Tài liệu Không gian sáng tạo tại Việt Nam
Mục lục
Bối cảnh sáng
tạo ở Việt
Nam 8
Hỗ trợ
cho những
không gian
sáng tạo 19
1. Mỗi ngày xuất hiện Một điều Mới
lạ 8
1. Sự ổn định và hỗ trợ từ chủ nhà
2. các không gian Sáng tạo 9
và chính quyền 21
3. lịch Sử các không gian Sáng
2. đào tạo kĩ năng 21
tạo 12
3. hỗ trợ tài chính và đầu tư 23
4. tác động của các không gian
Sáng tạo 14
4. kết nối/ trao đổi ý tưởng/
Giới Thiệu 4
tư vấn 23
5. những cá nhân làM Sáng tạo -
họ là ai? 16
5. hỗ trợ truyền thông 24
6. những Sự hỗ trợ khác 24
Một vài lời
cuối 25
Danh sách các
không gian
sáng tạo 26
Không gian
sáng tạo -
hà nội 26
thành phố hồ chí Minh 28
các thành phố khác 29
các từ khóa 6
2
3
GIỚI THIỆU
đây là nghiên cứu do nhà báo, chuyên gia tư vấn
truyền thông trương uyên ly thực hiện theo đặt
hàng của hội đồng anh việt nam. Mục đích của
nghiên cứu là tìm hiểu về các không gian sáng tạo ở
việt nam thông qua nghiên cứu tài liệu và phỏng vấn
các doanh nhân sáng tạo tại hà nội và thành phố hồ
chí Minh.
và ict (công nghệ thông tin và truyền thông), ví dụ
như phần mềm, các dịch vụ máy tính, và dự án khởi
nghiệp.
trong bản báo cáo, những nhân vật, sự kiện, hoạt
động mới, một số đang được coi là underground
hoặc thể nghiệm trong bối cảnh địa phương cũng
được ưu tiên nhất định, bởi tác giả bản báo cáo
này cho rằng chính những cá nhân đang nỗ lực thể
nghiệm cái mới sẽ là người đem đến sự thay đổi.
trong quá trình viết báo cáo về nghiên cứu này, tác
giả đã ưu tiên những địa điểm không gian sáng tạo
đang được nhiều người biết đến và tham dự, những
không gian nổi bật trong các trào lưu về văn hóa
hiện nay, cũng như lựa chọn những lĩnh vực liên quan
nhiều nhất đến kinh nghiệm và hiểu biết của cá nhân
với tư cách là phóng viên về văn hóa và nghệ thuật.
các lĩnh vực nghiên cứu trong báo cáo bao gồm:
nghệ thuật thị giác, âm nhạc, điện ảnh, Múa, thiết kế,
nghiên cứu về nhiều ngành sáng tạo trong một
khoảng thời gian ngắn là một công việc khó khăn và
nhiều thử thách. hi vọng rằng bản báo cáo sẽ đem
đến một bức tranh toàn diện và cập nhất nhất về
các không gian sáng tạo tại việt nam trong giai đoạn
phát triển hiện nay.
trương uyên ly
nhà báo
nhà tư vấn truyền thông
4
5
KHÔNG GIAN
SÁNG TẠO -
sáng
tạo
cÁc Từ KHóA
tất cả các không gian sáng tạo ở hà nội và thành
phố hồ chí Minh đều khác nhau về quy mô, loại hình
và lĩnh vực hoạt động. Mỗi không gian là một ví dụ
độc đáo cho khái niệm “không gian sáng tạo”. đó
có thể là một văn phòng làm việc chung và kết nối
những người cùng sở thích (như the Start centre,
Work Saigon), một cơ sở đào tạo (như học viện aDc),
một quỹ đầu tư và văn phòng làm việc chung (như
Saigon co-working), một địa điểm chào đón tất cả
những ý tưởng sáng tạo mới (Saigon outcast, hanoi
rock city), một diễn đàn chia sẻ thông tin trực tuyến
(hanoi grapevine), hay địa điểm trò chuyện thảo luận
của tất cả những người hoạt động trong các lĩnh vực
sáng tạo và những người yêu văn hóa (cà phê thứ
bảy).
có
Bởi tính độc đáo đặc thù riêng, rất khó để có thể
phân loại rõ ràng các không gian sáng tạo. tác giả
báo cáo này đã sử dụng những tiêu chí sau để phân
loại: ‘kết nối’, ‘sáng tạo’, và ‘có định hướng kinh
doanh’. không gian sáng tạo có thể là những địa
điểm gặp gỡ của những cá nhân làm trong ngành
sáng tạo như nghệ sỹ, nhạc sỹ, nhà thiết kế, nhà làm
phim, nhà thiết kế các ứng dụng (apps), các doanh
nghiệp khởi nghiệp, và cộng đồng sáng tạo nói
chung.
định
hướng
kinh
nếu theo định hướng kinh doanh, có rất nhiều các
mô hình khác nhau bao gồm kinh doanh có lợi nhuận
như Saigon outcast, Work Saigon và aDc academy;
và phi lợi nhuận như cà phê thứ Bảy. Một số có thể
không đem lại lợi nhuận nhưng có thể tự hoạt động
như Saigon outcast.
kết nối
doanh
Bằng cách sử dụng 3 tiêu chí này, tôi có thể nhận
dạng được gần 40 không gian sáng tạo tại việt nam.
6
7
2. CáC không gian sáng tạo
khác với bối cảnh của những năm 1990 hay đầu
năm 2000 khi mà rất nhiều không gian và sự kiện về
sáng tạo và thể nghiệm nghệ thuật mới được tài trợ
và phụ thuộc vào các tổ chức văn hóa như l’Espace,
viện goethe, hội đồng anh, hay quỹ Ford; bối cảnh
này đang thay đổi và các không gian trở nên độc lập
hơn.
BốI cảNH
SÁNG TẠO ở
VIỆT NAM
từ phụ thuộc một phần
đến độc lập 100%
Một ví dụ của không gian sáng tạo phụ thuộc một
phần là life art/ Black Box, mở vào năm 2010, một
không gian dành cho các khám phá mới về sân
khấu, với các lớp học sử dụng nghệ thuật, âm nhạc,
sân khấu, và các kỹ năng về múa để các cá nhân có
thể tìm hiểu và phát triển bản thân mình. phan ý ly,
người sáng lập life art đặt mục tiêu rõ ràng rằng
life arts sẽ hoạt động như một doanh nghiệp xã
hội, và không phụ thuộc hoàn toàn vào các quỹ hỗ
trợ bên ngoài. life art đã có nhận tài trợ từ hội đồng
ngày càng nhiều các không gian sáng tạo được
1. Mỗi ngày xuất hiện Một điều Mới lạ
mở ra, và mọi người có thể gặp gỡ chia sẻ những ý
tưởng, hay thực hiện một điều gì đó mới mẻ. Sự phát
triển của ngành công nghiệp sáng tạo đã vượt xa
kỳ vọng của cá nhân người viết. trước khi thực hiện
nghiên cứu này, tôi chỉ có thể kể tên 10 không gian
sáng tạo tại việt nam, nhưng tính đến thời điểm viết
báo cáo, con số đã lên đến hơn 40 không gian.
đổi Mới, chính sách nhằm cải cách kinh tế và xóa
đói giảm nghèo của chính phủ vào năm 1986, và
toàn cầu hóa đã mang đến nhiều thay đổi tích cực
cho xã hội việt nam. tốc độ tăng trưởng kinh tế
nhanh chóng ( thu nhập bình quân đầu người gDp
trung bình tăng 7-8%/ năm kể từ năm 1990) (1), sự
bùng nổ internet và sự phát triển chóng mặt của
các trang mạng xã hội (việt nam có tốc độ tăng
trưởng nhanh nhất về số người sử dụng Facebook,
theo ict news), đang mỗi ngày thay đổi và mang
đến những ý tưởng mới lạ cho ngành sáng tạo ở việt
nam.
trong tuần đầu tiên thực hiện nghiên cứu (đầu tháng
4 năm 2014), người viết đã chứng kiến Saigon
hub, một không gian sáng tạo khá nổi tiếng trong
cộng đồng ict và các dự án khởi nghiệp tại thành
phố hồ chí Minh đóng cửa. 6 ngày sau Station 3a,
một không gian sáng tạo được coi là thú vị nhất tại
thành phố hồ chí Minh được khai trương, và đưa
vào hoạt động như một không gian nghệ thuật bao
gồm Mai’s gallery, Saigon open city, các hội chợ
nghệ thuật, không gian cho các nghệ sỹ vẽ tranh
graffiti, cửa hàng thời trang, và cửa hàng bán sản
phẩm trang trí nội thất. tại hà nội, vào đầu tháng 5,
quán café nghệ thuật và âm nhạc mang tên hầm
hành trên phố đội cấn, đã trở thành ngôi nhà và địa
điểm gặp gỡ cho các nhà làm phim và âm nhạc. ở
khu vực khác của thành phố, một không gian làm
việc chung mang tên Wunder lab hướng tới ngành
truyền thông. thông tin mới nhất là khu Zone 9 sẽ
mở cửa trở lại trong vòng hai tháng tới với tên gọi
mới x98, dưới sự quản lý của người sáng lập cũ, kiến
trúc sư trần vũ hải.
anh và cDEF ( quỹ phát triển và trao đổi văn hóa
đan Mạch) cho một số dự án sân khấu, còn lại hầu
hết các khóa học được tổ chức từ các ngân sách
của life arts với sự đóng góp (học phí và thời gian)
từ người tham dự và các tình nguyện viên trẻ. Một ví
dụ khác là Manzi, quán café phòng tranh với 100%
vốn đầu tư là của chủ sở hữu người việt nam. các
hoạt động ở không gian đều tự chủ về tài chính, trừ
phần cDEF hỗ trợ cho chi phí tổ chức các sự kiện
văn hóa.
ví dụ nổi bật nhất về không gian sáng tạo độc lập
100%, hay nói cách khác họ sử dụng tiền của mình
để duy trì hoạt động là heritage Space và Zone 9,
nay là x98 tại hà nội và nhà ga 3a thành phố hồ
chí Minh.
