Một số vấn đề lí luận về thiết kế và sử dụng trò chơi kĩ thuật trong dạy học môn Công nghệ ở Trung học phổ thông
VJE
Tạp chí Giáo dục, Số 449 (Kì 1 - 3/2019), tr 26-31
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG TRÒ CHƠI KĨ THUẬT
TRONG DẠY HỌC MÔN CÔNG NGHỆ Ở TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Trịnh Văn Đích - Bộ Giáo dục và Đào tạo
Ngày nhận bài: 11/12/2018; ngày sửa chữa: 06/01/2019; ngày duyệt đăng: 11/01/2019.
Abstract: Renovation of education and training requires strengthening the reform of teaching-
learning institutions in the direction of competency development; promote the activeness,
initiative, creativity of learners as well as change the way of teaching so that the learning process
becomes attractive, rich, increasing the learning effectiveness of students. Using games in teaching,
coordinating with measures and methods of organizing active teaching is an effective measure to
meet the above requirements. This article presents some basic theoretical issues in the design and
use of technique games in teaching Technology in the high school.
Keywords: Educational games, design, using, technique games, Technology, high school.
* Khái niệm trò chơi dạy học:
Cho đến nay vẫn có những quan niệm khác nhau về
1. Mở đầu
Đổi mới căn bản và toàn diện GD-ĐT đòi hỏi phải đổi
mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của GD-ĐT trò chơi dạy học:
theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của
người học. Một trong những biện pháp có thể thực hiện là
tạo ra những cơ hội và điều kiện học tập thuận lợi, hình
thức tổ chức dạy học phong phú, hấp dẫn cho người học
phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo.
- Trong lí luận dạy học nói chung, tất cả những trò
chơi gắn với việc dạy học như là phương pháp, hình thức
tổ chức và luyện tập,... với nội dung và tính chất của trò
chơi phục vụ mục tiêu dạy học đều được gọi là trò chơi
dạy học [1].
Chơi là một nhu cầu không thể thiếu được trong cuộc
sống, hầu như tất cả mọi người đều ít nhiều hứng thú với
các trò chơi. Trong dạy học ở phổ thông, nếu dựa trên
một số nội dung dạy học để thiết kế thành các trò chơi sẽ
tạo cho học sinh (HS) có hứng thú trong học tập. Thông
qua việc tham gia các trò chơi, HS được cung cấp kiến
thức, rèn luyện kĩ năng một cách tự giác và tích cực.
- A.I. Xôrôkina đã đưa ra một luận điểm vô cùng
quan trọng về đặc thù của trò chơi dạy học (còn gọi là trò
chơi học tập): “Trò chơi học tập là một quá trình phức
tạp, nó là hình thức dạy học và đồng thời nó vẫn là trò
chơi... Khi các mối quan hệ chơi bị xóa bỏ, ngay lập tức
trò chơi biến mất và khi ấy trò chơi biến thành tiết học,
đôi khi biến thành sự luyện tập” [2].
Môn Công nghệ là môn học có tính thực tiễn cao, có
nhiều nội dung thuận lợi để thiết kế trò chơi dùng trong
dạy học. Trong dạy học môn Công nghệ - phần công
nghiệp (sau đây gọi tắt là môn Công nghệ), trò chơi với
các nội dung thuộc lĩnh vực kĩ thuật không chỉ gây hứng
thú cho HS mà còn có thể là tiền đề để xây dựng thành
dự án tham gia các cuộc thi khoa học kĩ thuật. Tuy nhiên,
việc thiết kế và sử dụng trò chơi trong dạy học Công nghệ
ởtrường phổ thông vẫn chưa được chú trọng và phát triển
mà nguyên nhân chủ yếu vẫn là thiếu trò chơi đáp ứng
được yêu cầu dạy học, nhiều giáo viên (GV) rất muốn
triển khai nhưng còn lúng túng trong khâu thiết kế và
cách sử dụng trò chơi trong dạy học.
- Nguyễn Ngọc Trâm cho rằng: “Trò chơi dạy học là
một trong những phương tiện có hiệu quả để phát triển
các năng lực trí tuệ, trong đó có khả năng khái quát hóa
là một năng lực đặc thù của khả năng con người” [3].
- Theo Đặng Thành Hưng, những trò chơi giáo dục
được lựa chọn và sử dụng trực tiếp để dạy học, tuân theo
mục đích, nội dung, các nguyên tắc và phương pháp dạy
học, có chức năng tổ chức, hướng dẫn và động viên trẻ
hay HS tìm kiếm và lĩnh hội tri thức, học tập và rèn luyện
kĩ năng, tích lũy và phát triển các phương thức hoạt động
và hành vi ứng xử xã hội, văn hóa, đạo đức, thẩm mĩ,
pháp luật, khoa học, ngôn ngữ, cải thiện và phát triển thể
chất, tức là tổ chức và hướng dẫn quá trình học tập của
HS khi họ tham gia trò chơi gọi là trò chơi dạy học [4].
