Qui trình hình thành concept trong sáng tạo nghệ thuật điêu khắc với chủ đề Tình mẫu tử

TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 3 * 2013

111

QUI TRÌNH HÌNH THÀNH CONCEPT

TRONG SÁNG TẠO NGHỆ THUẬT ĐIÊU KHẮC

VỚI CHỦ ĐỀ TÌNH MẪU TỬ

Nguyễn Thành Vinh *

Tóm tắt

Tình “Mẫu tử” là một đề tài rộng lớn trong nghệ thuật, luôn được các nghệ sỹ khai

thác, sáng tạo. Tôi đã thử nghiệm các chất liệu của nghệ thuật điêu khắc về chủ đề này và

cuối cùng tất cả các ý tưởng cho hình thức thể hiện của tác phẩm là chất liệu “sắt hàn” .

Tôi đã thể hiện đề tài này xuyên suốt trong quá trình theo học lớp Cao học Visual arts, cũng

như trong tác phẩm tốt nghiệp và luận văn tốt nghiệp của mình trong khóa học.

Từ khóa: tình mẫu tử, concept, nghệ thuật điêu khắc

…Đề tài tình “Mẫu tử” được các nghệ

sỹ khai thác bằng chính cảm xúc thật sự

của mình, bởi mọi nghệ sĩ đều có mẹ và

tác phẩm nghệ thuật của họ là những

tiếng lòng của những người con yêu mẹ.

Điều đó đã cho tôi sự cảm xúc sâu sắc

về đề tài này khi còn là một sinh viên

mỹ thuật và tình “Mẫu tử” là đề tài

xuyên suốt trong quá trình theo học lớp

Cao học Visual arts. Trong cuộc sống,

hình ảnh người mẹ lúc nào cũng gắn bó

với tôi; mẹ đã cho tôi tất cả và hình ảnh

người mẹ đã đi sâu vào tâm thức của

tôi, là nguồn cảm hứng vô tận đối với

tôi. Vì vậy, đề tài tình “Mẫu tử” được

tôi nghiên cứu kỹ và thể hiện trong tác

phẩm tốt nghiệp cũng như bài luận văn

tốt nghiệp của mình trong khóa học này

bằng ngôn ngữ nghệ thuật điêu khắc.

2. Nội dung của qui trình hình thành

concept và chủ đề của tác phẩm

1. Mở đầu

Gia đình là nền tảng của xã hội,

một xã hội bền vững và tốt đẹp phụ

thuộc rất nhiều vào yếu tố của gia đình.

Trong gia đình bao gồm nhiều thành

phần ông, bà, cha, mẹ, anh, chị, em …

tất cả đều có mối quan hệ tình cảm và

trách nhiệm với nhau một cách thân

thiết và bền chặt. Tình mẹ con là tình

cảm sâu sắc nhất trong mối quan hệ của

gia đình, đó là tình cảm giữa người mẹ

và những đứa con yêu thương của mình.

Mọi người mẹ từ xưa đến nay đều

thương yêu và luôn lo lắng, chăm sóc

cho con cái của mình và thường được

thể hiện rõ nét nhất qua từng cử chỉ,

hành động hay việc làm. Đấy chính là

mạch cảm xúc chân thành của mọi nghệ

sỹ khi sáng tác nghệ thuật. Tình “Mẫu

tử” là một đề tài rộng lớn, luôn được

các nghệ sỹ khai thác, sáng tạo ở tất cả

mọi loại hình nghệ thuật như: Hội họa,

điêu khắc, văn học, sân khấu, điện ảnh

Hình ảnh được thể hiện bằng

cảm xúc cá nhân diễn tả những cử chỉ,

hành động yêu thương giữa người mẹ

và đứa con của mình, sự chọn lọc, động

_________________

* ThS, Khoa Nghệ thuật, Trường ĐH Phú Yên

112

TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÚ YÊN

tác thể hiện tình cảm thiêng liêng giữa

mẹ và con. Tác phẩm được tạo ra bởi

những khối hình được chắt lọc cô đọng,

mang tính nghệ thuật bán trừu tượng,

xoay quanh diễn tả một tình cảm thiêng

liêng, che chở, đùm bọc giữa người mẹ

và đứa con yêu của mình, thể hiện tình

“Mẫu tử” thiêng liêng và cao quí. Bằng

ngôn ngữ của hình khối, tác phẩm được

thể hiện trên chất liệu kim loại nặng đó

là sắt để thể hiện được sức nặng của

tình yêu thương của người mẹ, thể hiện

sự to lớn của lòng yêu thương mà người

mẹ đã dành cho người con của mình.

