp lꢆi và cùng chung sꢕc ꢐꢜ cꢖi thiꢈn cuꢉc sꢂng cꢒa bꢈnh
nhân ꢀTꢀ tꢆi hꢋn 160 quꢂc gia. Liên ꢐoàn nꢤ lꢃc nâng cao nhꢏn thꢕc toàn cꢢu vꢁ ꢀTꢀ, thúc
ꢐꢘy chꢇm sóc và phòng bꢈnh ꢀTꢀ hꢗp lý, khuyꢅn khích hoꢆt ꢐꢉng nhꢫm tìm ra cách chꢚa trꢓ
nhꢚng tuýp ꢀTꢀ khác nhau. Sꢕ mꢈnh cꢒa IDF là thúc ꢐꢘy chꢇm sóc, phòng bꢈnh và chꢚa bꢈnh
ꢀTꢀ trên toàn thꢅ giꢍi.
Các nhóm công tác cꢒa IDF tꢏp hꢗp nhꢚng bên liên quan quan trꢩng nhꢣt tꢧ cꢉng ꢐꢑng ꢀTꢀ
toàn cꢢu lꢆi trong mꢉt nꢤ lꢃc hꢗp tác ꢐꢜ ꢐꢝt ra mꢨc tiêu chung. Nhóm cùng các bên liên quan
cꢪng phꢂi hꢗp hoꢆt ꢐꢉng ꢐꢜ thꢃc hiꢈn thành công nhꢚng mꢨc tiêu này. Các bên liên quan bao
gꢑm: bꢈnh nhân ꢀTꢀ và gia ꢐình hꢩ, y bác sꢌ và nhꢚng nhà chuyên môn làm viꢈc trong lꢌnh vꢃc
chꢇm sóc ꢀTꢀ và nhꢚng lꢌnh vꢃc liên quan; các tꢔ chꢕc ꢐꢆi diꢈn cho ꢀTꢀ và ꢐꢂi tác tꢧ các tꢔ
chꢕc thưꢋng mꢆi vꢍi nhꢚng mꢂi quan tâm phù hꢗp vꢍi sꢕ mꢈnh cꢒa Liên ꢐoàn. IDF liên kꢅt vꢍi
Phòng Thông tin cꢒa Liên Hꢗp Quꢂc và có liên hꢈ chính thꢕc vꢍi Tꢔ chꢕc Y tꢅ Thꢅ giꢍi (WHO)
và Tꢔ chꢕc Y tꢅ Liên Mꢄ châu (PAHO)
Ban công tác chuyên vꢁ insulin, que thꢟ và nhꢚng dꢨng cꢨ phꢨc vꢨ chꢇm sóc ꢀTꢀ ꢐưꢗc IDF
thành lꢏp nhꢫm giꢖi quyꢅt nhꢚng thách thꢕc ꢐꢝt ra do tình hình tiꢅp cꢏn khó khꢇn và thiꢅu thꢂn
insulin cꢪng như nhꢚng dꢨng cꢨ cꢢn thiꢅt cho chꢇm sóc ꢀTꢀ tꢆi rꢣt nhiꢁu quꢂc gia trên Thꢅ
giꢍi. Mꢨc ꢐích hoꢆt ꢐꢉng cꢒa ban công tác là cung cꢣp hꢤ trꢗ liên quan ꢐꢅn tiꢅp cꢏn, khꢖ nꢇng
chi trꢖ và nhꢚng vꢣn ꢐꢁ liên quan ꢐꢅn insulin, que thꢟ và nhꢚng dꢨng cꢨ cꢢn cho chꢇm sóc ꢀTꢀ
ꢙ tꢢm quꢂc gia và quꢂc tꢅ cho các hiꢈp hꢉi thành viên. ꢀꢜ hoàn thành ꢐưꢗc mꢨc ꢐích này ban
công tác hiꢈn ꢐang phꢂi hꢗp vꢍi Quꢄ Insulin Quꢂc tꢅ (IIF) ꢐꢜ thꢃc hiꢈn ꢐánh giá tình hình tꢆi
các nưꢍc khác nhau nhꢫm tìm ra nhꢚng thách thꢕc, ꢐꢁ xuꢣt các giꢖi pháp mꢨc tiêu và tìm kiꢅm
nhꢚng phưꢋng pháp bꢁn vꢚng ꢐꢜ thꢃc hiꢈn các giꢖi pháp này.
5
2.4. Quꢣ Insulin Quꢘc tꢙ (International Insulin Foundation)
Quꢄ Insulin Quꢂc tꢅ-IIF ꢐưꢗc thành lꢏp bꢙi nhꢚng hꢩc giꢖ và bác sꢌ hàng ꢐꢢu trong lꢌnh vꢃc
ꢀTꢀ vꢍi mꢨc ꢐích kéo dài cuꢉc sꢂng và nâng cao ꢐiꢁu kiꢈn sꢕc khꢦe cꢒa bꢈnh nhân ꢀTꢀ tꢆi
các quꢂc gia nghèo vꢁ nguꢑn lꢃc thông qua cꢖi thiꢈn cung cꢣp insulin và giáo dꢨc vꢁ bꢈnh ꢀTꢀ
tꢆi các quꢂc gia ꢐó.
ꢀꢜ ꢐꢆt ꢐưꢗc nhꢚng mꢨc tiêu ꢐó, Quꢄ cꢢn phꢖi có ꢐưꢗc phân tích rõ vꢁ nhꢚng hꢆn chꢅ khi tiꢅp
cꢏn vꢍi insulin và chꢇm sóc ꢀTꢀ. Quan ꢐiꢜm cꢒa IIF trong vꢣn ꢐꢁ này ꢐó là tꢇng nguꢑn cung
cꢣp insulin thông qua tài trꢗ và các phưꢋng thꢕc khác chꢞ là giꢖi pháp tꢆm thꢎi dù nguꢑn tài trꢗ
có hào phóng thꢅ nào ꢐi chꢇng nꢚa. Trong khi ꢐó, nguꢑn gꢂc thꢃc sꢃ cꢒa nhꢚng vꢣn ꢐꢁ bꢈnh
nhân gꢝp phꢖi khi tiꢅp cꢏn insulin hay chꢇm sóc ꢀTꢀ mꢍi là ꢐiꢁu cꢢn phꢖi ꢐưꢗc xác ꢐꢓnh và giꢖi
quyꢅt triꢈt ꢐꢜ. ꢀiꢁu này ꢐã khiꢅn IIF phát triꢜn Chưꢋng trình ꢀánh giá nhanh Tình hình Tiꢅp cꢏn
Insulin (viꢅt tꢠt tiꢅng Anh là RAPIA)
Khi RAPIA ꢐưꢗc ꢐưa vào thꢃc hiꢈn ꢐã dꢡn ꢐꢅn cꢖi thiꢈn ꢐáng kꢜ trong viꢈc cung cꢣp insulin,
phát triꢜn ꢐưꢗc các hiꢈp hꢉi ꢀTꢀ, cꢖi thiꢈn trong giáo dꢨc vꢁ bꢈnh và triꢜn khai các chính sách
vꢁ nhꢚng bꢈnh không lây nhiꢛm.
2.5. Chưꢒng trình ꢂánh giá nhanh Tình hình Tiꢙp cꢚn Insulin– phưꢒng pháp ꢏánh giá
Sꢃ phát triꢜn kinh tꢅ ꢙ Viꢈt Nam có nghꢌa là trong tưꢋng lai sꢬ có nhiꢁu trꢥ em mꢠc ꢀTꢀ tuýp 1
có khꢖ nꢇng sꢂng hꢋn, cùng vꢍi ꢐó, sꢂ ngưꢎi mꢠc ꢀTꢀ tuýp 2 và nhꢚng bꢈnh mãn tính khác sꢬ
tꢇng.