(1) nghệ thuật việt nam sau năm 1990 - hậu đổi Mới, Joyce Fan, Báo cáo
vietnamese art after 1990 - post đổi Mới, Joyce Fan, Singapore art museum curatorial
report, 2008
8
9
york, hay khu 798 ở Bắc kinh.
caMa atk mở cửa, sớm trở thành một không gian
cho các sự kiện âm nhạc thể nghiệm và các nghệ sỹ
như vũ nhật tân, lương huệ trinh, nhóm ca trù và
đàn tranh, nhóm sáng lập hầm hành, và các nhạc
sỹ quốc tế đang sinh sống tại hà nội gặp gỡ trao
đổi ý tưởng, hợp tác trong các dự án và cùng biểu
diễn. quán cũng đã góp phần lôi cuốn khán giả hà
nội đến với âm nhạc thể nghiệm. hanoi rock city
khai trương vào cuối năm 2010, thuộc về một nhóm
bạn yêu nghệ thuật và âm nhạc người việt nam và
người anh. không gian này tổ chức tất cả các sự
kiện về sáng tạo, đặc biệt là âm nhạc. hrc cũng
chào đón những nghệ sỹ graffiti và hip hop, người tổ
chức các khu chợ ngoài trời, nghệ sỹ biểu diễn; và
dành không gian cho các nghệ sỹ, nhạc sỹ, và nghệ
sỹ múa tập luyện vào ban ngày. onion cellar hầm
hành, trước đây là một nhóm, giờ đã có một không
gian gặp gỡ mang tên gọi quán bar/café hầm hành,
do một nhóm bạn việt nam và pháp yêu điện ảnh
và âm nhạc thể nghiệm lập nên.
Zone 9 (hiện đã ngừng hoạt động, nhưng sắp mở
cửa trở lại trong 2 tháng tới) là một điểm đến về
văn hóa tại hà nội. trước đây Zone 9 là khu nhà cũ
theo lối kiến trúc những năm 1980, một xí nghiệp
dược phẩm nhà nước bị bỏ hoang được anh trần vũ
hải phát hiện. anh là một kiến trúc sư trẻ và năng
động, gây ấn tượng với nhiều người yêu nghệ thuật
bởi phong cách thiết kế vintage, vốn được thể hiện
rất rõ qua thiết kế thời thượng của quán BarBetta.
cùng với một vài người bạn, hải cũng thuê lại không
gian rộng rãi trong Zone 9, mở ra BarBetta, một
quán bar/câu lạc bộ đêm với thiết kế theo kiểu khu
công nghiệp, sử dụng các máy móc cũ, ô cửa sổ cũ,
chai lọ và đồ kim loại làm nội thất và trang trí. quán
này đã trở thành một địa điểm giải trí mới cho hàng
nghìn bạn trẻ và người nước ngoài sinh sống tại hà
nội.
heritage Space được khai trương không chính thức
vào tháng 2 năm 2014. đây là một không gian rộng
nằm ở tầng trệt Dolphin plaza, một tòa nhà chung
cư ở Mỹ đình, hà nội. chị nguyễn hồng Minh, giám
đốc điều hành công ty cổ phần tiD, chủ sở hữu
Dolphin plaza đồng thời cũng là nhà sưu tầm nghệ
thuật, chia sẻ: “tôi muốn có một trung tâm, một sân
chơi, một điểm đến cho những trí thức và nghệ sỹ
gặp gỡ và trao đổi, là nơi mà mọi người có thể trình
bày những ý tưởng và suy nghĩ một cách cởi mở...
việc những ý tưởng khác nhau và gây tranh cãi là
điều hoàn toàn bình thường và lành mạnh”. heritage
Space gồm ba phòng lớn, có một gallery dành
cho các triển lãm nghệ thuật, một thư viện/cửa
hàng sách/quán café cho các buổi diễn thuyết, trò
chuyện về nghệ thuật, sự kiện âm nhạc, giới thiệu
sách và trung tâm kinh doanh với Wi-Fi miễn phí và
nhiều sách tham khảo. phòng thứ ba là phòng hội
nghị lớn, có thể sử dụng linh hoạt như một không
gian mở cho các sự kiện và hoạt động khác nhau.
đôi khi, heritage Space không thu phí tổ chức các
sự kiện và triển lãm. hầu hết các sự kiện tổ chức ở
đây đều miễn phí cho công chúng, trừ một số hoạt
động âm nhạc.
phong cách thiết kế gợi nhớ về thời kỳ xã hội chủ
nghĩa những năm trước đây và không khí đượm
buồn của khu nhà Zone 9 đã hấp dẫn nhiều người
hoạt động trong lĩnh vực sáng tạo như họa sỹ, chủ
sở hữu quán bar, kiến trúc sư, nghệ sỹ múa, nhiếp
ảnh gia, chuyên gia tổ chức tiệc cưới… không lâu
sau đó, Zone 9 trở thành một địa điểm “ăn chơi” của
thanh niên hà nội, và dường như nó trở thành một
mối lo ngại của chính quyền thành phố. Sau vụ cháy
làm 6 người thiệt mạng, khu này đã bị buộc phải
(xin mời xem thêm danh sách các không gian sáng
tạo ở cuối báo cáo.)
đóng cửa.
anh trần vũ hải, hiện đang phát triển x98 từ một
khu công nghiệp bị bỏ hoang khác, cho biết: “không
gian này không rộng như Zone 9, nhưng sẽ có tổ
chức hơn. tôi muốn tránh những điều đã xảy đến
cho Zone 9, khi đó mọi việc diễn ra mà không có kế
hoạch trước. tôi muốn biến nó trở thành một không
gian sáng tạo thực sự, không có những thứ có thể
gây điều tiếng đối với các nhà quản lí như bar hay
câu lạc bộ. ở đây sẽ có quán café, nhà hàng, cửa
hiệu thời trang, studio về game của đông, người đã
tạo nên ứng dụng Flappy Bird, cửa hàng đồ trang
trí nghệ thuật, văn phòng kiến trúc, và xưởng phim
hoạt hình”.
nhà ga 3a, không gian rộng khoảng 2000 mét
vuông, nằm giữa hai tòa nhà cao tầng trên phố tôn
đức thắng, thành phố hồ chí Minh là một ví dụ thú
vị nữa về không gian sáng tạo độc lập 100%. chị đỗ
thị tuyết Mai đến từ công ty trách nhiệm hữu hạn
Man nghi (chủ sở hữu Mai’s gallery) đã đầu tư xây
dựng khu này, sau đó cho những người hoạt động
trong lĩnh vực sáng tạo như họa sỹ, nhà thiết kế thời
trang, nhiếp ảnh gia, nhà thiết kế nghệ thuật ứng
dụng thuê lại. nhà ga 3a (3a là alternative art area)
khai trương vào ngày 6 tháng 4 năm 2014, là một
địa điểm cho các nghệ sỹ gặp gỡ và giới thiệu tác
phẩm của mình với công chúng. Mục tiêu của chị
Mai là kết nối và tạo một không gian gặp gỡ cho các
nhà sáng tạo, cộng đồng địa phương và khách du
lịch. chị muốn nhà ga 3a sẽ giống như Soho ở new
có rất nhiều ví dụ về các không gian sáng tạo độc
lập 100%, ví dụ như caMa, một công ty âm nhạc có
chủ sở hữu là những người nước ngoài yêu âm nhạc,
hay hanoi rock city (hrc) một không gian cho các
sự kiện về sáng tạo. từ năm 2008 caMa đã mời rất
nhiều ban nhạc quốc tế (hầu hết là ban nhạc rock)
đến việt nam. đầu năm 2012, quán bar âm nhạc
10
11
hiện nay yxineFF đã phát triển mạnh mẽ cả trong
và ngoài nước. trong lĩnh vực điện ảnh, yxineFF,
Doclab và tpD đã mang đến thêm các cơ hội cho
những người yêu thích làm phim, giúp chứng minh
rằng việc làm một bộ phim hay, mang tính nghệ
thuật, cảm động, phản ánh chủ đề ‘nóng’ của xã hội
với chi phí thấp là có thể, không phải là một giấc mơ
viển vông.
nhưng sau khi nhận thấy tiềm năng của các công
ty khởi nghiệp, đội ngũ sáng lập đã chuyển đổi huB
it thành một vườn ươm (incubator), hỗ trợ sự hình
thành và nuôi dưỡng các ý tưởng kinh doanh cũng
(2)
3. lịCh sử CáC không gian sáng tạo
(5 )
như tìm kiếm nguồn vốn đầu tư
.