Bài viết trình bày một số vấn đề lí luận cơ bản về thiết
kế và sử dụng trò chơi kĩ thuật (TCKT) trong dạy học
môn Công nghệ ở trung học phổ thông.
Như vậy, có thể hiểu “trò chơi dạy học là những trò
chơi có nội dung gắn liền với nội dung dạy học, được GV
thiết kế, lựa chọn nhằm sử dụng một cách chủ động vào
quá trình dạy học nhằm tăng tính tương tác, tích cực trong
quá trình dạy học nhằm đạt được mục tiêu dạy học”.
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Một số vấn đề chung
2.1.1. Trò chơi dạy học
26
VJE
Tạp chí Giáo dục, Số 449 (Kì 1 - 3/2019), tr 26-31
* Phân loại trò chơi dạy học:
lai ở trong một tình huống và đánh giá những nhân tố nào
quyết định xác suất lớn nhất xảy ra điều đó.
Hoạt động dạy học trên lớp có thể được chia ra 4 loại
chính, theo đó, theo mục tiêu của từng hoạt động sẽ có 4
nhóm trò chơi chính như sau:
- Học kĩ năng “đánh lạc hướng”: Chỉ một loại năng
lực đánh lạc hướng người khác bằng cách tỏ ra dự định
một hành động này nhưng thực tế lại thực hiện một hành
động khác. Năng lực này là sự mở rộng của năng lực dự
đoán các sự kiện, nó đòi hỏi phải ước định được mình có
thể dùng những cử chỉ biểu đạt nào để đánh bại được các
đối thủ, khiến cho họ phán đoán những sai lầm về những
hoạt động sau đó của mình.
- Nhóm trò chơi dùng trong hoạt động khởi động/xuất
phát/dẫn nhập bài học nhằm tạo hứng thú, tâm thế nhận
thức cho người chơi (HS).
- Nhóm trò chơi dùng trong hoạt động hình thành
kiến thức mới (HS tìm hiểu, lĩnh hội kiến thức bài học).
- Nhóm trò chơi dùng trong thực hành, hệ thống hóa
kiến thức, củng cố ôn tập.
- Học và rèn luyện hành vi tôn trọng luật lệ: là cá
nhân hiểu các luật lệ, quy tắc chi phối hoạt động, tuân
theo luật, tôn trọng những thoả thuận đã nhất trí với nhau
để tránh vi phạm luật và làm theo những gì đã nhất trí.
- Nhóm trò chơi dùng trong vận dụng kiến thức (HS
vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề thực tiễn).
- Học cách làm chủ thái độ đối với thành công và thất
bại: là cá nhântán thành những phản ứng được chấp nhận
về mặt xã hội trước sự thắng và bại. Bất cứ hoạt động nào
hễ có mục đích vươn tới hoặc có đối thủ để chiến thắng,
đều tạo ra những cơ hội tốt để bồi dưỡng thái độ này.
* Chức năng của trò chơi trong quá trình dạy học
- Xây dựng mối quan hệ tập thể: Đó là những trò chơi
được sử dụng để cải thiện mối quan hệ giữa cá nhân với
cá nhân, giữa cá nhân với tập thể. Các thành viên sẽ họp
lại thành nhóm và làm việc theo nhóm.
- Cải thiện kĩ năng tự quản: Thông qua các trò chơi
cho phép người tham gia biết được họ có thể cải thiện kĩ
thuật tự đánh giá bản thân ở chỗ nào. Ở đây, chúng ta chỉ
quan tâm đến việc cải thiện khả năng tổ chức của người
tham gia [5].
- Cải thiện khả năng giao tiếp: Loại trò chơi này được
thiết kế và sử dụng để người chơi thấy được cái họ cần
cải thiện trong khả năng giao tiếp. Khi một chương trình
về kĩ năng giao tiếp người chơi cần phải đảm bảo tất cả
những gì mình đưa ra là đúng và những bản nhận xét là
một phần quan trọng của trò chơi. Lời nhận xét phải cụ
thể và hướng tới những cách cư xử của từng cá nhân khi
giải quyết vấn đề.