Trong tài liꢈu nghiên cꢕu vꢁ chꢇm sóc ꢀTꢀ tꢆi Châu Á cꢒa mình, tác giꢖ Chuang và cꢉng sꢃ (5)
ꢐã thꢣy rꢫng hꢋn mꢉt nꢟa bꢈnh nhân ꢀTꢀ Châu Á dù ꢐưꢗc chꢚa trꢓ tꢆi các trung tâm chuyên vꢁ
ꢀTꢀ nhưng vꢡn không ꢐưꢗc kiꢜm soát tꢂt. Gánh nꢝng kinh tꢅ cꢒa ꢀTꢀ và nhꢚng ꢖnh hưꢙng
cꢒa nó ꢐꢅn tuꢔi thꢩ con ngưꢎi ꢐã ꢐưꢗc nghiên cꢕu tꢆi nhꢚng môi trưꢎng khác nhau
(5,6,7,8,9,10,11) và tác giꢖ Beran cùng ꢐꢑng nghiꢈp (10) ꢐã thꢣy rꢫng tꢆi nông thôn
Mozambique tuꢔi thꢩ trung bình cꢒa trꢥ em mꢠc ꢀTꢀ là 7 tháng tuꢔi do nhꢚng vꢣn ꢐꢁ vꢁ tiꢅp
cꢏn vꢍi thuꢂc và chꢇm sóc, trong khi ꢐó, tꢆi các quꢂc gia phát triꢜn trꢥ em mꢠc ꢀTꢀ hoàn toàn
có khꢖ nꢇng trưꢙng thành và có tuꢔi thꢩ gꢢn vꢍi tuꢔi thꢩ ngưꢎi không mꢠc bꢈnh.
RAPIA (4) là ꢐánh giá ꢐa cꢣp vꢁ nhꢚng yꢅu tꢂ khác nhau có khꢖ nꢇng ꢖnh hưꢙng tꢍi tình hình
tiꢅp cꢏn insulin và chꢇm sóc bꢈnh nhân ꢀTꢀ tꢆi mꢉt quꢂc gia nhꢣt ꢐꢓnh.
RAPIA ꢐưꢗc chia làm 3 hꢗp phꢢn:
-Vꢌ mô- ꢐánh giá ꢙ cꢣp bꢉ, khu vꢃc tư nhân, Hiꢈp hꢉi ꢀTꢀ Toàn quꢂc, Dꢃ trꢚ thuꢂc
Trung ꢊꢋng và các nhà giáo dꢨc
-Trung gian-cán bꢉ y tꢅ cꢣp tꢞnh, các cꢋ sꢙ y tꢅ (bꢈnh viꢈn, phòng khám, trung tâm y tꢅ
vân vân) và nhꢚng nhà thuꢂc/ trꢆm thuꢂc
-Vi mô-nhꢚng ngưꢎi chꢇm sóc (cán bꢉ y tꢅ và bác sꢌ hành nghꢁ ꢀông y) và bꢈnh nhân
ꢀTꢀ
RAPIA cung cꢣp thông tin vꢁ nhꢚng mꢖng sau:
-Cꢣu trúc và chꢕc nꢇng cꢒa dꢓch vꢨ y tꢅ liên quan ꢐꢅn thu mua thuꢂc và quꢖn lý ꢀTꢀ.
-Chính sách vꢁ ꢀTꢀ ꢐã ꢐưꢗc soꢆn thꢖo, ban hành.
-Nhꢚng thông lꢈ vꢁ kiꢜm soát ꢀTꢀ tꢧ quan sát và báo cáo.
-Mꢕc sꢮn có cꢒa insulin, kim tiêm và thiꢅt bꢓ ꢐiꢁu hòa.
-Sꢃ tꢑn tꢆi cꢒa các mꢆng lưꢍi phân phꢂi insulin.
6
-Kiꢅn thꢕc liên quan ꢐꢅn cung cꢣp insulin và thái ꢐꢉ cꢒa bꢈnh nhân cꢪng như nhꢚng
ngưꢎi chꢇm sóc.
-Nhꢚng vꢣn ꢐꢁ khác cꢖn trꢙ tiꢅp cꢏn vꢍi insulin và chꢇm sóc hꢗp lý.
RAPIA không phꢖi ꢐánh giá thꢂng kꢅ cꢒa hꢈ thꢂng y tꢅ nhưng nó có mꢨc ꢐích ꢐánh giá trong
thꢎi gian ngꢠn tình hình liên quan ꢐꢅn chꢇm sóc ꢀTꢀ tꢆi mꢉt nưꢍc nhꢣt ꢐꢓnh. Nó phác hꢩa bꢕc
tranh toàn cꢖnh vꢁ hꢈ thꢂng y tꢅ cꢒa mꢉt quꢂc gia nào ꢐó và cung cꢣp cho các bên liên quan hoꢆt
ꢐꢉng trong lꢌnh vꢃc ꢀTꢀ nhꢚng ꢐꢁ xuꢣt hành ꢐꢉng.
Tꢆi Viꢈt Nam RAPIA ꢐưꢗc thꢃc hiꢈn tꢆi Hà Nꢉi, thành phꢂ Hꢑ Chí Minh, tꢞnh Thái Nguyên và
ꢀꢑng Nai. Nhꢚng sꢂ liꢈu vꢁ kinh tꢅ xã hꢉi cꢒa các khu vꢃc kꢜ trên ꢐưꢗc liꢈt kê tꢆi phꢨ lꢨc 1.
ꢀã có tꢣt cꢖ là 190 cuꢉc phꢦng vꢣn ꢐưꢗc thꢃc hiꢈn (xem chi tiꢅt tꢆi phꢨ lꢨc 2) tꢆi Viꢈt Nam,
ngoài ra báo cáo còn dꢃa trên ꢐánh giá vꢁ nhꢚng sꢂ liꢈu thꢂng kê cꢒa chính phꢒ, các tài liꢈu báo
cáo liên quan.
Khuôn khꢔ báo cáo này không cho phép trình bày thꢃc trꢆng ꢀTꢀ trên cꢖ mꢉt quꢂc gia. Tuy
nhiên nó minh chꢕng rꢫng ngay cꢖ ꢙ hai khu vꢃc ꢐô thꢓ chính cꢪng như nhꢚng tꢞnh ꢐô thꢓ tưꢋng
ꢐꢂi giàu có khác, rꢣt nhiꢁu thách thꢕc vꢡn còn tꢑn tꢆi.
