Giáo trình Tin học ứng dụng hàng hải - Nghề: Điều khiển tàu biển
CỤC HẢNG HẢI VIỆT NAM
TRƯỜNG CAO ĐẲNG HÀNG HẢI I
GIÁO TRÌNH
MÔN HỌC: TIN HỌC ỨNG DỤNG
HÀNG HẢI
NGHỀ: ĐIỀU KHIỂN TÀU BIỂN
TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG
(Ban hành kèm theo Quyết định số
/QĐ-CĐHH I, ngày tháng năm
2017 của Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Hàng hải I )
Hải Phòng, năm 2017
Ch ¬ng i: Tæng quan vÒ m«n tin häc øng dông
§1 Giíi thiÖu vÒ m«n häc
§èi víi chóng ta, c«ng nghÖ th«ng tin kh«ng ph¶i lµ liÒu thuèc tiªn ch÷a ® îc b¸ch
bÖnh nh ng cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh lµ kh«ng thÓ l ìng lù hay chê ®îi, mµ sÏ bá lì c¬ héi,
lµm cho sù tôt hËu cµng xa h¬n n÷a. øng dông tin häc trong ngµnh §iÒu khiÓn tµu biÓn
chÝnh lµ n©ng cao sù kÕt nèi gi÷a lý thuyÕt vµ thùc tÕ s¶n xuÊt.
Sù øng dông cña tin häc trong tÊt c¶ c¸c ngµnh nãi chung vµ ngµnh vËn t¶i biÓn nãi
riªng ®· gãp phÇn lµm gi¶m biªn chÕ, gi¶m nhÑ c«ng viÖc nÆng nhäc cña thuyÒn viªn trªn
tµu. §øng vÒ mÆt khai th¸c tµu th× ®iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc gi¶m quÜ l ¬ng thuyÒn
viªn, gi¶m chi phÝ phôc vô thuyÒn viªn bao gåm chi phÝ vÒ nhµ ë, n¬i sinh ho¹t, l ¬ng
thùc, thùc phÈm, … Thªm vµo ®ã, khi tµu hµnh tr×nh ngoµi kh¬i, c¸c sÜ quan hµng h¶i cã
®iÒu kiÖn tËp trung h¬n ®Õn c«ng t¸c c¶nh giíi, tr¸nh va vµ theo dâi c¸c thiÕt bÞ hµng h¶i
kh¸c ®¶m b¶o dÉn tµu an toµn, còng nh tÝnh to¸n nhanh chãng, chÝnh x¸c æn ®Þnh tµu,
hµng hãa vµ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c«ng t¸c hµng hãa, cho nh÷ng sè liÖu, th«ng tin tin
cËy gióp ng êi sÜ quan tù tin trong c«ng viÖc. Trong qu¶n lý, nã gióp c¸c nhµ qu¶n lý l u
tr÷, qu¶n lý mét khèi l îng ®å sé theo mét c¸ch thøc ng¨n n¾p, cã tæ chøc vµ hÖ thèng...
§Ó ®¸p øng yªu cÇu nµy, trong ch ¬ng tr×nh ®µo t¹o kÜ s cña tr êng §¹i häc Hµng
h¶i ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®-a vµo mét m«n häc míi, ®ã lµ m«n “ Tin häc øng
dông “ cho c¸c ngµnh kh¸c nhau trong ®ã cã ngµnh §iÒu khiÓn tµu biÓn ( Tõ n¨m 1998 ).
Nh÷ng bµi to¸n trong ngµnh §iÒu khiÓn tµu biÓn cã thÓ chia ra lµm c¸c lo¹i sau:
C¸c bµi to¸n qu¶n lÝ, bµi to¸n vÒ kÕ to¸n, thèng kª.
Bµi to¸n xÕp dì
Bµi to¸n tÝnh to¸n c¸c th«ng sè kÜ thuËt
Bµi to¸n th«ng sè vµ lËp tr×nh ®iÒu khiÓn
C¸c ch ¬ng tr×nh m« pháng
øng dông tin häc ®Ó gi¶i quyÕt ® îc c¸c bµi to¸n ® îc nh÷ng bµi to¸n chuyªn m«n
trong ngµnh §iÒu khiÓn tµu biÓn, th× cÇn tíi c¸c c«ng cô tin häc mµ cô thÓ lµ:
C¸c phÇn mÒm qu¶n lÝ, phÇn mÒm kÕ to¸n
C¸c phÇn mÒm chuyªn dông: Excel, Matlab, AutoShip,..
C¸c ng«n ng÷ lËp tr×nh: Pascal, C/C++, Delphi, VB, Java,
- 1 -
C¸c hÖ qu¶n trÞ CSDL: Foxpro, Access, SQL, Oracle,..
§2 Giíi thiÖu nh÷ng bµi to¸n c¬ b¶n §Þa v¨n hµng h¶i
Trong c¸c ngµnh kü thuËt nãi chung vµ ngµnh vËn t¶i biÓn nãi chung ®Òu cã nh÷ng
bµi to¸n nh÷ng bµi to¸n c¬ b¶n, ®Æc thï riªng cña mçi ngµnh. Trong ngµnh Hµng h¶i cã
thÓ ph©n thµnh hai bé phËn chÝnh: ®ã lµ bé phËn qu¶n lý, ®iÒu hµnh lµm viÖc ë c¸c C«ng
ty, vµ bé phËn thø hai ®ã lµ nh÷ng sÜ quan, thuyÒn viªn trùc tiÕp lµm viÖc khai th¸c trªn
c¸c con tµu. Do sù ph©n chia vÒ mÆt hµnh chÝnh nh vËy còng dÉn tíi viÖc cã thÓ ph©n chia
nh÷ng bµi to¸n chuyªn ngµnh thµnh hai nhãm
Nhãm thø nhÊt phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh gåm c¸c bµi to¸n vÒ qu¶n lý, vËn
t¶i ...
Nhãm thø hai phôc vô c«ng t¸c trùc tiÕp d íi tµu chñ yÕu lµ c¸c bµi to¸n tÝnh to¸n
c¸c th«ng sè kü thuËt, cã thÓ cã thªm c¸c bµi to¸n qu¶n lý ë møc ®é nhá.
§Ó bæ sung cho hai nhãm bµi to¸n c¬ b¶n trªn, do ®Æc thï cña ®µo t¹o vµ huyÕn
luyÖn c¸c c¬ së ®µo t¹o vµ huÊn luyÖn sÜ quan, thuyÒn viªn cßn cã nhãm bµi to¸n m«
pháng vµ lËp tr×nh ®iÒu khiÓn c¸c thiÕt bÞ.
ë møc ®é ®µo t¹o sÜ quan thuyÒn viªn trùc tiÕp lµm viÖc d íi c¸c con tµu vµ do thêi
l îng bè trÝ cña m«n häc còng nh ph¹m vi ®Ò cËp, phÇn bµi gi¶ng m«n häc chØ giíi thiÖu
c¸c bµi to¸n thuéc nhãm thø hai: ®ã lµ nh÷ng bµi to¸n kü thuËt c¬ b¶n.
