Sử dụng nghệ thuật khắc giấy trong dạy học mĩ thuật cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học – trường Đại học thủ đô Hà Nội
62
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI
SỬ DỤNG NGHỆ THUẬT KHẮC GIẤY TRONG DẠY HỌC
MĨ THUẬT CHO SINH VIÊN NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC –
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI
Nguyễn Thị Mai Anh
Trường Đại học Thủ đô Hà Nội
Tóm tắt: Khắc giấy là một loại hình nghệ thuật sáng tạo có từ lâu đời và được dùng tạo
nên các các sản phẩm như thiệp, đèn, tranh và các mẫu thiết kế phong phú khác. Đối với
giáo viên Tiểu học, khắc giấy nghệ thuật có thể ứng dụng vào việc làm đồ dùng dạy học,
trang trí lớp học hoặc hướng dẫn học sinh làm đồ hanmade trong các hoạt động nghệ
thuật tại trường Tiểu học. Bài viết nêu những điểm cần thiết của loại hình nghệ thuật
khắc giấy cũng như đánh giá những lợi thế của hình thức nghệ thuật này để áp dụng
trong việc dạy học cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học, trường Đại học Thủ đô Hà Nội.
Từ khoá: Khắc giấy nghệ thuật, Kirigami, mĩ thuật, cắt giấy.
Nhận bài ngày 16.4.2018; gửi phản biện, chỉnh sửa và duyệt đăng ngày 15.5.2018
Liên hệ tác giả: Nguyễn Thị Mai Anh; Email: anhntm@daihocthudo.edu.vn
1. MỞ ĐẦU
Sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học được học môn Mĩ thuật với các nội dung về cơ bản
gần sát với nội dung môn học này của học sinh Tiểu học, tuy nhiên mục đích không nhằm
đào tạo một giáo viên dạy học Mĩ thuật mà mong muốn giáo dục thẩm mĩ, rèn luyện kĩ
năng tạo hình và khả năng sáng tạo của sinh viên. Từ kiến thức cơ bản, sinh viên liên hệ
với thực tế cuộc sống, kết nối mĩ thuật với các môn học và hoạt động giáo dục khác. Nghệ
thuật khắc giấy rèn luyện sinh viên tính tỉ mỉ, cẩn thận, phát huy khả năng sáng tạo, xây
dựng các mô hình 2D, 3D làm giáo cụ trực quan phục vụ các môn học ở trường Tiểu học...
2. NỘI DUNG
2.1. Nghệ thuật khắc giấy và ý nghĩa, tác dụng trong dạy học Tiểu học
2.1.1. Khắc giấy nghệ thuật nguồn gốc và lịch sử phát triển
Nghệ thuật khắc giấy có nhiều tên gọi khác nhau, tuỳ theo mỗi quốc gia. Theo thuật
ngữ tiếng Anh, khắc giấy nghệ thuật được gọi là Paper cut hay Paper cutting art. Tác
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 23/2018
63
phẩm khắc giấy được dùng làm thiệp, đèn, tranh... với mục đích trang trí hay trong nghệ
thuật sắp đặt tạo hình. Paper cutting art là một môn nghệ thuật lâu đời và phát triển mạnh
ở nhiều quốc gia. Bằng cách sử dụng giấy, kéo hay dao trổ người ta có thể tạo ra những tác
phẩm đỉnh cao cả về kĩ thuật lẫn nội dung, mang đặc trưng riêng.
Trung Quốc được coi là đất nước sinh ra nghệ thuật khắc giấy, nghệ thuật này phát
triển gần như cùng lúc với sự ra đời của giấy năm 105. Đến khoảng năm 960 1279 thời
nhà Tống, nghệ thuật khắc giấy phát triển mạnh. Mục đích ban đầu sử dụng thường là
trang trí nhà cửa, trang trí lồng đèn lễ hội hay làm quà tặng... Nội dung, chủ đề của tác
phẩm chủ yếu lấy từ thần thoại Trung Quốc với chất liệu chính là giấy lụa và giấy da.
Thông qua những tù binh Trung Quốc, nghệ thuật khắc giấy đến với châu Âu và phát triển
nhanh chóng ở nhiều quốc gia trên thế giới.