2.6. Thách thức gây ra bởi những bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam
‘Hꢈ thꢂng y tꢅ cꢒa Viꢈt Nam cùng kinh nghiꢈm to lꢍn và khꢖ nꢇng ꢐꢂi phó rꢣt hiꢈu quꢖ vꢍi
nhꢚng bꢈnh lây nhiꢛm lꢆi tꢦ ra vꢡn hꢆn chꢅ vꢁ khꢖ nꢇng và kinh nghiꢈm trong phòng tránh
nhꢚng bꢈnh không lây nhiꢛm’ (12)
Viꢈt Nam phꢖi ꢐꢂi mꢝt vꢍi mꢉt gánh nꢝng bꢈnh tꢏt kép và thách thꢕc cꢒa ꢐꢑng thꢎi thꢧa dinh
dưꢰng và thiꢅu dinh dưꢰng. Ví dꢨ nꢇm 2005, tꢞ lꢈ thiꢅu dinh dưꢰng ꢙ trꢥ dưꢍi 5 tuꢔi là 25,2%
trong khi ꢐó tꢞ lꢈ trꢥ dưꢍi nꢇm 5 tuꢔi thꢧa cân là 1,3% (12) Tꢞ lꢈ các bꢈnh không lây nhiꢅm ꢐang
gia tꢇng cꢖ ꢙ ngưꢎi lꢍn và trꢥ nhꢦ. Ví dꢨ bꢈnh hen ꢖnh hưꢙng tꢍi 10% trꢥ tꢆi Hà Nꢉi và 16,7%
tꢆi thành phꢂ Hꢑ Chí Minh (12)
Như biꢜu ꢐꢑ 1 thꢜ hiꢈn gánh nꢝng bꢈnh không lây nhiꢛm tꢆi Viꢈt Nam ꢐã ꢐang và sꢬ tꢇng ꢐꢁu
ꢐꢝn và tꢆi nꢇm 2005 ꢐã chiꢅm tꢍi 62,2% tꢔng sꢂ gánh nꢝng bꢈnh tꢏt (13)
7
Biꢎu ꢏꢐ 1 – Gánh nꢤng bꢖnh không lây nhiꢦm gia tꢛng tꢕi Viꢖt Nam giai ꢏoꢕn 1998-2005, tꢧ
lꢖ tꢨ vong do nhꢢng nguyên nhân khác nhau (13)
Bꢖnh lây nhiꢦm
Bꢖnh không lây nhiꢦm
Tai nꢕn, chꢗn thưꢒng và
ngꢟ ꢏꢟc
Bên cꢆnh gánh nꢝng bꢈnh không lây nhiꢛm ngày mꢉt tꢇng, biꢜu ꢐꢑ nhꢚng nguyên nhân gây tꢟ
vong này cꢪng thꢜ hiꢈn vào nꢇm 2002 nguyên nhân tꢟ vong chính, vꢍi 47,1%, là do các bꢈnh
không lây. Khi xem xét nguyên nhân tꢟ vong theo nhóm tuꢔi, bao gꢑm cꢖ tꢟ vong do chꢣn
thưꢋng, sꢂ liꢈu cho thꢣy các bꢈnh không lây là nguyên nhân tꢟ vong cao nhꢣt ꢙ các nhóm tuꢔi,
trꢧ nhóm trꢥ em dưꢍi 4 tuꢔi, như sꢂ liꢈu chi tiꢅt ꢙ bꢖng 1. (13)
Bꢇng 1 – Các nguyên nhân gây tꢨ vong nꢛm 2002 (13)
Nguyên
Bꢖnh
không lây
nhiꢦm
nhân gây
tꢨ vong
(2002)
Tꢕi thꢔi
ꢏiꢎm sinh
Bꢖnh lây
nhiꢦm
Chꢗn
Tuꢡi tác
Nguyên
thưꢒng
70+
nhân khác
Tꢔng sꢂ
Nam giꢍi
Nꢚ giói
Nhꢦ hꢋn 1
1-4
2,8%
2,6%
3,1%
12,4%
14,7%
9,7%
18,1%
38,5%
29,6%
9,9%
16,2%
9,5%
19,9%
11,6%
9,2%
47,1%
50,2%
43,2%
14,6%
22,4%
29,9%
24,9%
59%
48,8%
34,6%
49,8%
51,1%
10,8%
13,7%
7,1%
23,3%
15,2%
32,9%
3,8%
3,6%
4,1%
6,7%
13,4%
1,2%
8,7%
5,2%
2,4%
7,8%
3,8%
1,8%
58,2%
2,5%
25,8%
39,4%
56,5%
19,5%
3,2%
12,2%
9,5%
11%
5-9
10-24
25-59
60+
Nghèo
Trung lưu
Giàu
36,1%
20,4%
23%
5%
2,4%
2,1%
24,9%
Tꢔ chꢕc Y tꢅ Thꢅ giꢍi WHO ưꢍc tính rꢫng ꢀTꢀ chiꢅm 2% tꢔng sꢂ ca tꢟ vong nꢇm 2002, vꢍi
các bꢈnh không lây nhiꢛm chiꢅm 66%. (14) Chi tiꢅt vꢁ nhꢚng dꢚ liꢈu này ꢙ phꢨ lꢨc 3.
8
2.7. Thꢉc hiꢖn RAPIA tꢕi Viꢖt Nam
Thꢃc hiꢈn RAPIA tꢆi Viꢈt Nam nhꢫm xác ꢐꢓnh rõ nhꢚng rào cꢖn tꢍi thuꢂc và chꢇm sóc mà bꢈnh
nhân ꢀTꢀ ꢙ Viꢈt Nam gꢝp phꢖi tꢧ ꢐó tác ꢐꢉng tꢆo ra thay ꢐꢔi bꢁn vꢚng. Báo cáo cꢪng góp phꢢn
bꢔ sung thông tin vꢁ ꢀTꢀ và gánh nꢝng tài chính mà nó gây ra vꢍi hꢈ thꢂng y tꢅ và ngưꢎi bꢈnh.
Tiꢅp theo nhꢚng ꢐánh giá ban ꢐꢢu, thông tin mà báo cáo cung cꢣp sꢬ cho phép phát triꢜn các dꢃ
án cꢨ thꢜ ꢐꢜ giꢖi quyꢅt nhꢚng vꢣn ꢐꢁ ꢐã ꢐưꢗc xác ꢐꢓnh, tꢧ ꢐó cái thiꢈn chꢇm sóc ꢀTꢀ và tiꢅp
cꢏn vꢍi thuꢂc theo cách bꢁn vꢚng hꢋn. Báo cáo cꢪng sꢬ giúp phát triꢜn mꢉt hꢈ thꢂng y tꢅ có khꢖ
nꢇng xꢟ lý thách thꢕc ꢐang mꢉt lꢍn dꢢn do nhꢚng bꢈnh mãn tính mang lꢆi.
Trong quá khꢕ viꢈc thꢃc hiꢈn RAPIA ꢐã dꢡn ꢐꢅn:
-
-
-
-
-
-
-
Viꢈc tiꢅp cꢏn vꢍi insulin và các thuꢂc khác cho ꢀTꢀ ꢐưꢗc cꢖi thiꢈn
Các biꢈn pháp mua thuꢂc ꢐưꢗc cꢖi thiꢈn, giá insulin và thuꢂc cho ꢀTꢀ giꢖm.
Phát triꢜn các hiꢈp hꢉi vꢁ ꢀTꢀ
Phát triꢜn các chính sách Quꢂc gia vꢁ ꢀTꢀ và nhꢚng bꢈnh không lây nhiꢛm.
Các dꢃ án vꢁ ꢀTꢀ ꢐưꢗc tài trꢗ
Chꢇm sóc bꢈnh nhân ꢀTꢀ ꢐưꢗc cꢖi thiꢈn
Nâng cao nhꢏn thꢕc trong nưꢍc nꢋi tiꢅn hành RAPIA và trên thꢅ giꢍi vꢁ nhꢚng vꢣn ꢐꢁ
cꢒa bꢈnh ꢀTꢀ
ꢀây là lꢢn ꢐꢢu tiên RAPIA ꢐưꢗc thꢃc hiꢈn tꢆi Châu Á và nó sꢬ giúp ꢐánh giá xem nhꢚng kinh
nghiꢈm mà chúng tôi thu ꢐưꢗc tꢆi khu vꢃc Cꢏn Saharan Châu Phi có mang lꢆi hiꢈu quꢖ trong bꢂi
cꢖnh mꢉt quꢂc gia Châu Á hay không.
