Vai trò của văn hóa và kiến thức văn hóa nền trong việc hình thành và tiếp nhận diễn ngôn
Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 28 (2012) 25-32
Vai trò cꢀa vꢁn hóa và kiꢂn thꢃc vꢁn hóa nꢄn trong viꢅc hình
thành và tiꢂp nhꢆn diꢇn ngôn
Ngô Hꢈu Hoàng*
Khoa Ngôn ngꢀ và Vꢁn hóa các nưꢂc nói tiꢃng Anh, trưꢄng ꢅꢆi hꢇc Ngoꢆi ngꢀ, ꢅꢆi hꢇc Quꢈc gia Hà Nꢉi,
ꢅưꢄng Phꢆm Vꢁn ꢅꢊng, Cꢋu Giꢌy, Hà Nꢉi, Viꢍt Nam
Nhꢆn bài : 25 tháng 12 nꢁm 2011
Nhꢆn ꢉꢁng : 20 tháng 3 nꢁm 2012
Tóm tắt. Vꢁn hóa luôn tiꢄm ꢊn trong diꢇn ngôn. Vì vꢆy khi giao tiꢂp ngꢋꢌi nói/viꢂt cꢍng nhꢋ
ngꢋꢌi tiꢂp thꢎ diꢇn ngôn không thꢏ không có vꢐn kiꢂn thꢃc nꢄn vꢄ vꢁn hóa cꢀa cꢑng ꢉꢒng bꢓn
ngꢈ. Bài viꢂt thꢓo luꢆn vai trò cꢀa vꢁn hóa và kiꢂn thꢃc vꢁn hóa nꢄn trong tꢔo lꢆp và tiꢂp nhꢆn diꢇn
ngôn thông qua mꢐi quan hꢅ vꢕi (1) nꢁng lꢖc diꢇn ngôn (2) mꢔch lꢔc diꢇn ngôn, và (3) giao tiꢂp
liên vꢁn hóa. Qua ꢉó, bài viꢂt quan niꢅm rꢗng, vꢄ nguyên tꢘc, ngꢋꢌi giao tiꢂp càng có nhiꢄu kiꢂn
thꢃc và kinh nghiꢅm sꢐng cꢍng nhꢋ trình ꢉꢑ vꢁn hóa, giáo dꢎc cao thì càng có nꢁng lꢖc diꢇn ngôn
cao. Bên cꢔnh ꢉó, kiꢂn thꢃc vꢁn hóa nꢄn cꢍng giúp kiꢂn tꢔo mꢔch lꢔc diꢇn ngôn. Cuꢐi cùng, kiꢂn
thꢃc vꢁn hóa nꢄn cꢍng quyꢂt ꢉꢙnh phꢚn lꢕn thành công trong bꢐi cꢓnh giao tiꢂp liên vꢁn hóa.
Tꢎ khóa: vꢁn hóa, kiꢂn thꢃc vꢁn hóa, diꢇn ngôn, nꢁng lꢖc diꢇn ngôn, mꢔch lꢔc, giao tiꢂp liên vꢁn
hóa.
Ngôn ngꢀ chꢏa ꢐꢑng nhiꢒu ꢓý ꢓꢓnghꢔa hꢕn bꢆn tưꢖng, và vꢁn
hóa là nꢕi mà bꢆn tìm thꢌy ꢐưꢗc nhꢀng ý nghꢔa ꢌy”
(Language carries more meaning than you ever dreamed, and
culture is where you find them.) Michael Agar [1]
cꢀa mình, The Language [2], tuy theo hꢋꢕng
mô tꢓ hình thꢃc ngôn ngꢈ, ꢉã mꢡ ꢉꢚu bꢗng mꢑt
1. Dẫn nhập*
nhꢆn ꢉꢙnh rꢢt hꢣp lí rꢗng: “Có lꢤ vì sꢖ quá quen
Trong giao tiꢂp hꢗng ngày, diꢇn ngôn mang
trong nó nhꢈng nét ꢉꢛc thù vꢁn hóa, xã hꢑi cꢀa
cꢑng ꢉꢒng sꢓn sinh ra nó, dù ꢉó là mꢑt vꢁn bꢓn
dài nhꢋ bài diꢇn vꢁn cꢀa các chính khách hay
chꢜ là mꢑt câu chào hꢝi xã giao, trao ꢉꢞi thông
tin giꢈa hai thành viên xã hꢑi mꢟi ngày. Thꢂ
nhꢋng, Bloomfield trong công trình nꢞi tiꢂng
thuꢑc cꢀa ngôn ngꢈ ꢉꢂn ꢉꢑ chúng ta coi nó nhꢋ
viꢅc chúng ta ꢉi, chúng ta thꢡ hꢗng ngày nên
chúng ta rꢢt ít khi quan sát nó”. Mꢑt ngꢋꢌi bꢓn
ngꢈ thꢋꢌng vꢥn có suy nghꢦ vꢄ viꢅc sꢧ dꢎng
ngôn ngꢈ kiꢏu nhꢋ “Tôi nói nhꢈng gì tôi hiꢏu”
và “Tôi hiꢏu nhꢈng gì tôi nghe”. Thꢆt vꢆy, khi
quan sát mꢊu ꢉꢐi thoꢔi sau ꢉây giꢈa hai ngꢋꢌi
dân Hà Nꢑi:
_______
* Tác giꢓ liên hꢅ. ꢠT: 84-1647 087 320
Email: hhoang161@yahoo.com
25
26
N.H. Hoàng / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 28 (2012) 25-32
2. KTVH nền với năng lực diễn ngôn
(1) A: Hôm nay rét quá.
B: Mai ông Táo vꢒ trꢄi rꢊi còn gì!
2.1. KTVH nꢒn có thꢘ coi như kiꢃn thꢏc mà
qua ꢐó diꢙn ngôn ꢐưꢗc hình thành và phát
triꢘn.
A: Thꢃ à! Mua cá chép chưa?
...
Theo Nguyꢇn Hòa [3] , kiꢂn thꢃc nꢄn “ꢉꢋꢣc
hiꢏu nhꢋ là kiꢂn thꢃc vꢁn hóa và kiꢂn thꢃc vꢄ
tꢢt cꢓ các loꢔi thꢂ giꢕi bao gꢒm cꢓ thꢂ giꢕi thꢖc
hꢈu và thꢂ giꢕi tꢋꢡng tꢋꢣng, vꢄ kinh nghiꢅm,
vꢄ các qui tꢘc hành xꢧ trong xã hꢑi và giao
tiꢂp” hoꢛc theo Cutting [4], ꢉơn giꢓn ꢉó là
nhꢈng gì mà “ngꢋꢌi nói biꢂt vꢄ nhau và biꢂt vꢄ
thꢂ giꢕi” (What speaker know about each ther
and the world) hoꢛc ꢉó là “nhꢈng gì mà hꢚu hꢂt
mꢬi ngꢋꢌi có trong tꢋ duy vꢄ nhꢈng lꢦnh vꢖc
cꢀa cuꢑc sꢐng” (It refers to what most people
carry with them in their minds, about areas of
life).