Ở Ba Lan, khắc giấy được gọi là Wycinanki, đạt đỉnh cao giữa năm 1840 và đầu thế
chiến I. Các tác phẩm chủ yếu được dùng cho trang trí tường nhà, có nội dung chủ yếu là
hình dạng của một bánh xe hoặc hình vuông, con gà trống và gà mái, các câu chuyện cổ
tích..., gắn liền với quan niệm và cảm thức truyền thống, dân gian. Tại Đức, paper cutting
art được gọi là Scherenschnitte, với nội dung các tác phẩm chủ yếu lấy cảm hứng từ Kinh
Thánh, thơ ca hay những câu chuyện tình lãng mạn.
Ngoài ra, paper cutting art còn xuất hiện ở các quốc gia như Hoa Kì, Mexico...
Tại Nhật Bản, nghệ thuật khắc giấy được biết đến với cái tên “kirigami” trong đó
“kiri” nghĩa là “khắc”, “gami” là “giấy”. Và dù chịu ảnh hưởng từ Trung Quốc nhưng khắc
giấy của Nhật đã phát triển mạnh mẽ và trở thành một nét văn hoá đặc trưng của đất nước
này. Bên cạnh nghệ thuật khắc giấy truyền thống, tại đây, năm 1981, Giáo sư kiến trúc
sư Chatani Masahiro đã cho ra đời nghệ thuật Kirigami hiện đại, đưa nghệ thuật khắc giấy
lên một tầm cao mới.
Nghệ thuật khắc giấy truyền thống được biết đến việc sử dụng một miếng giấy có thể
gấp một hay nhiều lần và cắt hoạ tiết xuyên qua các lớp giấy. Khi mở ra ta sẽ có một hình
mẫu cân đối bất ngờ. Những tác phẩm khắc giấy truyền thống thường là các hình đối xứng
như ngôi sao, bông tuyết hay những bông hoa.
Vẫn sử dụng giấy bìa màu, dao khắc và thực hiện theo phương thức thủ công, nhưng
khác với truyền thống, khắc giấy hiện đại đã có nhiều thay đổi. Các tác phẩm được chia
làm bốn nhóm chính: 0 độ, 90 độ, 180 độ, 360 độ. Cách chia này dựa vào đặc điểm của
mỗi loại tác phẩm, theo độ đo góc của mỗi tác phẩm cắt ghép được mở ra.
Nhóm 0 độ hay còn gọi là 2D là những tác phẩm được khắc trên một tờ giấy phẳng với
nội dung vô cùng phong phú: có thể là chân dung, cảnh thiên nhiên, tĩnh vật, động vật... Có
64
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI
thể sử dụng nhiều miếng giấy 0 độ xếp chồng lên nhau để tạo thành các sản phẩm 3D đầy
tính sáng tạo, đẹp mắt và thẩm mĩ cao.
Hình 1. Khắc giấy truyền thống
Hình 2. Khắc giấy hiện đại
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 23/2018
65
Hình 3. Mô hình khắc giấy 3D
Với nhóm 90 độ, 180 độ, 360 độ, các tác phẩm còn được gọi là thiệp nổi, được làm ra
bằng hình thức cắt, ghép, gập. Sau khi làm xong, sản phẩm được gập phẳng, lần lượt mở ra
các góc 90 độ, 180 độ, 360 độ hình dáng của tác phẩm mới hiện rõ.
Hình 4. Khắc giấy 90 độ
Hình 5. Khắc giấy 180 độ
Để thực hiện hiệu quả những sản phẩm về khắc giấy nghệ thuật sinh viên cần nắm
chắc cơ sở tạo hình mĩ thuật, tìm hiểu, khám phá kiến thức về nghệ thuật khắc giấy, có đủ
các dụng cụ khắc giấy cơ bản gồm: giấy, dao khắc, bàn khắc, thước kẻ, và keo, hồ.
2.1.2. Ý nghĩa, tác dụng của dạy học nghệ thuật khắc giấy đối với sinh viên ngành
Giáo dục Tiểu học
Sinh viên khoa Giáo dục Tiểu học học các môn nghệ thuật không phải để ra trường
dạy mĩ thuật, bởi bản thân môn học này đã có giáo viên chuyên biệt. Mục tiêu môn học đã
nêu rất rõ: sinh viên học môn học này để nâng cao khả năng tạo hình, được giáo dục thẩm
mĩ một cách toàn diện, yêu thích cái đẹp và sáng tạo cái đẹp, biết sử dụng kiến thức đã học
vào các hoạt động trong lớp, trong khoa và nhà trường, biết tự rèn luyện phát triển kĩ năng
nghề nghiệp. Với riêng học nghệ thuật khắc giấy, sinh viên được rèn đức tính kiên nhẫn,
66
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI
cẩn thận, tỉ mỉ, biết sử dụng nghệ thuật khắc giấy trong các hoạt động chung như nghiệp vụ
sư phạm, trang trí hội trại, làm báo tường..., có cơ hội rèn luyện khả năng sáng tạo trong
các cuộc thi về nghệ thuật của nhà trường. Hơn hết, với những kiến thức, kĩ năng đã được
lĩnh hội, sinh viên sau khi ra trường có thể sử dụng nghệ thuật khắc giấy xây dựng giáo cụ
trực quan cho các bài giảng trên lớp, tổ chức hoạt động tạo hình, trải nghiệm sáng tạo cho
học sinh Tiểu học.