Nhꢚng nghiên cꢕu trưꢍc ꢐây (15,16) ꢐã ꢐꢁ xuꢣt rꢫng ꢀTꢀ tuýp 1 có thꢜ ꢐưꢗc coi như ꢐiꢁu kiꢈn
thưꢍc ꢐo ꢐꢜ ꢐánh giá khꢖ nꢇng cung cꢣp chꢇm sóc cꢒa hꢈ thꢂng y tꢅ ꢐꢂi vꢍi nhꢚng bꢈnh mãn
tính. ꢀiꢁu này có nghꢌa là bên cꢆnh viꢈc tác ꢐꢉng làm giꢖm gánh nꢝng ngày càng lꢍn và sâu rꢉng
cꢒa bꢈnh nhân ꢀTꢀ nghiên cꢕu này cꢪng sꢬ có ꢖnh hưꢙng tꢍi nhꢚng bꢈnh mãn tính khác.
Hꢈ thꢂng y tꢅ cꢒa Viꢈt Nam cꢢn phát triꢜn nhꢚng mô hình kiꢜm soát bꢈnh mãn tính ꢐꢜ giꢖi quyꢅt
ꢖnh hưꢙng tiꢁm tàng vꢁ con ngưꢎi và kinh tꢅ mà xu hưꢍng bꢈnh mãn tính ngày càng gia tꢇng có
thꢜ gây ra. ꢳnh hưꢙng này cꢪng sꢬ là gánh nꢝng to lꢍn ꢐꢂi vꢍi hꢈ thꢂng y tꢅ và gia ꢐình, bꢙi thꢅ
sꢬ ꢖnh hưꢙng tꢍi phát triꢜn. Thꢃc hiꢈn RAPIA sꢬ mang lꢆi nhꢚng ꢐꢁ xuꢣt cꢨ thꢜ cho hꢈ thꢂng y
tꢅ Viꢈt Nam, tránh ꢐưꢗc nhꢚng ꢖnh hưꢙng tiêu cꢃc cꢒa toàn cꢢu hóa và ꢐꢖm bꢖo phát triꢜn kinh
tꢅ sꢬ không bꢓ hꢒy hoꢆi bꢙi mꢕc ꢐꢉ gia tꢇng cꢒa nhꢚng bꢈnh mãn tính. (17)
3. ꢂái Tháo ꢂưꢔng tuýp 1 và tuýp 2 tꢕi Viꢖt Nam
ꢱ miꢁn Bꢠc ꢀTꢀ ꢐưꢗc gꢩi theo ꢐúng triꢈu chꢕng cꢒa bꢈnh tꢕc là ꢐi tiꢜu nhiꢁu và trong nưꢍc
tiꢜu có ‘ꢐưꢎng’.
Nꢇm 2002 nghiên cꢕu ꢐꢢu tiên vꢁ mꢕc phꢔ biꢅn cꢒa bꢈnh ꢀTꢀ ꢐưꢗc bꢈnh viꢈn Nꢉi Tiꢅt Trung
ꢊꢋng thꢃc hiꢈn. Nghiên cꢕu cho thꢣy mꢕc ꢐꢉ phꢔ biꢅn cꢒa bꢈnh tꢆi nông thôn là 2,7% và tꢆi
thành thꢓ là 4,4%. (18) ꢊꢍc tính hiꢈn tꢆi 2,5% dân sꢂ ꢙ ꢐꢉ tuꢔi trên 20 tꢆi Viꢈt Nam mꢠc ꢀTꢀ
tuýp 2, dꢃ kiꢅn nꢇm 2025 sꢬ tꢇng lên 3,5%. (19) Mꢉt nghiên cꢕu mꢍi ꢐưꢗc thꢃc hiꢈn vào nꢇm
2006 ꢐã thꢣy rꢫng mꢕc phꢔ biꢅn cꢒa bꢈnh trên cꢖ nưꢍc ꢐã là 2,6%. (18) Nghiên cꢕu này cꢪng
thꢣy mꢕc phꢔ biꢅn cꢒa tình trꢆng Suy yꢅu khꢖ nꢇng dung nꢆp glucose (Impaired Glucose
Tolerance) là 7,3% trên cꢖ nưꢍc. Dꢃ kiꢅn mꢕc phꢔ biꢅn cꢒa bꢈnh ꢀTꢀ ꢙ ngưꢎi lꢍn trên 30 trong
5 nꢇm nꢚa sꢬ là 5,8%.
9
Mꢉt nghiên cꢕu vào nꢇm 1990 nhꢏn thꢣy mꢕc phꢔ biꢅn cꢒa ꢀTꢀ tꢆi Hà Nꢉi là 1,8%. (20)
Nghiên cꢕu này cꢪng cho biꢅt chꢞ có 14,3% ngưꢎi bꢈnh biꢅt hꢩ mꢠc ꢀTꢀ. Các tác giꢖ lꢏp luꢏn
rꢫng tình trꢆng phát hiꢈn bꢈnh thꢣp nêu bꢏt mꢕc thiꢅu thꢂn nhꢚng cꢋ sꢙ y tꢅ có ꢐꢒ khꢖ nꢇng phát
hiꢈn ꢀTꢀ. Các tác giꢖ cꢪng bꢔ sung rꢫng bꢈnh ꢀTꢀ tuýp 1 có mꢕc phꢔ biꢅn thꢣp và giꢖi thích
mà hꢩ ꢐưa ra cho tꢞ lꢈ tꢟ vong cao là thiꢅu cung cꢣp insulin bꢙi nhiꢁu ngưꢎi mꢠc ꢀTꢀ tuýp 1 ꢐã
không ꢐưꢗc chuꢘn ꢐoán cꢪng như ꢐiꢁu trꢓ.
Tác giꢖ Bình (21) trong nghiên cꢕu thꢃc hiꢈn nꢇm 2006 thꢣy rꢫng 36% ꢐꢂi tưꢗng ꢐã ꢐưꢗc phát
hiꢈn tꢧ trưꢍc và 64% mꢠc bꢈnh ꢀTꢀ mà không ꢐưꢗc phát hiꢈn. Tình trꢆng ꢀTꢀ không ꢐưꢗc
phát hiꢈn tưꢋng ꢐꢂi phꢔ biꢅn tꢆi nhiꢁu nưꢍc, mꢉt vài ưꢍc tính cho biꢅt cꢕ 8 ngưꢎi mꢠc bꢈnh
ꢀTꢀ mꢍi có 1 ngưꢎi ꢐưꢗc chuꢘn ꢐoán. (22) Thêm vào ꢐó có rꢣt nhiꢁu bꢈnh nhân ꢐưꢗc chuꢘn
ꢐoàn muꢉn. ꢀꢜ giꢖi quyꢅt vꢣn ꢐꢁ này Bꢖo hiꢜm Y tꢅ Viꢈt Nam hiꢈn ꢐang chi trꢖ tiꢁn kiꢜm tra
mꢤi nꢇm cho nhꢚng ngưꢎi trên 40 tuꢔi. ꢀꢅn nay chưꢋng trình này không rõ ꢐã phát triꢜn ra sao.
Hiꢈp hꢉi ꢀTꢀ Quꢂc tꢅ (IDF) ưꢍc tính rꢫng tꢞ lꢈ bꢈnh ꢀTꢀ tuýp 1 ꢙ Viꢈt Nam là 0,3 phꢢn
100.000 ꢙ trꢥ tuꢔi tꢧ 0 ꢐꢅn 14. (19) Theo như con sꢂ này thì có khoꢖng 430 trưꢎng hꢗp ꢀTꢀ
tuýp 1 phꢔ biꢅn ꢙ Viꢈt Nam. Có tꢔng sꢂ 198 trꢥ mꢠc ꢀTꢀ tuýp 1 ꢐưꢗc theo dõi tꢆi bꢈnh viꢈn
Nhi Trung ꢊꢋng Hà Nꢉi. 24 trꢥ trong sꢂ ꢐó sꢂng tꢆi Hà Nꢉi (≈2,43/100.000 trꢥ dưꢍi 15 tuꢔi).