Tác phẩm là một khối tổng thể bằng sắt

hàn tỉ mĩ từng chi tiết, để tạo ra những

kết cấu mảng, thể hiện những khó khăn

trong cuộc đời nhưng tình mẹ con vẫn

tồn tại mãi mãi. Xen lẫn giữa các mảng

khối, sắt hàn là hình ảnh cô động của

khối inox sáng làm điểm nhấn cho tác

phẩm cũng là thể hiện hình tượng của

người con luôn hướng về mẹ, hướng về

một tương lai tốt đẹp, nơi ấy luôn có sự

chở che, đùm bọc yêu thương của mẹ.

Tác phẩm thể hiện rõ tình yêu thương

giữa người mẹ và đứa con yêu quí của

mình. Thể hiện tình cảm thiêng liêng,

sâu đậm, sự quan tâm lo lắng, chăm sóc

yêu thương vô hạn của người mẹ đối

với con yêu của mình, bằng các cử chỉ,

hành động, việc làm, thái độ, sự âu yếm,

quan tâm vv… Tác phẩm là sự cô đọng,

đúc kết mọi tình cảm yêu thương mà

người mẹ đã dành cho con mình thông

qua ngôn ngữ điêu khắc, loại hình nghệ

thuật hình khối.

a. Hình thức thể hiện, nghệ thuật và

kỹ thuật.

Tác phẩm được thể hiện qua

ngôn ngữ điêu khắc, sử dụng hình khối

mạnh để diễn tả chủ đề, nghệ thuật hình

khối được thể hiện là sự sáng tạo theo

chủ nghĩa bán trừu tượng, và là sự đúc

kết cô đọng của cử chỉ, hành động, tình

cảm giữa mẹ và con. Tác phẩm được

thể hiện theo hình thức tượng tròn, là

một trong những hình thức tiêu biểu của

loại hình nghệ thuật điêu khắc. Kỹ thuật

để thực hiện tác phẩm là một quá trình

chi tiết, nhiều công đoạn, chặt, cắt, hàn,

chà, đánh bóng, gọt, dũa chi tiết những

thanh sắt theo các mảng khối của tác

phẩm, kỹ thuật hàn sắt được tính toán, tỉ

mĩ cho sự lắp ráp tất cả vào mảng khối,

phải đạt trình độ cao, khéo léo để tạo

cho tác phẩm vừa nhẹ nhàng vừa có hồn

thể hiện rõ nội dung chủ đề tình “Mẫu

tử”

Qui cách tác phẩm:

1m50 x 1m00 x 0,80m.

Số lượng tác phẩm: 07

b. Phạm vi sáng tạo

Liên quan đến tình “Mẫu tử”

được giới hạn bởi những tình cảm giữa

TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 3 * 2013

113

người mẹ và người con ở mọi thời gian

và không gian. Đó là tất cả những cử

chỉ, hành động, việc làm, suy nghĩ

hướng đến mọi điều tốt đẹp cho đứa con

yêu quí của mình, ngược lại đó là lòng

tôn kính, yêu thương mọi cử chỉ, hành

động, suy nghĩ của người con đối với

người mẹ kính yêu của mình, tác phẩm

là sự thể hiện một cách rõ nét về mối

quan hệ tình cảm sâu nặng giữa mẹ và

con nói chung bằng những động tác như

vỗ về, âu yếm, đùa giỡn, ôm chặt vào

lòng, cái nhìn trìu mến hay lo lắng, suy

tư… Mục đích cuối cùng của tác phẩm

là sự thể hiện rõ nét về tình cảm giữa

người mẹ và con bằng ngôn ngữ nghệ

thuật điêu khắc.

mô hình thu nhỏ bằng chất liệu thạch

cao hay đất nung. Khi phác thảo được

chọn, tiến hành làm khung sắt chính

theo mãng của phác thảo, tiếp tục sử

dụng kỹ thuật cắt sắt, hàn sắt, nối nhiều

đoạn sắt dài ngắn khác nhau theo khối

của tác phẩm. Khi tác phẩm hoàn thiện

thì sử dụng kỷ thuật mài, đánh bóng

kim loại.

e. Hoạt động sáng tạo

Trong quá trình theo học lớp

Cao học Visual arts tại Thailand chủ đề

về tình “Mẫu tử” được thực hiện và thể

nghiệm trong nhiều phác thảo, bài tập

cũng như bài kiểm tra cuối các học kỳ.