- C¸c bµi to¸n §Þa v¨n øng dông c¬ b¶n
- C¸c bµi to¸n Thiªn v¨n øng dông c¬ b¶n
- C¸c bµi to¸n phôc vô c«ng t¸c ®iÒu ®éng tµu
- C¸c bµi to¸n phôc vô c«ng t¸c xÕp dì hµng hãa.
ë cÊp ®é kh¸c, ®Ó hiÓu biÕt vµ gi¶i quyÕt ® îc nh÷ng bµi to¸n qu¶n lý, kinh tÕ, m«
pháng... ®ßi hái ph¶i bæ sung thªm rÊt nhiÒu kiÕn thøc h¬n n÷a vÒ tin häc còng nh kiÕn
thøc vÒ nhiÒu lÜnh vùc liªn quan kh¸c.
I / Bµi to¸n tÇm nh×n xa
A1A=e, gäi lµ ®é cao m¾t ng êi quan s¸t.
1,08 2e.6371093
D
2,08163 e
(1.1)
H
A1
H
1852
d
e r
A
Trong ®ã e tÝnh b»ng mÐt cßn D tÝnh b»ng H¶i lý(NM).
NÕu e tÝnh b»ng feet ta cã: D 1,145 e
d
B
B
c
R1
R
O
2r
O
1.1 §é nghiªng ch©n trêi d
H×nh 1.1
Lµ gãc hîp bëi ch©n trêi thËt vµ ph ¬ng nh×n thÊy ch©n trêi nh×n thÊy. V× tia s¸ng
tõ ch©n trêi nh×n thÊy ®Õn ®iÓm A1 (m¾t ng êi quan s¸t) lu«n cong lªn trªn (do ¸p suÊt khÝ
quyÓn gi¶m theo ®é cao) nªn ®é nghiªng ch©n trêi d lu«n mang dÊu (-).
Tõ tam gi¸c A1O’O ta cã: c=d+2r hay d=c-
R1 R
D
R
D
1 k
R
2r
D
D(
)
R1
RR
1
1.2 TÇm nh×n xa môc tiªu.
5m
D2
D1
DH§
H
D
e
D
H×nh 1.2
TÇm nh×n xa môc tiªu khi nã v ît lªn ® êng ch©n trêi b»ng tÇm nh×n xa ch©n trêi
céng víi mét l îng D2 = 2,08 .VËy ta cã:
H
D 2,08 e 2,08 H 2,08( e H )
D 1,145 e 1,145 H 1,145( e H )
, nÕu e vµ H tÝnh b»ng mÐt.
, nÕu e vµ H tÝnh b»ng feet.
- 3 -
Trªn c¸c h¶i ®å ®i biÓn tÇm nh×n xa cña c¸c phao tiªu, h¶i ®¨ng th êng ® îc ghi s½n.
§ã lµ tÇm nh×n xa øng víi ®é cao m¾t ng êi quan s¸t lµ 5m hay 15feet.
VËy tÇm nh×n xa thùc tÕ cña ®Ìn biÓn lµ:
D 2,08( e(m) 5(m)) DHD
(1.2)
D 1,145( e( ft) 15( ft)) DHD
D lµ tÇm nh×n xa thùc tÕ cña ®Ìn.
DH§ lµ tÇm nh×n xa cña ®Ìn ghi trªn h¶i ®å, øng víi ®é cao m¾t ng êi quan s¸t b»ng
5m hay 15feet.
§é cao môc tiªu H ® îc ghi trªn h¶i ®å øng víi mùc n íc cao nhÊt (trong thêi kú
triÒu c êng).
II/ Bµi to¸n ®é lÖch ®Þa tõ
2.1 §Þa tõ tr êng:
Tr¸i ®Êt ® îc xem nh mét thanh nam ch©m khæng lå cã cùc S ®Þa tõ ë vÞnh Guston
(Canada) gÇn cùc N ®Þa lý, cùc N ®Þa tõ ë vÞnh Victoria (Nam cùc) gÇn cùc S ®Þa lý. C¸c
cùc ®Þa tõ kh«ng cè ®Þnh vµ lu«n thay ®æi.
V× ®Þa tõ cùc kh«ng trïng víi cùc ®Þa lý nªn kinh tuyÕn tõ cùc còng kh«ng trïng víi
kinh tuyÕn ®i¹ lý mµ nã lÖch nhau mét gãc d gäi lµ tõ thiªn hay ®é lÖch ®Þa tõ. VËy ®é
lÖch ®Þa tõ d lµ gãc lÖch gi÷a kinh tuyÕn ®Þa lý vµ kinh tuyÕn ®Þa tõ .
dhh = dks ± n*Δd
(1.3)
Trong ®ã:
dhh : §é lÖch ®Þa tõ n¨m hµng h¶i (®é lÖch ®Þa tõ cÇn tÝnh)
dks : §é lÖch ®Þa tõ n¨m kh¶o s¸t, thiÕt lËp h¶i ®å
Δd: §é biÕn thiªn hµng n¨m
n : HiÖu sè gi÷a n¨m hµng h¶i vµ n¨m kh¶o s¸t
NÕu kinh tuyÕn ®Þa tõ lÖch vÒ phÝa:
- NE kinh tuyÕn ®Þa lý th× d>0.
- NW kinh tuyÕn ®Þa lý th× d<0.
Trªn h¶i ®å ®é lÖch ®Þa tõ d ® îc x¸c ®Þnh b»ng hoa ®Þa tõ gÇn tµu nhÊt:
L u ý: ch÷ t¨ng hµng n¨m hay gi¶m hµng n¨m lµ nãi vÒ trÞ tuyÖt ®èi cña d. §é lÖch
®Þa tõ d phô thuéc vµo khu vùc ch¹y tµu nªn ta ph¶i lÊy ë hoa ®Þa tõ gÇn tµu nhÊt. Tµu hµnh
tr×nh n¨m nµo tÝnh ®é lÖch ®Þa tõ n¨m Êy.
2.2 §é lÖch la bµn tõ.
2.1.1 §é lÖch riªng la bµn:
V× la bµn tõ ®Æt trªn tµu, c¸c cÊu tróc s¾t thÐp trªn tµu ph¸t sinh ra tõ tr êng thø cÊp
lµm lÖch kim la bµn g©y nªn ®é lÖch riªng la bµn tõ . §é lÖch riªng la bµn lµ gãc
hîp bëi h íng N ®Þa tõ vµ h íng N la bµn.
NÕu kim la bµn lÖch vÒ phÝa: E ®Þa tõ > 0
W ®Þa tõ <0
Gi¸ trÞ kh«ng phô thuéc vµo vÞ trÝ cña tÇu mµ phô thuéc vµo h íng ch¹y tÇu vµ
lo¹i tÇu. ë trªn tµu ng êi ta lËp s½n b¶ng ®é lÖch riªng la bµn tõ theo tõng h íng ®i ë hai
d¹ng: B¶ng vµ ® êng cong.