Một vài không gian sáng tạo có tuổi đời nhiều nhất
ở việt nam được lập nên trong hai thập niên vừa
qua, trong đó Salon natasha, thành lập năm 1990,
có lẽ là không gian ra đời sớm nhất (3). l’space, viện
goethe, và hội đồng anh là địa điểm gặp gỡ cho
rất nhiều người làm về sáng tạo ở việt nam từ đầu
những năm 2000. những không gian khác được lập
ra vào những năm sau 1990 như gallery Blue Space
những năm gần đây cũng ghi nhận sự phát triển
đáng kể của các không gian trong ngành công
nghệ thông tin. tại thành phố hồ chí Minh, the Start
centre, một không gian làm việc chung dành cho
dân it ra đời năm 2012 tại một tòa nhà ba tầng,
không gian tầng thượng có thể chứa đến 40 - 50
người đã trở thành địa chỉ yêu thích của những
người nước ngoài làm về it tại việt nam. Sự thành
công của the Start centre đã khiến cho cho đội
ngũ sáng lập tự tin mở thêm một không gian tương
tự có tên là Saigon hub vào tháng 6 năm 2013 cũng
tại trung tâm thành phố. địa điểm này cũng sớm trở
thành một nơi được ưa thích trong cộng đồng ict
tại việt nam và nước ngoài. techinasia, tạp chí trực
tuyến chuyên đưa tin tức nhanh chóng và cập nhật
về ngành đã thường xuyên viết bài về không gian
này cho đến khi nó đóng cửa vào tháng 1 năm 2014.
Saigon co-working một công ty mới ra đời vào tháng
7 năm 2013 tập trung vào các công ty khời nghiệp
và dịch vụ tư vấn có vẻ chưa nổi tiếng như Saigon
hub nhưng cũng có một mô hình kinh doanh rất
sáng tạo. công ty này cùng với một số công ty khác
chia sẻ tiền thuê địa điểm, và kiếm thêm thu nhập từ
việc cung cấp các dịch vụ kế toán và quản lý, cũng
như tư vấn về marketing, làm thương hiệu, và tư vấn
đầu tư. Sau khoảng một năm, công ty vẫn khá yên
ổn và chưa cần phải lo lắng gì về chi phí vận hành.
tại hà nội, chương trình hatch tập trung trợ giúp
các công ty khởi nghiệp được thành lập vào năm
2013. các chương trình hoạt động của công ty cũng
rất năng động, cung cấp các dịch vụ tư vấn và đào
tạo, tổ chức sự kiện cho các công ty khởi nghiệp.
5desire, một công ty khác trong lĩnh vực ict thành
lập năm 2011, và sau khi tái cấu trúc lại năm 2013
đã trở nên đặc biệt quan tâm đến đầu tư và tài trợ
các công ty khởi nghiệp. cả hai công ty đều tiếp
cận được một cộng đồng lớn những người có mong
muốn khởi nghiệp, hoặc đã lập công ty khởi nghiệp.
theo lê viêt đạt, người đồng sáng lập hatch! và
5 desire, cộng đồng này có thể lên đến 8000 đến
10000 người. huB it, một không gian khác hoạt
động trong ngành ict có địa chỉ ở tầng một của
một tòa nhà chung cư/văn phòng hiện đại tại hà
nội được mở vào cuối năm 2013. Ban đầu huB it
được thành lập như một không gian làm việc chung,
(4)
(do chị nga lập ra năm 1997) nhà sàn Studio (năm
1998), Studio anh khánh (mở cửa cho công chúng
vào năm 1999), trung tâm nghệ thuật đương đại
(do nghệ sỹ trần lương sáng lập, mở năm 2002,
đóng cửa năm 2003), tpD (trung tâm phát triển tài
năng điện Ảnh) thành lập năm 2002, quỳnh gallery
cuối năm 2003, ryllega gallery (2004), rồi tới San
art, tphcM (mở cửa năm 2007), new Space arts
Foundation, huế (2008), tadioto art bar (2008),
gallery Bui (mở năm 2008, đóng vào cuối năm
2011). giữa những năm cuối thập niên 90, và thập
niên đầu của thế kỷ 21, số lượng các không gian
sáng tạo được lập ra ít hơn so với hiện nay.
tình hình đã thay đổi rất nhiều trong những năm
gần đây, đặc biệt từ năm 2009 với sự ra đời của
hàng loạt không gian như Doclab, cà phê thứ 7
(quán café với các buổi nói chuyện cởi mở về nghệ
thuật hàng tuần dành cho công chúng), sau đó là
yxineFF (2010), Saigon outcast (2012), đom đóm
(đầu năm 2013), Zone 9 ( mở đầu 2013, đóng cửa
2014), heritage Space (đầu 2014), aDc academy
(tháng 3 năm 2014), nhà ga 3a (tháng 4 năm 2014).
tất cả đã làm gia tăng đáng kể số lượng không gian
sáng tạo ở việt nam, môi trường sáng tạo và nghệ
thuật trở nên phong phú hơn rất nhiều, đặc biệt là
mảng âm nhạc thể nghiệm, làm phim, thiết kế, và
người dân được tiếp cận các sự kiện văn hóa và
nghệ thuật nhiều hơn.
nhờ có đom đóm và caMa atk, lần đầu tiên các
nghệ sỹ theo dòng âm nhạc thể nghiệm có một
không gian để biểu diễn thường xuyên. Doclab ra
đời trở thành địa điểm gặp gỡ dành cho những nhà
làm phim trẻ học hỏi các kỹ thuật làm phim, sử dụng
các thiết bị, máy móc, và cơ sở vật chất với chi phí
hợp lý. Doclab cùng với tpD, một trung tâm dành
cho các nhà làm phim trẻ, đã trở thành nguồn khích
lệ các nhà làm phim trẻ việt nam, và thông qua đó,
đã góp phần xây dựng một cộng đồng lớn hơn cũng
như lượng khán giả cho môi trường làm sáng tạo ở
hà nội.
(2) nghệ thuật đương đại việt nam 1990 - 2010, Bùi như hương - phạm trung, nhà xuất Bản tri thức, 2012
yxineeFF cũng là một ví dụ thú vị về không gian
sáng tạo. ra đời vào năm 2010 với mục tiêu tổ chức
một festival phim ngắn trực tuyến hằng năm, và
(3) http://thethaovanhoa.vn/van-hoa-giai-tri/nghe-thuat-duong-dai-viet-nam-ket-noi-cong-thong-tin-chau-a-n20130627150841141.htm
(4) http://thethaovanhoa.vn/van-hoa-giai-tri/nghe-thuat-duong-dai-viet-nam-ket-noi-cong-thong-tin-chau-a-n20130627150841141.htm
(5) xin mời xem thêm bài viết để biết thêm thông tin về bối cảnh start-up ở việt nam: http://www.techinasia.com/nhip-cau-dau-tu-startup-vietnam/
12
13
4. táC động Của CáC không gian
sáng tạo
thay đổi bản sắC Của thành phố
nhà ga 3a cũng là một ví dụ nổi bật khác về sự
đóng góp của nghệ thuật đối với sự phát triển đô
thị. 3a nằm ngay tại quận 1, trung tâm tài chính và
hành chính của thành phố hồ chí Minh, nơi có rất
nhiều bạn bè quốc tế đến tham quan và ở lại sinh
sống. địa điểm của nhà ga 3a trước đây bao gồm
một loạt các nhà hàng “cá và sushi” và không mấy
nổi bật cho đến khi nó biến thành một không gian
nghệ thuật. hiện nay, đây đã trở thành một điểm
đến thú vị cho nghệ sỹ và các khách muốn mua sản
phẩm thủ công địa phương 100% có chất lượng cao,
và khách du lịch muốn trải nghiệm những hoạt động
văn hóa nghệ thuật mới mẻ và độc đáo đang diễn ra
trong thành phố.
khán giả đượC tiếp Cận nhiều hơn
với CáC hoạt động văn hóa nghệ
thuật, đồng nghĩa với việC phát
triển Con người tốt hơn
không gian sáng tạo đang tạo ra một môi trường
thân thiện và an toàn để mọi người có thể gặp gỡ,
trao đổi ý tưởng, và thách thức những giới hạn tồn
tại trong chính mình. Môi trường càng cởi mở và
sáng tạo thì mỗi cá nhân lại càng có thể dễ dàng
thể hiện bản thân và là chính mình. “life art đã thay
đổi cuộc sống của tôi. tôi thấy yêu đời và tự tin hơn
nhiều so với tôi trước đây” yoon chi, học viên của
một trong số các khóa học hướng đến phát triển
cá nhân tại life art. trung tâm này là một doanh
nghiệp xã hội, tập trung sử dụng nghệ thuật như
một phương tiện để cá nhân tìm hiểu và phát triển
bản thân.
tạo thêM nhiều Công ăn việC làM
Mỗi không gian sáng tạo dù lớn hay nhỏ đều tạo
thêm công ăn việc làm. với hơn 60 hộ kinh doanh và
hơn 1000 nhân viên, Zone 9 có lẽ là mô hình tổ hợp
sáng tạo lớn nhất tại việt nam từ trước đến nay.
các phòng tranh, studio, và các không gian liên
quan đến lĩnh vực sáng tạo cũng chính là môi
trường sáng tạo. nếu có nhiều cơ sở như vậy, ngày
càng nhiều người sẽ có thêm cơ hội để khám phá
bản thân và cải thiện cuộc sống.
truyền CảM hứng về sáng tạo và
kết nối
liên quan đến việc tiếp cận của công chúng đối với
văn hóa và nghệ thuật, một ví dụ rõ ràng gần đây
nhất là Zone 9, không gian sáng tạo quy mô lớn với
sức chứa lên đến hàng nghìn người đã trở thành
một địa điểm gặp gỡ của giới trẻ hà nội. trước Zone
9, chưa từng có một địa điểm như vậy. Zone 9 là
một tổ hợp thú vị với 60 doanh nghiệp nhỏ, đem lại
khoảng 1000 việc làm, bao gồm các cửa hiệu, nhà
hàng, quán bia hơi, quán café âm nhạc, quán bar, và
thậm chí cả dịch vụ rửa xe, lớp học nhảy và yoga,
studio chụp ảnh, văn phòng kiến trúc sư, phòng
tranh và nhà riêng của các cá nhân có tên tuổi hoạt
động trong ngành sáng tạo. kể từ khi mở cửa vào
đầu năm 2013, Zone 9 sớm sở thành nơi gặp gỡ của
hàng nghìn bạn trẻ trong và ngoài nước tại hà nội.
hoạt động về đêm của Barbetta, quán bar thiết kế
theo phong cách thời kỳ xã hội chủ nghĩa và mang
hơi hướng khu công nghiệp, cũng hấp dẫn hơn
nghìn người tham dự.
