Giới thiệu một số trò chơi dân gian có lời đồng dao dân tộc Thái phát triển hứng thú nhận thức cho trẻ 5-6 tuổi

Download

TẠP CHÍ KHOA HỌC

Khoa học Xã hội, Số 11 (12/2017) tr. 18 - 25

GIỚI THIỆU MỘT SỐ TRÕ CHƠI DÂN GIAN CÓ LỜI ĐỒNG DAO

DÂN TỘC THÁI PHÁT TRIỂN HỨNG THÖ NHẬN THỨC

CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI

Lƣờng Thị Định³

Trường Đại học Tây Bắc

Tóm tắt: Trò chơi dân gian màu sắc phong phú, chủng loại đa dạng, là “người bạn tốt” của các bạn nhỏ.

Nhưng theo sự phát triển của thời đại, trò chơi dân gian bị trò chơi cao cấp, trò chơi điện tử thay tế. Ham chơi là

đặc tính thiên bẩm của trẻ. Vì thế ở trường mầm non cần tổ chức các trò chơi dân gian, tiến hành dạy mà chơi, để

trò chơi đi vào các hoạt động trong một ngày của trẻ, để trẻ thể nghiệm trò chơi trong đời sống, thể nghiệm sự vui

vẻ của trò chơi. Trong bài viết này, tác giả muốn giới thiệu một số trò chơi dân gian có lời đồng dao dân tộc Thái -

những trò chơi “trời cho” dân gian truyền thống đơn giản, những đồ vật dung dị, cỏ cây bình dị, những con vật

gần gũi với cuộc sống thường ngày của những trẻ em người dân tộc Thái nhưng giúp trẻ được thỏa mãn nhu cầu

chơi và đạt được kết quả là trẻ hứng thú để nhận thức thế giới xung quanh một cách tự nhiên nhất.

Từ khóa: Trò chơi dân gian, trò chơi dân gian dân tộc Thái, hứng thú nhận thức

1. Một số vấn đề cơ bản về trò chơi dân gian có lời đồng dao của dân tộc Thái

và phát triển hứng thú nhận thức cho trẻ 5 - 6 tuổi

1.1. Trò chơi dân gian và trò chơi dân gian có lời đồng dao của dân tộc Thái

Trò chơi dân gian là một trong những hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian, phản ánh

phong phú, sinh động mối quan hệ của con ngƣời đối với thiên nhiên và xã hội. Trò chơi dân

gian Việt Nam gắn liền với truyền thống văn hóa của cộng đồng ngƣời Việt Nam gắn liền và

hoàn thiện cùng với lịch sử dân tộc Việt Nam [3].

Trò chơi dân gian dân tộc Thái là một bộ phận của trò chơi dân gian dân tộc thiểu số,

đó là những trò vui có lời hoặc không có lời, diễn ra trong một khoảng thời gian, không gian

nhất định, có luật chơi, có tính nhạc, tính biểu diễn, sáng tạo và thi tài nhằm mang lại sự sảng

khoái về tinh thần và hiểu biết về văn hóa của một thời.

Hình thức giáo dục của dân tộc Thái mang tính dân gian, truyền miệng cổ truyền, lấy

gia đình làm đơn vị giáo dục. Ngƣời già có trách nhiệm dạy bảo con cháu, ngƣời biết chữ dạy

cho ngƣời không biết chữ, dựa trên tính trực giác của đối tƣợng, với phƣơng châm kiên trì,

mềm dẻo, ngọt ngào bùi tai, dạy mọi lúc mọi nơi. Nội dung giáo dục trẻ gọi là “Quam bók

lếch nọi” bao gồm tiếng ru, tiếng dỗ, lời vỗ về, lời chơi trẻ (đồng dao - quam ỉn lếch nọi),

truyên kể, ca dao… [2].