thì mꢑt ngꢋꢌi nói tiꢂng Viꢅt, ꢉꢛc biꢅt sꢐng ꢡ
vùng Bꢘc Bꢑ, thꢢy rꢢt ꢉꢟi bình thꢋꢌng, tꢋꢡng
chꢨng nhꢋ chꢩng có gì ꢉáng quan tâm. Tuy
nhiên, diꢇn ngôn giꢐng nhꢋ mꢑt tꢓng bꢁng trôi,
qua ꢉó nhꢈng ꢉiꢄu ꢉơn giꢓn chꢜ là phꢚn nꢞi có
thꢏ thꢢy ꢉꢋꢣc cꢀa tꢓng bꢁng. Quan sát phꢚn
chìm, chúng ta có thꢏ nhꢆn ra hàng loꢔt các vꢢn
ꢉꢄ ngoài ngôn ngꢈ mang ꢉꢆm nét vꢁn hóa, tuy
không ꢉꢋꢣc nói ra nhꢋng lꢔi là nꢄn tꢓng hoꢔt
ꢉꢑng cꢀa diꢇn ngôn. Nhꢈng yꢂu tꢐ này luôn có
mꢐi quan hꢅ ꢉan xen nhau, ꢉòi hꢝi sꢖ quan sát
nhꢔy bén, phân tích phꢃc hꢣp. Cꢎ thꢏ vꢕi mꢊu
ꢉꢐi thoꢔi trên, A và B không cꢚn phꢓi nói ra
ông Táo là ai, khi nào là thꢌi ꢉiꢏm “vꢄ trꢌi” cꢀa
ông Táo, tꢔi sao là cá chép mà không phꢓi là bꢢt
kꢪ mꢑt loꢔi cá nào khác,... Bꢡi lꢤ, ꢉó là kiꢂn
thꢃc vꢁn hóa nhꢋ kiꢂn thꢃc nꢄn mà hai ngꢋꢌi
cùng có, cùng chia sꢫ ꢉꢏ “ꢉiꢄu hành” diꢇn ngôn.
Chính ꢉó là “Tôi nói nhꢈng gì tôi hiꢏu” và “Tôi
hiꢏu nhꢈng gì tôi nghe”. Chꢜ cꢚn mꢑt trong hai
thành viên giao tiꢂp không có nꢄn tꢓng vꢁn hóa
vꢕi vꢢn ꢉꢄ mà hꢬ ꢉang nói thì hꢬ không thꢏ
nào hiꢏu nhau, hoꢛc chí ít, không thꢏ có nhꢈng
thông ꢉiꢅp giao tiꢂp bꢓn ngꢈ hoàn chꢜnh và trôi
chꢓy giꢈa hꢬ, nhꢈng ngꢋꢌi nói tiꢂng Viꢅt, nhꢋ
trong mꢊu ꢉꢐi thoꢔi trên. Tꢨ suy nghꢦ này,
chúng tôi xin có mꢑt vài thꢓo luꢆn tꢓn mꢔn vꢄ
vai trò cꢀa vꢁn hóa và kiꢂn thꢃc vꢁn hóa nꢄn
(sau ꢉây sꢤ ꢉꢋꢣc gꢬi chung là kiꢂn thꢃc vꢁn hóa
nꢄn-viꢂt tꢘt là KTVH nꢄn) trong tꢔo lꢆp và tiꢂp
nhꢆn diꢇn ngôn thông qua mꢐi quan hꢅ giꢈa (1)
KTVH nꢄn vꢕi nꢁng lꢖc diꢇn ngôn (2) KTVH
vꢕi viꢅc kiꢂn tꢔo mꢔch lꢔc diꢇn ngôn, và (3)
KTVH nꢄn trong giao tiꢂp liên vꢁn hóa
(intercultural communication).
Không khó khꢁn ꢉꢏ nhꢆn thꢢy rꢗng ngꢋꢌi
giao tiꢂp ꢉã sꢧ dꢎng KTVH nꢄn ꢉꢏ hiꢏu diꢇn
ngôn. Yule [5] ꢉꢋa ra thuꢆt ngꢈ “lꢋꢣc ꢉꢒ”
(schema) ꢉꢏ chꢜ mꢑt cꢢu trúc kiꢂn thꢃc mang
tính qui ꢋꢕc (conventional knowledge structure)
mà tác giꢓ cho rꢗng nó tꢒn tꢔi trong tꢋ duy
ngꢋꢌi nói và ꢉꢋꢣc sꢧ dꢎng trong viꢅc hiꢏu
nhꢈng gì ꢉã hoꢛc/và ꢉang trꢓi ngiꢅm. Quay lꢔi
vꢕi ví dꢎ (1) ꢡ phꢚn giꢕi thiꢅu, ngꢋꢌi ta có thꢏ
thꢢy (A) và (B) vꢐn ꢉã có sꢭn mꢑt lꢋꢣc ꢉꢒ tꢞng
quát vꢄ sꢖ viꢅc “trꢌi rét” (vào mùa ꢉông), “ông
Táo”, “cá chép”, và mꢐi quan hꢅ cꢀa các khái
niꢅm này tꢔo mꢔch lꢔc cho diꢇn ngôn (Xem 3.
KTVH nꢒn vꢂi mꢆch lꢆc diꢙn ngôn). Tꢨ ꢉó, theo
lí thuyꢂt “lꢋꢣc ꢉꢒ” cꢀa Yule, kꢙch bꢓn (script)
ꢉã xꢓy ra vꢕi mꢊu ꢉꢐi thoꢔi gꢒm có mꢑt loꢔt
các hoꢔt ꢉꢑng hoꢛc thông tin qui ꢋꢕc, không
cꢚn ꢉꢋꢣc nói trong diꢇn ngôn:
Mꢈi quan hꢍ thꢄi ꢐiꢘm và sꢑ kiꢍn ông Táo
vꢒ trꢄi;
Ông Táo là gì (ai ) ;
Cá chép trong mꢈi quan hꢍ vꢂi ông Táo ;
N.H. Hoàng / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 28 (2012) 25-32
27
…
nguyên tꢘc, trꢋꢕc hꢂt chính KTVH nꢄn giúp
chúng ta mô tꢓ, thông báo, bình luꢆn, chia sꢫ
thông tin vꢄ sꢖ kiꢅn, hiꢅn tꢋꢣng thꢂ giꢕi xung
quanh và tꢔo lꢆp, duy trì quan hꢅ xã hꢑi, v.v.Ví
dꢎ, chꢋa cꢚn nói ꢉꢂn khꢓ nꢁng tꢨ pháp, ngꢈ
pháp và phát âm cꢀa diꢇn ngôn thì thông
thꢋꢌng, mꢑt ꢉꢃa trꢫ lúc 10 tuꢞi sꢤ tꢔo lꢆp diꢇn
ngôn rꢢt khác so vꢕi lúc nó chꢜ mꢕi 5 tuꢞi.
