Bài tập nhóm Chủ thể của pháp luật dân sự

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

♦

NHỮNG QUY ĐỊNH CHUNG VỀ

LUẬT DÂN SỰ, TÀI SẢN VÀ

THỪA KẾ

Buổi thảo luận thứ nhất

CHỦ THỂ CỦA PHÁP LUẬT DÂN SỰ

LỚP CLC QTKD 42

DANH SÁCH NHÓM 4

1. Phạm Văn Chương

2. Trần Thị Ngọc Đan

3. Nguyễn Thị Thùy Linh

4. Nông Trúc Linh

5. Bùi Thị Minh Ngọc

6. Phan Ngọc Phương Quỳnh

7. Dương Thị Bích Tuyền

1753401010005

1753401010006

1753401010040

1753401010042

1753401010059

1753401010076

1753401010117

1

PHẦN 1:

Năng lực hành vi dân sự cá nhân

Câu 1: Hoàn cảnh của ông P như trong Quyết định được bình luận có thuộc

trường hợp mất năng lực hành vi dân sự không? Vì sao?

Hoàn cảnh của ông P trong Quyết định không thuộc trường hợp mất năng lực hành vi

dân sự. Vì theo Khoản 1 Điều 22 quy định về Mất năng lực hành vi dân sự: “1. Khi

một người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ

được hành vi thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan,

tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người mất năng lực

hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần”. Theo kết luận giám

định pháp y tâm thần hiện tại ông P mắc bệnh “Rối loạn cảm xúc lưỡng cực, hiện tại

thuyên giảm”, xét thấy ông không bị mắc bệnh tâm thần hay các bệnh khác mà không

thể nhận thức,làm chủ được hành vi, trên cơ sở kết luận giám định ông P thuộc trường

hợp người có tình trạng thể chất hoặc tinh thần không đủ khả năng nhận thức, làm chủ

hành vi nhưng chưa đến mức mất năng lực hành vi dân sự theo Khoản 1 Điều 23

BLDS 2015: “1. Người thành niên do tình trạng thể chất hoặc tinh thần mà không đủ

khả năng nhận thức, làm chủ hành vi nhưng chưa đến mức mất năng lực hành vi dân

sự thì theo yêu cầu của người này, người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ

quan, tổ chức hữu quan, trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần, Tòa án ra

quyết định tuyên bố người này là người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi

và chỉ định người giám hộ, xác định quyền, nghĩa vụ của người giám hộ.”

Câu 2: Nêu những điểm giống nhau và khác nhau giữa hạn chế năng lực hành vi

dân sự và mất năng lực hành vi dân sự.

Hạn chế năng lực hành vi dân

Tiêu chí

Mất năng lực hành vi dân sự

sự

Giống nhau

Căn cứ

chứng

minh

Một người bị xem là mất năng lực hành vi dân sự hoặc hạn chế năng lực

hành vi dân sự khi và chỉ khi có Quyết định của Tòa án tuyên bố người

đó mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự.

Khả năng

thực hiện

Cá nhân không thể tự mình tham gia các giao dịch, giao dịch phải do

1

giao dịch người đại diện theo pháp luật thực hiện.

Khác nhau

Người bị bệnh tâm thần hoặc

mắc bệnh khác mà không thể

nhận thức, làm chủ được

hành vi.

Người nghiện ma túy, nghiện các

chất kích thích khác dẫn đến phá

tán tài sản của gia đình.

Đối

tượng

• Theo yêu cầu của người có

quyền, lợi ích liên quan hoặc

của cơ quan, tổ chức hữu

quan.

Cơ sở để Theo yêu cầu của người có

Tòa án ra quyền, lợi ích liên quan hoặc của

quyết

định

cơ quan, tổ chức hữu quan.

•

Kết luận giám định pháp y

tâm thần.

Giao dịch do người hạn chế năng

lực hành vi dân sự thực hiện, xác

lập là không có hiệu lực pháp

luật (bị vô hiệu), trừ trường hợp

được sự đồng ý của người đại

diện hoặc giao dịch phục vụ cho

nhu cầu sinh hoạt hàng ngày.