2.1.2 §é lÖch la bµn:
Compass Error lµ gãc hîp bëi h íng B¾c la bµn & h íng B¾c thËt.
L = d +.
L: ®é lÖch la bµn: Compass Error
d: ®é lÖch ®Þa tõ: Variation
: ®é lÖch la bµn: Deviation
NT
III/ H íng ®i, ph ¬ng vÞ, vµ gãc m¹n
ND
NLB
HT
G = 900: môc tiªu chÝnh ngang
L
G = 450: môc tiªu v¸t.
G = 1350: môc tiªu chÕch.
d
HL
G
Mèi liªn hÖ:
PL
Tõ h×nh vÏ ta dÔ dµng nhËn thÊy mèi liªn hÖ
gi÷a HT, HL, PT, PL, G:
PT
MT
H×nh 1.3
HT = HL +L
PT = PL+L
(1.4)
G = PT-HT = PL – HL = PD - HD
I
II
S
Vn
A
VOt1
G
F
B
qn
Vnt1
IV/ Bµi to¸n tÝnh to¸n tèc ®é
tµu
VOt2
D
Vnt2
C
- 5 -
H×nh 1.4
V: Tèc ®é chuyÓn ®éng thËt cña tµu.
V0: Tèc ®é chuyÓn ®éng cña tµu so víi mÆt n íc tÜnh.
Vn: Tèc ®é dßng ch¶y.
Tèc ®é chuyÓn ®éng cña tµu phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè: Søc ®Èy ch©n vÞt, h×nh
d¸ng vá tµu, kÕt cÊu ch©n vÞt, hµ b¸m vá tµu... Theo kinh nghiÖm, sau 6 th¸ng kÓ tõ khi
xuèng ®µ, tµu ch¹y ë khu vùc TB, do hµ b¸m vá tµu, tèc ®é gi¶m 5 10%. ë vïng nhiÖt
®íi, ¶nh h ëng cña hµ b¸m cßn lín h¬n.
4.1./ Tr êng hîp kh«ng cã dßng ch¶y:
V = S/T
(1.5)
V n
4.2./ Tr êng hîp cã dßng ch¶y cè ®Þnh: (
= const).
V Vo Vn
S = Vot1 + Vnt1. cosqn
S = Vot2 + Vnt2. cosqn
(1.6
(1.7)
Ta cã hÖ ph ¬ng tr×nh:
S = Vot1 + Vnt1. cosqn
S = Vot2 + Vnt2. cosqn
(1.8)
(1.9)
t1 Vncosqn = S – Vot1
S Vot1
t1
Vncosqn=
thay vµo (1.7) ta cã:
t 2 (S Vo t1 ) Vo t1 t 2 St 2 Vo t1 t 2
S Vo t 2
t1
t1
St1 = 2Vot1t2 – St2
2Vot1t2 = St1 + St2
(v1 v 2 )
S(t1 t2 )
Vo
hay
(1.10)
Vo
2t1t2
2
víi:
S
S
v2 ;
v1 ;
t2
t1
4.3 Tr êng hîp dßng ch¶y thay ®æi tèc ®é (Vn cã gia tèc)
V1=V0+ V'n0+k.tc1
(1.11)
Trong ®ã: V0 lµ vËn tèc tµu cÇn tÝnh.
V1 lµ vËn tèc tµu trªn ph ¬ng HT gi÷a 2 lÇn c¾t chËp ë l ît ch¹y thø nhÊt.
t1
tc1= (t1 lµ kho¶ng thêi gian gi÷a 2 lÇn c¾t chËp ë l ît ch¹y thø nhÊt).
2
ë l ît ®i thø hai ta cã:
V2=V0 - V'n0 – k.tc2
(1.12)
Trong ®ã: V2 lµ vËn tèc tµu trªn ph ¬ng HT gi÷a 2 lÇn c¾t chËp ë l ît ch¹y thø hai.
t2
tc2=t1+T1+ , ë ®©y, T1 lµ kho¶ng thêi gian tµu quay ng îc l¹i l ît ch¹y thø 2
2
t2 lµ kho¶ng thêi gian gi÷a 2 lÇn c¾t chËp ë l ît ch¹y thø hai.
ë l ît ®i thø ba ta cã:
V3=V0+ V'n0+k.tc3
(1.13)
Trong ®ã: t3 lµ kho¶ng thêi gian gi÷a 2 lÇn c¾t chËp ë l ît ch¹y thø ba.
V3 lµ vËn tèc tµu trªn ph ¬ng HT gi÷a 2 lÇn c¾t chËp ë l ît ch¹y thø ba.
t3
tc3=t1+T1+t2+T2+ , víi T2 lµ kho¶ng thêi gian tµu quay ng îc l¹i l ît ch¹y
2
thø 3.
V3 V1
Tõ (1.11) vµ (1.13) ta cã: k =
tc3 tc1
Sau khi biÕn ®æi ta cßn cã c«ng thøc:
1
S
S
S
V0 (V1 2V2 V3 )
(1.14)
Víi
V ;V2 ;V3
1
4
t1
t2
t3
NÕu ch¹y tµu 4 lÇn ta dïng c«ng thøc:
1
V0 (V1 3V2 3V3 V4 )
8
(1.15)
PN
V/. § êng Locxo trªn ®Þa cÇu
Tr¸i §Êt cã h×nh Geoit. H×nh gÇn ®óng nhÊt víi geoit
lµ elipxoit xoay víi c¸c b¸n trôc a vµ b. Trong nh÷ng
bµi to¸n kh«ng yªu cÇu ®é chÝnh x¸c ®Æc biÖt cao, ta
cã thÓ coi Tr¸i §Êt - elipxoit lµ ®Þa cÇu, víi b¸n kÝnh
K
K
C
M2
M1
K
a2b
B
R =
A
NÕu ch¹y tµu víi h íng kh«ng ®æi, ® êng tµu
ch¹y sÏ c¾t tÊt c¶ nh÷ng kinh tuyÕn d íi cïng mét
gãc. § êng cong Êy lµ ® êng xo¾n èc, tiÖm cËn víi
cùc Tr¸i §Êt nh ng kh«ng qua cùc vµ ® îc gäi lµ
® êng locxo
H×nh 1.5
- 7 -
Ph ¬ng tr×nh® êng locxo cã d¹ng:
e
e
1 esin2
1 esin1
) ln tg( 1 )(
2 1 esin1
4
4
2 1 tgK ln tg( 2 )(
)
(1.16)
2
2
2 1 esin2
Trong ®ã: 1, 2 - VÜ ®é ®iÓm ®Çu, ®iÓm cuèi trªn ® êng locxo
1, 2- kinh ®é ®iÓm ®Çu, ®iÓm cuèi trªn ® êng locxo
e- ®é lÖch t©m cña elipxoit, ® îc tÝnh theo hÖ thøc.
a2 b2
e2
(1.17)
a2
Trªn h¶i ®å víi phÐp chiÕu Mecato (Mereator projection), ® êng locxo cã d¹ng ® êng
th¼ng.