Tꢆi bꢈnh viꢈn Nhi Trung ꢊꢋng có 12, 9, 16 và 23 ca mꢍi cꢒa ꢀTꢀ tuýp1 ꢐưꢗc báo cáo tꢧ nꢇm
2004 ꢐꢅn 2007. (23) Trꢥ ꢐưꢗc theo dõi ꢙ bꢈnh viꢈn Nhu Trung ưꢋng ꢐꢅn tꢧ 26 trong sꢂ 64 tꢞnh
thành phꢂ cꢒa Viꢈt Nam. Tꢆi thành phꢂ Hꢑ Chí Minh tꢔng sꢂ 43 trꢥ (10 em sꢂng tꢆi thành phꢂ
Hꢑ Chí Minh) mꢠc bꢈnh ꢀTꢀ ꢐưꢗc chꢇm sóc tꢆi bꢈnh viꢈn Nhi ꢀꢑng 1 và 10 em (ꢐꢁu sꢂng tꢆi
thành phꢂ Hꢑ Chí Minh) ꢐưꢗc chꢇm sóc tꢆi bꢈnh viꢈn Nhi ꢀꢑng 2. Như vꢏy là tꢆi thành phꢂ Hꢑ
Chí Minh có 20 trưꢎng hꢗp ꢀTꢀ tuýp 1 (≈1/100.000 trꢥ dưꢍi 15 tuꢔi), sꢂ trꢥ còn lꢆi ꢐꢅn tꢧ
nhꢚng tꢞnh phía Nam.
Tꢔng sꢂ bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuýp 1 ꢐꢇng ký tꢆi 3 bꢈnh viꢈn nhi là 251 trưꢎng hꢗp. ꢀꢉ tuꢔi trung
bình là 12,3 tuꢔi (nhꢦ nhꢣt chưa ꢐꢢy nꢇm và lꢍn nhꢣt 30 tuꢔi). Thꢎi gian mꢠc bꢈnh trung bình là
6,4 nꢇm (ít nhꢣt chưa ꢐꢅn 1 nꢇm và nhiꢁu nhꢣt là 22 nꢇm) và tuꢔi ꢐưꢗc chuꢘn ꢐoán mꢠc bꢈnh
trung bình là 5,3 tuꢔi (nhꢦ nhꢣt chưa ꢐꢢy nꢇm và lꢍn nhꢣt 23 tuꢔi). Sꢂ liꢈu này ꢐưꢗc trình bày
trong biꢜu ꢐꢑ dưꢍi ꢐây:
10
Biꢎu ꢏꢐ 2 – Tuꢡi hiꢖn nay, tuꢡi ꢏưꢊc chuꢜn ꢏoán, thꢔi gian mꢑc bꢖnh cꢋa nhóm bꢖnh nhân
ꢂTꢂ tuýp 1
Tuꢡi
hoꢤc sꢘ
nꢛm
Tuꢡi ꢏưꢊc chuꢜn Thꢔi gian mꢑc
ꢏoán bꢖnh
Tuꢡi hiꢖn nay
Nhóm bꢈnh nhân ꢐꢇng ký tꢆi 3 bꢈnh viꢈn này chiꢅm tꢧ 70% ꢐꢅn 90% trong tꢔng sꢂ bꢈnh nhân
ꢀTꢀ tuýp 1 theo ưꢍc tính. Khi ꢐꢂi chiꢅu vꢍi sꢂ 430 bꢈnh nhân theo ưꢍc tính cꢒa IDF nhóm
bꢈnh nhân này chiꢅm 58% tꢔng sꢂ (251 bꢈnh nhân trong sꢂ 430). Bꢖng dưꢍi ꢐây cho thꢣy mꢕc
phꢔ biꢅn cꢒa ꢀTꢀ tuýp 1 vꢍi nhꢚng giꢖ ꢐꢓnh khác nhau vꢁ sꢂ phꢢn trꢇm mà nhóm bꢈnh nhân
này chiꢅm trong tꢔng sꢂ bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuýp 1.
Bꢇng 2 – Sꢘ phꢞn trꢛm trong tꢡng sꢘ bꢖnh nhân ꢂTꢂ tuýp 1 mà nhóm bꢖnh nhân ꢏꢛng ký
tꢕi 3 bꢖnh viꢖn nhi chiꢙm
Các giꢇ ꢏꢠnh vꢓ phꢞn trꢛm nhóm bꢖnh nhân
ꢏꢛng ký tꢕi 3 bꢖnh viꢖn chiꢙm trong tꢡng sꢘ
bꢖnh nhân ꢂTꢂ tuýp 1
58%
430*
70%
80%
90%
100%
251
1,0
Tꢔng sꢂ bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuýp 1
Tꢞ lꢈ bꢈnh trong 100.000 dân
Tuꢔi thꢩ
359
1,4
6,0
314
1,2
5,3
279
1,1
4,7
1,7
7,2
4,2
Giꢖ ꢐꢓnh:
-
-
* Con sꢂ do IDF ưꢍc tính
Sꢟ dꢨng sꢂ liꢈu trꢥ dưꢍi 14 tuꢔi mꢝc dù mꢉt vài trưꢎng hꢗp trên 14 tuꢔi (xem biꢜu ꢐꢑ 2)
Mꢉt nghiên cꢕu ꢐưꢗc thꢃc hiꢈn vào nꢇm 1996 tꢆi Bꢈnh viꢈn Nhi Trung ꢊꢋng ꢐã phát hiꢈn ra sꢂ
tuꢔi trung bình tꢆi thꢎi ꢐiꢜm ꢐưꢗc chuꢘn ꢐoán là 6,2 5,1 tuꢔi. 75,9% trꢥ có xét nghiꢈm HbA1c1
trên 9%. Cꢪng trong nghiên cꢕu này, trꢥ mꢠc ꢀTꢀ tuýp 1 tꢧ 1 ꢐꢅn 5 nꢇm chiꢅm 52% tꢔng sꢂ trꢥ
mꢠc bꢈnh ꢀTꢀ tuýp 1 và trong sꢂ này ꢐã có 3,2% trꢥ bꢓ biꢅn chꢕng mꢠt và/ hoꢝc thꢏn. Nói
chung 38,7% trꢥ ꢐưꢗc theo dõi trong nghiên cꢕu này ꢐã có biꢅn chꢕng. Nguyên nhân gây biꢅn
chꢕng chính ꢐưꢗc xác ꢐꢓnh là do bꢦ tiêm insulin hoꢝc không dùng ꢐꢒ liꢁu insulin cꢢn thiꢅt.
1 Glycosylated Haemoglobin –xét nghiꢈm ꢐánh giá mꢕc trung bình cꢒa ꢐưꢎng máu ꢙ giai ꢐoꢆn 8 ꢐꢅn 12 tuꢢn
11
Qua nhꢚng trao ꢐꢔi trong khuôn khꢔ dꢃ án nhꢚng triꢈu chꢕng chính cꢒa ꢀTꢀ tuýp 1 là ꢐi tiꢜu
nhiꢁu và sꢨt cân.