• Giao dịch do người mất năng

lực hành vi dân sự thực hiện,

xác lập là không có hiệu lực

pháp luật (bị vô hiệu)

• Giao dịch phải do người đại

diện theo pháp luật thực hiện

Hệ quả

pháp lý

•

Người đại diện cho người

mất năng lực hành vi dân sự

có thể là cá nhân hoặc pháp

nhân và được gọi là người

Người đại diện của người hạn

chế năng lực hành vi dân sự do

Tòa án chỉ định.

Người đại

diện

• giám hộ

Người đại diện có thể được

•

chỉ định hoặc đương nhiên

trở thành người đại diện theo

quy định của pháp luật.

2

Câu 3: Trong Quyết định được bình luận, ông P có thuộc trường hợp người bị

hạn chế năng lực hành vi dân sự không? Vì sao?

Trong Quyết định, ông P không thuộc trường hợp người bị hạn chế năng lực hành vi

dân sự. Vì theo Khoản 1 Điều 24 có nêu: “1. Người nghiện ma túy, nghiện các chất

kích thích khác dẫn đến phá tán tài sản của gia đình thì theo yêu cầu của người có

quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án có thể ra quyết

định tuyên bố người này là người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.”. Trường hợp

của ông P theo kết luận giám định pháp y tâm thần là mắc bệnh “Rối loạn cảm xúc

lưỡng cực” người có khó khăn trong nhận thức,làm chủ được hành vi chứ không thuộc

trường hợp người bị nghiện ma túy hay các chất kích thích dẫn đến không làm chủ

được hành vi của mình.

Câu 4: Điểm khác nhau cơ bản giữa người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự và

người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.

- Khoản 1 Điều 23 BLDS 2015 về Người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành

vi: “1. Người thành niên do tình trạng thể chất hoặc tinh thần mà không đủ khả năng

nhận thức, làm chủ hành vi nhưng chưa đến mức mất năng lực hành vi dân sự thì theo

yêu cầu của người này, người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức

hữu quan, trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần, Tòa án ra quyết định tuyên

bố người này là người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi và chỉ định

người giám hộ, xác định quyền, nghĩa vụ của người giám hộ.” và khoản 1 Điều 24

BLDS 2015 về Hạn chế năng lực hành vi dân sự: “1. Người nghiện ma túy, nghiện

các chất kích thích khác dẫn đến phá tán tài sản của gia đình thì theo yêu cầu của

người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án có thể

ra quyết định tuyên bố người này là người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự. Tòa án

quyết định người đại diện theo pháp luật của người bị hạn chế năng lực hành vi dân

sự và phạm vi đại diện.”

- Điểm khác nhau cơ bản giữa người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự và người có

khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi là về đặc điểm nhận dạng giữa hai chủ thể

này; và người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi có quyền yêu cầu Tòa án

ra quyết định tuyên bố nhưng người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự thì không có

quyền yêu cầu Tòa án ra quyết định tuyên bố; và về người đại diện thì người đại diện

của người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi là người giám hộ do Tòa án

chỉ định và người đại diện của người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự là người đại

diện theo pháp luật do Tòa án quyết định.

Câu 5: Tòa án xác định ông P thuộc trường hợp người có khó khăn trong nhận

thức, làm chủ hành vi có thuyết phục không? Vì sao?

3

- Tòa án xác định ông P thuộc trường hợp người có khó khăn trong nhận thức, làm

chủ hành vi là có thuyết phục.