S0
S0
tk2 tk1
(1.18)
T2 T
(1.19)
1
Ktk
V0
5.1 TÝnh h íng vµ ®é dµi ® êng Locxo
§©y lµ bµi toµn ® îc sö dông nhiÒu trong hµng h¶i, khi coi qu¶ ®Êt lµ elipsoid, h íng HLX
vµ ®é dµi DLX cña ® êng Locxo ® îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
.
(1.20)
HLX artg
2
2
1.sin
2
1.sin
1.sin2
2
180 1n
.tg 450
1n
.tg 450
2
2
2
2
1.sin2
D = 1( - )’ – (m - m )’]sec H (h¶i lý chuÈn)
LX
1
2
1
2
LX
a2 b2
Trong ®ã:
lµ t©m sai qu¶ ®Êt
0,0818133697
a
m1, m2 lµ c¸c hÖ sè chuyÓn ®æi víi qu¶ ®Êt elipsoid vµ ® îc tÝnh theo c¸c c«ng
thøc.
m1 = - 0.0001137107’1 + 8.65869 sin 2 1 - 0.00904 sin 41
2
2
V× miÒn x¸c ®Þnh cña hµm arectgx lµ ;
do ®ã cÇn ph¶i xÐt dÊu theo b¶ng d íi ®©y:
(+)
(-)
HLX = H’LX
HLX = 3600 - H’LX
(+)
(-)
HLX = 1800 - H’LX
HLX = 1800 - H’LX
Trong b¶ng nµy, H’LX lµ gi¸ trÞ tÝnh theo c«ng thøc trªn
NÕu 2 = 1 th× HLX = 00 hoÆc HLX = 1800 (tµu ch¹y däc theo kinh tuyÕn)
NÕu 2 = 1 th× HLX = 900 hoÆc HLX = 2700 (tµu ch¹y däc theo vÜ tuyÕn) vµ trong
tr êng hîp nµy, ®é dµi ® êng Loxo ® îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
N
1
DLX
.'.cos.
(h¶i lý chuÈn)
(1.21)
M
1 f
Trong ®ã: N vµ M lµ c¸c b¸n kÝnh cong chÝnh
a(12 )
a.cos
(12 sin2 )3
M
;
N
3
5
(12 sin2 )2
f lµ hÖ sè chuyÓn ®æi tõ h¶i lý chuÈn (1852m) vµ ® îc tÝnh theo c«ng thøc:
3
sin2 TB
f = - 0.00180896 + 0.00669342 (1-
)
(1.22)
2
5.2 VÜ ®é tiÕn (Meridional Part)
VÜ ®é tiÕn ® îc tÝnh b»ng h¶i lý xÝch ®¹o (chiÒu dµi cña 1/ cung xÝch ®¹o)
VËy nÕu 1mm t-¬ng ®-¬ng 1’ cung xÝch ®¹o th× vÜ ®é tiÕn cña ®iÓm C trªn h¶i ®å
Mercator ®¬n gi¶n lµ chiÒu dµi tÝnh b»ng mm cña ®o¹n CN1.
CD = r ( tÝnh b»ng Radian)
acos.
CD
(1 e2 sin2 )1
2
e
1
4
1 esin
2 1 esin
2
D 3437,747.
.lg tg( )(
)
ln e
e
1 esin
4 2 1 esin
2
D 7915,7045lg .tg( )(
)
(1.23)
Tõ c«ng thøc nµy ng êi ta thµnh lËp b¶ng 26MT 53 - 63 – 75 ®èi sè lµ tÝnh vÜ ®é
tiÕn D. Kho¶ng c¸ch gi÷a 2 vÜ tuyÕn trªn h¶i ®å Mercator ® îc tÝnh b»ng h¶i lý xÝch ®¹o
gäi lµ hiÖu vÜ ®é tiÕn.
HD = D2 – D1
(1.24)
§Ó ®o hiÖu vÜ ®é vµ kho¶ng c¸ch trªn h¶i ®å Mercator ng êi ta dïng ®¬n vÞ h¶i lý
Mercator. H¶i lý Mercator lµ 1’ cung kinh tuyÕn ë vÜ ®é ®o trªn h¶i ®å Mercator, nã chÝnh
lµ hiÖu vÜ ®é tiÕn cña 2 vÜ tuyÕn c¸ch nhau 1’ vµ lµ mét ®¹i l-îng biÕn ®æi. Cµng xa xÝch
®¹o, ®é dµi cña 1h¶i lý Mercator trªn h¶i ®å cµng t¨ng. V× thÕ khi ®o kho¶ng c¸ch trªn h¶i
®å Mercator ph¶i ®o øng víi vÜ ®é mµ ta ®ang ®o kho¶ng c¸ch.
VI/ § êng OCTO
- 9 -
Trªn mÆt elipxoit, ®o¹n ® êng ng¾n nhÊt gi÷ a hai
®iÓm lµ ® êng tr¾c ®Þa, cßn trªn mÆt cÇu, ®o¹n ng¾n nhÊt
gi÷a hai ®iÓm A(1,1) vµ B(2,2) chÝnh lµ cung vßng
lín ®i qua hai ®iÓm A, B
PN
M
D
B
K
A
K0
2
2
6.1 TÝnh møc lîi ® êng:
1
1
0
Gi¶ sö tµu ch¹y theo cung vßng lín tõ A(1,1) ®Õn
B(2,2).
M
H×nh 1.6
vµ h íng K0.
KÐo dµi cung vßng lín c¾t xÝch ®¹o t¹i ®iÓm O cho 0
- BiÕt kho¶ng c¸ch gi÷a hai ®iÓm trªn cung vßng lín lµ kho¶ng c¸ch ng¾n nhÊt gi÷a
hai ®iÓm ®ã. Nh ng cung vßng lín vÏ trªn h¶i ®å Mecator lµ ® êng cong nªn viÖc ch¹y tµu
trªn cung vßng lín lµ rÊt phøc t¹p nªn ng êi ta chia cung vßng lín thµnh nhiÒu ®o¹n, mçi
®o¹n lµ mét d©y cung cã d¹ng ® êng lèc x«.
- Khi thao t¸c ® êng ch¹y tµu gi÷a hai ®iÓm A, B, viÖc ®Çu tiªn chóngta ph¶i c©n
nh¾c lµ ch¹y tµu theo ph ¬ng ph¸p cung vßng lín Octo hay chØ ®¬n thuÇn ch¹y theo ® êng
Locxo. §é chªnh lÖch gi÷a qu·ng ® êng Octo vµ Locxo kh«ng chØ phô thuéc vµo ®é lín
qu·ng ® êng gi÷a hai ®iÓm A, B mµ cßn phô thuéc vµo vÜ ®é ch¹y tµu. §é chªnh lÖch
qu·ng ® êng t¨ng theo chiÒu t¨ng cña vÜ ®é ch¹y tµu vµ ®¹t lín nhÊt theo h íng §«ng –
T©y (T©y - §«ng). V× vËy, trong thùc tÕ hµng h¶i, ng êi ta ®· ý thøc ® îc r»ng b¶n th©n
® êng xÜch ®¹o vµ c¸c ® êng kinh tuyÕn chÝnh
lµ cung vßng lín. Nªn khi ® êng ch¹y tµu däc
A1
theo xÝch ®¹o hoÆc däc theo c¸c ® êng kinh
tuyÕn, ng êi ta mÆc nhiªn thõa nhËn ® êng ch¹y
tµu Locxo mµ kh«ng cÇn tÝnh to¸n cung vßng
lín.