Nhꢋng cái khác ꢉó là do ꢉâu? Hãy quan sát ngꢈ
cꢓnh ꢉêm giao thꢨa, lúc còn 5 tuꢞi, ꢉꢃa trꢫ hꢝi
bꢐ mꢮ nó:
Van Dijk [6] ꢉꢋa ra mꢑt lí thuyꢂt dꢖa trên
khái niꢅm ꢉꢋꢣc gꢬi là “mô hình” (model). Tác
giꢓ nhꢢn mꢔnh chꢃc nꢁng cꢀa mô hình ngꢈ
cꢓnh (context model). Theo tác giꢓ, mꢑt trong
nhꢈng chꢃc nꢁng quan trꢬng cꢀa mô hình ngꢈ
cꢓnh là chꢃc nꢁng ꢉiꢄu hành kiꢂn thꢃc thông
qua tꢋơng tác. Có nghꢦa là ngꢋꢌi sꢧ dꢎng ngôn
ngꢈ cꢚn phꢓi gꢘn ꢉꢛt diꢇn ngôn và hành ꢉꢑng
cꢀa hꢬ vꢕi kiꢂn thꢃc vꢐn ꢉã ꢉꢋꢣc mꢛc ꢉꢙnh bꢡi
các bên giao tiꢂp. “Cái mꢛc ꢉꢙnh” này ꢉꢋꢣc
hiꢏu nhꢋ là “cái không nói ra”, “cái ꢉꢋꢣc tiꢄn
giꢓ ꢉꢙnh” trong diꢇn ngôn và cꢍng chính là
KTVH nꢄn mà ngꢋꢌi thiꢂt lꢆp diꢇn ngôn cꢍng
nhꢋ tiꢂp thu diꢇn ngôn cꢚn có.
(2) Sao Tꢃt lꢆi phꢛi vꢒ thꢁm
ông bà hꢛ bꢈ/ mꢜ?
Nhꢋng cꢍng trong mꢑt ꢉêm
giao thꢨa khác, nꢁm cái tꢂt sau, ꢉꢃa trꢫ ꢢy hꢝi:
2.2. Nói ꢐꢃn KTVH nꢒn là nói ꢐꢃn khꢈi
lưꢗng và chꢌt lưꢗng cꢚa KTVH nꢒn mà mꢉt
ngưꢄi bꢛn ngꢀ có ꢐưꢗc vào thꢄi ꢐiꢘm phát
ngôn.
(2’) Tꢃt này mꢊng mꢌy mình vꢒ
thꢁm ông bà hꢛ bꢈ/mꢜ?
Tꢔi sao có sꢖ khác nhau nhꢋ thꢂ vꢕi cùng
mꢑt chꢀ thꢏ phát ngôn? Nguyên nhân chꢘc chꢘn
chính là sꢖ khác biꢅt thꢌi ꢉiꢏm phát ngôn dꢥn
ꢉꢂn sꢖ khác biꢅt vꢄ KTVH nꢄn cꢀa ꢉꢃa trꢫ.
Phát ngôn (2’) ꢉã nói lên ꢉꢋꢣc rꢗng ꢉꢃa trꢫ (giꢌ
ꢉã 10 tuꢞi), trong nhꢈng nꢁm sau ꢉó, ꢉã tích lꢍy
ꢉꢋꢣc kinh nghiꢅm vꢄ “Tꢂt” và kinh nghiꢅm ꢢy
ꢉã trꢡ thành kiꢂn thꢃc mꢛc nhiên cꢀa nó, là nꢄn
tꢓng cho nó hình thành diꢇn ngôn có trí tuꢅ và
tꢋ duy hơn, chꢃa ꢉꢖng ý ꢉꢒ giao tiꢂp mang tính
bꢓn ngꢈ hơn. Lꢋꢣc ꢉꢒ vꢁn hóa trong tꢋ duy cꢀa
nó có mꢑt kꢙch bꢓn ꢞn ꢉꢙnh: “Nói ꢉꢂn Tꢂt là nói
ꢉꢂn vꢄ quê thꢁm ông bà”. Nói cách khác, sau
mꢑt thꢌi gian, trong quan sát (vô thꢃc cꢍng nhꢋ
ý thꢃc), ꢉꢃa trꢫ ꢉã hꢬc và thꢢm ꢉꢥm cuꢑc sꢐng
vꢁn hóa cꢀa cꢑng ꢉꢒng nơi nó lꢕn lên, các sinh
hoꢔt cꢀa nhꢈng ngày cuꢐi nꢁm và ꢉꢚu nꢁm âm
lꢙch, cái ꢉꢋꢣc gꢬi trong ngôn tꢨ tiꢂng Viꢅt là
“Tꢂt” ꢉã trꢡ thành KTVH nꢄn và ꢉꢋꢣc lꢋu trꢈ
vô thꢌi hꢔn trong mô hình ngꢈ cꢓnh cꢀa ꢉꢃa trꢫ.
Nói cách khác, nó thuꢑc vꢄ “nꢁng lꢖc diꢇn
ngôn” (discourse competence) cꢀa ngꢋꢌi giao
tiꢂp. Vꢢn ꢉꢄ này ꢉã ꢉꢋꢣc quan tâm khá nhiꢄu
trong ngôn ngꢈ hꢬc nói chung và ngôn ngꢈ hꢬc
ꢃng dꢎng nói riêng. Tuy nhiên, hꢚu hꢂt các lí
thuyꢂt vꢥn chꢋa thoát ꢉꢋꢣc tꢚm ꢓnh hꢋꢡng sâu
nꢛng cꢀa cꢢu trúc luꢆn và chꢋa quan tâm ꢉúng
mꢃc ꢉꢂn nꢁng lꢖc thuꢑc “phꢚn chìm” cꢀa tꢓng
bꢁng trôi diꢇn ngôn, nơi ꢢy ngꢋꢌi ta “làm ꢉꢚy”
và hiꢏu diꢇn ngôn trong giao tiꢂp nhꢌ có KTVH
nꢄn cꢀa cꢑng ꢉꢒng bꢓn ngꢈ cꢀa ngꢋꢌi giao tiꢂp.