- Giải thích: Trường hợp của ông P đã đủ các yếu tố quy định theo khoản 1 Điều 23

BLDS 2015 về Người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi: “1. Người thành

niên do tình trạng thể chất hoặc tinh thần mà không đủ khả năng nhận thức, làm chủ

hành vi nhưng chưa đến mức mất năng lực hành vi dân sự thì theo yêu cầu của người

này, người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, trên cơ sở

kết luận giám định pháp y tâm thần, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người

có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi và chỉ định người giám hộ, xác định

quyền, nghĩa vụ của người giám hộ.” và Tòa án đã kết luận dựa trên bản giám định

pháp y của Trung tâm Giám định pháp y Miền Trung: về mặt y học thì ông P rối loạn

cảm xúc lưỡng cực, hiện tại thuyên giảm và về mặt pháp luật thì ông P có khó khăn

trong nhận thức và làm chủ hành vi chứ chưa đến mức bị tâm thần và mất luôn năng

lực hành vi dân sự. Hơn nữa, bản giám định pháp y của Trung tâm Giám định pháp y

Miền Trung là văn bản Kết luận có giá trị pháp lý đối với những người bị tâm thần,

hạn chế năng lực… Do đó, Tòa án xác định ông P thuộc trường hợp người có khó

khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi là vô cùng thuyết phục.

Câu 6: Việc Tòa án không để bà H là người giám hộ cho ông P có thuyết phục

không? Vì sao?

- Việc Tòa án không để bà H là người giám hộ cho ông P là thuyết phục.

- Giải thích: Sau khi bà H bỏ đi thì bà T là người nuôi dưỡng ông P từ nhỏ đến tuổi

trưởng thành. Mặt khác, bà H đã bỏ đi hơn 20 năm nay, và không về địa phương lần

nào, hiện nay không biết bà H đang ở đâu, làm gì, còn sống hay đã chết. Nên không có

cơ sở để chỉ định bà H là người giám hộ cho ông P. Vì vậy, Tòa án không để bà H là

người giám hộ cho ông P là vô cùng thuyết phục.

Câu 7: Việc Toà án để bà T là người giám hộ cho ông P có thuyết phục không?

Vì sao?

-Tòa án để bà T là người giám hộ cho ông P là thuyết phục, vì:

• Bố của ông P đã mất, mẹ của ông cũng đã bỏ đi hơn 20 năm (Không có cơ sở

để để chỉ định bà là người giám hộ cho ông P)

• Vợ của ông P, bà H không đủ điều kiện là người giám hộ của ông P theo quyết

định của tòa án

• Bà T là người nuôi dưỡng ông P từ nhỏ đến lúc trưởng thành và chính ông P

yêu cầu Tòa án chỉ định bà Huỳnh Thị T làm người giám hộ cho mình căn cứ

vào khoản 2 điều 46 Bộ luật Dân sự 2015

4

• “Trường hợp người giám hộ cho người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ

hành vi thì phải được sự đồng ý của người đó nếu họ có năng lực thể hiện ý chí

của mình tại thời điểm yêu cầu”.

• Và bà T cũng có đủ điều kiện của cá nhân làm người giám hộ quy định tại điều

49 Bộ luật Dân sự 2015.

 Theo đó, việc Tòa án để bà T làm người giám hộ là thuyết phục.

Câu 8: Với vai trò của người giám hộ, bà T được đại diện cho ông P trong những

giao dịch nào? Vì sao?

- Căn cứ vào điểm b, khoản 1 điều 57 và điểm c, khoản 1 điều 58, thì theo quyết

định của tòa án, bà T có thể thực hiện một số giao dịch sau:

• Chăm sóc, bảo đảm việc điều bệnh cho người được giám hộ.

• Đại diện cho người được giám hộ trong các giao dịch dân sự.

• Quản lý tài sản của người được giám hộ.

• Bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người giám hộ.

• Sử dụng tài sản của người được giám hộ để chăm sóc chi dùng cho những nhu

cầu thiết yếu của người được giám hộ.

• Được thanh toán các chi phí hợp lý cho việc quản lý tài sản của người được

giám hộ.

• Đại diện cho người được giám hộ trong việc xác lập, thực hiện giao dịch dân sự

và thực hiện các quyền khác theo quy định của pháp luật nhằm bảo vệ quyền và

lợi ích hợp pháp của người được giám hộ

Câu 9: Suy nghĩ của anh/chị về chế định người có khó khan trong nhận thức, làm

chủ hành vi mới được bổ sung trong BLDS 2015?