2.1.2. Trò chơi kĩ thuật trong dạy học
* Khái niệm:
Qua nghiên cứu các khái niệm về trò chơi và kĩ
thuật, có thể hiểu trò chơi kĩ thuật là một loại trò chơi
mà nội dung, tính chất của hoạt động chơi có liên quan
hoặc thuộc về lĩnh vực kĩ thuật. TCKT đòi hỏi luật chơi
phải tuân theo những nguyên tắc, quy định chặt chẽ của
hoạt động khoa học, kĩ thuật. Mục đích của TCKT là
giúp người chơi nâng cao kiến thức, rèn luyện trí tuệ, kĩ
năng thao tác; đồng thời rèn luyện cho người chơi cả về
phẩm chất như lòng kiên trì, sự tự tin, sự hợp tác, tương
trợ lẫn nhau.
- Phát triển kĩ năng thuyết trình: Bao gồm những trò
chơi có mục đích giúp người chơi phát triển khả năng nói
trước đám đông hay kĩ năng thuyết trình. Trong khi sử
dụng các trò chơi để tăng cường kĩ năng thuyết trình,
người chơi cần chớp thời cơ bằng việc thể hiện cá tính
của mỗi cá nhân trong nhóm bất cứ khi nào có thể.
- Rèn luyện trí nhớ: Các hoạt động đòi hỏi phải tái
hiện trong thời gian ngắn hoặc dài những kinh nghiệm tri
giác, thị giác hoặc thính giác. Trí nhớ được xác định bằng
các trò đố, trong đó phải huy động tri thức từ quá khứ để
giải đáp những câu hỏi đánh đố. Bởi vì trò chơi đố có thể
được xây dựng cho tất cả những lĩnh vực học tập trong
nhà trường, nên có thể sử dụng chúng như những biện
pháp để giúp người chơi nhớ lại tri thức đã học trước đây
và bằng cách đó nâng cao hiệu suất trí nhớ của họ.
Trong dạy học kĩ thuật, đặc biệt dạy học môn Công
nghệ ở phổ thông, các nội dung kiến thức và rèn luyện kĩ
năng kĩ thuật và công nghệ được trình bày một cách
xuyên suốt và có hệ thống. Môn Công nghệ ở trung học
phổ thông phần Công nghiệp gồm có những nội dung
chủ yếu về vẽ kĩ thuật, cơ khí, động cơ đốt trong, kĩ thuật
điện và điện tử. Sử dụng TCKT trong dạy học luôn bám
theo mục đích này.
- Rèn luyện tính sáng tạo: Những phương án khác
nhau của trò chơi thích hợp nhất cho việc kích thích tính
sáng tạo là giải trí bằng đồ hoạ, vẽ tranh, viết truyện, làm
thơ, nghĩ ra các trò đùa, câu đố, mô tả những phát kiến
tưởng tượng...
Vì vậy, “trò chơi kĩ thuật trong dạy học là một loại
trò chơi mà nội dung, tính chất của hoạt động chơi có
các nội dung chơi thuộc lĩnh vực kĩ thuật, bám sát các
nội dung dạy học môn học kĩ thuật và công nghệ”. Mục
- Học kĩ năng phán đoán: Chỉ một loại năng lực đích của TCKT là giúp người chơi rèn luyện, nắm vững
lường trước những hành động có thể xảy ra trong tương và nâng cao kiến thức, phát triển tư duy; rèn luyện cho
27
VJE
Tạp chí Giáo dục, Số 449 (Kì 1 - 3/2019), tr 26-31
người chơi cả về phẩm chất như lòng kiên trì, sự tự tin,
- Mục tiêu, nội dung dạy học: Vì trò chơi dùng trong
kĩ năng làm việc nhóm và tốc độ xử lí tình huống học tập. dạy học nên khi thiết kế trò chơi cần căn cứ vào mục tiêu
dạy học. Từ đó, thiết kế trò chơi nhằm hình thành kiến
thức, củng cố kiến thức, phát triển tư duy hay kĩ năng vận
dụng kiến thức để giải quyết một vấn đề thực tiễn nào đó.
Từ cơ sở này có thể chia ra 4 loại TCKT dựa theo các
mục tiêu cụ thể nêu trên. Mặt khác, trò chơi dùng trong
dạy học nên cũng phải dựa vào nội dung dạy học để thiết
kế trò chơi cho phù hợp.
* Đặc điểm:
- Mang đầy đủ tính chất của trò chơi: TCKT trong
dạy học mang đầy đủ tính chất của trò chơi, nghĩa là loại
hoạt động có qui luật xác định, không chỉ mang tính chất
giải trí mà còn rèn luyện trí tuệ, phẩmchất cho con người.