Aa
A2
Cung vßng lín
§ êng lècx«
A
B
H×nh 1.7
- Gäi qu·ng ® êng l«c x« lµ S.
cosK
S
.secK
(1.25)
+ §é chªnh lÖch qu·ng ® êng Octo vµ Locxo tÝnh theo phÇn tr¨m.
S D
%
(%)
(1.26)
S
% = 0.00482
Trong ®ã lµ sè hiÖu chØnh «ct«.
D lµ cù ly October
S lµ cù ly Locxo
6.2 X¸c ®Þnh c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña ® êng Octo
6.2.1 TÝnh cù ly Octo D:
C«ng thøc thø nhÊt OA = D1, OB = D2 D = D2 – D1
XÐt 2 tam gi¸c cÇu vu«ng: 10A, 02B ta cã:
cos (90 – K0) = cotg [90 – (1 -0)]
tgD1 = tg(1 -0). cosecK0
(1.27)
(1.28)
(1.29)
T ¬ng tù: tgD2 = tg(2 -0). cosecK0
C«ng thøc thø hai:
CosD = Sin1Sin2 + Cos1Cos2Cos(2 - 1)
D = arsCos[Sin1Sin2 + Cos1Cos2Cos(2 - 1)]
6.2.2 TÝnh h íng ®i ®Çu
(1.30)
(1.31)
(1.32)
(1.33)
Cotg K®= Cos1tg2Cosec (2 - 1) - Sin1cotg(2 - 1)
tgK® = Sin(2 - 1)/ (Cos1tg2 - Sin1Cos(2 - 1))
K® = arctg[Sin(2 - 1)/ (Cos1tg2 - Sin1Cos(2 - 1))]
6.2.3 H íng ®i cuèi:
CotgKc = - Cos2tg1Cosec(2 - 1) + Sin2Cotg(2 - 1) (1.34)
tgKc= Sin(2 - 1)/ (Sin2 Cos(2 - 1) - Cos2tg1)
Kc=arctg[ Sin(2 - 1)/ (Sin2 Cos(2 - 1) - Cos2tg1)]
6.2.4 TÝnh to¹ ®é giao ®iÓm O(0, 0)
Ta cã
(1.35)
Tg1 = CotgK0 Sin(1 - 0)
(1.36)
(1.37)
Tg2 = CotgK0 Sin(2 - 0)
BiÕn ®æi c«ng thøc l îng gi¸c ta ® îc
0 = ((2 + 1)/2) – arctg[(tg((2 - 1)/2)Sin(2+1)) / Sin(2-1) ] (1.38)
TgK0 = Sin(2 - 1)/tg1
(1.39)
K0 = arctg[Sin(2 - 1)/tg1]
(1.40)
6.2.5 X¸c ®Þnh to¹ ®é ®iÓm Vectex V, V:
- XÐt tam gi¸c cÇu vu«ng AVPN hoÆc BVPN
cos [90 – (90 - V)]= sinK® . sin(90 - 1)
cosV = sin K®. cos1
(1.41)
(1.42)
T ¬ng tù ta tÝnh ® îc: cosV = sinKc . cos2
- XÐt tam gi¸c cÇu vu«ng AVPN:
- 11 -
cos(90 - 1) = cotg K®. cotg (V -1)
tg(V -1) = cotg K®. cosec1
(1.43)
(1.44)
hoÆc tam gi¸c cÇu vu«ng BVPN :
tg(V -2) = cotg Kc. cosec2
(1.45)
X¸c ®Þnh V, V (ph ¬ng ph¸p gÇn ®óng)
V = 0 900
(1.46)
(1.47)
(dÊu (+) khi V ë phÝa E so víi 0, (-) khi V ë phÝa W so víi 0 )
V = 90 – K0
6.3 Hµng h¶i cung vßng lín b»ng ph ¬ng ph¸p chia ®iÓm dùa vµo to¹ ®é ®iÓm Vectech.
Gi¶ sö ch¹y tµu theo cung vßng lín tõ A ®Õn B. Ta biÕt
bÊt kú mét cung vßng lín nµo còng sÏ cã mét ®iÓm ®¹t vÜ ®é
PN
cao nhÊt (gÇn cùc nhÊt). T¹i ®ã, kinh tuyÕn ®i qua nã sÏ vu«ng
B
K
gãc víi cung vßng lín, ®iÓm ®ã gäi lµ ®iÓm VectÕch V(V,
V).
V
A
M
K0
2
2
V
1
1
M
6.3.1 X¸c ®Þnh to¹ ®é ®iÓm trung gian M(M, M)
0
V
M
M = V (dÊu (+) khi M ë phÝa E so víi V, (-) khi
M ë phÝa W so víi V )
H×nh 1.8
vµ = 5o 100
T×m M : xÐt tam gi¸c vu«ng MVPN
cos = cotg(90 - M) cotgV
tgM = tgV. cos
(1.48)
(1.49)
Gäi sè ®iÓm chia lµ n:
Kc Kd
n
(1.49)
0
0: gi¸ trÞ thay ®æi h íng ®i
d: qu·ng ® êng l«cx« trªn mçi ®o¹n chia
d = D/ n
6.3.2 X¸c ®Þnh h íng ®i trung gian KM
Tam gi¸c vu«ng MVPN
cosKM = sin . sin(- 90 + V) = sin . sinV
(1.50)
VËy hµng h¶i cung vßng lín b»ng ph ¬ng ph¸p chia ®iÓm b»ng VectÕch ta lµm nh
sau:
+ §Çu tiªn ph¶i x¸c ®Þnh to¹ ®é ®iÓm VectÕch.
+ Sau ®ã t×m to¹ ®é ®iÓm trung gian M (th êng x¸c ®Þnh M thuËn lîi h¬n)
Ngoµi 2 ph ¬ng ph¸p hµng h¶i cung vßng lín nªu trªn ta cã thÓ sö dông h¶i ®å
gr«m«nic ®Ó x¸c ®Þnh to¹ ®é ®iÓm trung gian sau ®ã chuyÓn lªn h¶i ®å Mecator cho ta
® êng ch¹y tµu «ct«.