Mặc dù đã bị đóng cửa, nhưng Zone 9 đã truyền đi
nguồn cảm hứng sáng tạo và cảm hứng này ngày
càng trở nên mạnh mẽ. những người thành lập
Zone 9 trước đây, anh trần vũ hải và đoàn kỳ thanh
đã lập một Zone 9 khác mang tên gọi x98 với mô
hình giống như trước để có thể tiếp tục theo đuổi
giấc mơ của họ. anh đoàn kỳ thanh rất hào hứng
với không gian sáng tạo mới này, vốn cũng khá gần
với Zone 9 cũ. anh và các bạn gọi đây là thành phố
sáng tạo. họ mơ ước biến tòa nhà cao tầng (khoảng
10000 mét vuông) trở thành một không gian sáng
tạo có cả văn phòng và các mô hình kinh doanh
khác ( như văn phòng kiến trúc, thiết kế nội thất,
thiết kế thời trang…) Dự án này đang cuốn hút số
lượng lớn các đối tác tham gia, và theo anh hải, còn
thu hút nhiều thành viên hơn trước. ý tưởng về một
không gian sáng tạo ngày càng được nhiều người
ưa thích. điều này cũng đồng nghĩa với việc mạng
lưới những người hoạt động trong lĩnh vực sáng tạo
và kinh doanh ngày một phát triển lớn hơn, và đây
chính là điều sẽ góp phần quan trọng vào sự phát
triển chung của xã hội.
rất nhiều người đã coi Zone 9 như là một không
gian giải trí, một ngôi nhà sáng tạo của riêng mình.
14
15
hơn để kết nối và chia sẻ ý tưởng cũng như cởi mở
về mọi thứ trong cuộc sống. Mạng xã hội đã thay đổi
cách thức sống của con người và việt nam không
phải là ngoại lệ. có thêm rất nhiều cơ hội mới. việc
tiếp cận được một lượng thông tin khổng lồ đã
mang lại vô vàn các lựa chọn cho những ai muốn
thành công từ một sự khởi đầu khiêm tốn.
5. những Cá nhân làM sáng tạo
họ là ai?
họ chính là các bạn trẻ vốn đã sống trong quá trình
thay đổi nói trên, giờ đang tự mình tạo nên những
thay đổi mới. hoạt động của họ đang đóng góp
đáng kể vào môi trường sáng tạo ở việt nam, và
góp phần khiến cho môi trường này ngày càng trở
nên đa dạng và thú vị.
ngành công nghệ thông tin đã trở thành xuất phát
điểm để khởi nghiệp, cả những người mới chỉ có ý
tưởng khởi nghiệp, cho đến những người đã bắt đầu
kinh doanh nhưng có tham vọng phát triển hơn nữa.
đây là mảng kinh doanh mà câu hỏi “bao nhiêu”
không còn quan trọng bằng câu hỏi “ý tưởng kinh
doanh đó sáng tạo và độc đáo như thế nào”. Một ví
dụ về câu chuyện thành công trong ngành này là
về “Flappy Bird”, một trò chơi điện thoại đơn giản,
được phát triển bởi nguyễn hà đông, lập trình viên
trò chơi 29 tuổi. không một chiến dịch quảng bá, trò
chơi đã trở thành hiện tượng toàn cầu khi đứng đầu
trong danh sách những trò chơi được tải miễn phí từ
apple inc. từ 137 quốc gia, theo thống kê của app
annie ltd., công ty cung cấp dịch vụ phân tích và
marketing (7). nó cũng nằm trong số những trò chơi
được tải miễn phí nhiều nhất tại google inc. play tại
33 quốc gia, theo thống kê của Bloomberg (8). đây
là lần đầu tiên trong lịch sử một trò chơi điện thoại
được tạo ra bởi một người việt nam có được thành
công lớn như vậy và đó là lý do tại sao Flappy Bird
và người sáng tạo ra nó trở thành nguồn cảm hứng
điểm chung của những cá nhân này là họ đều có
tiếp xúc với văn hóa phương tây và có khả năng
cập nhật những công nghệ hiện đại.
đa số những người sáng lập của các không gian
sáng tạo đều ở độ tuổi từ 20 - 50 tuổi, có nghĩa là
họ sinh trong khoảng thời gian từ năm 1960 đến
năm 1990. được hưởng lợi từ nền kinh tế thị trường
thời mở cửa, khi những luồng văn hóa mới được
“nhập khẩu” vào việt nam, song song với việc văn
hóa việt nam được giới thiệu ra thế giới, thế hệ này
đã có cơ hội học hỏi về những nền văn hóa mới và
những cách giao tiếp thông qua nghệ thuật.
nhà Sàn Studio được nghệ sỹ nguyễn Mạnh đức
và giám tuyển trần lương sáng lập vào năm 1998.
(6)
trần lương (sinh năm 1960) là một trong những
nghệ sĩ đầu tiên ở việt nam nổi tiếng ở nước ngoài
với những tác phẩm nghệ thuật đương đại chứ
không phải vì những tác phẩm về chiến tranh/
tuyên truyền sau thời kỳ đổi mới. có thể nói rằng,
ông thuộc về thế hệ nghệ sĩ đương đại đầu tiên
của việt nam và là một trong những người đặt nền
móng cho nền nghệ thuật đương đại ở việt nam.
nhà Sàn từng là một trung tâm nghệ thuật sôi động
duy nhất cho nghệ sĩ đương đại việt nam trong vài
năm, cho tới khi bối cảnh nghệ thuật trở nên ngày
càng đa dạng với nhiều không gian khác được mở
ra vào những năm 2000. nhờ vào nhà Sàn mà một
số nghệ sĩ đã được truyền cảm hứng và đạt được
thành công không chỉ ở việt nam mà còn mang
tầm quốc tế như nguyễn Minh thành, trương tân,
nguyễn Mạnh hùng... năm 2010 nhà Sàn đã buộc
phải ngừng các hoạt động do yêu cầu từ phía chính
quyền địa phương. Sau một vài năm vắng bóng,
từ năm 2013 thế hệ trẻ trung nhất của nhà Sàn đã
tiếp nối “nhiệm vụ” để nhà Sàn có thể tiếp tục hoạt
động, dưới một mô hình mới mang tên “nhà Sàn
collective” (tạm dịch là nhóm nghệ sĩ nhà Sàn) quy
tụ một nhóm nghệ sĩ trẻ hơn để đóng góp tích cực
vào bối cảnh nghệ thuật bằng các triển lãm thường
xuyên và các buổi trò chuyện nghệ thuật.
trung đã khởi nghiệp từ rất sớm. Jason khải hoàng
- người đồng sáng lập Sài gòn hub mới chỉ ở độ
tuổi 20. Ba trong số bốn người sáng lập của chương
trình hatch! đều dưới ưới 25 tuổi. Một trong số
những người sáng lập của Saigon co-working cũng
chỉ dưới 25 tuổi. họ đều hành động và nói chuyện
rất nhiệt huyết về công việc của mình.
mẹ mình hay những nguồn trợ giúp khác.
và động lực cho những người làm ngành công nghệ
với những công nghệ mới và mạng xã hội như
Facebook, twitter, ngày càng dễ dàng hơn và nhanh
(9)
thông tin tại việt nam
.
ngành công nghệ thông tin (ict) cung cấp nhiều cơ
hội lớn cho những người làm việc chăm chỉ và độc
lập, và những người trẻ trong ngành này đang thay
đổi nhận thức chung của xã hội việt nam về doanh
nhân. những nhà doanh nghiệp mới không còn chỉ
được mô tả như “ở độ tuổi trung niên tầm 40 hay 50
mặc vest và mang cặp táp màu đen” nữa. trên thực
tế, những doanh nhân công nghệ thông tin khá là
thoải mái. hầu hết bọn họ đều đeo kính, mặc quần
soóc và mặc áo thun trong khi nói chuyện kinh
doanh một cách chắc chắn và tự tin sử dụng tất cả
“những khái niệm kinh doanh thời thượng” để khẳng
định việc họ thực sự đam mê công việc của mình.