Trò chơi dân gian với những lời đồng dao là một trong những phƣơng thức giáo dục cổ

truyền của ngƣời Thái cổ. Một bài đồng dao Thái đầy đủ gồm có lời ca, văn vần, một giai điệu

nhạc hát lên lời ca đó. Thông qua bài đồng dao, trẻ tiếp nhận thơ ca, âm nhạc, trò chơi dân

tộc, nên có tác dụng giáo dục, kích thích tài năng sáng tạo nghệ thuật của đồng dao với trẻ em

là rất lớn. Hơn thế nữa những bài đồng dao trong trò chơi thƣờng ngắn gọn, dễ thuộc, dễ nhớ

³Ngày nhận bài: 6/3/2017. Ngày nhận đăng: 20/7/2017

Liên lạc: Lƣờng Thị Định, e - mail: luongthidinh@gmail.com

và chứa đựng nhiều tri thức đơn giản phù hợp với đặc điểm tâm lí của trẻ thơ nên đồng dao

góp phần mở rộng những hiểu biết của trẻ về thế giới xung quanh, giúp trẻ học hỏi và tìm hiểu

về môi trƣờng xung quanh… Ví dụ với thiên nhiên có các bài “Gọi nắng”, “Gọi gió”, “Gọi

mƣa”, “Gọi sao”… Về động vật có các bài “Gõ ve sầu”, “Nhắn bƣơm bƣớm”, “Hỏi rắn”; Các

bài vè trái cây giúp trẻ nhận biết về đặc điểm, hƣơng vị của các loại quả….

1.2. Đặc điểm hứng thú nhận thức của trẻ mầm non

Đối với trẻ em, hứng thú đƣợc hình thành khá sớm. Nó đƣợc nảy sinh từ sự hấp dẫn của

sự vật hiện tƣợng xung quanh và từ nhu cầu hiểu biết của trẻ. Ban đầu nó biểu hiện dƣới hình

thức một trạng thái phấn chấn, vui thích khiến cho trẻ nhƣ bị thu hút vào đối tƣợng đó. Ngay

từ những tháng đầu, đứa trẻ đã bị những vật có sắc màu sặc sỡ sáng chói hoặc những âm

thanh và chuyển động của đối tƣợng hấp dẫn, không rời mắt khỏi những vật này và thích đƣợc

tiếp xúc với chúng. Những phản xạ định hƣớng ban đầu đó đƣợc hình thành xuất phát từ hứng

thú trƣớc đối tƣợng, nó gây ra một kích thích mạnh tạo ra những ngạc nhiên, hấp dẫn đối với

trẻ. Sự tập trung vào đối tƣợng do sự hấp dẫn về tình cảm chỉ là sự “gắn bó” với tri giác, nên

còn mang tính nhất thời, gọi là “tiền hứng thú”.

Ở lứa tuổi mẫu giáo, trẻ em bắt đầu có hứng thú thật sự, tức là một thái độ tƣơng đối

bền vững với một đối tƣợng nào đó, có khả năng hấp dẫn về mặt tình cảm và đƣợc điều chỉnh

bởi biểu tƣợng của nó. Đó là sự hứng thú nhận thức. Lúc này trẻ rất muốn khám phá thế giới

xung quanh thể hiện qua hàng ngàn câu hỏi: Cái gì? Ở đâu? Thế nào? Để làm gì?... Khi đƣợc

tiếp xúc, thao tác với đối tƣợng khám phá ra những điều mới mẻ từ đó trẻ càng mong muốn đi

sâu vào tìm hiểu đối tƣợng. Chính vì thế đối tƣợng đã tạo ra hứng thú và duy trì hứng thú cho

trẻ. Nhƣng nguyên nhân gây hứng thú ở trẻ thƣờng dừng lại ở mức độ đơn giản và có tính

hình thức.

