Từ công tác thực tiễn lập quy hoạch hiện nay đến việc đào tạo ngành quy hoạch ở trường Đại học Kiến trúc thành phố Hồ Chí Minh
Hội thảo “Đào tạo Kiến trúc & các ngành Thiết kế, Xây dựng trong xu hướng toàn cầu hóa “
_________________________________________________________________________________________
TÖØ COÂNG TAÙC THÖÏC TIEÃN LAÄP QUY HOAÏCH HIEÄN NAY
ÑEÁN VIEÄC ÑAØO TAÏO NGAØNH QUY HOAÏCH ÔÛ TRÖÔØNG
ÑAÏI HOÏC KIEÁN TRUÙC TP. HOÀ CHÍ MINH
ThS. KTS. ÑOAØN NGOÏC HIEÄP
Tröôøng ÑH Kieán truùc TP. HCM
Trong công tác “quy hoạch đô thị” hiện nay, khái niệm “quy hoạch đô thị” được
đánh đồng với “quy hoạch xây dựng đô thị”. Theo đó, mọi người ngầm hiểu hoặc mặc
nhiên khi nói đến quy hoạch tức là nói đến quy hoạch xây dựng và khi nói đến các nhà
quy hoạch thì hầu hết là các kiến trúc sư (và dĩ nhiên gồm các kỹ sư hạ tầng đô thị).
Tôi cũng thế, được đào tạo với nền tảng là một kiến trúc sư. Khi tốt nghiệp ra
trường tôi có cơ hội được học, giảng dạy và làm việc trong lĩnh vực quy hoạch xây
dựng đô thị, nhưng vẫn tự hiểu là làm trong lĩnh vực “quy hoạch đô thị”.
Và theo đó, trong công việc “làm quy hoạch” của tôi phải tổng hợp rất nhiều
kiến thức từ pháp luật, xã hội, các kiến thức chuyên ngành kỹ thuật như hạ tầng đô thị,
môi trường đô thị… tôi phải tự trau dồi rèn luyện qua nhiều phương pháp khác nhau:
học các thầy đi trước, học thêm các lớp chuyên đề, học lóm đàn anh khi phụ việc, học
qua các tài liệu của các trường hành chính chính trị, luật… và tự học với tinh thần
“nghề dạy nghề”.
Một hai năm trở lại đây, từ khi tham gia lập đồ án quy hoạch nông thôn mới và
cập nhật thông tin quốc tế, tôi cũng thấu hiểu một cách cụ thể giữa khái niệm “quy
hoạch” và “quy hoạch xây dựng” cũng như hiểu thế nào là công tác “lập quy hoạch”
và công tác “thiết kế bản vẽ quy hoạch xây dựng”.
Với gần 20 năm công tác nghề nghiệp với việc tham gia khá nhiều đồ án quy
hoạch xây dựng lớn có, nhỏ có quy hoạch xây dựng Vùng tỉnh đến quy hoạch chi tiết
chia lô 1 khu dân cư (xem hình - 1ab), tôi cũng đủ để có thời gian nhận ra là mình chỉ
mới đang làm lập đồ án quy hoạch xây dựng đô thị, nhưng nhiệm vụ thì bao gồm cả
phần quy họach nói chung (bao gồm các vấn đề kinh tế văn hóa, xã hội môi trường...,
hay còn gọi là quy hoạch đa ngành).
164
Hội thảo “Đào tạo Kiến trúc & các ngành Thiết kế, Xây dựng trong xu hướng toàn cầu hóa “
_________________________________________________________________________________________
Quy hoạch xây dựng Vùng
tỉnh Trà Vinh
Quy hoạch chia lô 1 dự án phát
triển nhà ở
Theo tôi nếu như chúng ta tách rõ hai khái niệm trên về mặt định nghĩa, về mặt
hành động trong công tác thực tiễn, thì chúng ta khó có thể xác định được nhiệm vụ
đào tạo người lập quy hoạch (quy hoạch đa ngành) hay lập đồ án quy hoạch xây dựng
(QHXD).