Sự tự tin và niềm đam mê của họ trở thành một
nguồn cảm hứng khích lệ nhiều người trẻ tuổi khác
theo đuổi giấc mơ, nỗ lực thực hiện ý tưởng kinh
doanh một cách tự tin hơn và ít phụ thuộc vào cha
từ khía cạnh công nghệ thông tin và truyền thông
đặc biệt là trong công đồng khởi nghiệp Start-up, có
một thế hệ những doanh nhân đầy tham vọng và trẻ
(6) http://nhasanstudio.org/web/index.php?id=203
(7) www.thanhnien.com.vn/pages/20140206/chang-trai-viet-game-flappy-bird-gay-sot-toan-cau.aspx
(8) http://www.bloomberg.com/news/2014-08-22/flappy-bird-creator-dong-nguyen-offers-swing-copters-game.html
(9) http://cafebiz.vn/nhan-vat/cuu-ceo-fpt-nguyen-thanh-nam-toi-cuc-ky-nguong-mo-nguyen-ha-dong-20141015111723469ca48.chn
16
17
hàng. tuấn hợp tác cùng một đồng nghiệp pháp,
laure chevallier. cả hai từng làm việc với nhau cho
một công ty quảng cáo ở Dubai - nơi đã truyền cảm
hứng cho tuấn thành lập không gian Work Saigon.
yếu tố nướC ngoài
rất nhiều người sáng lập của các không gian sáng
tạo có liên hệ với văn hóa phương tây, thông qua du
học, làm việc cho các công ty nước ngoài hay tham
gia vào các chương trình trao đổi văn hóa, chính là
qua đó mà họ được truyền cảm hứng sáng tạo.
Hỗ Trợ
Saigon hub được truyền cảm hứng từ “thE huB” -
một chuỗi không gian co-working nổi tiếng ở nhiều
thành phố trên thế giới. Jason khải hoàng, một
trong những người đồng sáng lập và bạn bè của anh
ghé thăm thE huB ở Singapore và muốn mở một
không gian tương tự ở thành phố hồ chí Minh. Một
người sáng lập khác là christopher quang Zobrist,
một doanh nhân trẻ và năng động người Mỹ gốc
việt. aDc academy được sáng lập bởi tạ Minh trãi
và bốn người bạn khác, gần như tất cả đều học ở
nước ngoài. Ba người đồng sáng lập của Manzi: vũ
trâm, giang đặng (đã rời Manzi từ tháng năm năm
2013) và Bill nguyễn đều là những người có trải
nghiệm sâu sắc với nền văn hóa nước ngoài. trước
khi mở Manzi, chị vũ trâm làm việc ở vị trí nhân
viên văn hóa của hội đồng anh, anh giang đặng là
một nhà nghiên cứu và đã sống ở nước ngoài trong
nhiều năm. Bill nguyễn học về nghệ thuật thị giác ở
vương quốc anh.
cHO NHữNG
KHÔNG GIAN
SÁNG TẠO
đối với phan ý ly, người sáng lập life art - một
doanh nghiệp xã hội sử dụng nghệ thuật để phát
triển cộng đồng, một cuộc gặp gỡ với trải nghiệm
văn hóa nước ngoài đã thay đổi cuộc sống của cô
mãi mãi. cô đang làm việc cho một tổ chức phi lợi
nhuận cho tới khi cô biết tới một workshop về nghệ
thuật cho phát triển - môt lý thuyết và thực hành
giáo dục mới sử dụng nghệ thuật như một phương
tiện để giúp cho người học phát triển bản thân từ
bên trong. Workshop được tổ chức bởi hội đồng
anh việt nam năm 2003 và truyền cảm hứng để cô
nộp hồ sơ xin học bằng thạc sĩ ngành nghệ thuật
cho phát triển ở anh vào năm 2014. năm 2010, cô
sáng lập life art để ứng dụng những kiến thức
cũng như theo đuổi ước mơ của bản thân về phát
triển cộng đồng.
lập khỏi những nguồn tiền tài trợ. trâm muốn Manzi
họ Cần gì?
đủ thành công và thu được lợi nhuận để chị và Bill
nguyễn (người chủ còn lại) có thể tái đầu tư khoản
tiền này vào việc tổ chức các sự kiện văn hóa. Manzi
đã mở được một năm rưỡi (cuối năm 2012) và những
người chủ vẫn chưa thể tự trả tiền lương cho mình.
vẫn còn một con đường dài phía trước để những
người chủ của Manzi biến giấc mơ của họ thành hiện
thực.
Tính bền vững là mục tiêu của tất cả các không
gian sáng tạo. những người sáng lập không gian
sáng tạo trẻ rất chú tâm vào việc làm thế nào để
giữ cho “ước mơ” của họ bền vững. vào thời điểm
này rất khó để nói mô hình sáng tạo nào sẽ tồn tại
tốt hơn ở việt nam bởi vì tất cả những không gian
này đều rất mới mẻ. Một vài khônng gian phi lợi
nhuận dựa vào nguồn tài trợ hoặc nguồn đóng góp
tự nguyện (Doclab, tpD, together higher, nha San
studio, ga o, Dom Dom, cuca). Một vài không gian
khác thì phần nào mang định hướng kinh doanh
(hanoi rock city, caMa atk, the onion cellar, life
art, heritage Space, Station 3a), và nhiều trung tâm
được xây dựng từ nguồn vốn tự có (hanoi Design
center, Work room Four, hubit, hatch!, 5Desire).
“tôi muốn tạo nên một không gian để cùng làm
việc vì tôi đã từng tới một không gian như vậy ở
Dubai, và tôi muốn làm một thứ gì đó tương tự.”,
tuấn - người đồng sáng lập Work Saigon - chia sẻ.
Work Saigon hiện là một không gian cùng làm việc
và sáng tạo hiện đại với bể bơi, một khu vườn, bàn
làm việc và studio sành điệu, quán cà phê và nhà
và có rất nhiều ví dụ khác về “yếu tố nước ngoài”,
điều đó khẳng định “những ảnh hưởng phương tây”
là rất quan trọng hay nói một cách khác, sự trao đổi
giao thoa giữa các nền văn hóa là chính nguồn cảm
hứng cho rất nhiều người sáng lập các không gian
sáng tạo.
chủ của nhà ga 3a, bà đỗ tuyết Mai chia sẻ bà
muốn nhà ga 3a có thể tự duy trì hoạt động bằng
nguồn tài chính của mình bởi vì: “trên thực tế, trong
cộng đồng nghệ thuật có một sự lười nhác và phụ
thuộc vào các nguồn tài trợ. trong quá khứ, có
những nguồn tài trợ dồi dào, ví dụ như Saigon open
city là một dự án xin được tài trợ, nhưng giờ thì
không còn nhiều cơ hội như vậy. thêm vào đó, sẽ
rất khó nếu chỉ xin tài trợ từ các quỹ văn hóa nước
ngoài như hội đồng anh hay viện goethe bởi vì bản
thân nguồn tài chính của họ cũng có giới hạn. tôi
biết rằng cũng không dễ dàng để có thể tìm nguồn
đầu tư, bởi vì tất cả những nhà đầu tư đều có những
ưu tiên riêng và họ thường muốn là quảng bá cho
văn hóa của chính họ”.
Tự lực về nguồn vốn đang trở thành lựa chọn
duy nhất cho rất nhiều không gian sáng tạo. không
giống như những năm 1990 hay 2000 khi những
không gian sáng tạo và dự án nghệ thuật được
hưởng lợi từ viện trợ và hỗ trợ nước ngoài, từ năm
2010 có ngày càng ít những không gian sáng tạo
có cơ hội nhận tài trợ từ những viện văn hóa nước
ngoài bởi một thực tế là nhiều nguồn vốn đã ngừng
hoạt động do khủng hoảng kinh tế toàn cầu. cùng
lúc đó sự tăng trưởng kinh tế ở việt nam tạo điều
kiện cho nhiều không gian sáng tạo phát triển và
những nhà tài trợ nước ngoài quyết định đây cũng là
thời điểm thích hợp để ngừng viện trợ cho việt nam.
Sự thay đổi này đồng nghĩa với việc không gian sáng
tạo phải tìm kiếm những cách thức mới để tồn tại.
những không gian sáng tạo được thành lập từ
những năm 2010 đều hầu hết đang tự lo về tài chính
nhưng câu hỏi về sự bền vững thì vẫn còn nguyên;
họ có thể tiếp tục như vậy trong bao lâu? họ cần
những kĩ năng cũng như mô hình kinh doanh nào để
có thể tiếp tục tự lực tồn tại như vậy?
điều quan trọng là họ cần phải học hỏi thêm từ
những ngành công nghiệp sáng tạo đã phát triển
hơn, tìm hiểu về những câu chuyện thành công
cũng như thất bại để quyết định xem mô hình và cơ
chị vũ trâm, đồng sở hữu của Manzi chia sẻ ước mơ
của mình là khiến cho Manzi trở nên hoàn toàn độc
18
19
cấu kinh doanh nào có thể áp dụng trong bối cảnh
việt nam.
Sau đây là những thách thức và nhu cầu được chính
những nhà sáng lập các không gian sáng tạo đưa ra:
1. sự ổn định và hỗ trợ từ Chủ nhà
và Chính quyền
nhận xét của người
nghiên cứu
Một tháCh thứC “kinh điển” hay “Cố
định” Cho rất nhiều những nhà sáng
lập CáC không gian sáng tạo là sự
bất ổn từ phía Chủ nhà và thiếu hỗ
trợ từ phía Chính quyền.