Trẻ càng lớn khả năng duy trì hình thức càng cao. Theo PGS. TS. Nguyễn Thị Ánh

Tuyết “Thƣờng thì sự hứng thú đối với đối tƣợng nào đó xuất hiện nhanh chóng ở trẻ cũng lại

biết mất và liền đƣợc thay thế bằng một hứng thú” [6,7]. Tuy vậy, sự hấp dẫn của đối tƣợng

chỉ dừng lại ở những dấu hiệu bên ngoài nhƣ: Màu sắc, sự di chuyển, âm thanh phát ra,… mà

chƣa có khả năng để nhận ra sự hấp dẫn về bản chất đối tƣợng. Trẻ thƣờng không có hứng thú

vào một hoạt động đơn điệu và ít hấp dẫn, trong khi đó trong quá trình vui chơi hay hoạt động

với một đối tƣợng nào đó có tính chất sáng tạo mang màu sắc cảm xúc lại lôi cuốn sự chú ý

của trẻ, và trẻ có thể say mê hoạt động với thời gian khá dài.

Đối với trẻ 5 - 6 tuổi, những cấu tạo tâm lý đặc trƣng của con ngƣời đã có những bƣớc

phát triển mạnh và đang đƣợc dần hoàn thiện. Do vậy, hứng thú của trẻ ở độ tuổi này có một

số nét khác biệt so với độ tuổi trƣớc. Nếu nhƣ trẻ nhỏ không quan tâm đến kết quả hoạt động

chỉ hứng thú đến quá trình hành động thì trẻ 5 - 6 tuổi đã có sự chuyển biến rõ nét, trẻ không

chỉ hứng thú trong quá trình thực hiện mà còn hứng thú với kết quả đạt đƣợc. Trẻ hứng thú

với hoạt động với đối tƣợng bản thân đối tƣợng hấp dẫn và ở mức cao hơn, trẻ đã hiểu đƣợc ý

nghĩa của hoạt động. Vì thế, khi tiếp xúc với đối tƣợng, trẻ không chỉ hứng thú với các đặc

điểm bề ngoài, mà còn hứng thú với đặc điểm bên trong (tính chất, các mối quan hệ của đối

tƣợng…) nhờ đó hứng thú của trẻ đƣợc duy trì lâu.

Tóm lại, hứng thú của trẻ mẫu giáo xuất hiện trƣớc hết do bản thân đối tƣợng gây ra sự

thích thú cho trẻ rồi dần dần trẻ mới nhận ra ý nghĩa của nó với cuộc sống, tức là trƣớc hết đối

tƣợng phải hấp dẫn về mặt tình cảm. Hứng thú của trẻ dễ xuất hiện những lại khó bền vững, vì

thế nhiệm vụ của giáo viên mầm non không chỉ tạo ra hứng thú mà cần biết duy trì hứng thú

cho trẻ.

1.3. Trò chơi dân gian có lời đồng dao dân tộc Thái với sự phát triển hứng thú nhận thức

của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi

Trong sự nghiệp đổi mới giáo dục, việc giáo dục trẻ phải xuất phát từ nhu cầu, hứng thú

của trẻ để thiết kế những hoạt động giáo dục có hiệu quả, linh hoạt, thích hợp là một trong

những khuynh hƣớng của tƣ tƣởng đổi mới của giáo dục mầm non hiện nay. Bởi hứng thú tạo

ra cho trẻ một trạng thái xúc cảm dễ chịu, thoải mái, say mê, phấn khởi trong hoạt động động,

kích thích đứa trẻ chú ý cao độ vào hoạt động. Nó không chỉ làm nảy sinh khát vọng hành

động, thúc đẩy trẻ sáng tạo hoạt động và còn là động lực thúc đẩy, phát triển trí tuệ, hoàn hiện

nhân cách của trẻ. Chính vì vậy, khi đƣợc hoạt động phù hợp với niềm say mê hứng thú của

mình, dù có phải vƣợt qua nhiều thử thách, đứa trẻ vẫn cảm thấy thoải mái dù kết quả cao hay

không nhƣ ý muốn.