Thậm chí hiện nay từ ngữ được ghi rõ trên luật định nước ta là “luật quy
hoạch”- mà nội dung chỉ toàn nói đến quy hoạch xây dựng !?, họa chăng trong luật
mới có thêm một phần mới được quan tâm gần đây đó là phần môi trường (ĐTM và
ĐMC tùy cấp độ đồ án đang lập).
Nói cách khác, trong công tác quy hoạch đô thị hiện nay cần phải có xác
định rõ chủ thể rồi thì ta mới xác định được các khách thể tham gia. Chuyện này
cần có sự thống nhất xuyên suốt không chỉ trong trường đào tạo mà cả xã hội và
cần được pháp lý hóa.
Do đó vấn đề tôi muốn trình bày trong tham luận ở hội nghị này đó là việc nhận
diện công tác quy hoạch đô thị và công tác quy hoạch xây dựng đô thị hiện nay còn
đang chưa rõ. Người Kiến trúc sư lập đồ án quy hoạch xây dựng theo các quy định
hiện hành, sau đó người kỹ sư hạ tầng đô thị cũng hòan thành theo các thiết kế hạ tầng
kỹ thuật.
Tôi còn nhớ khi tham dự hội thảo chương trình đổi mới giảng dạy quy hoạch
theo hướng quốc tế hóa do trường đại học Kiến trúc TP. HCM tổ chức năm 2006 tại
thành phố Đà Lạt, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Hồng Quân đã phát biểu động viên
trường ta và cũng đã nhìn nhận “ngộ” ra vấn đề quy hoạch và quy hoạch xây dựng.
Theo đó ông cũng đã nói “vậy thì xã hội phải thay đổi hay nhà trường thay đổi?’
Chính ông cũng hứa sẽ cố gắng thay đổi các quy định nhà nước, các thể chế pháp lý …
sao cho phù hợp với những gì trường đào tạo ra để phù hợp với quốc tế nói chung….
Và trường cũng đã hì hục soạn thảo cả một chương trình đào tạo mới, đào tạo và cập
165
Hội thảo “Đào tạo Kiến trúc & các ngành Thiết kế, Xây dựng trong xu hướng toàn cầu hóa “
_________________________________________________________________________________________
nhật thông tin cho các giảng viên khoa quy hoạch cho chương trình mới…. và rồi khóa
đầu tiên cũng đã tốt nghiệp…. và cũng để dễ cho các em xin việc làm nên vẫn cấp
bằng cho các là kiến trúc sư quy hoạch (chứ không gọi là cử nhân quy hoạch đô thị
như các nước).
…. Điều tôi muốn bàn là trong đào tạo và nhu cầu trong thực tế chưa có sự
thống nhất giữa đào tạo và hoạt động thực tiễn vì hiện nay chỉ có lập đồ án quy họach
xây dựng chứ chưa có quy hoạch đô thị như các nước, quy hoạch đô thị thường được
bàn rất nhiều đến kinh tế, xã hội, môi trường... Còn các phần thiết kế thì để ở bước
thiết kế đô thị. Ở ta, nếu có thì thấy ở đề án phát triển kinh tế xã hội và thường chỉ nói
đến lĩnh vực kinh tế là chính mà chưa có sự nối kết với lĩnh vực xây dựng nên hầu như
các quy hoạch phát triển kinh tế không có sự tham gia của các nhà quy hoạch xây
dựng như các kiến trúc sư chúng ta.
Ai đã từng tham gia lập đồ án quy hoạch xây dựng đô thị đều thấy thiếu một
bước chuẩn bị cần thiết về các vấn đề kinh tế, văn hóa, xã hội… làm tiền đề để chúng
ta lập đồ án quy hoạch xây dựng. Hay nói khác đi, chúng ta đang thiếu một công đoạn,
thiếu một đội ngũ làm công tác “quy hoạch đô thị” đúng nghĩa. Mà hiện nay mặc
nhiên công tác quy hoạch này là do chúng ta (chủ yếu là các kiến trúc sư) phải làm
luôn.!?