* có thể hữu ích khi thay đổi tư duy của những nhà
quản lý nghệ thuật từ quy chế “xin - cho” thành một
dịch vụ có mức phí rõ ràng.
* những giải pháp ngắn hạn: một chương trình
đào tạo miễn phí cho chủ nhà và chính quyền địa
phương, bao gồm cả công an thành phố/quận/
phường về giá trị của những hoạt động văn hóa và
nêu ra những lý do tại sao họ nên hỗ trợ cho các
hoạt động trên. nên khuyến khích các chủ nhà và
chính quyền địa phương, ví dụ: chứng chỉ hay huy
chương danh dự cho những chủ nhà có hỗ trợ tích
cực.
Saigon hub thất bại trong việc có đủ thu nhập để
chi trả mọi chi phí. Một thách thức chính là giá tiền
nhà cao và sau gần một năm hoạt động, Saigon hub
đã đóng cửa vào ngày 1 tháng 4 năm 2014. Zone 9
bị buộc phải đóng cửa bởi tình trạng pháp lí nhập
nhằng. theo anh trần vũ hải, chủ quán Barbetta
và là một trong những người đầu tiên kinh doanh ở
Zone 9, chính tình trạng như vậy đã khiến cho việc
thuê Zone 9 trở nên phức tạp, vì không rõ ai có
quyền sử dụng không gian này. tadioto, quán bar
nghệ thuật và là nơi gặp gỡ của các nhà văn, nhà
báo, nhạc sĩ ở hà nội, đã phải chuyển chỗ ba lần (từ
triệu việt vương tới trương hán Siêu, rồi tới Zone
9 và hiện tại là một địa điểm khác ở tông đản), tất
cả đều do những vấn đề thường xuyên gặp phải
với chủ nhà. nhà ga 3a … một không gian văn hóa
mới khá thú vị ở tphcM hiện đang được cho thuê
trong 2 năm, tuy nhiên đây là khoảng thời gian quá
ngắn để một không gian tạo được danh tiếng cũng
như trở thành điểm đến cho du khách việt nam và
nước ngoài muốn tìm hiểu về văn hóa. có lẽ cần
phải có một thời gian dài nữa việt nam mới có thể
trở thành một thị trường phát triển cho các nghệ sĩ.
tại sao hợp đồng thuê nhà ở đây lại quá ngắn như
vậy? trong khi đó, chủ của heritage Space, một chủ
doanh nghiệp đầy kinh nghiệm đã tự cho mình 5
năm để đầu tư vào dự án này với hy vọng nó sẽ có
khả năng tự chi trả và trở thành một địa điểm thân
thuộc cho nghệ sĩ và những người yêu chuộng văn
hóa nghệ thuật.
* những giải pháp dài hạn: vận động chính sách;
giảm thuế cho những chủ cho thuê nhà làm không
gian văn hóa.
người sáng lập của Saigon outcast, chị đoàn
phương hà cho biết việc làm các thủ tục xin phép
cho các sự kiện văn hóa rất mất thời gian và tốn
kém. quá trình xin giấy phép khá phức tạp bởi vì chị
thường không biết phải làm thế nào cho đúng, chị
thường nhận được những hướng dẫn không nhất
quán từ các nhà chức trách. chỉ cho một sự kiện, mà
chị thường phải nộp rất nhiều giấy tờ, làm nhiều thủ
tục khác nhau để có thể thực hiện được công việc,
và còn thường phải trả cho họ “tiền bôi trơn”.
20
21
2. đào tạo kĩ năng
kĩ năng kinh doanh trong nghệ
thuật (Cho Chủ CáC không gian về
nghệ thuật thị giáC)
3. hỗ trợ tài Chính và đầu tư
nhận xét của người
nghiên cứu
tạ Minh trãi, đồng sáng lập aDc academy cho rằng
chi phí mà sinh viên đóng ở aDc academy đủ cho
những khoản tiền điều hành trong 6 tháng, phần
chi phí còn lại vẫn do những người sáng lập của
aDc chi trả. tuy nhiên sau một năm, aDc sẽ cần
được đầu tư thêm. hatch! là công ty chuyên “hỗ trợ”
những công ty khởi nghiệp khác giờ cũng đang tìm
kiếm thêm nguồn tài trợ. đồng sáng lập của hubit,
Bobby liu và đồng sáng lập của 5Desire, chị nguyên
đều cho rằng họ sẵn sàng đón nhận thêm nguồn tài
trợ/ đầu tư để có thể hỗ trợ thêm nhiều công ty khởi
nghiệp. Một loại hình đầu tư khả thi khác là cùng lập
nên một quỹ đầu tư, như 5Desire đề xuất.
kĩ năng quản lý và kinh doanh
(Quản lý nghệ thuật, phê bình nghệ thuật,
giám tuyển, marketing nghệ thuật)
rất nhiều không gian sáng tạo khởi nguồn từ giấc
mơ của một cá nhân hay một nhóm nhỏ như Manzi,
hanoi rock city, Saigon outcast. hầu hết những
người sáng lập đã tự học được kinh nghiệm khá hữu
ích từ thực tế. tuy nhiên so với những người được
đào tạo những kỹ năng này một cách bài bản, thì
nhiều khả năng là họ đã phải trả giá nhiều hơn cho
những kiến thức này bằng thời gian và công sức của
riêng mình.
kết nối mọi người trong lĩnh vực sáng tạo và kinh
doanh là rất quan trọng để khám phá những cách
thức để hợp tác với nhau. nên tổ chức các cuộc hội
thảo, chia sẻ kinh nghiệm, những chuyến đi thực tế
và các cuộc gặp gỡ giữa đại diện các ngành nghề
khác nhau để cung cấp một môi trường giàu cảm
hứng cho các hoạt động sáng tạo. những sự kiện
này sẽ tạo ra những dự án thực sự và những dự án
này nên được hội đồng anh tài trợ hay hỗ trợ.
Bà đỗ thị tuyết Mai, chủ của nhà ga 3a cho rằng
nâng cao kỹ năng kinh doanh và quản lí trong nghệ
thuật cho các chủ không gian là rất cần thiết, để
mối quan hệ giữa nghệ sĩ và thị trường có thể trở
nên chuyên nghiệp hơn. “ở việt nam, có quá ít
người có kĩ năng quản lý nghệ thuật, và thiếu những
kĩ năng này, những công việc đơn giản có thể trở
nên rất phức tạp.”
Manzi đang đấu tranh để tồn tại và chưa kiếm đủ lợi
nhuận dù cho những người sáng lập đã cố gắng hết
sức để có thu nhập và tài trợ từ một quán cà phê,
một gallery nghệ thuật và một cửa hàng bán đồ lưu
niệm. tất cả đều nằm trong một ngôi nhà thanh lịch
màu trắng ngay giữa trung tâm hà nội.
MộT VàI ý TưởNG cHO HOẠT độNG KếT NốI
chị Mai cho rằng điều duy nhất mà nghệ sĩ nên tập
trung vào là làm nghệ thuật, còn những thứ khác
nên được những người quản lý nghệ thuật chuyên
nghiệp phụ trách. “Mọi thứ đều có thể bán trên thị
trường,” chị Mai chia sẻ “điều quan trọng nhất là câu
chuyện mà bạn kể về chúng.”
* tổ chức một cuộc hội thảo về những không gian
sáng tạo tự chủ về tài chính. Work Saigon và Saigon
co-Working là những ví dụ điển hình; Work Saigon
đã có đủ nguồn thu để chi trả mọi chi phí bao gồm
cả lương của người chủ và Saigon co-Working cũng
kiếm đủ tiền từ việc cung cấp các dịch vụ như kế
toán, hành chính và tư vấn cho các công ty hoạt
động trong không gian của mình.
“hỗ trợ tài chính có thể là tài trợ cho một triển lãm,
một sự kiện hay một chương trình”, chị Minh, chủ
của heritage Space chia sẻ. chị cũng cho rằng “có
rất nhiều loại hình hỗ trợ khác nhau và có thể kết
hợp chúng lại trong những dự án hoặc ý tưởng cụ
thể.”
tuy Saigon outcast đã kiếm đủ tiền từ việc bán đồ
uống để chi trả cho nhân viên, lợi nhuận này lại
chưa đủ để trả lương cho chính những người chủ.
người sáng lập Saigon outcast, chị hà, không muốn
phải phân chia thời gian giữa công việc ở Saigon
outcast và công việc tự do của chị là một nhà sản
xuất trò chơi video và tổ chức sự kiện. hà đầu tư tất
cả tiền tiết kiệm của mình vào Saigon outcast và
giấc mơ của chị là có thể tập trung hoàn toàn vào
Saigon outcast và nó có thể kiếm đủ tiền cho chị
trang trải các chi phí trong cuộc sống.
“cần phải xây dựng một thế hệ những nhà quản lý
nghệ thuật có kinh nghiệm kinh doanh các tác phẩm
nghệ thuật và các công việc hành chính bao gồm
việc xin giấy phép cũng như làm việc với những cơ
quan chức năng về nghệ thuật. cần phải biết cách
thức làm việc với nhiều người khác nhau, có kỹ năng
nhận định tác phẩm, giám tuyển, cũng như mô tả
và giải thích các tác phẩm nghệ thuật. nhà quản lý
nghệ thuật phải có nhiều kĩ năng khác nhau thì mới
có thể thay đổi môi trường nghệ thuật ở việt nam
và giúp cho nền nghệ thuật phát triển đúng hướng.”