Các nhà nghiên cꢃu ngꢈ dꢎng hꢬc, phân tích
diꢇn ngôn, phân tích diꢇn ngôn phê phán, nꢞi
bꢆt là van Dijk ꢉã nhꢢn mꢔnh diꢇn ngôn là “mꢑt
phꢚn cꢀa xã hꢑi và vꢁn hóa” [6], là hoꢔt ꢉꢑng
giao tiꢂp xã hꢑi mà qua ꢉó, các thành viên trꢋꢕc
hꢂt phꢓi có mꢑt nꢄn tꢓng KTVH nꢄn ꢉꢏ tꢔo cho
mình mꢑt nꢁng lꢖc diꢇn ngôn thích hꢣp. Tꢢt
nhiên còn có rꢢt nhiꢄu yꢂu tꢐ quan trꢬng khác
ꢉꢏ hình thành nꢁng lꢖc diꢇn ngôn nhꢋng vꢄ
Nhꢋ vꢆy, có thꢏ nói, chính khꢐi lꢋꢣng và
chꢢt lꢋꢣng cꢀa KTVH nꢄn ꢉꢋꢣc lꢋu trꢈ trong
28
N.H. Hoàng / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 28 (2012) 25-32
bꢑ nhꢕ cꢀa mꢟi thành viên giao tiꢂp làm nên sꢖ
khác biꢅt vꢄ tꢔo lꢆp và hiꢏu diꢇn ngôn trong
mꢟi thꢌi ꢉiꢏm khác nhau. Và, hiꢅn tꢋꢣng này
cꢍng tꢋơng tꢖ khi xét nꢁng lꢖc giꢈa các thành
viên trꢋꢡng thành khác nhau cꢀa cꢑng ꢉꢒng bꢓn
ngꢈ. Ngꢋꢌi này sꢤ có nꢁng lꢖc diꢇn ngôn kém
hoꢛc hơn ngꢋꢌi kia nhꢌ nhꢈng ꢓnh hꢋꢡng cꢀa
KTVH nꢄn có ꢉꢋꢣc các yꢂu tꢐ kinh nghiꢅm,
giáo dꢎc, v.v. Bên cꢔnh ꢉó, tꢢt nhiên, vꢄ nguyên
tꢘc, ꢉây là mꢑt tꢜ lꢅ thuꢆn: Kiꢂn thꢃc ꢉꢋꢣc lꢋu
trꢈ càng nhiꢄu, khꢓ nꢁng thông báo và tiꢂp nhꢆn
thông tin càng cao, càng rõ ràng. Chꢩng hꢔn,
nhꢋ ví dꢎ (2) và (2’), có phꢚn chꢘc rꢗng nꢁng
lꢖc diꢇn ngôn cꢀa ꢉꢃa trꢫ khi nó lên 10 sꢤ tꢐt
hơn so vꢕi lúc nó còn 5 tuꢞi nhꢌ khꢐi lꢋꢣng và
chꢢt lꢋꢣng KTVH nꢄn cꢀa nó. Ngoài ra, KTVH
nꢄn càng ꢉóng vai trò quan trꢬng khi diꢇn ngôn
có sꢖ xuꢢt hiꢅn cꢀa các yꢂu tꢐ thành ngꢈ, hàm
ngôn hay kiꢂn thꢃc chuyên môn (specialized
knowledge). Ví dꢎ:
tôi hoàn toàn chia sꢫ vꢕi ý kiꢂn cꢀa Nguyꢇn
Hòa [3] rꢗng “các yꢂu tꢐ ngôn ngꢈ phꢓn ánh nꢑi
dung ngoài ngôn ngꢈ, và các nꢑi dung ngoài
ngôn ngꢈ lꢔi tác ꢉꢑng lên diꢅn mꢔo cꢀa các yꢂu
tꢐ ngôn ngꢈ”. Hai quá trình này, trên cơ sꢡ
KTVH nꢄn, dꢥn ꢉꢂn sꢖ “thꢝa thuꢆn” thông tin
ꢉꢋꢣc “làm sꢭn” không cꢚn phꢓi nói ra trong
diꢇn ngôn nhꢋng giúp hꢬ hiꢏu diꢇn ngôn mà
không cꢚn phꢓi có sꢖ can thiꢅp cꢀa bꢢt kì mꢑt
yꢂu tꢐ hình thꢃc ngôn ngꢈ nào khác nꢈa. ꢠó là
mꢔch lꢔc.Ví dꢎ, trong mꢑt tình huꢐng ꢡ xã hꢑi
Mꢰ, ngꢋꢌi chꢒng bꢟng nhiên thꢃc dꢆy vào lúc 1
giꢌ sáng và chuꢊn bꢙ lꢢy xe ꢉi ꢉâu ꢉꢢy, ngꢋꢌi
vꢣ lꢢy làm ngꢔc nhiên vꢄ ꢉiꢄu ꢉó. Sau ꢉây là
mꢊu thoꢔi giꢈa hai ngꢋꢌi:
4) Vꢣ: What’s the matter, Jack? Why are
you getting up too early?
Chꢒng: It’s a Black Friday today, honey!
Vꢣ: Oh, I see, good luck, honey!
2.3) Nhà nông bán mꢝt cho ꢐꢌt, bán lưng
cho trꢄi mꢂi làm ra ꢐưꢗc hꢆt gꢆo.
Câu trꢓ lꢌi cꢀa ngꢋꢌi chꢒng ꢉã hóa giꢓi
nhꢈng thꢘc mꢘc cꢀa ngꢋꢌi vꢣ vꢄ hành ꢉꢑng dꢆy
sꢕm cꢀa chꢒng mình (thông qua câu trꢓ lꢌi cuꢐi
cùng). Ngꢋꢌi vꢣ ꢉã hoàn toàn hiꢏu ꢉꢋꢣc lí do
chꢒng mình dꢆy sꢕm mà không cꢚn ꢉꢋꢣc giꢓi
thích thêm nhꢌ vào lꢋꢣc ꢉꢒ vꢁn hóa hay nói
theo van Dijk là mô hình ngꢈ cꢓnh cꢀa ngꢋꢌi
vꢣ chꢃa ꢉꢖng vꢐn kiꢂn vꢁn giꢈa các chꢀ thꢏ
giao tiꢂp có chung KTVH nꢄn. Cꢎ thꢏ là tꢆp
ngꢈ “Black Friday” ꢉꢋꢣc ngꢋꢌi vꢣ giꢓi mã. Nó
hàm chꢃa trong diꢇn ngôn nhꢋ kiꢂn thꢃc vꢁn
hóa mꢛc ꢉꢙnh, ꢉꢋꢣc tiꢄn giꢓ ꢉꢙnh trong diꢇn
ngôn rꢗng: ngày thꢏ Sáu sau ngày lꢙ Tꢆ ꢞn
(Thanksgivings luôn luôn rꢕi vào ngày thꢏ Nꢁm
thꢏ 4 cꢚa tháng 11) ꢖ Mꢟ là ngày mꢖ ꢐꢋu cho
mꢉt mùa mua sꢠm chuꢡn bꢢ lꢙ Giáng Sinh.
Trong ngày thꢏ Sáu này, các siêu thꢢ bán lꢣ mꢖ
cꢤa rꢌt sꢂm (thưꢄng là 4 giꢄ sáng hoꢝc có thꢘ
sꢂm hꢕn) ꢐꢘ bán hàng giꢛm giá nhưng sꢈ lưꢗng
có hꢆn. Ngưꢄi Mꢟ muꢈn mua ꢐưꢗc ít nhꢌt mꢉt
Trong ví dꢎ (3), nꢂu ngꢋꢌi nghe/ꢉꢬc không
có kiꢂn thꢃc vꢄ thành ngꢈ, mꢑt chút kiꢂn thꢃc
vꢄ chuyên môn (nông nghiꢅp), tꢃc là thao tác
trꢒng lúa cꢀa nông dân thì cꢍng không hiꢏu ý
nghꢦa vꢁn hóa cꢀa thành ngꢈ bán mꢝt cho ꢐꢌt,
bán lưng cho trꢄi, kéo theo viꢅc không hiꢏu
hàm ngôn vꢄ sꢖ vꢢt vꢓ cꢀa ngꢋꢌi làm ra lúa
gꢔo.