Đặc trưng của loại hoạt động này là có nhiều hình thức
phong phú, tạo không khí sôi nổi, hấp dẫn rất phù hợp
với tiến trình tổ chức dạy học theo định hướng dạy học
nhằm phát huy tính tích cực của HS.
- Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học: Khi tổ chức hoạt
động chơi, đặc biệt là với TCKT, thường cần phải có
phương tiện, công cụ hỗ trợ. Vì vậy, khi thiết kế TCKT
cần phải căn cứ vào cơ sở vật chất, phương tiện hỗ trợ.
Đối với loại trò chơi vận dụng kiến thức để giải quyết
vấn đề thực tiễn càng cần quan tâm tới yếu tố này.
- Nội dung, cách thức tiến hành gắn với mục tiêu, nội
dung dạy học: TCKT trong dạy học nói riêng hay trò
chơi trong dạy học nói chung được xác định là một nội
dung trong quá trình tổ chức dạy học. Chẳng hạn, nếu
sử dụng trò chơi trong phần củng cố kiến thức, nội dung
và cách thức tiến hành phải đảm bảo qua trò chơi HS
củng cố được kiến thức của bài học một cách tự nhiên
và hứng thú.
- Trình độ và năng lực nhận thức của HS: Trong dạy
học, tính vừa sức luôn luôn được chú ý. Vì thế, khi thiết
kế TCKT cần phải căn cứ vào trình độ và năng lực nhận
thức của HS. Nhờ đó mà trò chơi đảm bảo tính hấp dẫn
và phát huy được vai trò dạy học. Trò chơi quá dễ hoặc
quá khó sẽ không thu hút được HS.
- Thời gian, thời điểm tiến hành được xác định phù
hợp với quá trình dạy học: Quá trình dạy học được thể
hiện qua giáo án của GV, GV cần phải xác định một cách
cụ thể trước hết là thời điểm tiến hành. Việc xác định thời
điểm tùy thuộc vào nội dung và mục đích tiến hành trò
chơi như trò chơi ôn tập bài cũ hoặc trò chơi khởi động,
trò chơi chiếm lĩnh tri thức hay trò chơi củng cố kiến
thức. Trên cơ sở đó, GV xác định thời gian tiến hành trò
chơi trên tổng thể thời gian dạy học.
Ngoài 3 yếu tố chủ yếu trên, khi thiết kế TCKT cũng
cần phải quan tâm tới yếu tố thời lượng để tổ chức hoạt
động chơi.
* Các nguyêntắc xây dựng TCKT dùng trong dạy học:
- Trò chơi phải nhằm góp phần thực hiện mục tiêu
dạy học: Mục tiêu của trò chơi là tạo hứng thú, phát huy
tính tích cực học tập, sáng tạo của HS và nâng cao chất
lượng dạy học. Vì vậy, trò chơi phải đòi hỏi HS huy động
tối đa các giác quan, các thao tác trí tuệ, kĩ năng thực
hành,... trong hoạt động chơi. Qua đó, HS có thể lĩnh hội
kiến thức, củng cố bài học, phát triển tư duy, rèn luyện kĩ
năng vận dụng kiến thức, kĩ năng giải quyết vấn đề.
- Trò chơi phải có nội dung kĩ thuật phù hợp với
người chơi: TCKT trong dạy học mang tính chất riêng
biệt của môn học kĩ thuật, được xây dựng theo tiến trình
học tập của HS. Vì vậy, nội dung của trò chơi phải phù
hợp với đối tượng HS học tập môn học cũng như phù
hợp với tiến trình và nội dung dạy học. Ví dụ, môn Công
nghệ lớp 12 có nội dung kiến thức và các kĩ năng về điện,
điện tử thì trò chơi cũng phải là các trò chơi về những nội
dung này và phù hợp với phân phối chương trình cũng
như tiến trình dạy học môn học.
- Nội dung trò chơi phải gắn với nội dung dạy học:
Vì trò chơi dùng trong dạy học nên nội dung của trò chơi
phải luôn gắn với nội dung dạy học. Nguyên tắc này vừa
đảm bảo tính vừa sức vừa đảm bảo tính thiết thực của trò
chơi. Ngoài ra, trò chơi còn phải là một hoạt động tích
cực hóa hoạt động học tập của HS, tạo cơ hội cho các em
hứng thú, tự nguyện tham gia vào trò chơi, tích cực vận
dụng vốn hiểu biết và năng lực trí tuệ của mình để giải
quyết nhiệm vụ học tập.
- Người chơi phải có kiến thức, kĩ năng nhất định về
kĩ thuật: Trong dạy học môn Công nghệ nói riêng hay
dạy học các môn kĩ thuật nói chung, có rất nhiều khái
niệm, công thức tính toán, thiết bị, máy móc, quy trình
và quá trình kĩ thuật. TCKT có nội dung phản ánh những
kiến thức này; đây cũng là yêu cầu với mục tiêu dạy học
môn học.