Ví dụ như khi tôi đã và đang quy hoạch xây dựng một thành phố xây dựng mới
hoàn toàn ở một vùng miền trung du xa xôi – huyện Bù Gia Mập tỉnh Bình Phước (khu
vực thủy điện Thác Mơ), được quyết định bởi Thủ Tướng và của UBND tỉnh cho phép
thành lập một thị trấn mới của một huyện mới với Quy mô “đô thị” khoảng trên
2.000ha trong đó quỹ đất xây dựng đô thị là 500ha.
Từ đồ án quy hoạch chung xây dựng đô thị, quy họach chi tiết các khu chức
năng, các khu dân cư…. Tôi may mắn được chọn thầu và làm chủ nhiệm thiết kế.
166
Hội thảo “Đào tạo Kiến trúc & các ngành Thiết kế, Xây dựng trong xu hướng toàn cầu hóa “
_________________________________________________________________________________________
Thị trấn giờ đã xây dựng và phát triển hơn 8 năm, là trung tâm của một huyện
vùng núi với dân cư đã phát triển trên 10 ngàn người… Nhưng tôi vẫn còn băn khoăn
chuyện gì sẽ xảy ra cho những hơn 30.000 dân (đến 2030) sinh sống tập trung, trên
một vùng đất mà trước đây trồng toàn cao su…. Liệu họ có sống được trong môi
trường đó? Con cháu họ có đảm bảo sức khỏe không? Định hướng xây dựng một thành
phố mới tập trung như thế có thật sự phù hợp với việc phát triển kinh tế xã hội, phát
huy tiềm năng kinh tế địa phương…? Và đặc biệt môi trường tư nhiên sẽ bị thay đổi ra
sao? …và nhiều thứ khác nữa? ….. Khi mà tôi, nhà quy hoạch đô thị (bản chất là
một kiến trúc sư) chỉ mải mê tìm ra phương án tổng mặt bằng xây dựng phù hợp
nhất (không phải là tốt nhất )…. với quy chuẩn, với địa phương... trên khu đất đã
được địa phương chọn rồi. Còn các câu hỏi trên chỉ còn nằm trong suy nghĩ thầm kín
của tôi trong suy nghĩ, hoặc những buổi lên lớp giảng bài với các sinh viên chuyên
ngành quy hoạch cho những khi có dịp giải thích về “quy hoạch xây dựng đô thị” và
“quy hoạch đô thị.
Về chuyên môn, càng làm “quy hoạch” tôi càng cảm thấy mình thiếu “hiểu
biết” rất nhiều. Nhưng không ai hết ngoài Kiến trúc sư (và kỹ sư hạ tầng đô thị)
chúng ta làm “quy họach đô thị” vì xã hội hiện nay chưa có cán bộ ngành nào khác
tham gia đồ án quy họach xây dựng hiện nay.
Tóm lại, chúng ta cần được xã hội phân định hai công tác “quy hoạch đô thị” và
quy hoạch xây dựng đô thị” mà xưa nay chúng ta vẫn quen gọi chung là “Quy hoạch”.
Qua đó chúng ta mới nhận ra được đối tượng mà chúng ta phải đào tạo ra đội ngũ cán
bộ tham gia công tác nào? Vì xưa nay cũng chỉ toàn là các kiến trúc sư (và các kỹ sư
hạ tầng đô thị) chúng ta làm đồ án quy hoạch xây dựng nhưng cứ tưởng là làm
“quy hoạch đô thị” và phần lớn bị phá sản (hoặc phần lớn nội dung bị phá sản không
thực hiện được) trong thực tế, nhất là các đồ án quy hoạch phân khu các khu dân cư đô
thị hiện hữu khi các vấn đề liên quan đến kinh tế, xã hội mà chính ra phải được hoạch
định ngay từ khi bắt đầu lập đồ án.
Vậy thì theo tôi, xã hội rất cần một đội ngũ làm công tác quy hoạch đô thị
đúng nghĩa để thực hiện các công tác “quy hoạch đô thị” trong đó bao gồm các vấn
đề về kinh tế, về môi trường, về văn hóa, xã hội…. và sau đó mới đến chúng ta thực
hiện công tác lập đồ án “quy hoạch xây dựng” như hiện nay.