3. KTVH nền với mạch lạc diễn ngôn
(coherence/relevance)
Bài viꢂt này không có ꢯ ý ꢉꢙnh ꢉi sâu vào
khái niꢅm “mꢔch lꢔc” trong diꢇn ngôn mà chꢜ
xác ꢉꢙnh nó trong mꢐi quan hꢅ vꢕi KTVH nꢄn.
Vꢄ cơ bꢓn, mꢔch lꢔc cꢀa diꢇn ngôn ꢉꢋꢣc thiꢂt
lꢆp bꢡi nhiꢄu yꢂu tꢐ nhꢋng yꢂu tꢐ ꢉꢚu tiên có
thꢏ nhꢆn thꢢy là yꢂu tꢐ ngoài ngôn ngꢈ. Chúng
N.H. Hoàng / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 28 (2012) 25-32
29
món hàng giꢛm giá trong ngày ꢐꢘ lꢌy hên nên
hꢇ tranh nhau xꢃp hàng rꢌt sꢂm, coi như mꢉt
sinh hoꢆt vꢁn hóa vui vꢣ và truyꢒn thꢈng cꢚa
chuꢟi này gꢘn kꢂt vꢕi chuꢟi kia ꢉꢏ mꢔch lꢔc vꢄ
nghꢦa mà không cꢚn thiꢂt có mꢑt qui ꢋꢕc hình
thꢃc nào. Nꢂu không có cơ chꢂ này, mꢑt cách
nói có tính “siêu ngôn ngꢈ” phꢓi ꢉꢋꢣc sꢧ dꢎng
thꢋꢌng xuyên (nhꢋ kiꢏu giꢓi thích ngày “Black
Friday” bên trên) ꢉꢏ có mꢔch lꢔc. Tình hình nhꢋ
vꢆy là khó có thꢏ xꢓy ra trong giao tiꢂp bꢓn ngꢈ
bình thꢋꢌng vì không ai có thꢏ có ꢉꢀ thꢌi gian
và sꢖ kiên nhꢥn ꢉꢏ luôn “giꢓi ꢉáp” kiꢂn thꢃc
cho ngꢋꢌi nghe vì thông thꢋꢌng hꢬ ꢉã mꢛc
nhiên cho rꢗng ꢉꢐi tác có nꢁng lꢖc tꢐi thiꢏu ꢉꢏ
giao tiꢂp. Nhꢌ “cꢓm nhꢆn” và “chꢢp nhꢆn” yꢂu
tꢐ “ngoài ngôn ngꢈ” (rꢢt trꢨu tꢋꢣng) thông qua
viꢅc chia sꢫ KTVH nꢄn (cꢍng rꢢt trꢨu tꢋꢣng),
các thành viên giao tiꢂp có thꢏ gꢘn kꢂt và hiꢏu
diꢇn ngôn cꢀa nhau. Nói cách khác, cho dù các
chuꢟi diꢇn ngôn có thꢂ nào trong mꢐi quan hꢅ
vꢄ hình thꢃc thì chúng vꢥn mꢔch lꢔc trong sꢖ
tꢋơng tác giꢈa thành phꢚn giao tiꢂp nhꢌ có
KTVH “làm sꢭn” trong lꢋꢣc ꢉꢒ vꢁn hóa cꢀa hꢬ.
hꢇ.
(Nguꢒn:
Nhꢋ vꢆy, nghꢦa “phꢚn chìm” cꢀa nó làm nên
mꢔch lꢔc vì nó hoàn toàn có mꢐi quan hꢅ vꢕi
viꢅc “dꢆy sꢕm” cꢀa ngꢋꢌi chꢒng. Tꢨꢯnghꢦa cꢀa
“phꢚn chìm” ꢢy, các “phꢚn chìm” khác cꢀa diꢇn
ngôn, bꢗng nhꢈng “kꢙch bꢓn” có sꢭn (scripts)
trong mô hình ngꢈ cꢓnh cꢀa ngꢋꢌi vꢣ, lꢚn lꢋꢣt
ꢉꢋꢣc làm rõ qua sꢖ “diꢇn dꢙch” câu trꢓ lꢌi cꢀa
ngꢋꢌi chꢒng, chꢩng hꢔn, ông sꢤ ꢉꢂn mꢑt siêu
thꢙ nào ꢉó, xꢂp hàng, và tranh thꢀ mua mꢑt
hoꢛc mꢑt vài món ꢉꢒ giꢓm giá,…Nói mꢑt cách
ngꢘn gꢬn, ngꢋꢌi vꢣ có thꢏ hiꢏu hàm ngôn cꢀa
ngꢋꢌi chꢒng thông qua KTVH nꢄn cꢀa bà xuꢢt
phát tꢨ sꢖ giꢓi mã ꢯý nghꢦa tiꢄn giꢓ ꢉꢙnh cꢀa
“Black Friday” trong diꢇn ngôn. Vì vꢆy khi bà
chúc chꢒng may mꢘn bꢗng cách nói “good
luck”, ngꢋꢌi chꢒng cꢍng hoàn toàn có thꢏ “giꢓi
mã” hàm ngôn cꢀa vꢣ là bà mong chꢒng mua
ꢉꢋꢣc mꢑt món hàng ꢋng ꢯý. Mꢊu ꢉꢐi thoꢔi nhꢌ
ꢉꢢy mà hoàn toàn mꢔch lꢔc. Nꢂu thay “Black
Friday” bꢗng “July 4” hoꢛc “New Year Day”
hoꢛc “Nine One One” thì mꢔch lꢔc này sꢤ
không còn tꢒn tꢔi nꢈa vì KTVH nꢄn, nói cách
khác là kiꢂn thꢃc “ngoài ngôn ngꢈ” cꢀa ngꢋꢌi
vꢣ vꢄ nhꢈng tꢨ ngꢈ ꢢy không giꢐng nhꢋ “Black
Friday”.