- Không ảnh hưởng tới thời lượng dạy học của lớp và
các lớp học khác trong nhà trường: Nguyên tắc này giúp
cho GV thiết kế, lựa chọn trò chơi có lượng thời gianchơi
phù hợp và hoạt động chơi không ồn ào quá mức gây ảnh
hưởng tới các lớp học xung quanh.
2.2. Thiết kế và sử dụng trò chơi kĩ thuật trong dạy học
môn Công nghệ ở trung học phổ thông
- Trò chơi phải đảm bảo tính giáo dục: Trò chơi dùng
trong dạy học phải đảm bảo thực hiện được cả nhiệm vụ
dạy học là trí dục, phát triển và giáo dục. Ngoài truyền
2.2.1. Thiết kế trò chơi kĩ thuật
* Các căn cứ của việc thiết kế TCKT:
28
VJE
Tạp chí Giáo dục, Số 449 (Kì 1 - 3/2019), tr 26-31
đạt kiến thức, phát triển kĩ năng, các hoạt động giáo dục thành một thể thống nhất, tạo hứng thú cho HS, tránh
nói chung trong nhà trường phải chú trọng tới nhiệm vụ hiện tượng nhàm chán trong học tập.
giáo dục đạo đức, thẩm mĩ cho HS. Ngoài ra, trò chơi còn
phải góp phần xây dựng khối đoàn kết tập thể cho HS;
phải kích thích được tính tích cực phấn đấu của mỗi HS
vì thành tích bản thân và vì thành tích đồng đội. Qua đó,
trò chơi góp phần vun đắp cho các em ý thức đoàn kết,
thân ái, tình bạn bè.
- Bước 3: Xây dựng nội dung của trò chơi. Việc đầu
tiên trong bước này là đặt tên trò chơi. Để trò chơi hấp
dẫn, thu hút sự chú ý của HS; quá trình tổ chức hoạt động
chơi được thiết thực, khả thi và có hiệu quả, việc đặt tên
trò chơi cũng khá quan trọng. Têntrò chơi phải ngắn gọn,
hấp dẫn và phải thể hiện được nội dung trò chơi. Tính
mục đích, khả thi của trò chơi một phần được thể hiện
thông qua bước này. Người thiết kế (hoặc lựa chọn, điều
chỉnh) trò chơi phải xây dựng được thể lệ, quy định của
trò chơi, nghiên cứu kĩ cách thức chơi và cách tổ chức trò
* Quy trình thiết kế TCKT dùng trong dạy học:
TCKT dùng trong dạy học không phải là một trò chơi
mới hoàn toàn nhưng cũng chưa được quan tâm nghiên
cứu về thiết kế và sử dụng một cách đầy đủ, có quy trình
khoa học. Dựa theo lí thuyết về trò chơi, đặc điểm của trò chơi, xác định tiến trình của trò chơi, hình thức tổ chức
chơi nói chung và TCKT nói riêng, có thể rút ra quy trình và những điều kiện, phương tiện cần thiết để thực hiện
thiết kế TCKT dùng trong dạy học bao gồm 6 bước chủ
yếu (hình 1):
trò chơi. Sau khi hoàn thành các công việc, người thiết
kế (hoặc lựa chọn, điều chỉnh) trò chơi cần tiến hành soạn
thảo nội dung trò chơi. Nội dung trò chơi là một văn bản
bao gồm: tên trò chơi, hướng dẫn luật chơi, quy định
thưởng phạt khi chơi và có thể cả những điều nhận được
sau khi chơi về khía cạnh học tập.
- Bước 4: Xây dựng cách thức, thời điểm tiến hành
trò chơi. Sau khi đã phân tích nội dung dạy học, xây dựng
trò chơi, GV tiến hành xây dựng cách thức và thời điểm
tiến hành trò chơi. Cách thức tiến hành dựa vào mục tiêu
và nội dung của trò chơi, số HS trong lớp và điều kiện về
thiết bị, môi trường học tập. Thời điểm tiến hành trò chơi
phụ thuộc ý đồ xây dựng trò chơi, mục tiêu cụ thể như
trò chơi trong thời điểm khởi động, trò chơi tìm hiểu kiến
thức, trò chơi củng cố kiến thức cho HS.