Mặt khác, hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo của lứa tuổi mẫu giáo, nó tạo ra

những biến đổi về chất trong quá trình chơi của trẻ, có ảnh hƣởng mang tính quyết định đến

sự hình thành và phát triển nhân cách của trẻ, là tiền đề cho hoạt động học tập sau này ở lứa

tuổi tiểu học của trẻ. Lứa tuổi mẫu giáo là thời kỳ tính ham hiểu biết phát triển mạnh, tất cả

những gì xung quanh trẻ đều mới mẻ và muốn khám phá ngay để thoả mãn sự hiếu kỳ của trẻ.

Trò chơi dân gian không chỉ tích lũy những hiểu biết về văn hóa phong phú, cắt lớp đƣợc giá

trị đời sống và diện mạo tinh thần của các dân tộc, hơn nữa nó còn thể hiện tính hứng thú, tính

phủ cập, tính thuận lợi, tính giải trí, tính giáo dục, tính địa phƣơng… có giá trị lớn đối với trẻ

độ tuổi mầm non

Trò chơi nói chung và trò chơi dân gian nói riêng có nội dung sinh động, đề tài phong

phú, hình thức linh hoạt, đa dạng, đơn giản, dễ học và không hạn chế bởi thời gian, không

gian, số ngƣời, chất liệu… Có những trò chơi, chỉ cần cùng bạn bè đọc to bài đồng dao đã có

thể thỏa mãn tâm lí và hứng thú của trẻ thích chơi, thích động, thích mô phỏng và thích vui vẻ

của trẻ em. Ví dụ trong trò chơi: “Nhắn bƣơm bƣớm” trẻ đọc to bài đồng dao: “Bƣớm xanh về

đây dăng dây/Bƣớm đỏ ơi, trẩy quân/Bƣớm hoa ơi, về đậu nơi cát ẩm…” và ngồi chờ những

dây bƣớm bay qua để bắt và tin rằng những lời đồng dao có ý nghĩa phù chú gọi bƣớm về nơi

các em ngồi.

Trò chơi dân gian là một phƣơng tiện giúp đứa trẻ chiếm lĩnh thế giới mới lạ đó. Khi

tham gia trò chơi dân gian là trẻ đƣợc trải nghiệm sự hứng thú đó với chất liệu trò chơi dân

gian rất gần gũi. Ví dụ: Khi tham gia trò chơi “vè trái cây” - một trò chơi liên quan đến kiến

thức về các loại quả đặc trƣng của miền núi Tây Bắc (16 loại quả) trẻ có thể khám phá đƣợc

trong một trò chơi đầy hứng thú với những câu hỏi miêu tả đặc điểm của từng loại quả nhƣ:

Quả từng chùm quả gì? Quả leo dây quả gì? Quả có gân quả gì? Quả thành sừng quả gì ?....

thì đội bạn phải rất nhanh chóng tránh không bị nhầm và líu lƣỡi…

Ƣu thế độc đáo của tính tự phát, tính hứng thú, tính dân tộc, tính sinh hoạt, tính đơn

giản… trong trò chơi dân gian dân tộc Thái có thể dẫn đến hứng thú cho trẻ, đem đến những

niềm vui đơn giản, trực tiếp, trò chơi dân gian càng có thể khiến trẻ cảm nhận đƣợc niềm vui

mà thế giới đại tự nhiên đem lại, cảm nhận đƣợc tiết tấu của cuộc sống, những vật đơn giản

đem lại. Ví dụ: Trò chơi “xin ăn dƣa” khi chơi trẻ rất hứng thú đặt câu hỏi xin ăn dƣa nhƣ:

Cho ăn dƣa với nào còn trẻ đóng vai dƣa cũng thích thú khi trả lời những câu hỏi để từ chối

ngƣời xin ăn dƣa: “dƣa mới trông”. Cho ăn dƣa với nào - dƣa mới nứt hạt/ Nứt thế nào? - Mới

ra lá/Lá làm sao? - Mới ra lá giả… Trong trò chơi này trẻ trải nghiệm trực tiếp sự hứng thú

với vai chơi của mình và kết quả là trẻ nắm đƣợc đặc điểm sinh trƣởng của cây dƣa.