Tôi đã tìm tòi nghiên cứu để tìm ra một

ý tưởng hay nhất cho chủ đề. Định

hướng concept và luôn sáng tạo về hình

thức thể hiện và luôn thực hiện theo một

qui trình sáng tạo như sau:

c. Phạm vi của các hình thức

Dùng chất liệu sắt rời dạng hình

que đường kính 0,5cm dài ngắn khác

nhau, hàn nối theo khối hình của phác

thảo tạo mảng hình khối dạng lưới, có

tác dụng làm khối hình mạnh chắc chắn,

khối hình đan song song, gây ấn tượng

cho người xem, đồng thời phù hợp với

chủ đề mang tính biểu trưng về tình

cảm, sự diễn tả thống nhất toàn bộ tác

phẩm, xen lẫn chất liệu inox sáng làm

điểm nhấn cho tác phẩm. Tác phẩm đặt

ở không gian ngoài trời hoặc phòng

rộng, người xem cảm nhận ở nhiều góc độ.

d. Phạm vi kỹ thuật

*Thu nhập dữ liệu

Tất cả những dữ liệu về văn viết,

như những câu chuyện cảm động về

tình mẹ con trong văn học, thơ ca, hay

những câu chuyện xúc động có thực

diễn ra hàng ngày trong cuộc sống xung

quanh chúng ta. Thu nhập bằng cách

sao chép, ghi nhớ, chụp ảnh, quay phim,

vẽ ký họa bằng mọi cách để có thể xem,

nhớ về câu chuyện, hình ảnh, văn bản,

tư liệu, tài liệu liên quan đến sự thể hiện

tình cảm yêu quí thiêng liêng giữa

người mẹ và con cái của mình.

Tác phẩm được thực hiện bởi kỷ

thuật hàn, gò, cắt, nối, kim loại (sắt) tạo

khối hình cho tác phẩm theo dạng mãng

lưới kim loại, phương pháp thực hiện từ

ý tưởng và chủ đề tạo ra nhiều phác

thảo nhỏ trên giấy dạng 3D, tìm ra

những phác thảo tốt nhất thể hiện theo

Từ dữ liệu văn viết, hình ảnh, tôi

ghi nhận, ký họa lại những động tác tay

chân, hành động cụ thể biểu lộ tình cảm

giữa mẹ và con, sau đó chọn lọc để hình

thành nên những phác thảo sơ bộ trên

giấy theo lối vẽ 3D

114

TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÚ YÊN

*Phân tích dữ liệu

vòng tay của mẹ, và từ đó chúng ta lớn

lên trưởng thành, không có gì có thể so

sánh với người mẹ. Tình cảm mẹ con

không chỉ tồn tại ở giống người chúng

ta mà có cả ở cỏ cây, loài vật. Hãy chú

ý nhìn xung quanh mình, ta sẽ bắt gặp

vô vàn những hình ảnh mẹ con đầy xúc

động. Những câu chuyện về tình mẹ con

làm cảm động đất trời như câu chuyện

Bước chân kể về hai mẹ con Nguyễn

Chung Tú (tân sinh viên khoa công

nghệ thông tin) trường Đại học Khoa

học Tự nhiên Thành phố Hồ Chí Minh⁽¹⁾

và còn biết bao câu chuyện nói về tình

mẹ con đầy cảm động trong cuộc đời

này, làm tôi thật sự xúc động và nguồn

cảm hứng về đề tài này thật dồi dào. Tôi

luôn suy nghĩ về đề tài này và nghiên

cứu tìm hiểu tư liệu, lấy cảm xúc từ

thực tế cuộc sống để khai thác và sáng

tạo cho tác phẩm cũng như bài luận văn

của mình.

Dữ liệu được thu nhập từ nhiều

nguồn như bằng việc ghi nhận bằng thị

giác, thấy được cụ thể thực tế trong

cuộc sống hình ảnh người mẹ thương

yêu con mình như thế nào, thể hiện qua

hành động, việc làm. Dữ liệu, qua đọc

sách báo, xem điện ảnh sân khấu, xem

các tác phẩm mỹ thuật, điêu khắc

vv…có liên quan đề cập đến tình“Mẩu

tử”. Tất cả những tác phẩm nghệ thuật

được phân tích kỹ, để tìm ra cho mình

một lối thể hiện riêng, ví dụ như phân

tích một bài thơ về tình mẹ con, phân

tích, hình thức, nội dung của một tác

phẩm hội họa, điêu khắc tìm ra vẻ đẹp

của tình “Mẩu tử” bằng màu sắc, đường

nét, hình khối, cách thể hiện của tác giả,

nguồn cảm xúc vv…Tìm ra những yếu

tố, hình ảnh những tác phẩm trên có

cùng suy nghĩ, cùng cảm xúc với mình

để hình thành nên ý tưởng mới cho tác

phẩm của mình.