Nội dung các bài tập khắc giấy trong chương trình đều chú trọng tính ứng dụng và phù
hợp với khả năng tạo hình của sinh viên Giáo dục Tiểu học. Không đòi hỏi quá cao về kĩ
thuật tạo hình và xây dựng bố cục, khi thực hiện, sinh viên có thể tham khảo các hoa văn,
hoạ tiết vốn cổ Việt Nam hoặc nước ngoài. Học tập cách tạo hình sản phẩm 2D, 3D từ
nhiều nguồn tư liệu do giáo viên cung cấp hoặc tự tìm kiếm. Tuy nhiên, sinh viên buộc
phải đảm bảo về kĩ thuật khắc giấy, lựa chọn màu sắc và xử lí chất liệu bài tập. Đạt yêu cầu
cơ bản về tạo hình và có phác thảo bố cục đề tài, nắm rõ phương pháp tổ chức hoạt động
nghệ thuật khắc giấy ở trường Tiểu học.
Hình 6. Các sản phẩm sử dụng nghệ thuật khắc giấy của sinh viên
2.2. Dạy học khắc giấy nghệ thuật cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học
Căn cứ điều kiện thực hiện những tiết học về nghệ thuật khắc giấy, dựa trên tình hình
thực tiễn của khoa và của sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học, từ năm học 2016 2017,
chúng tôi đã tiến hành dạy nghệ thuật khắc giấy cho sinh viên ở học phần “Hoạt động nghệ
thuật ở trường Tiểu học 1”.
Ở học phần này, sinh viên được cung cấp kiến thức cơ bản về mĩ thuật tạo hình, rèn
luyện kĩ năng bố cục, sắp xếp hình mảng, đậm nhạt, màu sắc thông qua các bài tập thực
hành; được trải nghiệm sáng tạo với nhiều chất liệu hội hoạ đa dạng, đặc biệt làm quen với
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 23/2018
67
hoạt động bình luận mĩ thuật, cảm thụ các tác phẩm hội hoạ, đồ hoạ, điêu khắc và nắm
được lịch sử phát triển của mĩ thuật; biết kết nối mĩ thuật với các môn học và hoạt động
giáo dục khác. Từ đó, sinh viên nhận thức sự đa dạng của mĩ thuật và mối liên hệ giữa mĩ
thuật với văn hoá, với cuộc sống, tạo cơ sở cho sinh viên nhận thức đúng đắn nghề dạy
học, cũng như chủ động tham gia các hoạt động văn hoá nghệ thuật và hội nhập vào đời
sống xã hội.
Nghệ thuật khắc giấy là một bài học trong học phần “Hoạt động nghệ thuật ở trường
Tiểu học 1”, được dạy trong phân môn Trang trí, sau khi sinh viên đã về màu sắc, hiểu và
biết kết hợp màu sắc thông qua các bài trang trí cơ bản. Nghệ thuật khắc giấy là bước
chuyển tiếp để sinh viên chuyển từ các nguyên tắc cơ bản sang các bài trang trí ứng dụng.
Để triển khai hiệu quả việc học nghệ thuật khắc giấy, sau khi cung cấp các từ khoá liên
quan đến khắc giấy, giảng viên yêu cầu sinh viên tự học, tự tìm hiểu về: tên gọi, nguồn
gốc, lịch sử phát triển hay thể loại, dụng cụ và cách làm. Sau đó bằng hình thức thuyết
trình trên lớp các kiến thức đã tìm hiểu, người dạy nhận xét, trao đổi và hướng dẫn cụ thể
về mặt lí thuyết cho sinh viên. Sang nội dung thực hành, giảng viên yêu cầu sinh viên thực
hiện các sản phẩm theo mức độ từ dễ đến khó:
Mức độ 1: Người dạy yêu cầu sinh viên tạo ra các sản phẩm tranh khắc 0 độ, hoạ tiết
tự do. Mục đích để người học rèn luyện kĩ thuật khắc giấy, thành thạo khắc các đường
thẳng, cong, hình tròn và các chi tiết nhỏ...