Thực tế cho thấy, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật đã tạo nên những sự

thay đổi lớn trong nền kinh tế và đời sống văn hoá xã hội. Sự giao thoa và biến đổi của không

gian văn hoá đã dẫn đến những thay đổi khá rõ trong nhiều nét tâm lí và tính cách của con

ngƣời của kỉ nguyên công nghệ, đặc biệt là thế hệ trẻ. Đối với trẻ mầm non, thì ngoài môi

trƣờng gia đình và nhà trƣờng thì những hoạt động vui chơi tập thể và các trò chơi dân gian là

rất ít, đặc biệt là các trẻ em thành phố. Trẻ em ngày nay rất thông minh nhanh nhạy trong các

hoạt động học tập của mình nhƣng có vẻ lạnh lùng hơn, ít giao tiếp hơn, ít chia sẻ, ít cảm

thông… hay có thể nói sự gắn kết cộng đồng dƣờng nhƣ đang mờ nhạt đi, điều này ảnh hƣởng

không ít đến sự hoàn thiện nhân cách trẻ trong tƣơng lai, cũng có nghĩa không thể đáp ứng

đƣợc yêu cầu của nguồn nhân lực trong tƣơng lai.

Do nhận thức đƣợc vai trò của văn hoá, giáo dục là yếu tố quan trọng tác động mạnh mẽ

tới sự phát triển của nền kinh tế xã hội trong những năm gần đây, ngành giáo dục cũng đã có

những đầu tƣ nghiên cứu cải tiến các trò chơi dân gian phù hợp với xã hội hiện đại, các giải

pháp để nâng cao chất lƣợng giáo dục, đƣa nội dung trò chơi dân gian vào trong chƣơng trình

giáo dục mầm non trong hoạt động giáo dục hàng ngày của trẻ và trong các buổi lễ hội của

nhà trƣờng. Những trò chơi dân gian này, cho dù đƣợc tổ chức ở nhà trƣờng hay trong cộng

đồng dân cƣ vào thời điểm thích hợp đều không chỉ là những hoạt động giải trí, vui vẻ, sôi

nổi, tạo tâm thế thoải mái, sảng khoái, giúp trẻ xích lại gần nhau hơn, không chỉ vậy việc tổ

chức trò chơi dân gian cho trẻ còn là môi trƣờng giáo dục toàn diện để phát triển các mặt năng

lực, tƣ duy, nhận thức, hành động và đặc biệt góp phần hoàn thiện những tính cách tốt đẹp

cho trẻ trong ứng xử cộng đồng.

Ngay từ thủa ấu thơ, những trò chơi dân gian bình dị luôn là môi trƣờng hình thành và

gắn kết các hoạt động tập thể, cộng đồng và quan trọng hơn cả nó cũng chính là môi trƣờng lƣu

giữ và trao truyền các giá trị văn hoá độc đáo mà cha, ông ta biết bao đời để lại. Một nắm bùn,

một chiếc lá, một hòn sỏi, một mảnh gỗ,… những thứ đơn giản và gần gũi với trẻ lại có thể trở

thành những trò chơi độc đáo đầy hấp dẫn và hứng thú với trẻ. Do vậy, trẻ em không chỉ đƣợc

học tập mà cũng cần phải đƣợc vui chơi qua các dạng hoạt động tập thể phong phú và đa dạng.

Bởi hoạt động vui chơi chính là quá trình trải nghiệm cuộc sống của trẻ, mỗi một trò chơi là một

trải nghiệm về một nội dung trong cuộc sống thƣờng ngày - một trải nghiệm tâm lí về trò chơi

đó, củng cố các kiến thức, kỹ năng sống, kỹ năng làm việc trong cộng đồng sau này cho trẻ.