3.1. Tình trꢕng thꢩa cân và béo phì gia tꢛng
Béo phì, yꢅu tꢂ nguy cꢋ chính gây ꢀTꢀ tuýp 2, trong thꢎi gian gꢢn ꢐây ꢐã gia tꢇng tꢆi Viꢈt Nam
mꢉt cách ꢐáng lo ngꢆi. Tꢧ nꢇm 1992 ꢐꢅn nꢇm 2002 ꢙ nhóm tuꢔi tꢧ 2 ꢐꢅn 17 có nhꢚng thay ꢐꢔi
rꢣt nhꢦ vꢁ thꢧa cân và béo phì, tꢞ lꢈ thꢧa cân tꢧ 1,4% ꢐꢅn 1,8%. Trong cùng thꢎi gian ꢐó, nhóm
tuꢔi tꢧ 18 ꢐꢅn 65 có tꢞ lꢈ thꢧa cân và béo phì tꢇng tꢧ 2,0% lên 5,2%. Thành phꢢn dân sꢂ ꢙ thành
thꢓ tꢇng nhanh hꢋn so vꢍi dân sꢂ nông thôn. Tình trꢆng thiꢅu cân cꢪng tꢑn tꢆi vꢍi tꢞ lꢈ 33,5%
(nhóm tꢧ 2 ꢐꢅn 17 tuꢔi) và 24,8% (nhóm tꢧ 18 ꢐꢅn 65 tuꢔi) vào nꢇm 2004. (24) Tác giꢖ Doak và
các cꢉng sꢃ (25) miêu tꢖ tình trꢆng thꢧa cân và thiꢅu cân tꢑn tꢆi song song trong mꢉt sꢂ hꢉ gia
ꢐình, và tꢆi Viꢈt Nam có 3,7% hꢉ gia ꢐình như thꢅ trong nghiên cꢕu cꢒa hꢩ.
Tꢆi Hà Nꢉi nꢇm 2001, tác giꢖ Phꢆm và nhꢚng ꢐꢑng nghiꢈp khác (26) thꢣy rꢫng trong nhóm dân
sꢂ ꢐꢉ tuꢔi tꢧ 25 trꢙ ꢐi tꢆi thì 1,1% dân sꢂ bꢓ béo phì2 15% bꢓ thꢧa cân. Cꢪng vꢡn nghiên cꢕu này
cùng nhóm dân sꢂ ꢐã thꢣy rꢫng tꢞ lꢈ ꢀTꢀ ꢙ nam giꢍi là 4,1% và nꢚ giꢍi là 5,3%.
Mꢉt nghiên cꢕu tꢆi thành phꢂ Hꢑ Chí Minh thꢣy rꢫng chꢞ sꢂ BMI (Body Mass Index) giꢚa
nhꢚng bꢈnh nhân ꢀTꢀ và nhꢚng ꢐꢂi tưꢗng không mꢠc bꢈnh là tưꢋng ꢐưꢋng nhau. (27) ꢀiꢜm
khác biꢈt là phꢢn trꢇm lưꢗng mꢰ cꢋ thꢜ và tꢞ lꢈ eo hông. Nghiên cꢕu này ꢐꢁ cꢏp ꢐꢅn thay ꢐꢔi
ꢐáng lo ngꢆi trong chꢅ ꢐꢉ ꢇn uꢂng vꢍi lưꢗng protein và thꢓt nhiꢁu hꢋn. Tác giꢖ cꢒa nghiên cꢕu
ꢐã miêu tꢖ thay ꢐꢔi này như là nguyên nhân tiꢁm tàng cꢒa suy giꢖm cꢋ chꢅ chuyꢜn hóa glucose ꢙ
ngưꢎi Viꢈt Nam.
Trong mꢉt nghiên cꢕu trên diꢈn rꢉng ꢙ trꢥ tꢧ 4-5 tuꢔi tꢆi thành phꢂ HCM ngưꢎi ta ꢐã thꢣy rꢫng
thꢧa cân và béo phì xuꢣt hiꢈn khá phꢔ biꢅn cꢖ ꢙ các bé trai và bé gái tꢧ nhꢚng giai tꢢng xã hꢉi
khác nhau. (28) Bꢖng 3 cho thꢣy kꢅt quꢖ tꢔng hꢗp cꢒa nghiên cꢕu này. Nghiên cꢕu chꢞ thꢣy có
2,7% trꢥ thiꢅu cân.
2 Ngưꢰng chꢞ sꢂ BMI ꢐꢂi vꢍi dân sꢂ Châu Á là: ꢶ 25kg/m2 ꢐꢂi vꢍi nam giꢍi và ꢶ 24 kg/m2 ꢐꢂi vꢍi nꢚ giꢍi ꢐưꢗc coi
là lý tưꢙng; 25-27 kg/m2 vꢍi nam giꢍi và 24-26 kg/m2 vꢍi nꢚ giꢍi ꢐưꢗc coi là thꢧa cân; và trên 27 kg/m2 vꢍi nam
giꢍi và 26 kg/m2 vꢍi nꢚ giꢍi ꢐưꢗc coi là béo phì.
12
Bꢇng 3 – Mꢪc phꢡ biꢙn cꢋa tình trꢕng thꢩa cân và béo phì tꢕi thành phꢘ Hꢐ Chí Minh
ꢂꢤc ꢏiꢎm
Thꢩa cân (%)
Béo phì (%)
16,3
Tꢗt cꢇ
20,5
Bé trai
Bé gái
Bé trai
Bé gái
Chung
19,1
21,8
21,7
11,0
Dân tꢉc
19,7
16,0
23,7
12,6
22,5
17,2
11,2
10,5
• Ngưꢎi Kinh
• Ngưꢎi Hoa
Quꢏn
19,5
18,9
25,3
19,9
20,1
22,5
12,1
10,5
• Các quꢏn giàu
• Nhꢚng quꢏn kém giàu
hꢋn
ꢀiꢁu kiꢈn hꢉ gia ꢐình
• Nghèo nhꢣt
• Trung lưu
14,3
21,1
22,1
16,5
19,4
30,5
21,5
15,9
26,7
8,8
10,3
14,6
• Giàu nhꢣt
Tꢔ chꢕc Y tꢅ Thꢅ giꢍi ưꢍc tính rꢫng giꢚa nꢇm 2005 và 2015 tꢞ lꢈ thꢧa cân ꢙ nam giꢍi tꢆi Viꢈt
Nam sꢬ tꢇng tꢧ 5% lên 16% và ꢙ nꢚ giꢍi cùng thꢎi gian sꢬ tꢇng tꢧ 13% lên 24%. (29)
Tác giꢖ Bình (18) trong mꢉt nghiên cꢕu vꢁ ꢀTꢀ ꢐã tìm ra tꢞ lꢈ cꢒa nhꢚng yꢅu tꢂ nguy cꢋ gây
bꢈnh ꢀTꢀ tꢆi các vùng miꢁn khác nhau ꢙ Viꢈt Nam như dưꢍi ꢐây. Các yꢅu tꢂ nguy cꢋ gây ꢀTꢀ
bao gꢑm: chꢞ sꢂ BMI cao, vòng bꢨng lꢍn, gia ꢐình có tiꢁn sꢟ mꢠc bꢈnh ꢀTꢀ, cao huyꢅt áp và ít
vꢏn ꢐꢉng thꢜ chꢣt. ꢀiꢁu ꢐáng lo ngꢆi nhꢣt tꢧ nhꢚng dꢚ liꢈu này là ꢐa sꢂ ngưꢎi dân sꢂng ꢙ thành
phꢂ có nhiꢁu hꢋn 2 yꢅu tꢂ nguy cꢋ gây bꢈnh ꢀTꢀ.
Biꢎu ꢏꢐ 3 – Sꢘ lưꢊng nhꢢng yꢙu tꢘ nguy cꢒ dꢫn ꢏꢙn ꢂTꢂ tꢕi nhꢢng vùng khác nhau ꢝ Viꢖt
(18)
Không có
yꢙu tꢘ nào
1 yꢙu tꢘ
2 yꢙu tꢘ
3 yꢙu tꢘ
Miꢓn núi và ꢂꢐng Trung du và
Tây Nguyên bꢬng miꢓn biꢎn
Cꢇ nưꢈc (ꢏã ꢏưꢊc
ꢏiꢓu chꢧnh)
Thành phꢘ
13
3.2. Tình trꢕng bꢖnh
Nghiên cꢕu cꢒa DiabCare Châu Á (5) thꢣy rꢫng giá trꢓ HbA1c ꢙ bꢈnh nhân ꢀTꢀ tꢆi Viꢈt Nam là
cꢃc kꢷ cao, ꢙ mꢕc trung bình 8,9 (SD 2,2) trong ꢐó 18% ꢐꢂi tưꢗng có kꢅt quꢖ HbA1c dưꢍi 7
(giá trꢓ lý tưꢙng), 22% có giá trꢓ tꢧ 7-8 và 59% trên 8.