4. KTVH nền với giao tiếp liên văn hóa
(intercultural communication)
4.1. Bàn vꢒ giao tiꢃp liên vꢁn hóa
Nguyꢇn Hòa [3] ꢉã ꢉꢛt vꢢn ꢉꢄ (1) Vꢒ thꢑc
chꢌt mꢈi quan hꢍ giꢀa vꢁn hóa và giao tiꢃp là
gì?; (2) Yꢃu tꢈ gì trong vꢁn hóa thꢑc sꢑ tác
ꢐꢉng ꢐꢃn giao tiꢃp liên vꢁn hóa? Không phꢓi
ngꢥu nhiên mà hai câu hꢝi trên cꢍng chính là
mꢐi quan tâm cꢀa rꢢt nhiꢄu nhà nghiên cꢃu
ngôn ngꢈ hꢬc xã hꢑi, phân tích diꢇn ngôn, ngꢈ
dꢎng hꢬc cꢍng nhꢋ nhꢈng chuyên ngành tꢋơng
cꢆn hiꢅn nay. Trong giꢕi hꢔn cꢀa phꢚn này,
chúng tôi chꢜ xin bàn ꢉꢂn mꢑt trong nhꢈng tác
ꢉꢑng quan trꢬng là KTVH nꢄn lên quá trình
giao tiꢂp liên vꢁn hóa. Cꢎ thꢏ hơn, KTVH nꢄn
tác ꢉꢑng thꢂ nào lên viꢅc thành lꢆp và hiꢏu diꢇn
ngôn cꢀa các thành viên ꢉꢂn tꢨ các nꢄn vꢁn hóa
khác nhau.
Qua ꢉó, có thꢏ nói KTVH nꢄn là thông tin
không ꢉꢋꢣc ꢉꢄ cꢆp ꢉꢂn trong diꢇn ngôn vì nó
vꢐn ꢉꢋꢣc chꢃa ꢉꢖng trong “mô hình ngꢈ cꢓnh”
cꢀa ngꢋꢌi nói và ngꢋꢌi nghe và hꢬ mꢛc nhiên
mꢟi bên ꢉꢄu phꢓi biꢂt. Van Dijk [6] phát biꢏu
rꢗng ‘ꢉiꢄu này cho phép ngꢋꢌi nói/ꢉꢬc chꢬn lꢬc
thông tin có quan hꢅ ꢉã có trong mô hình tꢋ duy
trꢨu tꢋꢣng cꢀa hꢬ vꢄ các sꢖ kiꢅn muꢐn nói hoꢛc
viꢂt”. Theo chúng tôi, ꢉó là mꢑt “cơ chꢂ ngꢚm”
kích hoꢔt và duy trì hoꢔt ꢉꢑng diꢇn ngôn, nghꢦa
là, nó “ꢉiꢄu hành” cơ cꢢu diꢇn ngôn sao cho
30
N.H. Hoàng / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 28 (2012) 25-32
Nhꢋ ꢉã biꢂt, khi nhiꢄu ngꢋꢌi khác vꢁn hóa,
Câu chuyꢅn thꢃ hai liên quan ꢉꢂn chính bꢓn
thân ngꢋꢌi viꢂt bài này trong nhꢈng ngày tháng
ꢉꢚu tiên sꢐng và làm viꢅc trên ꢉꢢt Mꢰ. Tôi nói
vꢕi mꢑt ngꢋꢌi Mꢰ mꢕi quen trên xe buýt rꢗng
tôi sꢤ ꢡ Mꢰ không lâu nên không muꢐn mua
giꢋꢌng tꢀ, bàn ghꢂ mꢕi mà chꢜ cꢚn tìm mua các
thꢃ cꢍ, dùng rꢒi ꢉꢏ có giá rꢫ hơn. Anh ta lꢆp tꢃc
khuyên tôi tìm ꢉꢂn mꢑt “yard sale”. Sau khi
nghe anh ta khuyên nhꢋ vꢆy, tôi cꢓ mꢨng và bꢝ
ra suꢐt ngày hôm ꢢy ꢉꢏ ꢉi tìm mꢑt cꢧa hiꢅu có
tên “yard sale” hay chí ít cꢍng có mꢑt ꢉꢛc tính
nào ꢉó có quan hꢅ vꢕi tꢨ này. Kꢂt quꢓ tôi ꢉã trꢡ
vꢄ tay không. Tôi thꢢt bꢔi vì ꢉã thiꢂu hai kiꢂn
thꢃc. Mꢑt là, “yard sale” chꢩng phꢓi mꢑt cꢧa
hiꢅu buôn bán chuyên nghiꢅp gì cꢓ. ꢠó chꢜ là
mꢑt danh tꢨ chꢜ mꢑt hoꢔt ꢉꢑng mua bán dân dã,
xꢓy ra trên sân nhà (yard) cꢀa nhꢈng gia ꢉình
Mꢰ, nơi ꢉó hꢬ bày bán rꢢt rꢫ (sale) bꢢt kì ꢉꢒ ꢉꢔc
gì hꢬ không cꢚn sꢧ dꢎng nꢈa. Hai là, cꢍng
không kém phꢚn thú vꢙ, hoꢔt ꢉꢑng này chꢜ xꢓy
ra vào nhꢈng ngày cuꢐi tuꢚn (vì cuꢐi tuꢚn thì
ngꢋꢌi ta mꢕi rꢓnh rꢟi ꢉꢏ làm công viꢅc mua bán
lꢛt vꢛt này). Không may cho tôi, hôm ꢢy lꢔi là
thꢃ Nꢁm! Anh chàng ngꢋꢌi Mꢰ trên xe buýt ꢉã
khuyên tôi ꢉꢂn ꢉúng chꢟ nhꢋng ꢉã quên mꢑt
ꢉiꢄu là tôi không phꢓi là ngꢋꢌi Mꢰ nhꢋ anh ta
và tꢅ hꢔi hơn, chꢜ mꢕi ꢉꢛt chân lên ꢉꢢt Mꢰ vài
ngày. Anh ta ꢉã quên sꢧ dꢎng “siêu ngôn ngꢈ”
(mà trong tình huꢐng này là rꢢt cꢚn thiꢂt) ꢉꢏ
giꢓi thích “yard sale” là gì cho tôi hiꢏu. Rõ
ràng, cái mà ngꢋꢌi ta cho rꢗng thuꢑc ngꢈ âm, tꢨ
vꢖng và cú pháp không hꢄ có tác ꢉꢑng gì trong
hai câu chuyꢅn trên. Bꢗng chꢃng là nꢂu nói
Brian không hiꢏu diꢇn ngôn thì sao anh ta cꢃ
canh cánh mãi sꢐ tuꢞi cꢀa hai ngꢋꢌi bꢐ. Còn
tôi, nꢂu không hiꢏu thì cꢍng không mꢢt công
mꢑt ngày ꢉꢏ ꢉi tìm cái gꢬi là “yard sale” trong
ngày thꢃ Nꢁm. Nhꢋng nói “hiꢏu” thì cꢍng
không ꢉúng khi mà cꢓ Brian và tôi ꢉꢄu thꢢt bꢔi
vì không tìm ra ꢉꢋꢣc “ꢉáp sꢐ” cꢀa diꢇn ngôn.
vì nhꢈng lí do, mꢎc ꢉích nào ꢉó, ꢉꢂn vꢕi nhau,
cꢐ gꢘng hiꢏu nhau thông qua mꢑt ngôn ngꢈ mà
ít nhꢢt mꢑt trong các bên giao tiꢂp coi là ngôn
ngꢈ trung gian thì quá trình giao tiꢂp có khꢓ
nꢁng không diꢇn ra trơn tru, suôn sꢫ nhꢋ giao
tiꢂp nꢑi vꢁn hóa. Có nhꢈng khó khꢁn hoꢛc thꢆm
chí thꢢt bꢔi trong loꢔi giao tiꢂp này vꢕi lí do
không chꢜ vì thiꢂu hꢎt tꢨ vꢖng, cú pháp mà còn
là sꢖ nghèo nàn vꢄ KTVH nꢄn cꢀa nhau. Chúng
tôi xin kꢏ hai câu chuyꢅn hoàn toàn có thꢆt và
cꢍng hoàn toàn hꢣp lí khi chúng ꢉã xꢓy ra.