4. kết nối/ trao đổi ý tưởng/ tư vấn
* Một dự án thật sự: aDc academy có thể làm việc
với trung tâm thiết kế hà nội để tìm kiếm những nhà
thiết kế địa phương phù hợp, đây vốn đang là một
thách thức không nhỏ. việc sản xuất các sản phẩm
thủ công mỹ nghệ dành cho xuất khẩu đang thiếu
những nhà thiết kế giỏi người việt nam, trong khi đó
các công ty vẫn đang phải thuê thiết kế người nước
ngoài, vốn rất đắt đỏ, để chắc chắn có được những
sản phẩm phù hợp với thị trường phương tây.
rất nhiều chủ của những không gian sáng tạo
mong muốn học thêm từ những chuyên gia và đồng
nghiệp thông qua hội thảo hay những sự kiện kết
nối (networking). Saigon co-working muốn tổ chức
hội thảo với những chuyên gia trong lĩnh vực ict để
chia sẻ và trao đổi kinh nghiệm. 5Desire cho rằng
sẽ là một ý tưởng rất hay nếu mời những chuyên
gia/ đối tác/ công ty từ vương quốc anh tới việt
nam để tổ chức hội thảo/ các buổi diễn thuyết cho
cộng đồng về những kĩ năng start up và chia sẻ kinh
nghiệm.
người sáng lập của aDc academy tạ Minh trãi cho
rằng họ cần phát triển nhóm những người giảng
viên có tư duy kinh doanh, điều này có thể xóa bỏ
khoảng cách trong các trường thiết kế ở việt nam
chị Mai lo rằng nếu có quá ít người có kĩ năng kinh
doanh nghệ thuật một cách chuyên nghiệp, thị
trường nghệ thuật việt nam sẽ luôn đi sau và hiển
nhiên bị loại khỏi thị trường quốc tế.
* Một hội thảo về cách thức làm việc với những cơ
quan chức năng địa phương: tadioto, Zone 9, nhà
ga 3a có thể chia sẻ kinh nghiệm về việc này, cũng
như làm thế nào để đối phó với những thay đổi về
mặt quy định/chính sách.
nơi mà giáo án gần như không liên quan với thị
hatch! và 5Desire muốn được hỗ trợ để kết nối với
những nhà đầu tư/ quỹ tài trợ. chủ của hubit muốn
thu hút những công ty anh để đầu tư vào việt nam,
một thị trường lớn đầy tiềm năng với nhân công giá
rẻ và nhiều tài năng.
(10)
trường thực tế
.
các kĩ năng có thể rất cơ bản. như trương Minh quý
- đồng giám đốc nghệ thuật của ga o chia sẻ, anh
mong muốn được học thêm về quản lý, nhân sự và
kế toán để có thể quản lý không gian một cách hiệu
quả.
* Một dự án sáng tạo nơi mà “công nghệ gặp cái
đẹp”: những người trong lĩnh vực ict làm việc với
những nghệ sĩ thị giác (nhà làm phim, nhà thiết kế,
nghệ sĩ hoạt hình, nhiếp ảnh gia và nghệ sĩ) ví dụ
http://www.cinemadellarte.dk/ (Dự án này đã giành
được cúp Doanh nghiệp sáng tạo quốc gia ở đan
Mạch năm 2013 cho việc sử dụng công nghệ để làm
hình ảnh động như thật).
nhận xét của người
nghiên cứu
aDc academy muốn kết nối với các nhà đầu tư và
doanh nhân để họ có thể hỗ trợ cho học viện. aDc
cũng mong muốn đào tạo sinh viên thông qua việc
“kết nối” họ với những doanh nghiệp để sinh viên
có thêm nhiều kinh nghiệm và có thể tự tìm việc từ
những nhà tuyển dụng tiềm năng.
có thể hỗ trợ nâng cao kỹ năng quản lý và kinh
doanh nghệ thuật bằng cách trao học bổng để các
nhà sáng lập không gian nghệ thuật việt nam đi học
về quản lý nghệ thuật ở vương quốc anh. cũng có
thể tổ chức các khóa đào tạo ở việt nam cho những
người kinh doanh nghệ thuật, chủ gallery cũng như
chủ của những không gian sáng tạo.
* Một hội thảo giới thiệu và kết nối tất cả những
không gian sáng tạo với nhau …để họ gặp gỡ, chia
sẻ ý tưởng và cùng nhau xây dựng một kế hoạch
hành động hướng tới một cộng đồng sáng tạo lớn
mạnh hơn.
khong-day-ban-24251994
22
23
5. hỗ trợ truyền thông
6. những sự hỗ trợ kháC
THúc đẩy ý THức “cꢀNG làM VIỆc”
Hỗ Trợ Về cơ Sở HẠ TầNG Và THÔNG TIN
MộT VàI
lờI cUốI
chủ của những không gian co-working tin rằng đây
là cách làm việc hiệu quả và sẽ truyền nhiều cảm
hứng cho những người làm tự do. khi mà trên toàn
cầu, số lượng những người làm việc tự do đang tăng
dần thì những không gian co-working có nhiều tiềm
năng để phát triển thêm. Bobby liu đến từ hubit tin
rằng “cần phải có thêm nhiều người biết về giá trị
của việc co-working/ networking”
rất nhiều không gian sáng tạo mong muốn nhận
được hỗ trợ thực tiễn như mở rộng hay tái cơ cấu
lại không gian, hay cung cấp những thiết bị tốt hơn.
Saigon hub muốn thiết kế lại, lập một không gian
dành cho các hoạt động giao lưu và giải trí như
bóng bàn hay bi-a, tách biệt với không gian làm
việc, để những đồng nghiệp việt nam có thể thư
giãn và trò chuyện, họ có thể cởi mở và làm việc với
nhau tốt hơn. aDc academy mong muốn có thêm
nhiều sách thiết kế cho thư viện của mình. vào lúc
này họ đã có một giá sách trong góc phòng học,
hầu hết những sách này được chủ của aDc đóng
góp. Work Saigon có một không gian thư viện nhưng
có rất ít sách. anh quý, đồng giám đốc của ga o
cho biết mình cần nhiều máy tính tốt hơn để dựng
phim. anh cũng mong muốn có thêm tài trợ để trả
chi phí đi lại và ăn ở cho các trợ lý dự án. hubit
cần một phòng điện thoại riêng để các thành viên
có thể gọi điện được trong một không gian riêng
tư. những người sáng lập Saigon outcast muốn hợp
tác với một nhà thiết kế nội thất để cải thiện không
gian này và sử dụng nó tốt hơn.
đây là một giai đoạn mới đầy hứng khởi cho môi
trường sáng tạo ở việt nam. đóng vai trò chính
trong đó là những không gian sáng tạo trẻ đã được
thành lập hoặc khởi động lại trong vòng 5 năm qua.
những không gian này đang góp phần đáng kể cho
sự phát triển của đất nước và khơi gợi cảm hứng
cho hàng triệu con người. So với những không gian
thời trước, chúng đã trở nên độc lập hơn rất nhiều.
nhờ vào sự phát triển kinh tế, quá trình toàn cầu
hóa và những lợi thế của internet, các không gian
đã có thể kết nối với một cộng đồng rộng lớn.
tuy nhiên, những không gian sáng tạo trẻ này vẫn
còn thiếu thốn kinh nghiệm về phát triển kinh doanh
và làm thế nào để đảm bảo cho một tương lai lâu
dài. điều quan trọng là phải tạo nên một môi trường
có thể hỗ trợ chúng phát triển. cần phải xây dựng
một xã hội lớn mạnh hơn và hỗ trợ cho những không
gian này nhiều hơn. chúng cần được chính quyền
địa phương thấu hiểu và ủng hộ; cần đẩy mạnh tiêu
dùng trong lĩnh vực nghệ thuật và sáng tạo, và thêm
nhiều hỗ trợ về tài trợ vốn, đầu tư, đào tạo kĩ năng,
hợp tác và kết nối.
Pr & TrUyềN THÔNG đꢁ THúc đẩy HOẠT độNG
cꢂA NHữNG KHÔNG GIAN SÁNG TẠO là MộT
lĩNH Vực mà heritage Space muốn được hỗ trợ
nhiều hơn. tại thời điểm này có rất nhiều không
gian sử dụng Facebook như một kênh quan trọng để
quảng bá cho những sự kiện của mình.
nhận xét của người
nghiên cứu
pr và truyền thông trong bối cảnh này nên được
nhìn nhận từ một góc độ rộng hơn. nó đồng nghĩa
với việc thúc đẩy những ngành công nghiệp sáng
tạo và phát triển một thị trường những khách hàng
tiêu thụ các sản phẩm nghệ thuật và văn hóa cũng
như một môi trường xã hội ủng hộ và thấu hiểu
được giá trị của sự sáng tạo.