Tác giꢖ Bình (21) trong mꢉt nghiên cꢕu vꢁ nhꢚng biꢅn chꢕng cꢒa ꢀTꢀ vꢍi nhóm bꢈnh nhân
mꢍi mꢠc bꢈnh trong thꢎi gian tưꢋng ꢐꢂi ngꢠn, nhꢏn thꢣy rꢫng ꢐa phꢢn bꢈnh nhân ꢐưꢗc chuꢘn
ꢐoán do các triꢈu chꢕng cꢒa bꢈnh ꢀTꢀ (84,5%), và tiꢅp ꢐó là phát hiꢈn qua khám sꢕc khꢦe
(8,7%) và phát hiꢈn ngꢡu nhiên (5,6%). (21)
Xem xét nhꢚng biꢅn chꢕng cꢒa bꢈnh ꢀTꢀ,
Bꢖng 4 tóm tꢠt tꢞ lꢈ phꢔ biꢅn cꢒa nhꢚng biꢅn chꢕng khác nhau theo nhiꢁu tài liꢈu nghiên cꢕu.
ꢀiꢁu quan trꢩng cꢢn lưu ý là bꢈnh nhân ꢀTꢀ có tꢞ lꢈ mꢠc bꢈnh cao huyꢅt áp cao. ꢊꢍc tính có
20% ngưꢎi lꢍn tꢆi Viꢈt Nam bꢓ cao huyꢅt áp và 50% ꢐꢅn 60% bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuýp 2 cꢪng mꢠc
bꢈnh cao huyꢅt áp.
Bꢇng 4 – Các biꢙn chꢪng tꢩ bꢖnh ꢂTꢂ tꢕi Viꢖt Nam
Thành phꢞn dân
Loꢕi biꢙn chꢪng
Mꢪc phꢡ biꢙn
Nguꢐn
sꢘ
ꢀưꢎng máu cao trên mꢕc
bình thưꢎng (HbA1c > 9.0)
Các loꢆi biꢅn chꢕng ꢙ mꢠt
75,9%
Trꢥ em
(23)
-
-
-
Bꢈnh màng lưꢍi
ꢀꢨc nhân mꢠt
Tꢇng nhãn áp
23,9%
5,7%
0,5%
Ngưꢎi lꢍn
Trꢥ em
(21)
(23)
(21)
Chꢞ nhꢚng biꢅn chꢕng ꢙ mꢠt
Nhꢚng biꢅn chꢕng ꢙ thꢏn
17,2%
-
-
-
Microalbuminuria
Macroalbuminuria
Suy thꢏn
13,8%
6,1%
2,1%
Ngưꢎi lꢍn
Chꢞ riêng biꢅn chꢕng ꢙ thꢏn
Biꢅn chꢕng ꢙ mꢠt và thꢏn
Thꢢn kinh ngoꢆi biên
20,7%
36,2%
53,2%
Trꢥ em
Trꢥ em
Ngưꢎi lꢍn
(23)
(23)
(21)
Nguyên nhân chính cꢢn nhꢏp viꢈn tꢆi bꢈnh viꢈn ꢐa khoa ꢙ thành phꢂ Hꢑ Chí Minh là nhꢚng biꢅn
chꢕng bàn chân và nhꢚng nhiꢛm trùng khác, cꢖ hai chiꢅm ꢐꢅn 11% nguyên nhân nhꢏp viꢈn cꢒa
bꢈnh nhân ꢀTꢀ.
Trong mꢉt nghiên cꢕu nhꢦ thꢃc hiꢈn ꢙ bꢈnh viꢈn ꢐa khoa ꢙ Hà Nôi vꢍi 80 bꢈnh nhân có 37
ngưꢎi (46%) có giá trꢓ HbA1c thꢣp hꢋn 7. Nguyên nhân là do (Qua trao ꢐꢔi riêng vꢍi cá nhân tác
giꢖ ꢐưꢗc biꢅt):
-
-
-
Có kiꢅn thꢕc tꢂt vꢁ ꢀTꢀ và cách kiꢜm soát bꢈnh
Bꢈnh nhân tꢏp thꢜ dꢨc
Bꢈnh nhân thꢃc hiꢈn ꢐúng yêu cꢢu cꢒa bác sꢌ vꢁ chꢇm sóc ꢐiꢁu trꢓ, liꢁu lưꢗng, thuꢂc
dùng
-
Nhꢚng bꢈnh nhân này khá giꢖ hꢋn nhꢚng bꢈnh nhân có giá trꢓ HbA1c không tꢂt
14
Mꢉt nghiên cꢕu rꢉng hꢋn cho thꢣy trong sꢂ bꢈnh nhân qua ꢐiꢁu trꢓ ꢀTꢀ, 60,2% có kꢅt quꢖ thꢟ
nghiꢈm ꢐưꢎng máu khi ꢐói (FBG) trên 7 mmol/l, 10,7% ꢙ vào khꢦang 6,1 và 7 mmol/l và 29,1%
ꢙ vào khoꢖng 4,4 và 6,1 mmol/l. (18) Sꢂ FBG trung bình là 8,9 mmol/l.
3.3. Tꢧ lꢖ tꢨ vong
ꢀTꢀ ꢐꢕng vꢓ trí thꢕ 8 trong sꢂ các nguyên nhân gây tꢟ vong nꢇm 2002 (12.000 ca tꢟ vong, 2%
tꢔng sꢂ). Cꢢn phꢖi lưu ý rꢫng nguyên nhân ꢐꢕng hàng thꢕ nhꢣt và thꢕ 2 là bꢈnh tim do thiꢅu máu
cꢨc bꢉ (66.000 ca tꢟ vong, 13% tꢔng sꢂ) bꢈnh mꢆch máu não (58.000 ca tꢟ vong, 11% tꢔng sꢂ)
cꢪng là nhꢚng cꢇn bꢈnh mà ꢀTꢀ là yꢅu tꢂ góp phꢢn gây ra. Trong sꢂ 10 nguyên nhân tꢟ vong
hàng ꢐꢢu các bꢈnh không lây nhiꢛm ꢐã chiꢅm tꢍi 6 và cꢨ thꢜ là 39% tꢔng sꢂ tꢞ lꢈ tꢟ vong. (14)
Bꢖng chi tiꢅt các nguyên nhân tꢟ vong ꢙ phꢨ lꢨc 3.
Tꢆi Bꢈnh viꢈn Nhi TW trong nhóm 180 bꢈnh nhân ꢐã có 7 trưꢎng hꢗp tꢟ vong do ꢀTꢀ tꢧ nꢇm
2000 ꢐꢅn nay (23). Phân bꢂ ꢐꢉ tuꢔi cꢒa nhꢚng bꢈnh nhân này ꢐưꢗc thꢜ hiꢈn chi tiꢅt ꢙ phꢨ lꢨc 4.