- Chúng ta đều biết pháp luật được ban hành để điều chỉnh các mối quan hệ xã

hội trong đời sống hằng ngày. Các điều luật mới liên tục được bổ sung kịp thời

để điều chỉnh phù hợp với diễn biến của các tình huống trong cuộc sống. Gần

đây nhất là việc sửa đổi Bộ luật dân sự 2015 (BLDS) đã bổ sung thêm các điều

khoản mới. Trong đó nổi bật là Điều 23 với nội dung: “Người có khó khăn

trong nhận thức, làm chủ hành vi.”

- Và “Để tham gia vào các quan hệ dân sự, cá nhân phải có khả năng nhận thức

rồi thì phải có khả năng làm chủ được hành vi của mình. Vì lẽ này mà BLDS

quy định rằng, để có thể tuyên bố cá nhân mất năng lực hành vi dân sự, phải

có căn cứ vào căn bệnh của cá nhân đó để biết nó có ảnh hưởng tới “Nhận

thức” và khả năng “Làm chủ được hành vi” của họ hay không”¹

¹Trang 11 – Tạp chí khoa học pháp lý số 5/2011 – “Vấn đề bảo hộ người mất năng lực hành vi dân sự” – Đỗ

Văn Đại và Nguyễn thanh Thư.

5

- Quay ngươc lại khái niệm của BLDS 2015 quy định về hai trường hợp của

năng lực hành vi, đó là mất năng lực hành vì và hạn chế năng lực hành vi:

• Người mất năng lực hành vi là người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác

mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi thì theo yêu cầu của người có

quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết

định tuyên bố người này là người mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết

luận giám định pháp y tâm thần.

• Người bị hạn chế năng lực hành vi là người nghiện ma túy, nghiện các chất

kích thích khác dẫn đến phá tán tài sản của gia đình thì theo yêu cầu của người

có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án có thể

ra quyết định tuyên bố người này là người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.

- Sau khi xem xét hai chủ thể của mất năng lực hành vi và hạn chế năng lực hành

vì ta sẽ thấy rất nhiều trường hợp thực tế trong cuộc sống không phải là chủ thể

của hai điều luật này.

- Cụ thể hơn đó là các trường hợp người cao tuổi, rối loạn tâm thần nhẹ, người

mắc một số bệnh như Parkinson,...

 Các trường hợp này chưa đến mức mất năng lực hành vi hoặc bị hạn chế năng

lực hành vì, vì triệu chứng bệnh lý của họ chỉ xảy ra trong một khoảng thời

gian ngắn và sau đó họ có thề sinh hoạt trở lại bình thường nên việc bổ sung

điều luật: khó khăn trong nhận thức hành vi là hoàn toàn hợp lý. Nhằm mục

đích rất rõ là bảo vệ và đảm bảo yếu tố công bằng về quyền và lợi ích hợp pháp

của các chủ thể trong các quan hệ dân sự, đặc biệt là các vấn đề về xác lập,

thực hiện các hợp đồng giao dịch.

Tư cách pháp nhân và hệ quả pháp lý

Câu 1: Những điều kiện để tổ chức được thừa nhận là pháp nhân? Nêu rõ điều

kiện?

Theo Bộ Luật dân sự hiện hành 2015, tổ chức được thừa nhận là pháp nhân khi

có những điều kiện sau (Theo khoản 1 Điều 74) :

a) Được thành lập theo quy định của Bộ luật này, luật khác có liên quan;

b) Có cơ cấu tổ chức theo quy định tại Điều 83 của Bộ luật này;

c) Có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản

của mình;

d) Nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc lập.

6

Thứ nhất, pháp nhân được thành lập theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015 và

các luật khác có liên quan như Luật doanh nghiệp 2014, Luật đầu tư 2014,….

Thứ hai, phải có cơ cấu tổ chức chặt chẽ theo quy định: Theo đó, pháp nhân

phải có cơ quan điều hành, tổ chức và nhiệm vụ quyền hạn của cơ quan điều hành của

pháp nhân được quy định trong điều lệ của pháp nhân hoặc trong quyết định thành lập

pháp nhân.