Từ những bài viết, những kiến

*Sáng tạo tác phẩm.

thức trên tôi thấy sự liên quan đến ý

tưởng của mình bằng cảm xúc mạnh

mẽ. Lấy tình cảm thiêng liêng của mẹ

và con xây dựng nên hình tượng nghệ

thuật bằng ngôn ngữ điêu khắc.

Từ thu nhập dữ liệu, làm phác

thảo trên giấy, chọn lọc các phác thảo

nhỏ bằng thạch cao hay đất nung, được

sự góp ý từ các giảng viên hướng dẫn,

lựa chọn chất liệu phù hợp với hình

thức và nội dung để thực hiện tác phẩm

lớn, sử dụng kỹ thuật hàn, gò kim loại

để thực hiện tác phẩm.

f. Nguồn cảm hứng liên quan

* Nguồn cảm hứng từ những bài

viết về tình “Mẫu tử”

(1)

Tình “Mẫu tử” tình cảm ấy thật

Nguyễn Chung Tú bị bại liệt từ nhỏ, suốt tuổi

thơ đi học đều gắn liền trên vai của người mẹ.

Niềm vui lớn nhất của người mẹ là Tú đã thi đỗ

vào trường Đại học Khoa học Tự nhiên TP.Hồ

Chí Minh. Người mẹ phải gác lại mọi công việc

để lên thành phố làm đôi chân cho Tú đến trường.

thiêng liêng mà không thể diễn tả hết

bằng lời, chúng ta ai cũng có mẹ, ai

cũng từng được yêu thương ôm ấp trong

TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 3 * 2013

115

rõ ràng nhất.

Để hoàn thành giấc mơ trở thành kỹ sư công

nghệ thông tin của Tú, con đường phía trước

của mẹ Do còn rất dài, rất khó khăn

Tác phẩm : Bước chân đầu đời

Chất liệu : Sơn dầu

Kích thước: 2m50 x 1m30

*Nguồn cảm hứng từ tác phẩm hội

họa.

Trong cuộc đời sáng tác của các

* Nguồn cảm hứng từ văn học

họa sỹ, chắc chắn ai cũng phải có ít nhất

một vài tác phẩm về chủ đề tình “Mẫu

tử”, thứ tình cảm thiêng liêng và thuần

khiết nhất trên đời ấy tái hiện trong các

bức tranh thật cảm động mang lại cho

những người thưởng lãm những xúc

cảm sâu lắng và ngọt ngào, không chỉ

bởi bố cục cân đối, màu sắc hài hòa,

đường nét súc tích, không chỉ bởi tài

năng của người họa sỹ mà bản thân vẻ

đẹp của tình mẹ con đã là một yếu tố để

cho tác phẩm trở nên hoàn hảo. Trong

tác phẩm hội họa “Bước chân đầu đời”

của Pablo picasso (tình “Mẫu tử” là một

trong những đề tài quen thuộc trong

cuộc đời sáng tác nghệ thuật của danh

họa Picasso). Trong bức tranh, người ta

thấy hình ảnh người mẹ đứng đằng sau,

đang dìu một cậu bé chập chững những

bước đi đầu tiên trong đời. Vẫn sử dụng

những khối hình học, những khối hộp,

những góc nhọn và đường nối gai góc,

sắc sảo đặc trưng của hội họa lập thể,

nhưng họa sỹ đã giảm nhẹ các chi tiết

biểu tượng để người xem có thể dễ dàng

nhận ra nội dung bức tranh một cách rõ

Văn học muôn đời vẫn đầy ắp

tình thương, nhiệm vụ của nó là thể hiện

và ca ngợi những tình cảm đẹp đẽ trong

cuộc sống của con người. Chính vì vậy

tình “Mẫu tử” được đưa vào thơ ca và

trở thành chủ đề không bao giờ vơi cạn.

Mây và sóng của Tago là một trong

những bài thơ đó. Với thi pháp độc đáo

thi phẩm đã ca ngợi tình cảm của đứa

con dành cho mẹ, sức gợi cảm của bài

thơ không chỉ là nghệ thuật đặc sắc mà

còn một chiều sâu ý nghĩa của một vẻ

đẹp chan chứa tình cảm thiêng liêng của

con người. Chính điều này làm nên sức

hấp dẫn của bài thơ tình “Mẫu tử”

thiêng liêng và cao quí đã hòa vào vũ

trụ và cuộc sống xung quanh, nó luôn

hiện hữu mọi nơi trên thế gian để khẳng

định tình yêu thương có sức mạnh biến

đổi khôn lường.