- Bước 5: Thử nghiệm trò chơi. Cần chuyển qua tiến
hành thử nghiệm. GV tổ chức thử nghiệm bằng nhiều
cách: xin ý kiến chuyên gia; thử nghiệm trò chơi trong tổ
bộ môn để xin ý kiến. Tất cả những nội dung này cần
được tiến hành đầy đủ về nội dung, cách thức tiến hành,
kết quả đạt được khi so sánh với mục tiêu đã đề ra trong
khoảng thời gian chính xác. Kết quả có thể có hai khả
năng: trò chơi đạt yêu cầu có thể sử dụng trong dạy học;
trò chơi không đạt yêu cầu, GV cần quay trở lại bước 3
để tiến hành hiệu chỉnh, xây dựng lại.
Hình 1. Quy trình thiết kế TCKT dùng trong dạy học
- Bước 1: Xác định mục tiêucủatrò chơi. Đây là bước
quan trọng nhất, có tính chất quyết định tới sự thành bại
của trò chơi. Bởi trò chơi dạy học phải được thiết kế, lựa
chọn sao cho đạt được mục tiêu dạy học. Như trên đã
trình bày, người thiết kế, lựa chọn TCKT phải xác định
rõ mục đích trò chơi nhằm hình thành kiến thức, củng cố
kiến thức, phát triển tư duy hay kĩ năng vận dụng kiến
thức để giải quyết một vấn đề thực tiễn nào đó. Càng xác
định được mục đích cụ thể thì trò chơi càng dễ thực hiện
được mục đích dạy học. Và một điều tất yếu là nội dung
trò chơi phải gắn với nội dung dạy học.
- Bước 6: Tiến hành sử dụng trong dạy học.
2.2.2. Sử dụng trò chơi kĩ thuật trong dạy học
* Sử dụng TCKT trong giờ học trên lớp:
- Bước 2: Phân tích nội dung dạy học. Đây là bước
tiếptheo, việc phântích nội dung của bài dạy cụthể nhằm
xác định tỉ lệ kiến thức tương ứng với thời gian tiến hành
dạy học trên cơ sở giáo án thường soạn. GV cần xác định
nội dung kiến thức và kĩ năng của bài dạy, tính toán
những phương án dạy học và những điểm chốt kiến thức.
Trên cơ sở đó xác định trò chơi và những yếu tố cần thiết
sao cho trò chơi và các nội dung dạy học được gắn kết
Để việc sử dụng TCKT đạt mục đích, hiệu quả như
mong muốn, GV phải chú ý làm tốt tất cả các khâu từ
thiết kế hoặc lựa chọn và chỉnh sửa trò chơi đến cách thức
sử dụng chúng trong quá trình dạy học. Việc lạm dụng
trò chơi đôi khi gây phản tác dụng của trò chơi, khiến HS
mất tập trung vào nội dung chính cần học tập, rèn luyện.
Vì vậy, bước chuẩn bị trò chơi trong dạy học cần được
29
VJE
Tạp chí Giáo dục, Số 449 (Kì 1 - 3/2019), tr 26-31
thực hiện cẩn thận, có cân nhắc, trù liệu sao cho đảm bảo
tính hấp dẫn, khả thi và hiệu quả.
+ Công bố trò chơi. Căn cứ nội dung dạy học và bối
cảnh cụ thể, GV công bố trò chơi; giới thiệu tên trò chơi;
phổ biến thể lệ, quy định của trò chơi; tuyên bố thưởng
phạt của trò chơi và giao phương tiện, thiết bị phục vụ
cho trò chơi. Việc tạo hứng thú cho HS phụ thuộc vào
nghệ thuật sư phạm của GV khi công bố trò chơi. Nếu
không làm tốt khâu này, HS có thể không hứng thú,
TCKT rất đa dạng, thời điểm sử dụng cũng không
chịu sự ràng buộc chặt chẽ nên mỗi trò chơi có thể sử
dụng theo những cách khác nhau. Tuy vậy, một cách khái
quát, việc sử dụng TCKT trong dạy học vẫn thường được
tiến hành gồm 3 bước (hình 2):
- Bước 1: Chuẩn bị:
không hiểu thể lệ trò chơi, dễ phạm luật, thất bại dẫn đến
chán nản, buông xuôi.
+ Lựa chọn trò chơi. Khi chuẩn bị bài lên lớp, căn cứ
vào nội dung bài dạy và những trò chơi đã có sẵn thuộc
nội dung của bài, GV lựa chọn trò chơi phù hợp để có thể
sử dụng khi dạy học. Trong trường hợp không có sẵn trò
chơi, GV có thể căn cứ vào mục tiêu, nội dung của bài để
xây dựng trò chơi phù hợp. Cách thiết kế, xây dựng
TCKT dựa theo quy trình như đã trình bày.