Câu chuyꢅn thꢃ nhꢢt vꢄ mꢑt sinh viên ngꢋꢌi
Mꢰ sang Viꢅt Nam hꢬc tiꢂng Viꢅt và vꢁn hóa
Viꢅt Nam tꢔi Hà Nꢑi. Tên anh ta là Brian. Sau
mꢑt nꢁm miꢅt mài hꢬc tꢆp, vꢐn tiꢂng Viꢅt cꢀa
Brian khá tꢐt ꢉꢏ giao tiꢂp. Mꢑt hôm, anh ta ꢉã
có mꢑt cuꢑc nói chuyꢅn tay ba vꢕi hai cô sinh
viên Hà Nꢑi bꢗng tiꢂng Viꢅt. Chuyꢅn qua
chuyꢅn vꢄ, có lúc Brian nghe ꢉꢋꢣc hai cô gái
nói nhꢋ sau:
(5) Cô gái A: Bꢈ tꢂ nꢁm sau vꢒ hưu rꢊi.
Cô gái B: Thꢂ à? Vꢆy là bꢐ cꢆu nhiꢄu
hꢕn bꢈ tꢂ ba tuꢥi ꢐꢌy.
Brian ꢉꢙnh hꢝi hai cô gái ngay lúc ꢢy nhꢋng
chꢀ ꢉꢄ cꢀa cuꢑc ꢉꢐi thoꢔi thay ꢉꢞi quá nhanh
khiꢂn anh ta không kꢙp bày tꢝ nhꢈng thꢘc mꢘc
cꢀa mình vꢕi hai cô gái, nhꢢt là vꢄ sꢐ tuꢞi cꢀa
hai ngꢋꢌi bꢐ. Brian mang luôn thꢘc mꢘc này vꢄ
Mꢰ và cho ꢉꢂn khi gꢛp tôi, anh ta mꢕi hiꢏu bꢐ
cô gái (A) là 59 tuꢞi và bꢐ cô gái (B) là 56 tuꢞi
dꢖa trên mꢑt tiꢄn giꢓ ꢉꢙnh và cꢍng là KTVH
nꢄn cꢀa hai cô gái mà Brian không biꢂt : ꢦ Viꢍt
Nam, theo luꢧt ꢐꢢnh, viên chꢏc là nam giꢂi vꢒ
hưu lúc 60 tuꢥi. Mꢑt KTVH nꢄn khác, cꢍng
không kém trꢨu tꢋꢣng và thú vꢙ mà nꢂu Brian
là ngꢋꢌi Viꢅt thì chꢘc tôi chꢩng mꢢt nhiꢄu thꢌi
gian ꢉꢏ giꢓi thích vꢕi anh ta, ꢉó là tꢔi sao ngꢋꢌi
Viꢅt Nam rꢢt hay nói vꢄ tuꢞi tác.
N.H. Hoàng / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 28 (2012) 25-32
31
4.2. Vꢂi tình hình ꢐó, có thꢘ hiꢘu rꢨng
trong bꢌt kì cꢕ hꢉi gꢝp gꢩ, tiꢃp xúc nào giꢀa
các thành viên khác vꢁn hóa vꢂi nhau, KTVH
nꢒn vꢪn luôn là yꢃu tꢈ vô cùng quan trꢇng ꢐꢘ
giao tiꢃp thành công và chꢠc chꢠn hꢇ phꢛi nhꢧn
ra rꢨng “hꢇ có thꢘ nꢠm bꢠt ꢐưꢗc các tꢎ ngꢀ
nhưng không dꢙ dàng nꢠm bꢠt ꢐưꢗc các thông
ꢐiꢍp truyꢒn tꢛi” [7].
ngꢋꢌi Viꢅt ꢉã trꢋꢡng thành thì khꢓ nꢁng làm
chꢀ nó là chuyꢅn bꢢt tꢢt phꢓi bàn cãi. Tuy
nhiên, ꢉꢐi vꢕi ngꢋꢌi nꢋꢕc ngoài (nhꢋ anh
chàng sinh viên Mꢰ nói trên) thì tình hình sꢤ
gay go hơn nhiꢄu. Viꢅc luyꢅn tꢆp tꢨng tꢨ mꢑt
cho tꢨng ꢉꢐi tꢋꢣng phꢓi xꢋng hô trong tꢨng
ngꢈ cꢓnh và câu hꢝi “tꢔi sao” phꢓi xꢋng hô nhꢋ
vꢆy luôn làm hꢬ trꢁn trꢡ. Cuꢐi cùng, thꢌi gian
tiꢂp xúc vꢕi vꢁn hóa và ngôn ngꢈ mà mꢑt ngꢋꢌi
sꢧ dꢎng trong bꢐi cꢓnh giao tiꢂp liên vꢁn hóa
cꢍng sꢤ tꢜ lꢅ thuꢆn vꢕi KTVH nꢄn mà anh ta sꢤ
ꢉꢔt ꢉꢋꢣc vꢄ ngôn ngꢈ ꢢy.