Quay lại công tác đào tạo kiến trúc sư quy hoạch, cử nhân quy hoạch đô thị…
thì ta đều đào tạo được. Nhưng cần xác định rõ hơn về sản phẩm đào tạo của ta là làm
quy hoạch đô thị (tạm gọi là cử nhân quy hoạch) hay thiết kế đồ án quy hoạch xây
dựng tức thiết kế tổng mặt bằng (kiến trúc sư quy hoạch và kỹ sư hạ tầng đô thị thực
hiện).
Tóm lại công tác quy hoạch xây dựng hiện nay đang trong giai đoạn không chỉ
lúng túng trong thực hiện mà còn lúng túng trong cả chuyên môn dù rằng đã có luật và
167
Hội thảo “Đào tạo Kiến trúc & các ngành Thiết kế, Xây dựng trong xu hướng toàn cầu hóa “
_________________________________________________________________________________________
cả hệ thống nghị định, thông tư… gọi chung là hành lang pháp lý …khi mà theo tôi xã
hội vẫn còn xem đồ án quy hoạch xây dựng (bản chất là bản đồ thiết kế tổng mặt bằng)
là tất cả, là quy hoạch đô thị và cả quy hoạch xây dựng !? Nên chúng ta phải thực hiện
nhiều công đoạn mà bản thân chúng ta không đủ chuyên môn để trả lời. Đó là môi
trường, kinh tế, văn hóa xã hội… Vậy thì ai làm, ai trả lời? Pháp luật quy định ra sao!?
Hình như chưa có.
Qua đó, nếu nhìn lại công tác đào tạo quy họach cần phải tiên phong trước để
đào tạo ra cán bộ lập quy họach đô thị và cán bộ lập đồ án quy hoạch xây dựng đô thị,
cụ thể:
1.Kiến trúc sư (chuyên ngành quy hoạch xây dựng) – người có thể tham gia
công đoạn thiết kế đồ án quy hoạch xây dựng - như lâu nay ta đang đào tạo.
Mà những người được đào tạo này bao gồm các kiến trúc sư, kỹ sư (ngành thiết
kế công trình) ra trường rồi. Muốn học làm quy hoạch thì lấy văn bằng 2 với thời gian
đào tạo 2-3 năm. Hoặc các sinh viên đào tạo tuyển sinh đầu vào kiến trúc và quy hoạch
như nhau. Đến hết giai đoạn đại cương (2 năm đầu) những sinh viên hàng đầu 1-100
nếu có nguyện vọng học quy hoạch thì lấy từ trên xuống dưới cho đủ 01 lớp học (cũng
nên chỉ 50 Sv). Với lượng sinh viên này chúng ta đào tạo ra các kiến trúc sư quy
hoạch.
Thực tế hiện nay, rõ ràng khi dạy thiết kế đồ án quy hoạch cho các em sinh viên
ngành kiến trúc các thầy lại dễ hơn là dạy cho các em sinh viên bên ngành quy hoạch?
Cũng dễ hiểu vì ngành đào tạo kiến trúc sư quy hoạch lại phải cần các em có tư duy
mà còn cần có khả năng thể hiện khá để giải quyết các vấn đề về không gian. Phải
chăng khi mà chúng tác lấy điểm chuẩn đầu vào sinh viên ngành quy hoạch dễ hơn
các em bên ngành kiến trúc.???
- Các kiến trúc sư quy hoạch có thể tham gia lấy văn bằng 2 cử nhân quy
hoạch đô thị trong 2 - 3 năm để có thể hành nghề trong công tác quy hoạch đô thị
trước khi thiết kế quy hoạch xây dựng đô thị.
2. Cử nhân quy hoạch: đào tạo ra các cử nhân quy hoạch đô thị là các cán bộ
tham gia công tác quy hoạch đô thị (đô thị gia) không đòi hỏi phải thi môn năng khiếu.