+ Tổ chức hoạt động chơi. Tùy vào độ khó của trò
chơi, trình độ của HS và bối cảnh cụ thể mà GV có những
gợi ý, hỗ trợ, hướng dẫn phù hợp, kịp thời. Sự gợi ý,
hướng dẫn đảm bảo vừa đủ để HS huy động tối đa vốn
kiến thức, tích cực suy nghĩ, tìm cách lập luận logic để
giải quyết; đồng thời tránh được sự bi quan, chán nản khi
bị rơi vào tình trạng bế tắc. Đây cũng chính là điều kiện
để GV thể hiện được nghệ thuật dạy học của mình.
+ Phân tích trò chơi, xác định thời điểm sử dụng: Đây
là công việc xem xét, dự kiến trò chơi này nhằm mục
đích gì, có thể sử dụng vào lúc nào, điều kiện để tổ chức
chơi trên lớp đã đảm bảo chưa; khi chơi có cần hỗ trợ gì
không...
+ Kết thúc: đánh giá kết quả, nhận xét. Bên cạnh đánh
giá, nhận xét về tinh thần, thái độ, trình độ giải quyết vấn
đề của HS, GV cần giúp HS rút ra được những bổ ích gì
về kiến thức, kĩ năng, về phương pháp giải quyết vấn đề.
+ Soạn bài: Khi soạn bài, GV cần dự kiến thời điểm
đưa ra trò chơi, dự kiến HS có thể sẽ gặp những khó khăn
gì trong quá trình chơi, GV có thể phải gợi ý những điểm
nào; có cần chuẩn bị những phương tiện hỗ trợ nào
không, nếu có thì sẽ sử dụng như thế nào...
- Bước 3: Rút kinh nghiệm:
+ Đánh giá kết quả công việc đã tiến hành. Công việc
này được tiến hành sau giờ lên lớp, GV kiểm nghiệm lại
tất cả các khâu, từ việc chọn, xây dựng trò chơi, chuẩn bị
giáo án cho tới việc tổ chức HS tham gia trò chơi và cả
kết quả mang lại cho HS sau khi chơi...
+ Chuẩn bị phương tiện hỗ trợ (nếu cần). Căn cứ theo
dự kiến khi soạn giáo án, GV chuẩn bị cơ sở vật chất,
phương tiện hỗ trợ cho quá trình tổ chức hoạt động chơi.
Đối với TCKT, đôi khi phương tiện hỗ trợ sẽ quyết định
đến thành bại của việc tổ chức trò chơi.
+ Sau khi xem xét tất cả các công việc đã thực hiện,
những điều cần điều chỉnh, GV tiến hành điều chỉnh nội
dung trò chơi, phương tiện hỗ trợ và quá trình sử dụng
trò chơi (nếu thấy cần). Cuối cùng là xem xét những gì
cần rút kinh nghiệm cho lần sử dụng sau.
- Bước 2: Thực hiện:
30
VJE
Tạp chí Giáo dục, Số 449 (Kì 1 - 3/2019), tr 26-31
* Sử dụng TCKT ngoài giờ học trên lớp: Cũng như [9] Nguyễn Kim Chuyên (2012). Xây dựng và sử dụng
các loại trò chơi khác, TCKT cũng có loại được sử dụng
ngoài giờ lên lớp. Mục đích chủ yếu của loại trò chơi này
là ngoài tạo hứng thú học tập môn Công nghệ, trò chơi
còn nhằm giúp HS vận dụng kiến thức đã học để giải
quyết một vấn đề thực tiễn. Loại hình chủ yếu của loại
trò chơi này là dưới dạng đề tài, dự án kĩ thuật. Các cuộc
thi Robocon, thi khoa học kĩ thuật, thi theo chủ đề giáo
dục STEM,... thuộc loại trò chơi này. Do mục đích, tính
chất và quy mô của trò chơi loại này nên các TCKT ngoài
giờ lên lớp có những đặc thù riêng của nó. Việc thiết kế
trò chơi, tổ chức hướng dẫn chơi, thưởng phạt của trò
chơi cũng có những điểm khác biệt đáng kể.
trò chơi dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động học
tập của sinh viên sư phạm trong dạy học môn Giáo
dục học ở Trường Đại học Đồng Tháp. Đề tài
nghiên cứu khoa học và công nghệ cấp cơ sở, mã số
CS2011.01.41, Trường Đại học Đồng Tháp.
MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO...