24
25
stt tên không
gian
hoạt động
WEbsitE/ FaCEbook
địa ChỈ
DANH SÁcH cÁc
KHÔNG GIAN
SÁNG TẠO
Hà Nội
10
Dom Dom
khóa học về âm nhạc
điện tử thể nghiệm, các
Festival âm nhạc
domdom.hanoi
không có địa
điểm cố định
11
click Space
không gian làm việc
chung, và các sự kiện kết
nối (networking)
http://clickspace.vn
76 tô ngọc vân,
quảng an, tây
hồ, hà nội, việt
nam
12
hub.it
không gian làm việc
tòa nhà tung
Shing, số 2 ngô
quyền, hà nội
chung, các hoạt động kết hubitasia
nối (networking), it, tư vấn
khởi nghiệp về app trong
lĩnh vực it và điện thoại di
động
13
14
15
16
hatch
vườn ươm, hỗ trợ các dự
án khởi nghiệp, và các sự
kiện cộng đồng
http://hatch.vn
Số nhà 15, ngõ
150 đường hồ
Ba Mẫu, hà nội
stt tên không
gian
hoạt động
WEbsitE/ FaCEbook
địa ChỈ
1
heritage Space
Dolphin plaza,
28 trần Bình, hà
nội
Wunder lab
không gian làm việc
chung, các hoạt động kết wunderlabvietnam
nối (networking)
35B nguyễn
Bỉnh khiêm, hà
nội
đổi về nghệ thuật, biểu
diễn âm nhạc, thư viện,
cửa hàng thời trang
heritageSpace
hanoi Design
center
xưởng chế tác, và phòng
trưng bày các sản phẩm
thủ công việt nam
http://hanoidesigncenter.com/
91 âu cơ, tây
hồ, hà nội
2
Manzi
trò chuyện trao đổi nghệ manzihanoi
thuật, trình diễn, cửa hàng,
14 phan huy ích,
hà nội
chula
phòng trưng bày các thiết www.chulafashion.com
kế thời trang đương đại,
không gian nghệ thuật, và
sáng tạo cho nghệ thuật
thị giác, Biểu diễn âm
nhạc, và chiếu phim
43 nhật chiêu,
396 lạc long
quân, hà nội
café & đồ ăn nhẹ
3
4
cuca
các khóa học và trao đổi
về nghệ thuật dành cho
công chúng
cucavietnam
không có địa
điểm cố định
BlackBox
Biểu diễn âm nhạc, work-
shop về nghệ thuật, lớp
học múa và phát triển
cá nhân thông qua nghệ
thuật
blackboxvn
56 nguyễn
khuyến, hà nội
17
Work room four
Studio nghệ thuật, thời
trang, và thiết kế, các lớp
học, triển lãm, sự kiện văn
hóa, và không gian làm
việc chung
tòa nhà pack-
exim, tháp 1,
tầng 24, Số 49
ngõ 15 phố an
Dương vương,
tây hồ, hà nội
5
6
nha San studio-nhà Studio nghệ thuật, Biểu
nhaSancollective
24 lý quốc Sư,
hà nội
San collective
diễn nghệ thuật, Festival
nghệ thuật, café
www.nhasanstudio.org
18
19
20
Dao anh khanh
studio
đại bản doanh studio
nghệ thuật, festival âm
nhạc, và trình diễn thường
niên
daoanhkhanh
nhà số 7, ngõ
462 đường ngọc
thụy, gia lâm,
hà nội
hano rock city
28/52 tô ngọc
vân, tây hồ, hà
nội
kiện văn hóa nghệ thuật
hrc.hanoi
đờ luých art Bar
the onion cellar
Bar, café, triển lãm, và
biểu diễn âm nhạc
Số nhà 19, ngõ
12, đặng thai
Mai, tây hồ, hà
nội
7
8
9
caMa atk
tpD
Bar, café, Festival và Sự
kiện âm nhạc
www.cama-atk.com
73 Mai hắc đế,
hà nội
các khóa học về điện ảnh www.tpdmovie.com.vn/cms2/
51 trần hưng
đạo, hà nội
café, chiếu phim, và sự
kiện âm nhạc
onion.cellar
170 đội cấn, hà
nội
Doc laB
các khóa học về điện ảnh, www.hanoidoclab.org
nhiếp ảnh, đa phương tiện
c/o goethe-
institut hanoi
56-58 nguyễn
thái học, hà nội
26
27
stt tên không
gian
hoạt động
WEbsitE/ FaCEbook
địa ChỈ
stt tên không
gian
hoạt động
WEbsitE/ FaCEbook
địa ChỈ
21
x-98 a reborn Zone café, nhà hàng, cửa hiệu
Số 98, ngõ 97
hoàng cầu,
đống đa, hà nội
6
Saigon
coworking
không gian làm việc
chung, quỹ đầu tư và tư
vấn cho các dự án khởi
nghiệp
http://saigoncoworking.com
101 cù lao, p.2,
q. phú nhuận,
tp. hồ chí Minh
9
thời trang, xưởng game,
phim hoạt hình
22
Zo project
124 âu cơ, tây
hồ, hà nội
thuật và thủ công, trình
bày các sản phẩm từ giấy
Dó, và các sự kiện cộng
đồng
zoproject/
7
Saigon outcast
aDc academy
ca phe thu Bay
Sự kiện âm nhạc, graffiti,
bar, và các sự kiện cho
cộng đồng sáng tạo
cast
118/1 nguyễn
văn hưởng,
p.thảo điền,
District 2, tp. hồ
chí Minh
CáC không gian trựC tuyến
8
9
trung tâm đào tạo nghệ
thuật và thiết kế tạo
hình,các sự kiện kết nối
cộng đồng (networking)
http://adcacademy.vn
tầng 3, tòa nhà
Mh, 728 - 730
võ văn kiệt,
quận 3, tp. hồ
chí Minh
23
24
hanoi grapevine
andofotherthings
Website trực tuyến chia sẻ http://hanoigrapevine.com
tất cả thông tin về các sự
kiện văn hóa, nghệ thuật
tại việt nam, thỉnh thoảng
là ban tổ chức các triển
lãm nghệ thuật
Buổi trao đổi nói chuyện
sáng thứ 7 hàng tuần về
các chủ đề khác nhau
trong cộng đồng
www.o.facebook.com/caphet-
hubay
cà phê trung
nguyên, 19B
phạm ngọc
thạch, p.6, q.3
hcMc
Website trực tuyến
www.andofotherthings.com
chuyên về các sự kiện văn
hóa, nghệ thuật, những
bài viết chuyên sâu và
phỏng vấn về bối cảnh
nghệ thuật tại việt nam
CáC không gian trựC tuyến
10
yxineFF
Festival phim ngắn trực
tuyến hằng năm, vừa
ngừng hoạt động vào
tháng 12 năm 2014
www.yxineff.com
Thành phố Hồ chí Minh
stt tên không
gian
hoạt động
WEbsitE/ FaCEbook
địa ChỈ
các thành phố khác
1
Station 3a
gallery nghệ thuật, cửa
hàng thời trang, và trang
trí nội thất, hội chợ nghệ
thuật
www.nhaga3a.com.vn
www.alternativeartarea.org
3a tôn đức
thắng, q.1, tp.
hồ chí Minh
stt tên không
gian
hoạt động
WEbsitE/ FaCEbook
địa ChỈ
1
huế
newSpace art
Foundation
quỹ nghệ thuật cá nhân,
tại nhà riêng của hai anh
em nghệ sỹ lê ngọc
www.newspacearts.com/
15 lê lợi, huế
2
San art
gallery nghệ thuật, và
studio, chương trình nghệ
sỹ lưu trú, và các buổi trao
đổi về nghệ thuật
3 Mê linh, quận
Bình thạnh, tp.
hồ chí Minh
thanh và lê đức hải
2
hẢi phÒng
area 21
căn nhà cổ được cải tạo
thành khu mua sắm và
giải trí với cửa hàng bán
các sản phẩm nghệ thuật,
café, nhà hàng
21 trần phú,
hải phòng
3
ga o
gallery nghệ thuật, và
http://thestartnetwork.org/
đường 41, lâm
văn Bền, q.7, tp.
hồ chí Minh
sỹ lưu trú, và các buổi trao thestartnetwork
đổi về nghệ thuật
4
the Start center
Work Saigon
không gian làm việc
chung, và kết nối (net-
working) cho những dự án
khởi nghiệp
18bis/14
3
tỈnh hÒa BÌnh
Muong culture art
house and museum không gian nghệ thuật
Mường Studio cho các
Bảo tàng tư nhân về văn
hóa dân tộc Mường, và
baotangkhonggianvanhoa
muong
đường tây tiến,
thành phố hòa
Bình, tỉnh hòa
Bình
nguyễn thị Minh
khai, q.1, tp. hồ
chí Minh
5
không gian làm việc
chung, café, các sự kiện,
photo studio, và các lớp
học thiết kế
gon
267/2 điện Biên
phủ, q.3, tp. hồ
chí Minh
nghệ sỹ đương đại
28
29
trong báo cáo có sử dụng hình ảnh do các đối tác của chúng tôi
cung cấp: nhà báo trương uyên ly, Mat Wright, hoàng thịnh và
các không gian sáng tạo như Manzi, nhà Sàn collective, học viện aDc.
Mọi thông tin liên lạc xin gửi về hội đồng anh
tại hà nội
20 thụy khuê, quận tây hồ, hà nội
t +84 (0)4 3728 1920
F +84 (0)4 3843 4962
E bchanoi@britishcouncil.org.vn
tại thành phố hồ Chí Minh
25 lê duẩn, quận 1, tp. hồ Chí Minh
t +84 (0)8 3823 2862
F +84 (0)8 3823 2861
E bchcmc@britishcouncil.org.vn
© hội đồng anh việt nam 2014
16 trang
22/04/2022
600
Bạn đang xem tài liệu "Tài liệu Không gian sáng tạo tại Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- tai_lieu_khong_gian_sang_tao_tai_viet_nam.pdf