Thứ ba: Có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm

bằng tài sản của mình.

Để một tổ chức tham gia vào quan hệ tài sản với tư cách là chủ thể độc lập thì phải có

tài sản riêng, tài sản của pháp nhân là tài sản thuộc quyền sở hữu của pháp nhân hoặc

do nhà nước giao cho quản lý.

Tính độc lập trong tài sản của pháp nhân được thể hiện ở sự độc lập với tài sản của cá

nhân là thành viên của pháp nhân, với cơ quan cấp trên và các tổ chức khác.

Trên cơ sở tài sản độc lập của pháp nhân, pháp nhân mới có thể chịu trác nhiệm bằng

tài sản của mình.

Thứ tư: pháp nhân nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc

lập: Pháp nhân tham gia vào các quan hệ pháp luật một cách độc lập, được hưởng

quyền và thực hiện nghĩa vụ theo quy định của pháp luật và điều lệ. Pháp nhân có thể

đóng vai trò nguyên đơn hoặc bị đơn trước Tòa khi mà quyền lợi bị xâm phạm.

Câu 2: Trong bản án số 1117, theo Bộ tài nguyên và môi trường, cơ quan đại

diện của Bộ tài nguyên và môi trường có tư cách pháp nhân không? Đoạn nào

trong bản án đó có trả lời.

- Trong bản án số 1117, theo Bộ tài nguyên và môi trường, cơ quan đại diện của

bộ tài nguyên và môi trường là một tổ chức có tư cách pháp nhân nhưng là tư

cách pháp nhân không đầy đủ.

- Đoạn cho thấy: “Như vậy, cơ quan đại diện Bộ tài nguyên và môi trường có tư

cách pháp nhân thành phố Hồ Chí Minh…nhưng là tư cách pháp nhân không

đầy đủ”.

Câu 3: Trong bản án số 1117, vì sao Tòa án xác định Cơ quan đại diện của Bộ tài

nguyên và môi trường không có tư cách pháp nhân?

- Hướng giải quyết trên là hoàn toàn hợp lí, đúng với quy định của pháp luật. Vì

căn cứ vào khoản 1, 3, 5 của điều 84 BLDS 2015 có quy định “ 2. Văn phòng

đại diện là đơn vị phụ thuộc của pháp nhân, có nhiệm vụ đại diện theo ủy

7

quyền cho lợi ích của pháp nhân và thực hiện việc bảo vệ các lợi ích đó.” “4.

Văn phòng đại diện, chi nhánh thực hiện nhiệm vụ theo ủy quyền của pháp

nhân trong phạm vi và thời hạn được ủy quyền”. Vì vậy, cơ quan đại diện của

Bộ tài nguyên và môi trường không có tư cách pháp nhân thì không thể xác lập

giao dịch với tư cách pháp nhân, chỉ có thể nhân danh pháp nhân để thực hiện

trong phạm vi nhiệm vụ và thời hạn được giao.

Câu 4: Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết trên của tòa án.

- Hướng giải quyết trên của Tòa án là hoàn toàn đúng đắn, vì cơ quan đại diện

của Bộ tài nguyên và môi trường chưa đủ điều kiện trở thành một pháp nhân vì

chưa đáp ứng được điều kiện tài sản độc lập phải thu chi ngân sách theo quyết

định của nhà nước và Bộ, chưa có cơ cấu tổ chức chặt chẽ vì chỉ là bộ phận của

Bộ, hành động theo ý chí, sự hướng dẫn của Bộ tài nguyên và môi trường và

phải phối hợp với các cơ quan tổ chức khác vì cơ quan đại diện này không có

sự độc lập.

Câu 5: Pháp nhân và cá nhân có khác gì nhau về năng lực pháp luật dân sự? Nêu

cơ sở khi trả lời (nhất là trên cơ sở BLDS 2005 và BLDS 2015)?

Thứ nhất: Về khái niệm

Trong BLDS 2005, năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân bị thu hẹp so với năng

lực pháp luật dân sự của cá nhân, tại Điều 14 BLDS 2005 quy định:

“Năng lực pháp luật dân sự của cá nhân là khả năng của cá nhân có quyền dân sự và

nghĩa vụ dân sự”.