(Tiếp theo trang 11)
đúng đắn và chuẩn xác, phù hợp với đòi hỏi của quân đội,
nhà trường cũng như của xã hội. Bởi lẽ, nhờ có pháp luật,
con người được tham gia vào các quyền và nghĩa vụ,
được các cơ quan nhà nước bảo đảm, bảo vệ các quyền
và lợi ích hợp pháp của mình cũng như các quyền tự do,
bình đẳng trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật.
3. Kết luận
Qua nghiên cứu một số lí luận cơ bản về việc xây
dựng và sử dụng TCKT trong dạy học môn Công nghệ -
phần công nghiệp ở trung học phổ thông, có thể thấy trò
chơi dùng trong dạy học tăng hứng thú nhận thức, tích
cực hóa hoạt động học tập của HS, phát triển tư duy, tăng
tính hợp tác,... cho HS. Trò chơi dùng trong dạy học
Công nghệ là những trò chơi đề cập, liên quan đến kiến
thức môn học, đến lĩnh vực kĩ thuật, được gọi là TCKT.
Thiết kế được hệ thống TCKT và sử dụng chúng trong
dạy học Công nghệ sẽ là một biện pháp hữu hiệu nâng
cao chất lượng dạy học môn học.
3. Kết luận
Trong điều kiện yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa, công tác phổ biến, giáo dục pháp
luật lại càng đóng vai trò quan trọng, làm “cầu nối” để
đưa các chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước
đi vào cuộc sống. Tại Trường Đại học Chính trị - Bộ
Quốc phòng, công tác này luôn được đề cao thực hiện;
để thực hiện nhiệm vụ này, đòi hỏi phải có lực lượng ở
mọi nơi, mọi lúc với trình độ, nănglực pháplí vững vàng;
cùng với kế hoạch thực hiện mang tính thường xuyên,
toàn diện; đồng bộ và tích cực.
Tài liệu tham khảo
[1] Nguyễn Ánh Tuyết (2000). Trò chơi trẻ em. NXB
Phụ nữ.
Tài liệu tham khảo
[2] A. X. Xôrokina - E. G. Baturina (1970). Những trò
chơi có luật trong trường mẫu giáo. Trường Cao
đẳng Sư phạm mẫu giáo Trung ương 3 TP. Hồ Chí
Minh.
[1] Bộ Quốc phòng (2017). Báo cáo kết quả công tác
phổ biến giáo dục pháp luật năm 2017 và phương
hướng, nhiệm vụ trọng tâm năm 2018. Hà Nội.
[2] C. Mác và Ph. Ăngghen (1995). Tuyển tập (tập 1).
NXB. Chính trị Quốc gia - Sự thật.
[3] Nguyễn Ngọc Trâm (2003). Thiết kế và sử dụng trò
chơi học tập nhằm phát triểnkhả năng khái quát hóa
của trẻ mẫu giáo lớn. Luận án tiến sĩ Giáo dục, Viện
Khoa học Giáo dục Việt Nam.
[3] C.Mác và Ph. Ăngghen (1995). Toàn tập, (tập 20).
NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật.
[4] Đảng Cộng sản Việt Nam (2016). Văn kiện Đại hội
đại biểu toàn quốc lần thứ XII. Văn phòng Trung
ương Đảng.
[4] Đặng Thành Hưng (2002). Dạy học hiện đại - Lí
luận, biện pháp, kĩ thuật. NXB Đại học Quốc gia
Hà Nội.
[5] Trường Sĩ quan Chính trị (2017). Báo cáo kết quả
[5] A.N. Leonchiep (1980). Sự phát triển tâm lí của trẻ
em. Trường Cao đẳng Sư phạm mẫu giáo Trung
ương 3 TP. Hồ Chí Minh.
công tác phổ biến giáo dục pháp luật năm 2017.
[6] Võ Khánh Vinh (2012). Xã hội học pháp luật -
những vấn đề cơ bản. NXB Khoa học xã hội.
[6] Fiona Carmichael (Người dịch: Phạm Văn Minh)
(2016). Nhập môn Lí thuyết trò chơi. NXB Hồng
Đức.
[7] Ban Chấp hành Trung ương (2013). Nghị quyết số
29-NQ/TW ngày 4/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn
diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công
nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập
quốc tế.
[7] Robert Fisher (2003). Dạy trẻ học. Dự án Việt - Bỉ.
[8] Vũ Minh Hồng (1980). Trò chơi học tập. NXB Giáo
dục.
31
6 trang
16/04/2022
3660
Bạn đang xem tài liệu "Một số vấn đề lí luận về thiết kế và sử dụng trò chơi kĩ thuật trong dạy học môn Công nghệ ở Trung học phổ thông", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- mot_so_van_de_li_luan_ve_thiet_ke_va_su_dung_tro_choi_ki_thu.pdf