KTVH nꢄn ꢉóng mꢑt vai trò quan trꢬng
trong nꢁng lꢖc giao tiꢂp liên vꢁn hóa vì nó cꢍng
là mꢑt trong các chuꢊn mꢖc làm nên nꢁng lꢖc
diꢇn ngôn trong giao tiꢂp vꢕi các thành viên
khác vꢁn hóa. Luke Prodromou [8] nhꢆn ꢉꢙnh
“kiꢂn thꢃc vꢄ vꢁn hóa ꢉích luôn là mꢑt bꢑ phꢆn
quan trꢬng cꢀa quá trình hꢬc ngoꢔi ngꢈ, ꢉꢛc
biꢅt là các bꢆc cao”. Saville-Troike [9] ꢉꢄ nghꢙ
mꢑt ngꢋꢌi hꢬc ngoꢔi ngꢈ nên ꢉꢋꢣc ꢉào tꢔo ba
nꢁng lꢖc là 1) Kiꢃn thꢏc ngôn ngꢀ (linguistic
knowledge) 2) Kꢟ nꢁng tưꢕng tác (interactive
skills) và (3) Kiꢃn thꢏc vꢁn hóa (cultural
knowledge). Thoꢔt nhìn, ngꢋꢌi ta cꢃ tꢋꢡng chꢜ
có nꢁng lꢖc (2) và (3) là thuꢑc vꢄ KTVH nꢄn
nhꢋng qua thꢖc tꢂ, dꢇ thꢢy ngay cꢓ trong nꢁng
lꢖc (1) (kiꢂn thꢃc vꢄ ngôn ngꢈ) cꢍng vꢥn tiꢄm
ꢊn KTVH nꢄn mꢑt cách sâu sꢘc. ꢠiꢄu này càng
thꢏ hiꢅn rõ thông qua kiꢂn thꢃc vꢄ tꢨ vꢖng (nhꢋ
các ví dꢎ trên trong bài viꢂt). Vꢄ nguyên tꢘc, tꢨ
ngꢈ khi ꢉã ꢉꢋꢣc dùng trong diꢇn ngôn, tꢃc là
xuꢢt hiꢅn trong mꢑt vꢁn bꢓn vꢕi mꢑt ngꢈ cꢓnh
cꢎ thꢏ nào ꢉó ꢉꢄu mang trong nó nhꢈng ý nghꢦa
vꢁn hóa xã hꢑi cꢀa cꢑng ꢉꢒng bꢓn ngꢈ sꢓn sinh
ra nó.
5. Kết luận
Vꢁn hóa có mꢛt khꢘp nơi trong diꢇn ngôn.
Nó là nꢄn tꢓng cꢀa giao tiꢂp mà ngꢋꢌi tham gia
cꢚn ꢉꢋꢣc trang bꢙ vꢕi tꢋ cách KTVH nꢄn.
KTVH nꢄn giúp chꢀ thꢏ giao tiꢂp hình thành và
tiꢂp nhꢆn diꢇn ngôn. Vì vꢆy, có thꢏ nói nꢁng lꢖc
diꢇn ngôn cꢀa ngꢋꢌi giao tiꢂp lꢅ thuꢑc phꢚn lꢕn
vào KTVH nꢄn mà hꢬ có ꢉꢋꢣc. Và, nꢂu hiꢏu
mꢔch lꢔc diꢇn ngôn là sꢖ gꢘn kꢂt các chuꢟi diꢇn
ngôn cꢀa ngꢋꢌi giao tiꢂp vꢄ mꢛt nꢑi dung thì
KTVH nꢄn là mꢑt trong các yꢂu tꢐ làm nên
mꢔch lꢔc hiꢅu quꢓ nhꢢt. Nói vꢄ giao tiꢂp liên
vꢁn hóa, ngꢋꢌi tham gia cꢍng có thꢏ thành công
nꢂu có ꢉꢀ KTVH nꢄn nhꢋng cꢍng có thꢏ thꢢt
bꢔi nꢂu thiꢂu mꢑt nꢄn tꢓng tꢐi thiꢏu vꢄ KTVH
nꢄn cꢀa ngôn ngꢈ mà hꢬ ꢉang sꢧ dꢎng.
Ngoài ra, có sꢖ khác biꢅt lꢕn giꢈa nꢁng lꢖc
diꢇn ngôn trong giao tiꢂp nꢑi vꢁn hóa và liên
vꢁn hóa, ꢉó là, vꢕi ngꢋꢌi bꢓn ngꢈ, ꢉa phꢚn
KTVH nꢄn thuꢑc vꢄ “ngꢈ nꢁng mang tính bꢓn
nꢁng” trong khi ꢉꢐi vꢕi ngꢋꢌi nꢋꢕc ngoài thì
KTVH nꢄn cꢚn ꢉꢋꢣc cung cꢢp và luyꢅn tꢆp. Ví
dꢎ, mꢛc dꢚu tiꢂng Viꢅt là ngôn ngꢈ cꢀa mꢑt nꢄn
vꢁn hóa tôn ti, vꢕi mꢑt hꢅ thꢐng ꢉꢔi tꢨ xꢋng hô
phong phú và phꢃc tꢔp, nhꢋng ꢉꢐi vꢕi mꢑt
Tài liệu tham khảo
[1] M. Agar, Language Shock. New York: William
Morrow and Company, Inc, 1994.
[2] L. Bloomfield, Language. Chicago and London:
The University of Chicago Press, 1984.
[3] Nguyꢇn Hòa, Phân tích diꢙn ngôn: Mꢉt sꢈ vꢌn
ꢐꢒ lí luꢧn và phưꢕng pháp. Nxb. ꢠꢔi hꢬc Quꢐc
gia Hà Nꢑi, 2008.
32
N.H. Hoàng / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 28 (2012) 25-32
[4] J. Cutting, Pragmatics and Discourse. New
York and Lodon: Routledge, 2002.
[7] Nguyꢇn Quang, Giao tiꢃp và Giao tiꢃp giao vꢁn
hóa. Nxb. ꢠꢔi hꢬc Quꢐc gia Hà Nꢑi, 2002.
[5] G. Yule, The study of Language. Cambridge:
CUP, 2004.
[8] L. Prodromou, What Culture? Which Culture?
Crosscultural Factors in Language Learning,
ELT Journal, Vol. 46/1/ OUP, 1992.
[6] Van Dijk, The Discourse-Knowledge Interface.
In Gilbert Weiss & Ruth Wodak (Eds.), Critical
[9] M. Saville-Troike, The Ethnography of
Discourse
Analysis.
Theory
and
Communication:
Blackwell, 1986.
An
Introduction.
Basi
Interdisciplinarity. (pp. 85-109). Houndsmills,
UK: Palgrave-MacMillan, 2003.
The Role of Culture and Background Knowledge of Culture in
Discourse formation and interpretation
Ngo Huu Hoang
Faculty of linguistics and cultures of English-speaking countries, University of Languages and
International Studies,Vietnam National University, Hanoi, Pham Van Dong Street, Cau Giay, Hanoi,
Vietnam
Culture-specific features are potentially exists in discourse. Therefore, when communicating, the
speaker/writer and the hearer/reader are strongly supposed to have as much cultural knowledge of the
language community as they can. In this sense, the article tried to discuss the role of culture and
cultural knowledge in formation and interpretation in relation to (1) discourse competence (2)
coherence và (3) intercultural communication. By (1), the article indicates that in oreder to form and
interpret discourse, the more life experience or/and education the communicative participant has, the
more fluent s/he is. By (2), cultural knowledge is unspoken but is what makes discourse coherence. By
(3), in intercultural communication, cultural knowledge of the language used is necessary for
participants to gain communicative a success
.
Key words: culture, culture knowledge, discourse, discourse competence, coherence, intercultural
comunication.
8 trang
21/04/2022
1120
Bạn đang xem tài liệu "Vai trò của văn hóa và kiến thức văn hóa nền trong việc hình thành và tiếp nhận diễn ngôn", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- vai_tro_cua_van_hoa_va_kien_thuc_van_hoa_nen_trong_viec_hinh.pdf