Nhƣ vậy, có thể khẳng định rằng: Không chỉ trong xã hội truyền thống mà ngay cả trẻ

em trong xã hội hiện đại cũng cần và rất cần phải đƣợc nuôi dƣỡng, bồi đắp đời sống tinh thần

bằng những trò chơi - trời cho thông qua phƣơng thức “học mà chơi - chơi mà học” sinh động

và hấp dẫn này. Trò chơi dân gian nói chung và trò chơi dân gian dân tộc Thái nói riêng là

một phƣơng tiện có ý nghĩa và hiệu quả để phát triển hứng thú nhận thức cho trẻ mẫu giáo để

giúp trẻ phát triển một cách hài hòa, toàn diện nhƣ mục tiêu giáo dục đã đặt ra mà còn tạo tiền

đề phát triển tài năng cho trẻ, nâng cao năng lực, bồi dƣỡng nhân tài cho những chủ nhân

tƣơng lai của đất nƣớc.

2. Giới thiệu một số trò chơi dân gian có lời đồng dao dân tộc Thái phát triển hứng thú

nhận thức cho trẻ 5 - 6 tuổi

Trò chơi dân gian màu sắc phong phú, chủng loại đa dạng, là “ngƣời bạn tốt” của các

bạn nhỏ. Nhƣng theo sự phát triển của thời đại, trò chơi dân gian bị trò chơi cao cấp, trò chơi

điện tử thay tế. Ham chơi là đặc tính thiên bẩm của trẻ. Vì thế ở trƣờng mầm non cần tổ chức

các trò chơi dân gian, tiến hành dạy mà chơi, để trò chơi đi vào các hoạt động trong một ngày

của trẻ, để trẻ thể nghiệm trò chơi trong đời sống, thể nghiệm sự vui vẻ của trò chơi. Trong

kho tàng trò chơi dân gian có lời đồng dao của dân tộc Thái, tác giả đã sƣu tầm và lựa chọn

đƣợc một số trò chơi nhằm phát triển hứng thú nhận thức trong hoạt động khám phá khoa học

về thế giới thực vật, động vật và hiện tƣợng tự nhiên của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi sau:

1 - Gõ ve sầu

Lời đồng dao:

Ve sầu hoa

Sừng cong vểnh

Con em không về, con anh về nhé

Trời mƣa mặc áo hoa sặc sỡ, bay về

Trời nắng mặc áo the bay xuống

Xuống uống nƣớc mỏ Nát

Xuống uống nƣớc mỏ Lƣơng

Về lƣợn vòng cột phơi, cột sàn tao nhé

Cách chơi: Các em lấy một cành cây tƣơi buộc vào cọc sào phơi ngoài sàn. Sau đó lấy

nƣớc vẩy ƣớt đẫm lá cây nhẵn láng để làm cho chúng phản chiếu ánh trăng. Các em lấy thanh

tre gõ vào cọc sào phơi theo nhịp bài hát và hát bài hát này nhiều lần. Ve sầu theo tiếng động

và hơi ẩm bay đến đậu vào cành cây cho các em bắt [4].

2 - Nhắn bươm bướm

Lời đồng dao:

Bƣớm xanh về đây dăng dây

Bƣớm đỏ ơi, trẩy quân

Bƣớm hoa ơi, về đậu nơi cát ẩm

Hãy nghỉ chân ăn trầu cháu têm đã nào

Rồi lại liệu trẩy quân bầy, quân lũ

Thôi!

Bƣớm đẹp của tôi bay mất rồi

Bay đi thì nhắn bố bƣớm, bƣớm mẹ về nhé

Bố mẹ bƣớm không về

Thì bƣớm đẹp quay lại cùng cháu nhé!