Trong khi đó, năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân được quy định tại khoản 1

Điều 86 BLDS 2005 đã thêm cụm từ “phù hợp với hoạt động mục đích của pháp

nhân”.

Khoản 1 Điều 86 BLDS 2015:

“1. Năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân là khả năng của pháp nhân có các

quyền, nghĩa vụ dân sự phù hợp với mục đích hoạt động của mình.”

Song, có thể thấy, việc thu hẹp phạm vi năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân gây

ra khá nhiều khó khăn trong thực tiễn, có những giao dịch pháp nhân xác lập nhưng

khó xác định có phù hợp với mục đích của pháp nhân hay không.

Vì thế, BLDS 2015 đã loại bỏ cụm từ “phù hợp với hoạt động mục đích của pháp

nhân”, theo hướng:

“Năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân là khả năng của pháp nhân có các quyền,

nghĩa vụ dân sự. Năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân không bị hạn chế, trừ

trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác.”

8

Chính vì vậy, theo BLDS 2015 thì khái niệm về năng lực pháp luật dân sự của cá nhân

và pháp nhân là giống nhau.

Thứ hai: Năng lực dân sự liên quan đến giới tính, huyết thống

Trong BLDS 2015 quy định về năng lực pháp luật dân sự của cá nhân, cá nhân có

quyền và nghĩa vụ liên quan đến giới tính và huyết thống:

Ví dụ: cá nhân có quyền xác định lại giới tính (Điều 36), chuyển đổi giới tính ( Điều

37). Song, pháp nhân không có quyền và nghĩa vụ liên quan đến giới tính và huyết

thống vì đó là những đặc thù riêng của con người. Điều 36, 37 trong BLDS 2015 cũng

chính là điểm mới, khắc phục những khiếm khuyết của BLDS 2005, khi BLDS 2005

vẫn chưa có quy định về việc xác định lại giới tính, chuyển đổi giới tính.

Thứ ba: Thời điểm phát sinh năng lực pháp luật dân sự

Trong BLDS 2005, thời điểm phát sinh năng lực pháp luật dân sự của cá nhân và pháp

nhân là cơ bản giống nhau. Ngoài ra, thời điểm phát sinh năng lực pháp luật dân sự

của cá nhân có thêm một số ngoại lệ mà pháp nhân không có như: Khoản 2 Điều 612 ,

Điều 635.

Đối với BLDS 2015, đã có sự bổ sung về thời điểm phát sinh năng lực pháp luật dân

sự của pháp nhân tại khoản 2 Điều 86 BLDS 2015:

"Năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân phát sinh từ thời điểm được cơ quan nhà

nước có thẩm quyền thành lập hoặc cho phép thành lập; nếu pháp nhân phải đăng ký

hoạt động thì năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân phát sinh từ thời điểm ghi vào

sổ đăng ký”.

Thứ tư: Thời điểm chấm dứt năng lực pháp luật dân sự

Trong BLDS 2005, thời điểm chấm dứt năng lực pháp luật dân sự của cá nhân và pháp

nhân là giống nhau. Đối với cá nhân, năng lực pháp luật dân sự của cá nhân chấm dứt

khi người đó chết (Khoản 3 Điều 14 BLDS 2005) và đối với pháp nhân chấm dứt từ

thời điểm chấm dứt pháp nhân (Khoản 2 Điều 86 BLDS 2005).

Bên cạnh đó, trong BLDS 2015, có xu hướng thêm quy định để bảo vệ quyền lợi cho

người chết, người chết vẫn được pháp luật ghi nhận.

Ví dụ: Theo trách nhiệm bồi thường của nhà nước, trong trường hợp cá nhân đã chết

thì người thân của họ có quyền yêu cầu cơ quan chức trách liên quan khôi phục danh

dự của người đã chết.

Câu 6: Giao dịch do người đại diện của pháp nhân xác lập nhân danh pháp nhân

có ràng buộc pháp nhân không? Vì sao? Nêu cơ sở pháp lý khi trả lời?