*Nguồn cảm hứng từ điện ảnh

Tình “Mẫu tử” là một trong

những tình cảm tha thiết và đẹp đẽ nhất

thế gian. Dù bị đặt trong những hoàn

cảnh vô cùng éo le hay chỉ qua những

116

TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÚ YÊN

hành động giản dị thường ngày thì tình

yêu thương mà mọi người mẹ dành cho

con mình cũng luôn to lớn, vĩ đại nhất,

không gì sánh bằng. Có câu nói “Đi

khắp thế gian không ai tốt bằng mẹ”.

Dù là một đứa bé sơ sinh hay khi là

người đã trưởng thành, có gia đình

riêng, trong lòng mẹ vẫn là nơi ấm áp

và bình yên nhất với mỗi người chúng

ta. Bộ phim “Đường sơn đại địa chấn”

của Trung Quốc là một biểu tượng đẹp

về tình “Mẫu tử”.

Tượng mẹ và con của nhà Điêu khắc

Phạm Văn Hạng

Chất liệu: Xi măng

Kích thước: 1m50 x 0,90m

*Nguồn cảm hứng từ nghệ thuật

điêu khắc

Thế giới có nhiều kỳ quan nhưng

mãi không tường tồn cùng năm tháng,

riêng một kỳ quan ngàn năm không bao

giờ mất đó là trái tim người mẹ dành

cho con, được các nhà điêu khắc khai

thác và đưa vào nghệ thuật hình khối

nhiều tác phẩm ấn tượng và đây cũng

chính là những nguồn cảm xúc ảnh

hưởng trực tiếp đến quá trình lựa chọn

đề tài và thể hiện ý tưởng tác phẩm của

tôi. Tình “Mẫu tử” dù được thể hiện ở

đâu, dưới bất kỳ hình thức nào cũng

luôn là niềm cảm hứng cho người nghệ

sĩ và luôn gây xúc động lòng người....

Tượng mẹ và con của nhà Điêu khắc

Phạm Hùng

Chất liệu: Đồng

Kích thước: 1m20 x 0,60m

TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 3 * 2013

117

3. Kết luận

Đề tài tình “Mẫu tử” là nguồn

cảm xúc vô tận cho các nghệ sỹ sáng

tạo trong các tác phẩm nghệ thuật của

mình. Tuy nhiên không chỉ bằng cảm

xúc mà người nghệ sỹ còn phải sáng tác

theo một qui trình concept cho chủ đề

của mình để tác phẩm ngày càng hoàn

thiện hơn. Ngay từ những bài tập (tác

phẩm) của học kỳ đầu tôi phải xây dựng

cho mình một concept về đề tài tình

“Mẫu tử” để thể nghiệm, để sáng tạo.

Tình “Mẫu tử” là đề tài đem lại cảm xúc

mạnh mẽ nhất và được thực hiện xuyên

suốt trong quá trình học tập của tôi và

tôi không ngừng sáng tạo về ý tưởng, về

chất liệu cùng với cách thể hiện mới

làm cho các tác phẩm điêu khắc bộc lộ

rõ nội dung của đề tài

Một số tác phẩm Tốt nghiệp, chủ đề tình

Mẫu tử, chất liệu sắt hàn

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] Sculptures Pham Van Hang, Sculpture Pham Hung, Pablo Picasso paintings.

[2] Le Thanh Loc (1998), Dictionary of Arts, Publisher of Culture and Information.

[3] Quan Nguyen, Phan Cam Thuong (1989), Art of the Vietnamese, Publisher of Fine Arts.

[4] Tran Tieu Lam, Pham Thi Chinh (2007), Publisher of Fine Arts.

[5] Thai Ba Van (1996), Exposure to art.

[6] http://www.tuoitre.com.vn/August-2010

[7] http://www.thanhnien.com.vn/ September-2010

Abstract

The process of shaping a concept in artistic creating sculpture products with the topic

“Maternal Love in Sculpture”

In art, “Maternal love” is an immense topic, constantly exploited and created by a

variety of artists in every form of art. I have been doing a lot of experiments on different

materials of sculpture on this topic, and finally, I have chosen “welded iron” as my favorite

material to express this topic throughout my process of doing my visual arts master course,

as well as creating my graduation work and MA thesis.

Key words: maternal love, concept, sculpture