Mức độ 2: Sinh viên thực hiện tạo ra các sản phẩm ứng dụng như thiệp, hộp quà,
lịch treo tường... bằng thể loại 90 độ, 180 độ, 360 độ. Sinh viên tìm kiếm các mẫu sản
phẩm đa dạng trên internet, tài liệu giáo viên cung cấp... Mục đích là để người học xây
dựng được các mô hình nổi trên giấy, nắm được không gian và cách làm phức tạp hơn của
nghệ thuật khắc giấy.
Mức độ 3: Sinh viên làm việc theo nhóm, xây dựng mô hình 3D một giáo cụ trực
quan, phục vụ dạy một bài học cụ thể trong chương trình Tiểu học. Mục đích của bài tập
này là để sinh viên thực hành sáng tạo, có kinh nghiệm xây dựng đồ dùng dạy học, kết nối
Mĩ thuật với các môn học khác. Từ đó sinh viên có cái nhìn cụ thể hơn trong việc tạo ra
các sản phẩm dạy học, kích thích khả năng tư duy sáng tạo của sinh viên.
2.3. Kết quả triển khai dạy học nghệ thuật khắc giấy cho sinh viên ngành Giáo
dục Tiểu học
Sau khi triển khai dạy học nội dung khắc giấy nghệ thuật từ năm học 20162017, cụ
thể là các lớp học phần GDTH C2015.1, GDTH C2015.2, GDTH C2015 CLC, D2017A,
D2017B, chúng tôi nhận thấy một số vấn đề sau:
68
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI
Khó khăn:
Kĩ thuật khắc giấy là một học phần mở thuộc nội dung dạy học Mĩ thuật truyền
thống, do vậy chưa có nguồn tài liệu chính thức cho loại hình nghệ thuật này, thông tin có
được phần lớn là từ internet. Chúng tôi đã tự nghiên cứu, biên soạn và cung cấp giải pháp
tìm kiếm, tiếp cận nguồn học liệu mở phong phú bên ngoài cho sinh viên một cách khoa
học, đảm bảo nhanh chóng và chính xác.
Học khắc giấy nghệ thuật, phần trọng tâm là các sản phẩm được tạo bởi quá trình
thực hành trên lớp của sinh viên. Tuy nhiên phòng học chật chội, số lượng sinh viên lớp
học phần khá đông, không gian thực hiện sản phẩm gò bó, sinh viên rất dễ chạm bài nhau
trong quá trình thao tác. Để khắc phục điều này, chúng tôi sắp xếp những bài tập nhóm
được thực hiện trên lớp, với những bài cần không gian, sinh viên có thể thực hiện ở nhà.
Giảng viên kiểm soát bằng cách duyệt bố cục sản phẩm trên lớp, kí tên và gia hạn thời gian
cụ thể cần nộp bài kiểm tra chất lượng.
Thuận lợi:
90 % sinh viên khi được hỏi hứng thú với việc học nghệ thuật khắc giấy.
100 % sinh viên hoàn thành các bài thực hành khắc giấy ở cả 3 mức độ từ dễ đến khó.
85 % sinh viên đạt kết quả tốt về mặt xây dựng bố cục, kĩ thuật khắc, kĩ thuật xử lí
chất liệu và ghép mô hình.
82 % sinh viên tạo ra các sản phẩm ứng dụng dạy học Tiểu học hiệu quả và đạt yêu cầu.
Kết quả cụ thể:
Kết quả thu lại từ các bài tập khá khả quan. Với các bài cá nhân 0 độ, kĩ thuật khắc của
sinh viên tiến bộ đáng kể, các sản phẩm đạt được độ tinh tế và xử lí chất liệu tốt. Sinh viên
đã biết cách lựa chọn màu sắc giữa hoạ tiết và màu nền, đảm bảo tương quan về đậm nhạt
và thể hiện rõ kĩ thuật khắc trong từng đường nét tạo hình.
Hình 7. Sản phẩm khắc giấy 0 độ của sinh viên khoa Giáo dục Tiểu học
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 23/2018
69
Đối với các sản phẩm ứng dụng cụ thể hơn như thiệp, hộp quà, bưu ảnh..., sinh viên có
sự lựa chọn phong phú hơn từ các thể loại 2D, 3D, 90 độ, 180 độ. Thậm chí có nhiều em
còn thử thách bản thân với các sản phẩm 360 độ. Phần lớn sản phẩm thu được đều đạt yêu
cầu về kĩ thuật, chất liệu, màu sắc và tính ứng dụng.