6.4 TÝnh täa ®é ®iÓm trung gian M b»ng c¸ch cho tr íc M
Ta cã :
tgM = cotgK0Sin(M - 0)
(1.51)
M = arctg[Sin(M - 0)/tgK0]
(1.52)
T ¬ng øng víi mét gi¸ trÞ M cho tr íc thay vµo c«ng thøc ta tÝnh ® îc gi¸ trÞ M
VII/ Bµi to¸n tÝnh sè hiÖu chØnh Octo
7.1. Kh¸i niÖm:
Ph ¬ng vÞ VT§ lµ gãc hîp bëi phÇn b¾c cña mÆt ph¼ng kinh tuyÕn thËt vµ mÆt ph¼ng
chøa ph ¬ng truyÒn sãng thùc cña ®µi ph¸t. Trªn h¶i ®å Mercator, ® êng ph ¬ng vÞ VT§
cã d¹ng ® êng cong bÒ låi quay vÒ cùc gÇn nhÊt.
Trªn h×nh vÏ R lµ vÞ trÝ tr¹m ph¸t, K lµ vÞ trÝ thËt cña ng êi
quan s¸t.
nt
pt
prt
Tõ K ®o ph ¬ng vÞ ®Õn tr¹m ph¸t ® îc PRT, nÕu tõ R ta
thao t¸c PRTN th× ® êng ph ¬ng vÞ ®ã kh«ng ®i qua K mµ
®i qua K1 c¸ch mét ®o¹n KK1. Muèn cho PRTN ®i qua K
ta ph¶i hiÖu chØnh mét gãc gäi lµ sè hiÖu chØnh octo .
k
K1
Sè hiÖu chØnh octo lµ l îng hiÖu chØnh ®é cong cña cung
vßng lín trªn h¶i ®å Mercator. Ta cã:
PT = PRT + ; = PT – PRT
(1.53)
7.2. C¸c c«ng thøc tÝnh sè hiÖu chØnh octo :
7.2.1- C«ng thøc tÝnh gÇn ®óng:
§Ó tÝnh gÇn ®óng sè hiÖu chØnh octo ng êi ta dùa vµo gãc th©u liªm kinh tuyÕn .
Trªn ®Þa cÇu vÏ cung vßng lín ®i qua hai ®iÓm A, B, cung nµy hîp víi kinh tuyÕn qua A
gãc cÇu A vµ kinh tuyÕn qua B gãc cÇu B. Ta thÊy cung vßng lín c¾t c¸c kinh tuyÕn kh¸c
nhau theo c¸c gãc cÇu kh¸c nhau, ®é chªnh lÖch nµy gäi lµ ®é chªnh lÖch kinh tuyÕn hay
gãc th©u liªm kinh tuyÕn = B - A.
- 13 -
LÊy A K; B R. XÐt tam gi¸c cÇu PKR, ¸p dông hÖ thøc
Nepper trong tam gi¸c th êng:
pn
b
[(900 A ) (900 B )
b
cos
0
©
A
180 B
2
2
2
tg
=
cot g
[(900 ) (900 )]
2
a
A
B
cos
1
2
BiÕn ®æi ta ® îc:
H×nh 1.9
B A
sinTB
2
tg
=
.tg
H
2
cos
2
2
H
2
2
sin TB .sec
.tg
tg
.
§©y lµ c«ng thøc chÝnh x¸c ®Ó tÝnh gãc th©u liÔm kinh tuyÕn dùa vµo täa ®é cña K vµ R
®· biÕt. Trong thùc tÕ th êng , H nhá nªn ta cã thÓ coi:
2
0
2
H
2
arc10 ; tg
=1. Nªn ta cã:
arc10
; sec
tg
2
2
= 0 sinTB
Trªn h¶i ®å Mercator ë kho¶ng c¸ch kh«ng lín, ta cã ® êng octo gÇn nh lµ mét cung trßn
víi d©y cung lµ KR.
Víi K1 lµ h íng locxo ta cã:
A = K - 1
B = K + 2
B – A = = (K1+) – (K2 - ) = 2 v× ta coi 1 = 2 =
1
= 0 sinTB
(1.54)
2
§©y lµ c«ng thøc gÇn ®óng tÝnh lËp b¶ng 23 MT53 ®èi sè lµ vµ sinTB.
7.2.2 C«ng thøc tÝnh chÝnh x¸c:
§Ó tÝnh chÝnh x¸c ng êi ta dùa vµo c«ng thøc cña Matuxevic vµ Kavraxki.
C«ng thøc Matuxevic:
1
sin 2A
1
1
1
TB
= sin TB =
(2+H2)+ 0 sin TB ( 2+ H2) (1.55)
24cos2 TB
2
2
12
8
C«ng thøc cña Kavraxki:
1
2
12
3
48
= sin TB -
cotgK+
sin TB cos2 TB (2+3 cotg2K).
(1.56)
2
1
2
12
1
24
= sin TB -
(3cos21-1)cotgK+
sin 1 cos21 (1-3 cotg2K). (1.57)
2
K = PT = A2 - ; 1: vÜ ®é tÝnh .
So s¸nh 2 c«ng thøc cña Kavraxki ta thÊy thµnh phÇn thø 2 kh¸c nhau mét l îng
(3cos21-1). Ta xÐt xem mçi tr êng hîp dïng c«ng thøc nµo. Ta thÊy 3cos21-1 = 1 th×
thµnh phÇn 2 cña 2 c«ng thøc b»ng nhau. Khi ®ã:
2
cos21 = => 1 350.
3
VËy nÕu 1 < 350 ta sö dông c«ng thøc thø hai v× 3cos21-1 > 1
1 > 350 ta sö dông c«ng thøc thø nhÊt.
HD
BiÕn ®æi c«ng thøc thø nhÊt cña Kavraxki, thay cotgK =
1
2 HD 3
HD2
2
= sin TB -
.
sin TB cos2TB (2+3
)
2
12
48
1
12
3
48
16
= sin TB -
HD
sin TB cos2TB +
HD sin TB cos2TB
2
1
HD HD2
3
24
= ( sin TB -
sin TB cos2TB ) +
sin TB cos2TB
2
12
16
1
HD HD2
3
24
0 = ( sin TB -
sin TB cos2TB ) arc10. +
sin TB cos2TB.arc10
2
12
16
A
B
0 = A. + B
(1.58)
C«ng thøc nµy lËp b¶ng 23 MT 63, trong ®ã, cã hai b¶ng cïng ®èi sè 1, 2; b¶ng
trªn cã 1, 2 cïng tªn, b¶ng d íi cho 1, 2 kh¸c tªn. Sau khi tra b¶ng t×m gi¸ trÞ A
nh©n víi ® îc thµnh phÇn thø nhÊt. Gi¸ trÞ B tra trong b¶ng tiÕp theo víi ®èi sè TB vµ
- 15 -
® îc thµnh phÇn thø 2 cña c«ng thøc. Céng chóng l¹i ta cã 0. Sau khi tÝnh ® îc ta
xÐt dÊu nh trªn.
VIII/ Dù ®o¸n thuû triÒu
7.1 C¸c thuËt ng÷ dïng trong dù ®o¸n thuû triÒu
+ Sè 0 h¶i ®å (Chart Datum): ®é s©u ghi trªn h¶i ®å ® îc tÝnh tõ ®¸y biÓn ®Õn sè 0 ®é
s©u ( sè kh«ng h¶i ®å). Sè 0 h¶i ®å ® îc quy ®Þnh tuú theo c¸c quèc gia kh¸c nhau. Th«ng
th êng, nã ® îc tÝnh tõ ®¸y biÓn ®Õn møc n íc thÊp nhÊt trong quan s¸t nhiÒu n¨m.