Cách chơi: Bƣơm bƣớm là loại thức ăn và vị thuốc quý của đồng bào. Vào tháng 3 - 4

dƣơng lịch, bƣớm nở bay thành những dây dài hàng vạn con. Khi gặp nơi đất ẩm, bƣớm

thƣờng hay đậu xuống thành từng đám sặc sỡ để hút nƣớc. Vào dịp này, các em cầm vợt đi

bắt bƣớm. Trẻ hát bài hát và ngồi chờ những dây bƣớm bay qua để bắt và tin rằng bài hát có ý

nghĩa phù chú để gọi bƣớm về nơi các em ngồi [4].

3 - Hỏi rắn

Lời đồng dao:

Rắn gì thế? Rắn ráo trắng

Rắn gì thế? Rắn ráo nâu

Kiếm gì ăn? Kiếm nhái ăn

Nhái gì? Nhái bén

Đớp đƣợc đớp thử xem

Cách chơi: Nhiều em ôm lƣng nhau làm dây nhái. Một em làm rắn. Em ở đầu dây hỏi.

Em làm rắn trả lời và lừa em nhái ở cuối dây để bắt [4].

4 - Vè trái cây

Lời đồng dao:

Quả từng chùm quả gì? Quả cà

Quả leo dây quả gì? Quả nho

Quả tím mọng quả gì? Quả bồ quân

Quả có gân quả gì? Quả sổ

Quả quả đít bằng quả gì? Quả vả

Quả trên cành quả gì? Quả dâu da

Quả bở ghét quả gì? Quả cọ

Quả cong móc quả gì? Quả me

Quả có gia quả gì? Quả mít

Quả trỏ trời quả gì? Quả ớt

Quả có máu quả gì? Củ nâu

Quả thành sừng quả gì? Củ ấu

Quả trời xuống quả gì? Cục mƣa đá

Quả có vẩy quả gì? Quả mây

Quả có dây quả gì? Củ khoai lang

Quả thành vầng quả gì? Khoai sọ

Cách chơi: các em chia thành hai phe, bên hỏi và bên đáp. Bên hỏi có thể đọc cả câu

Quả từng chùm quả gì? Hoặc gọi tắt Quả từng chùm? Cốt sao cho càng nhanh để dồn bên đáp

vào chỗ líu lƣỡi trả lời nhầm [4].

5 - Chồng nụ, chồng hoa

Lời đồng dao:

Chồng nụ

Chồng hoa

Ruồi dấm

Ruồi “nắm”

Chắn ngọn

Thổi lửa

Bốc lên

Đổ đi

Cách chơi: Số ngƣời chơi không hạn chế, các em xếp các nắm tay của mình thành

chồng dựng đứng lên nhau. Một em vừa hát vừa đến các nắm tay theo thứ tự từ dƣới lên rồi

lại liên tiếp từ trên xuống, mỗi nắm tay một câu hát. Nắm tay nào trúng vào câu hát “Chắn

ngọn” và “Đổ đi” thì phải bỏ ra. Khi nào hết các nắm tay các em lại chơi lại [4].

6 - Xin ăn dưa

Lời đồng dao:

Lò cò lò cò

Cho ăn dƣa với nào! Mới trồng

Cho ăn dƣa với nào! Mới nứt hạt

Nứt thế nào? Mới ra lá giả

Lá làm sao? Mới leo giàn

Giàn làm sao? Đã đơm hoa

Hoa thế nào? Hoa kết quả

Quả bằng nào? Bằng đầu đũa

Bằng nào? Bằng ngón tay

Bằng nào? Bằng nắm đấm

Bằng nào? Tròn phẳng, vàng ƣơm

Ăn đƣợc chứ? Muốn ăn, nắn thử xem!

Cách chơi: Một em nhảy lò cò đến xin ăn dƣa. Các em khác ôm eo nhau thành một dây

dƣa. Em xin ăn dƣa hỏi, các em làm dây dƣa trả lời, lần lƣợt mỗi em một câu. Hát hết bài, em

xin ăn dƣa nắn đầu em ở cuối dây lôi ra, còn em làm dƣa cố bám chắc vào dây dƣa [4].