Hình 8. Bưu thiếp, hộp quà
Hình 9. Thiệp nổi
Nội dung xây dựng giáo cụ trực quan cụ thể cho một bài học trong chương trình giáo
dục Tiểu học bằng nghệ thuật khắc giấy cũng có những thành công nhất định. Bên cạnh
việc tìm kiếm nội dung chủ đề cho sản phẩm tạo điều kiện để sinh viên rà soát các bài dạy
chương trình Tiểu học, các em còn phát huy kĩ năng làm việc nhóm khi cùng thống nhất
chủ đề sản phẩm, lựa chọn màu sắc, xây dựng hình ảnh và kĩ thuật ghép hình. Các sản
phẩm đều được thuyết trình trên lớp về tên bài học, cách làm, mục đích sử dụng và phương
pháp tiến hành cụ thể cho bài dạy cho học sinh Tiểu học.
Hình 10. Hệ mặt trời
Hình 11. Vệ sinh răng miệng
70
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI
Hình 10 là sản phẩm “Hệ mặt trời”, thiết kế làm đồ dùng dạy học cho bài 31, 32, 33 về
“Mặt trời và phương hướng”, “Mặt trăng và các vì sao”, thuộc môn Tự nhiên và xã hội
lớp 2. Hình ảnh các hành tinh được phân biệt bằng màu sắc, kích thước và vị trí khác nhau.
Phía sau còn gắn miếng dính di động để giáo viên và học sinh có thể linh hoạt di chuyển
các vị trí, biểu diễn sự chuyển động trong quá trình giảng dạy về hệ mặt trời.
Hình 11 là sản phẩm có thể dùng học bài 6 “Vệ sinh và bảo vệ răng miệng”, môn Tự
nhiên xã hội lớp 1, hoặc dùng trang trí lớp học, nhắc nhở học sinh đến trường với hơi thở
thơm tho và sạch sẽ. Giáo viên âm nhạc cũng có thể sử dụng để dạy học các bài hát “Bé tập
đánh răng” “Bé nhớ giữ vệ sinh” cho các em nhỏ...
3. KẾT LUẬN
Nghệ thuật khắc giấy thực sự là một môn học mang tính ứng dụng cao, giáo dục thẩm
mĩ hiệu quả và thu được những sản phẩm sáng tạo, kích thích sự hứng thú và phát huy tính
tích cực, chủ động của người học. Sinh viên thông qua kiến thức cơ bản, đã tự chủ động
chiếm lĩnh tri thức, rèn luyện và phát triển các kĩ năng, năng lực tạo hình. Trong quá trình
học tập, sinh viên hình thành khả năng sáng tạo, năng lực thẩm mĩ, yêu thích môn học,
nhận thức tầm quan trọng của năng lực nghề nghiệp, kĩ năng tổ chức, xây dựng các hoạt
động nghệ thuật ở trường Tiểu học.
Với kết quả như vậy, việc ứng dụng và phát triển nghệ thuật khắc giấy trong dạy học
mĩ thuật cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học, trường Đại học Thủ đô Hà Nội là hết sức
cần thiết.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đinh Quang Báo (2016), Chương trình đào tạo giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
phổ thông, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.
2. Nguyễn Văn Bảo (2016), Giải pháp nâng cao năng lực cảm thụ nghệ thuật cho công chúng
nghệ thuật, Nxb Văn hoá Nghệ thuật Thành phố Hồ Chí Minh.
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 23/2018
71
USING PAPER CUTTING ART IN TEACHING FINE
ARTS IN FACULTY OF PRIMARY EDUCATION HANOI
METROPOLITAN UNIVERSITY
Abstract: Pape rcutting is a long standing art form which is used to create products
such as greeting cards, lantems, paitings and other various designs. For primary school
teachers, paper cutting can be applied to making teaching aids, decorating a classroom,
or instructing students to design handmade artwork at the primary school. The paper
presents the esential aspects of the art of papercutting as well as evaluates the
advantages of this art form when being applied in the education and training of primary
teachers in Hanoi Metropolitan University.
Keywords: Paper cutting art, paper cutting, kirigami, fine art.
10 trang
22/04/2022
28860
Bạn đang xem tài liệu "Sử dụng nghệ thuật khắc giấy trong dạy học mĩ thuật cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học – trường Đại học thủ đô Hà Nội", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- su_dung_nghe_thuat_khac_giay_trong_day_hoc_mi_thuat_cho_sinh.pdf