+ Møc n íc cho trong b¶ng thuû triÒu ® îc tÝnh tõ sè 0 h¶i ®å tíi mÆt n íc biÓn.
+ Møc n íc trung b×nh: lµ møc n íc trong kho¶ng thêi gian 18.6 n¨m. Víi kho¶ng
thêi gian ®ã, tÊt c¶ sù bÊt ®¼ng cña thuû triÒu ® îc lÆp l¹i.
+ Møc n íc thùc tÕ: htt = ht.tr + hh®å
ht.tr: møc n íc thuû triÒu triÒu trong b¶ng thuû triÒu.
hh®å: møc n íc tra trªn h¶i ®å.
+ Møc n íc lín: mNL (Hight Water Height): lµ møc n íc cao nhÊt ® îc tÝnh tõ sè 0
h¶i ®å ®Õn khi n íc kh«ng d©ng lªn ® îc n÷a trong 1 con n íc.
+ Møc n íc rßng: mNR (Low Water Height): lµ møc n íc thÊp nhÊt ® îc tÝnh tõ sè
0 h¶i ®å ®Õn khi n íc kh«ng xuèng ® îc n÷a trong 1 con n íc.
+ Giê (thêi gian) n íc lín: gNL (Hight Water Time) lµ thêi ®iÓm øng víi thuû triÒu
cã mNL.
+ Giê (thêi gian) n íc rßng: gNR (Low Water Time) lµ thêi ®iÓm øng víi thuû triÒu
cã mNR.
+ §é cao thuû triÒu (biªn ®é triÒu – Range): lµ kho¶ng c¸ch th¼ng ®øng ® îc tÝnh tõ
møc n íc rßng ®Õn mNL.
B = mNL - mNR
+ Thêi gian thuû triÒu: TgTT (Duration): Lµ kho¶ng thêi gian tõ mùc n íc lín ®Õn
mùc n íc rßng.
B
mNL
TgTT = gNL - gNR
httr
+ Giê thuû triÒu: gTT = 1/6 TgTT
httÕ
mNR
+ Chu kú thuû triÒu: lµ kho¶ng thêi gian
gi÷a 2 lÇn n íc lín vµ 2 lÇn n íc rßng.
0
gNR
hh¶i ®å
Sè 0 h¶i ®å
gNL
+ Ch©n hoa tiªu (Under Keel Clearance –
UKC): lµ kho¶ng c¸ch tèi thiÓu ® îc tÝnh tõ ky
tµu ®Õn ®¸y biÓn ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho tµu khi
H×nh 1.10
hµng h¶i trong tr êng hîp ra vµo c¶ng, ®Æc biÖt lµ khi cã sãng, giã.
7.2/ Sö dông lÞch thuû triÒu ViÖt Nam
7.2.1 Giíi thiÖu:
LÞch thñy triÒu ViÖt Nam ® îc lËp thµnh 3 b¶ng:
B¶ng 1: C¸c c¶ng phÝa B¾c tõ Cöa ¤ng tíi Cöa Tïng.
B¶ng 2: C¸c c¶ng phÝa nam tõ §µ n½ng ®Õn ThuËn H¶i.
B¶ng 3: Giíi thiÖu thuû triÒu c¸c c¶ng mét sè n íc §«ng Nam ¸ nh Campuchia, Th¸i
Lan.
CÊu t¹o mçi b¶ng cho biÕt møc thuû triÒu tõng giê ë c¸c c¶ng chÝnh.
- §èi víi c¸c c¶ng phô: ®Ó t×m giê vµ ®é cao thuû triÒu ta tra ë b¶ng phô 2, b¶ng phô
3 cho ë cuèi lÞch thuû triÒu.
- C¸c bµi to¸n mÉu vÒ thuû triÒu ® îc gi¶i ë cuèi lÞch thuû triÒu.
7.2.2 Dù ®o¸n thuû triÒu theo quy t¾c 1/12:
- Thêi gian thuû triÒu tÝnh 6 giê.
Giê 1: biÕn thiªn 1/12 B.
Giê 2: biÕn thiªn 2/12 B.
Giê 3: biÕn thiªn 3/12 B.
Giê 4: biÕn thiªn 3/12 B.
Giê 5: biÕn thiªn 2/12 B.
Giê 6: biÕn thiªn 1/12 B.
Sö dông lÞch thuû triÒu Anh.
LÞch thñy triÒu Anh (British Admiralty Tide Table) ® îc xuÊt b¶n bëi c¬ quan khÝ
t îng thuû v¨n cña H¶i qu©n Anh, lµ mét tµi liÖu ® îc xuÊt b¶n hµng n¨m thµnh 4 tËp.
+ TËp 1: lµ thuû triÒu c¸c c¶ng cña V ¬ng quèc Anh.
+ TËp 2: gåm thuû triÒu c¸c vïng biÓn Ch©u ©u, bê §Þa Trung H¶i vµ §¹i T©y
D ¬ng.
+ TËp 3: gåm Ên §é D ¬ng vµ biÓn Nam Trung Hoa (biÓn §«ng).
+ TËp 4: gåm vïng Th¸i B×nh D ¬ng vµ c¸c biÓn phô cËn.
- 17 -
H×nh 1.11 S¬ ®å c¸c c¸c khu vùc trong 4 tËp lÞch thñy triÒu Anh.
Mçi tËp ® îc cÊu t¹o thµnh 5 phÇn:
+ PhÇn 1: Cho dù b¸o thuû triÒu vÒ thêi gian vµ ®é cao cña c¶ng chÝnh (danh s¸ch c¸c
c¶ng chÝnh ®ù¬c cho theo thø tù A, B, C ë mÆt sau cña b×a tr íc).
+ PhÇn 1A: Dù b¸o c¸c dßng thuû triÒu t¹i c¸c c¶ng ®Þa ph ¬ng.
+ PhÇn 2: Cho dù b¸o c¸c c¶ng phô, hiÖu chØnh thêi gian vµ ®é cao cña c¶ng phô theo
c¶ng chÝnh.
+ PhÇn 3: H»ng sè ®iÒu hoµ ®Ó dù b¸o thuû triÒu theo ph ¬ng ph¸p NP 159.
+ PhÇn 3A: H»ng sè ®iÒu hoµ cña dßng thuû triÒu theo ph ¬ng ph¸p NP 159.
Sau ®©y ta nghiªn cøu c¸c bµi to¸n ®iÓn h×nh vÒ dù ®o¸n thñy triÒu theo lÞch thñy
triÒu Anh, ® îc chia thµnh c¸c bµi to¸n sau:
Bµi 1: Bµi to¸n t×m thêi gian vµ ®é cao NL, NR cña c¶ng chÝnh.