3.4. Chi phí
Các bꢈnh mãn tính ꢐꢝt ra gánh nꢝng tài chính to lꢍn ꢐꢂi vꢍi cꢖ hꢈ thꢂng y tꢅ và các cá nhân. ꢊꢍc
tính hiꢈn nay cho thꢣy Viꢈt Nam chi 606.251.000 ꢐô la cho ꢀTꢀ và sꢬ lên tꢍi 1.114.430.000 ꢐô
la vào nꢇm 2025. (19) Sꢂ liꢈu tꢔng quan cho thꢣy 60% nhꢚng bꢈnh nhân nghèo mꢠc nꢗ bꢙi phꢖi
chi trꢖ cho chꢇm sóc thuꢂc thang khi nꢫm viꢈn.(12)
Tác giꢖ Armstrong và các cꢉng sꢃ (30) nhꢏn thꢣy rꢫng các bꢈnh mãn tính gꢝp ꢙ trꢥ nhꢦ như
ꢀTꢀ tuýp 1 tꢆo ra gánh nꢝng tài chính cꢃc kꢷ to lꢍn cho các gia ꢐình Viꢈt Nam. Qua rꢣt nhiꢁu
cuꢉc trao ꢐꢔi cꢒa tác giꢖ vꢍi các bác sꢌ, bꢈnh nhân tác giꢖ nhꢏn thꢣy chi phí cho ꢀTꢀ (bao gꢑm
chi phí thuꢂc men, khám chꢚa, ꢐi lꢆi vân vân) là gánh nꢝng chính và là nguyên nhân góp phꢢn
gây ra viꢈc tuân thꢒ ꢐiꢁu trꢓ kém. Mꢉt báo cáo cꢒa tꢔ chꢕc CLAN (Làm bꢆn vꢍi bꢈnh tꢇng sꢖn
thưꢗng thꢏn bꢘm sinh) nꢇm 2008 ꢐã nêu bꢏt rꢫng tꢆi các gia ꢐình có con em mꢠc bꢈnh ꢀTꢀ tuýp
1, ít nhꢣt bꢂ hoꢝc mꢸ phꢖi giꢖm thꢎi gian lao ꢐꢉng tưꢋng ꢐꢂi lꢍn ꢐꢜ dành thꢎi gian chꢇm sóc ꢐꢅn
bꢈnh tꢏt cꢒa con.(31) Dꢚ liꢈu ꢙ bꢖng 5 là do CLAN thu thꢏp ꢐưꢗc tꢆi Hà Nꢉi.
15
Bꢇng 5 – Chi phí trung bình ꢏꢎ chꢛm sóc bꢖnh nhân ꢂTꢂ tuýp 1 tꢕi Hà Nꢟi (31)
Sꢘ phꢞn trꢛm
chi phí hàng
nꢛm chiꢙm so
vꢈi GDP trên
ꢏꢞu
Sꢘ phꢞn
trꢛm trong
tꢡng chi phí
Chi phí tính theo
ꢏꢐng Viꢖt Nam (US$)
Chi phí hàng
tháng
Chi phí hàng
nꢛm
ngưꢔi*****
277.661 (17)
97.998 (6)
65.332 (4)
3.331.932 (204)
1.175.976 (72)
783.984 (48)
23%
8%
5%
28%
10%
7%
Insulin
Bꢋm kim tiêm*
Xét nghiꢈm (Bꢈnh
viꢈn)
440.991 (27)
179.663 (11)
81.665 (5)
529.189 (32)
2.155.956 (132)
979.980 (60)
37%
15%
7%
45%
18%
8%
Kiꢜm tra** (Tꢆi nhà)
ꢀi lꢆi
Phí kiꢜm tra sꢕc khꢦe
Chi phí khác – Như ꢐi
chùa cꢢu sꢕc khꢦe cho
con
48.999 (3)
587.988 (36)
4%
5%
1.192.309 (73) 9.545.005 (584,4)
702.319 (43)
100%
7%****
121%
6%
Tꢡng chi phí
Nꢓm viꢁn (mꢔi lꢕn nꢓm
viꢁn)
* - giꢖ ꢐꢓnh 1 kim tiêm mꢉt ngày
** - bao gꢑm thanh thꢟ, lưꢰi trích và giꢖ ꢐꢓnh 1 ngày kiꢜm tra 1 lꢢn
*** - Bꢖng giꢖ ꢐꢓnh 1 tháng khám 1 lꢢn
**** - Chi phí nꢫm viꢈn so sánh theo phꢢn trꢇm vꢍi tꢔng chi phí cho ꢀTꢀ
***** - $723 trên thꢃc tꢅ
Dꢚ liꢈu tưꢋng tꢃ cho thành phꢂ Hꢑ Chí Minh ꢐưꢗc trình bày ꢙ biꢜu ꢐꢑ 7 mꢨc 5 chꢞ ra rꢫng chi
phí tꢔng cꢉng trung bình hàng tháng cho trꢥ ꢀTꢀ tuýp 1 là 55 ꢐô la.
Rꢣt nhiꢁu bꢈnh nhân ꢀTꢀ tuýp 2 có bꢖo hiꢜm y tꢅ cho biꢅt chi phí ꢐiꢁu trꢓ không phꢖi là rào cꢖn
nhưng nhꢚng chi phí khác như ꢐi lꢆi ꢐôi khi là trꢙ ngꢆi ꢐꢂi vꢍi hꢩ. Nhꢚng bꢈnh nhân không có
bꢖo hiꢜm y tꢅ nói ꢐꢅn gánh nꢝng tài chính như là trꢙ ngꢆi chính cꢒa hꢩ khi tiꢅp cꢏn vꢍi chꢇm sóc
phù hꢗp ꢙ Viꢈt Nam. ꢀiꢁu này ꢐꢝc biꢈt ꢐúng ꢐꢂi vꢍi nhꢚng bꢈnh nhân sꢂng xa khu ꢐô thꢓ chính.
Nhꢚng bꢈnh nhân ꢐưꢗc phꢦng vꢣn tꢆi thành phꢂ hay bꢈnh viꢈn Quꢂc gia phꢖi ꢐi lꢆi mꢣt nhiꢁu
thꢎi gian hꢋn nhꢚng bꢈnh nhân ꢐưꢗc phꢦng vꢣn ꢙ các cꢋ sꢙ y tꢅ cꢣp thꢣp hꢋn. Nhꢚng nhóm
bꢈnh nhân nhꢣt ꢐꢓnh như nhꢚng bꢈnh nhân nghèo có thꢜ ꢐưꢗc hoàn trꢖ chi phí ꢐi lꢆi do ꢐiꢁu trꢓ
(12) tuy nhiên hꢩ thưꢎng không biꢅt ꢐưꢗc chính sách này hay do thꢒ tꢨc còn quan liêu cꢑng
kꢁnh.
Theo như kꢅt quꢖ phꢦng vꢣn trong chưꢋng trình RAPIA, phí khám bꢈnh trung bình là 8,41 ꢐô la.
Bꢖo hiꢜm y tꢅ sꢬ chi trꢖ phꢢn nào ꢐó. Trong sꢂ nhꢚng bꢈnh nhân ꢐưꢗc phꢦng vꢣn trong chưꢋng
trình RAPIA, 44% có bꢖo hiꢜm y tꢅ dưꢍi hình thꢕc nào ꢐó so vꢍi mꢕc 36% trong toàn dân có
bꢖo hiꢜm theo báo cáo.
Bꢖng sau miêu tꢖ nhꢚng chi phí khác nhau cho chꢇm sóc ꢀTꢀ mà bꢈnh nhân cho biꢅt qua nhꢚng
phꢦng vꢣn cꢒa RAPIA.
16
Tải về để xem bản đầy đủ
60 trang
05/04/2022
7780
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài thuyết trình Báo cáo Chương trình đánh giá nhanh tình hình tiếp cận Insulin tại Việt Nam 2008", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- bai_thuyet_trinh_bao_cao_chuong_trinh_danh_gia_nhanh_tinh_hi.pdf