Chúng ta cần phối hợp với các trường kinh tế, khoa học xã hội nhân văn, trường
nông lâm… để đào tạo ngành quy hoạch đô thị (cử nhân quy hoạch) để sau này khi xã
hội thay đổi có thể tham giá công tác quy hoạch đô thị như chương trình các nước trên
thế giới. Hiện nay bên trường đại học Tôn Đức Thắng đã đào tạo ngành kỹ sư Quy
hoạch.
Các cử nhân quy hoạch này sau khi ra trường có thể tham gia lấy văn bằng 2
kiến trúc sư quy hoạch từ 2-3 năm để có thể tham gia công tác thiết kế đồ án quy
hoạch xây dựng.
168
Hội thảo “Đào tạo Kiến trúc & các ngành Thiết kế, Xây dựng trong xu hướng toàn cầu hóa “
_________________________________________________________________________________________
Hay nói khác, Chúng ta cần xác định rõ cùng với quy định của Nhà nước rằng
quy hoạch đô thị cần có hai bước, hai công tác nghề nghiệp nối tiếp nhau đó là:
1. Lập “đề án” Quy hoạch (đa ngành).
2. Thiết kế (hay còn gọi là lập) đồ án quy hoạch xây dựng.
- Mỗi ngành nghề cần đào tạo 5 năm và có thể có hai bằng với 7 - 8 năm. Và
nên chăng lúc này ta mới gọi người có khả năng tham gia cả hai công tác trên có thể
xin chứng chỉ hành nghề là “đô thị gia” !?
- Cũng xin lưu ý thêm: Chúng ta cũng cần phân định ngành nghề đào tạo và
chứng chỉ hành nghề. Tuy nhiên cả hai vấn đề này liên thông nhau, vì nếu không trong
8 - 10 năm đến khi xã hội có các “đô thị gia” có bằng cấp hẳn hoi thì các kiến trúc sư
đàn anh các nhà quy hoạch đô thị lão làng lại không được xem là các “đô thị gia” vì
trước đây chỉ có một bằng kiến trúc sư!?. Do đó chứng chỉ hành nghề đô thị gia cần
phải được xác định cụ thể trên nghề nghiệp thực tế chứ không phụ thuộc hoàn toàn vào
bằng cấp đào tạo.
Trên đây là những suy nghĩ chủ quan mang tính cá nhân của một kiến trúc sư
may mắn có thời gian trải nghiệm “làm quy hoạch” chỉ khoảng 18 năm. Hy vọng
những suy nghĩ này được các thầy các trường đào tạo cán bộ ngành quy hoạch cùng
xem xét, chia sẽ để xã hội & cơ sở đào tạo cùng nhìn về một hướng với một sự trân
trọng cần có nhau trong công cuộc đổi mới quy trình quy hoạch đô thị nói chung và
quy hoạch xây dựng đô thị nói riêng….tại nước ta, góp phần từng bước để đất nước
chúng ta có thể hội nhập trong quy luật tòan cầu hóa hiện nay.
Trân trọng kính chào và đoàn kết./.
Tài liệu tham khảo
1. Crea- Trung tâm Nghiên cứu úng dụng và thực nghiệm trường Đại học Kiến trúc
TP.HCM, năm 2014. Quy hoạch xây dựng Vùng tỉnh Trà Vinh.
2. Phòng kinh tế hạ tầng, Dự án phát triển khu dân cư Vườn Dừa – Long Hậu huyện
Cần Giuộc, tỉnh Long An.
3. Accco planning Division – 98 Trần Quang Khải- Q.1, TP. HCM, 2014, Dự án trung
tâm huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước.
169
6 trang
20/04/2022
1760
Bạn đang xem tài liệu "Từ công tác thực tiễn lập quy hoạch hiện nay đến việc đào tạo ngành quy hoạch ở trường Đại học Kiến trúc thành phố Hồ Chí Minh", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- tu_cong_tac_thuc_tien_lap_quy_hoach_hien_nay_den_viec_dao_ta.pdf