Thêi gian vµ ®é cao n íc lín, n íc rßng t¹i c¸c c¶ng chÝnh ® îc lËp thµnh b¶ng cho
tõng ngµy trong n¨m. Giê mói sö dông cho thêi gian ghi trong lÞch th êng lµ giê chuÈn
cña khu vùc vµ ® îc cho trªn ®Çu cña mçi trang . CÇn thËn träng vµ ch¾c ch¾n r»ng giê ®Þa
ph ¬ng t¹i thêi ®iÓm ta dù ®o¸n thuû triÒu phï hîp víi giê mói cho trong lÞch nãi trªn, vµ
ph¶i hiÖu chØnh thêi gian nÕu cã sù chªnh lÖch. Ph¶i hÕt søc l u ý ®èi víi nh÷ng c¶ng mµ
giê chuÈn th êng cã sù thay ®æi trong n¨m.
C¸c gi¸ trÞ ®é cao thñy triÒu ® îc cho b»ng mÐt tÝnh ®Õn sè kh«ng h¶i ®å cña c¶ng
®ang xÐt.
Bµi 2: Bµi to¸n t×m thêi gian vµ ®é cao NL, NR cña c¶ng phô theo c¶ng chÝnh.
+ Standard Port: tªn c¶ng chÝnh t×m theo sè thø tù trong b¶ng thuû triÒu (cuèi lÞch).
+ §èi sè tra b¶ng cña cña c¸c c¶ng chÝnh lµ ngµy, th¸ng, cho biÕt giê mói, vÜ ®é, kinh
®é, gNL, gNR, mNL, mNR.
+ Secondary Port: tªn c¶ng phô, t×m ë cuèi lÞch thuû triÒu (phÇn 2), cho biÕt c¶ng phô
thuéc c¶ng chÝnh nµo, vÜ ®é, kinh ®é, l îng chªnh lÖch thêi gian, ®é cao cña c¶ng phô theo
c¶ng chÝnh.
MHHW (Mean High Height Water): ®é cao n íc lín ë thêi kú sãc väng.
MLHW (Mean Low Hight Water): ®é cao n íc lín ë thêi kú trùc thÕ.
MHLW (Mean Hight Low Water): ®é cao n íc rßng ë thêi kú sãc väng.
MLLW (Mean Low Low Water): ®é cao n íc rßng ë thêi kú trùc thÕ.
Thêi gian NL, NR cña c¶ng phô thu ® îc b»ng c¸ch hiÖu chØnh thêi gian NL, NR
cña mét c¶ng chÝnh phï hîp cho trong phÇn 2 (Part II) víi l îng hiÖu chØnh thêi gian ®·
® îc cho t ¬ng øng trong ®ã. Tªn c¶ng chÝnh ® îc chän ® îc in ®Ëm trªn ®Çu nhãm c¶ng
phô cña c¶ng chÝnh Êy trong phÇn 2. Giê mói cña khu vùc còng ® îc cho trªn ®Çu cña cét
hiÖu chØnh thêi gian.
§é cao (møc) NL, NR cña c¶ng phô thu ® îc b»ng c¸ch hiÖu chØnh ®é cao NL, NR
t ¬ng øng cña c¶ng chÝnh. T¹i nh÷ng n¬i cã chÕ ®é b¸n nhËt triÒu, l îng hiÖu chØnh ®é
cao NL, NR c¶ng phô theo c¶ng chÝnh (diffrences) ® îc cho theo møc n íc trung b×nh
thêi kú sãc väng (Mean Spring, Mean Neap) ë c¶ng chÝnh. T¹i nh÷ng n¬i cã chÕ ®é nhËt
triÒu, l îng hiÖu chØnh ® îc cho theo Mean Higher and Mean Lower, High and Low
Water. Trong mçi tr êng hîp, sù thay ®æi cña l îng hiÖu chØnh ®é cao NL, NR c¶ng phô
theo c¶ng chÝnh ® îc coi lµ phô thuéc tuyÕn tÝnh vµo ®é cao thuû triÒu c¶ng chÝnh, trõ khi
cã ghi chó cô thÓ trong phÇn 2.
CÇn chó ý r»ng l îng hiÖu chØnh ®é cao thuû triÒu theo mïa (seasonal changes) ph¶i
® îc tÝnh ®Õn, vµ nã cã thÓ kh¸c nhau gi÷a c¶ng chÝnh vµ c¶ng phô. L u ý ®Õn dÊu cña ®¹i
l îng nµy. Khi kh«ng cã gi¸ trÞ nµo ® îc in th× cã nghÜa lµ l îng hiÖu chØnh ®é cao thuû
triÒu theo mïa nhá h¬n 0,1m vµ nã ® îc bá qua. Sù chªnh lÖch vÒ sè kh«ng h¶i ®å gi÷a
c¶ng chÝnh vµ c¶ng phô nÕu cã còng sÏ ® îc hiÖu chØnh v× sè 0 h¶i ®å c¶ng phô còng ® îc
cho trong phÇn 2, cét ngoµi cïng bªn ph¶i.
T¹i nh÷ng c¶ng nµo ®é chªnh lÖch vÒ thêi gian NL, NR ®-îc thay thÕ b»ng ch÷ “p”
th× cã nghÜa lµ kh«ng cã c¶ng chÝnh t ¬ng øng víi nã vµ dù ®o¸n thuû triÒu cho c¸c c¶ng
nh vËy chØ cã thÓ thùc hiÖn theo ph ¬ng ph¸p h»ng sè ®iÒu hoµ (NP 159).
Bµi 3: Bµi to¸n t×m ®é cao thñy triÒu t¹i nh÷ng thêi ®iÓm gi÷a thêi gian NL, thêi
gian NR; t×m thêi gian mµ thñy triÒu ®¹t ®é cao cho tr íc.
§ êng cong chuÈn cho trong lÞch thñy triÒu ë trang xvii thÓ hiÖn yÕu tè biªn ®é thñy
triÒu t¹i nh÷ng kho¶ng thêi gian øng víi n íc lín, ta cã thÓ vÏ nh÷ng ® êng cong øng víi
thêi gian thñy triÒu tõ 5 ®Õn 7 giê b»ng c¸ch néi suy. Bµi to¸n dùa trªn nguyªn lý lµ sù
thay ®æi cña thñy triÒu xÊp xØ ® êng cong cosin.
Nh÷ng ® êng cong ®ã cho kÕt qu¶ t ¬ng ®èi chÝnh x¸c, víi ®iÒu kiÖn ph¶i tu©n thñ
nh÷ng ®iÒu sau:
Thêi gian thuû triÒu cña triÒu d©ng hay triÒu rót ph¶i n»m trong ph¹m vi 5 ®Õn 7 giê.
Kh«ng cã l îng hiÖu chØnh n íc n«ng (f4, F4, f6 vµ F6) cho trong phÇn 3.
- 19 -
Tải về để xem bản đầy đủ
328 trang
26/03/2022
8340
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Tin học ứng dụng hàng hải - Nghề: Điều khiển tàu biển", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- giao_trinh_tin_hoc_ung_dung_hang_hai_nghe_dieu_khien_tau_bie.pdf