Theo khoản 2, Điều 137 thì:

9

“2. Một pháp nhân có thể có nhiều người đại diện theo pháp luật và mỗi người đại

diện có quyền đại diện cho pháp nhân theo quy định tại Điều 140 và Điều 141 của Bộ

luật này.”

Điều đó có nghĩa rằng pháp nhân không bị phụ thuộc vào người đại diện theo pháp

luật của pháp nhân. Trong trường hợp người đại diện theo pháp luật bị bắt giam, bị bỏ

tù, bị chết hoặc không còn đủ khả năng đại diện nữa thì pháp nhân đó có quyền bầu ra

người đại diện theo pháp luật mới để tiếp tục hoạt động (có nghĩa là pháp nhân không

bị phụ thuộc vào bất cứ một cá nhân nào).

Nhưng khi bắt đầu xác lập giao dịch mà là giao dịch do người đại diện của pháp nhân

xác lập nhân danh pháp nhân thì làm phát sinh quyền, nghĩa vụ đối với người được đại

diện

Theo khoản 1 Điều 139 BLDS 2015:

1. Giao dịch dân sự do người đại diện xác lập, thực hiện với người thứ ba phù hợp với

phạm vi đại diện làm phát sinh quyền, nghĩa vụ đối với người được đại diện.

Khi ấy, pháp nhân bị ràng buộc bởi người đại diện của pháp nhân. Tại khoản 2 điều

141 BLDS 2015 quy định: “Trường hợp không xác định được cụ thể phạm vi đại diện

theo quy định tại khoản 1 Điều này thì người đại diện theo pháp luật có quyền xác lập,

thực hiện mọi giao dịch dân sự vì lợi ích của người được đại diện, trừ trường hợp pháp

luật có quy định khác”. Tức là pháp nhân hoàn toàn phụ thuộc vào người đại diện khi

xác lập giao dịch, vì pháp nhân tự chịu trách nhiệm về tài sản của mình mà đã ủy

quyền cho người đại diện.

Câu 7: Trong tình huống trên, hợp đồng ký kết với Công ty Nam Hà có ràng

buộc công ty Bắc Sơn không? Vì sao? Nêu cơ sở pháp lý khi trả lời.

- Trong tình huống trên, hợp đồng với công ty Nam Hà có ràng buộc công ty Bắc

Sơn.

- Căn cứ vào khoản 1,2,6 Điều 84 Bộ Luật Dân Sự 2015:

“1. Chi nhánh, văn phòng đại diện là đơn vị phụ thuộc của pháp nhân, không phải là

pháp nhân.

2. Chi nhánh có nhiệm vụ thực hiện toàn bộ hoặc một phần chức năng của pháp

nhân.

6. Pháp nhân có quyền, nghĩa vụ dân sự phát sinh từ giao dịch dân sự do chi nhánh,

văn phòng đại diện xác lập, thực hiện.”

=> Như vậy, việc trong quy chế công ty Bắc Sơn có quy định chi nhánh công ty Bắc

Sơn tại Thành phố Hồ Chí Minh là một tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân là trái

với quy định tại khoản 1 Điều 84 BLDS 2015. Chi nhánh công ty Bắc Sơn tại Thành

phố Hồ Chí Minh không có tư cách pháp nhân mà chỉ được nhân danh pháp nhân-tức

10

công ty Bắc Sơn để xác lập, thực hiện các giao dịch trong phạm vi và trong thời hạn

được ủy quyền. Vì vậy, giao dịch do chi nhánh công ty Bắc Sơn tại Thành phố Hồ Chí

Minh xác lập với công ty Nam Hà vẫn sẽ có làm phát sinh quyền và nghĩa vụ dân sự

đối với công ty Bắc Sơn và tất nhiên khi hợp đồng giữa chi nhánh Công ty Bắc Sơn tại

Thành phố Hồ Chí Minh và công ty Nam Hà xảy ra tranh chấp thì công ty Bắc Sơn

đương nhiên phát sinh nghĩa vụ dân sự giải quyết tranh chấp này (dựa theo Khoản 6

Điều 84 BLDS 2015).