3. Kết luận

Nhƣ vậy, có thể nói những trò chơi “trời cho” dân gian truyền thống đơn giản, những

đồ vật dung dị, cỏ cây bình dị, những con vật gần gũi với cuộc sống thƣờng ngày của những

trẻ thơ ngƣời dân tộc Thái mà làm nên giá trị cuộc sống chẳng khác nào thứ của quý trời cho.

Trong kho tàng trò chơi của trẻ thì trò chơi dân gian có lời đồng dao dân tộc Thái cùng với

những đặc điểm độc đáo của thể loại này, luôn là nhu cầu, là món ăn tinh thần của tuổi thơ,

cùng với đó những trò chơi dân gian nhƣ những “mạch ngầm kết nối” tạo nên tình cảm gắn

kết yêu thƣơng, sự quan tâm giữa các trẻ khi chơi. Quan trọng hơn đó chính là khi các em

chơi, trẻ đƣợc thỏa mãn nhu cầu chơi và đạt đƣợc kết quả là trẻ hứng thú để nhận thức thế

giới xung quanh (thế giới động vật và thế giới thực vật) một cách tự nhiên nhất trong các hoạt

động giáo dục ở trƣờng mầm non.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2009). Chƣơng trình Giáo dục mầm non. Nhà xuất bản Giáo

dục Việt Nam, Hà Nội.

[2] Lò Văn Lả (2012). Cháu nhỏ vui hát hai thứ tiếng (Đồng dao Thái)

[3] Lê Thị Ninh - Đinh Văn Vang (1992). Tại sao trẻ mẫu giáo thích chơi trò chơi dân gian,

Tạp chí Lí luận KHGD, số 6.

[4] Tô Ngọc Thanh (1999). Vào vào - ra ra. Nhà xuất bản Kim Đồng, Hà Nội.

[5] Trúc Thanh (2014). Tìm về cội nguồn văn hóa núi. Nhà xuất bản Văn hóa - Thông tin.

[6] Nguyễn Ánh Tuyết - Nguyễn Thị Nhƣ Mai - Định Thị Kim Thoa (2012). Tâm lý học trẻ

em lứa tuổi mầm non (từ lọt lòng đến 6 tuổi).

[7] Nguyễn Ánh Tuyết (1994). Tâm lý học trẻ em trƣớc tuổi học. ĐHSP Hà Nội.

AN INTRODUCTION TO SOME FOKL GAMES WITH ETHNIC THAI’S

NURSERY RHYMES FOR DEVELOPING 5 TO 6 - YEAR OLD

CHILDREN’S INTEREST AND AWARENESS

Luong Thi Dinh

Tay Bac University

Abstract: Folk games are rich in meaning and types. They are called “good friends” for the little

children. But according to the development of technology, folk games are gradually replaced by premium games,

electronic games. Playfulness is the natural characteristics of the children. So, kindergarten schools should

organize traditional games, conduct trainings that play, so the games become children's daily life activities.

Children can experience the games and the fun of the game. This introduces some traditional games with ethnic

Thai rhyme words, simple objects, plants, idyllic, the objects closer to the daily life of ethnic Thai children but

help children satisfy the needs of playing and they are excited to perceive the world around them in the most

natural way.

Keywords: Folk games, traditional games with ethnic Thai, awareness excitement.

8 trang yennguyen 16/04/2022 4080

Download

Bạn đang xem tài liệu "Giới thiệu một số trò chơi dân gian có lời đồng dao dân tộc Thái phát triển hứng thú nhận thức cho trẻ 5-6 tuổi", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên

File đính kèm:

gioi_thieu_mot_so_tro_choi_dan_gian_co_loi_dong_dao_dan_toc.pdf