11

PHẦN 2:

Trách nhiệm dân sự của pháp nhân

Câu 1: Trách nhiệm của pháp nhân đối với nghĩa vụ của thành viên và trách

nhiệm của các thành viên đối với nghĩa vụ của pháp nhân.

- Trách nhiệm của pháp nhân đối với nghĩa vụ của thành viên:

- Căn cứ vào Khoản 1 Điều 87 BLDS 2015, pháp nhân chịu trách nhiệm dân sự

trong các trường hợp sau:

• Pháp nhân phải chịu trách nhiệm dân sự về việc thực hiện quyền, nghĩa vụ

dân sự do người đại diện xác lập, thực hiện nhân danh pháp nhân.

• Pháp nhân chịu trách nhiệm dân sự về nghĩa vụ do sáng lập viên hoặc đại

diện của sáng lập viên xác lập, thực hiện để thành lập, đăng ký pháp nhân,

trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

-Bên cạnh đó, còn có căn cứ vào Khoản 2 Điều 87 BLDS 2015, pháp nhân không chịu

trách nhiệm thay cho người của pháp nhân đối với nghĩa vụ dân sự do người của pháp

nhân xác lập, thực hiện không nhân danh pháp nhân, trừ trường hợp luật có quy định

khác.

- Trách nhiệm của các thành viên đối với nghĩa vụ của pháp nhân:

• Dựa vào Khoản 3 Điều 87 BLDS 2015: “Người của pháp nhân không chịu

trách nhiệm dân sự thay cho pháp nhân đối với nghĩa vụ dân sự do pháp

nhân xác lập, thực hiện, trừ trường hợp luật có quy định khác.”

Câu 2: Trong Bản án được bình luận, bà Hiền có là thành viên của Công ty

Xuyên Á không? Vì sao?

- Trong Bản án được bình luận, thì bà Hiền có là thành viên của công ty Xuyên

Á. Vì thực tế bà Hiền đã có góp 26,05% vào tổng vốn của công ty này. Luật

không hề có quy định về việc góp bao nhiêu phần trăm mới tính là thành viên

của pháp nhân cho nên chỉ cần bà Hiền có góp vốn vào tổng vốn của công ty

Xuyên Á thì bà chính là thành viên của công ty Xuyên Á.

Câu 3: Nghĩa vụ của Công ty Ngọc Bích là nghĩa vụ của Công ty Xuyên Á hay

của bà Hiền? Vì sao?

- Nghĩa vụ của Công ty Ngọc Bích là nghĩa vụ của Công ty Xuyên Á.

- Vì: khi kí hợp đồng mua gạch của Công ty Ngọc Bích, người đại diện đã nhân

dân Công ty Xuyên Á để ký hợp đồng. Căn cứ Khoản 3 Điều 87 BLDS2015

quy định “Người của pháp nhân không chịu trách nhiệm dân sự thay cho pháp

nhân đối với nghĩa vụ dân sự do pháp nhân xác lập, thực hiện, trừ trường hợp

luật có quy định khác.”

12

Câu 4: Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết của Tòa cấp sơ thẩm và Tòa cấp

phúc thẩm liên quan đến nghĩa vụ đối với Công ty Ngọc Bích.

- Bản án Tòa cấp sơ thẩm là chưa thỏa đáng bởi vì bà Hiền chỉ góp 26,05% về

vốn vào Công ty mà buộc bà Hiền phải liên đới trả nợ là không đúng.

Câu 5: Làm thế nào để bảo vệ quyền lợi của Công ty Ngọc Bích khi Công ty

Xuyên Á đã bị giải thể

- Cần thu thập đầy đủ chứng cứ làm rõ lí giải lý do giải thể, tài sản của công ty

giải thể và nghĩa vụ về tải sản của công ty sau khi bị giải thể…. Để giải quyết

theo đúng pháp luật, từ đó mới có thể đảm bảo quyền lợi cho Công ty Ngọc

Bích.

13