Bài giảng Vật liệu dệt - Phần 5: Nhận diện xơ, vải phục vụ cho thời trang

Đại học Bách Khoa Tp.HCM

Khoa Cơ Khí

Bộ môn Kỹ Thuật Dệt May

VẬT LIỆU DỆT

TEXTILE MATERIAL

PHẦN 5

NHẬN DIỆN XƠ,VẢI PHỤC VỤ CHO THỜI

TRANG

1

Fabric

Identification

- Why ? Vì sao phải nhận dạng vật liệu tốt ?

- How ? Làm thế nào để nhận dạng vật liệu tốt

- Application ? Ứng dụng thông tin về vật liệu để làm gì ?

Ví dụ về “hiểu về vải!

• Hiểu vải làm từ vật liệu gì: tự nhiên, nhân tạo, đặc biệt..v.v

qua các ký hiệu quy định trong ngành, ví dụ PeCo 65/35,

PeVi 87/13, Organza, Taffeta, dệt từ sợi CVC, TC

• Vải được quy chuẩn và xác định giá trị bởi một số hiệp hội, ví

dụ Federal Trade Commission (FTC).

• Tên vải thường không phải là tên khoa học chung (generic

name) mà thường là tên thương mại, thương hiệu

• Thông số thương mại của vải không thể hiện cấu trúc, nhưng

người nhận diện phải hiểu được cấu trúc cơ bản

• Cần lưu ý các thông số môi trường ngày càng được chú trọng

trên vải, ví dụ chứng chỉ Green Fabric, chứng chỉ Orkotex

Các khái niệm cơ bản về sợi

Sợi

Sợi, hoặc chỉ, là vật liệu được kéo ra từ các xơ, trong đó xơ được

xoắn liên kết với nhau thành dạng dài liên tục. Thông thường, sợi

được đưa qua quá trình dệt thoi hoặc dệt kim để tạo vải, hoặc là

nhuộm trước quá trình tạo vải nói trên

Các khái niệm cơ bản về sợi

Chải thô và chải kỹ

Chải thô

• Là quy trình chải vật liệu xơ thô/đã giặt để chuẩn bị kéo sợi, làm

cho các xơ phân bố song song đều nhau thuận tiện để xoắn tạo sợi

• Các xơ libe như lanh không được chải thô, nhưng bị “threshed”, là

quá trình đập để tách các thớ ra từ straw

• Có thể dùng để trộn xơ các loại hoặc các màu

• Có thể chải bằng tay hoặc máy

Chải kỹ

• Là một quy trình phụ trợ sau khi chải thô, chuẩn bị xơ tốt, đều hơn

nhằm tạo vải chất lượng cao hơn

• Là quá trình loại xơ ngắn (comber noil) và săp xếp các xơ còn lại

theo dạng chùm xơ đều đặn (flat bundle) định hướng một chiều

Các khái niệm cơ bản về sợi

Chải thô và chải kỹ

Trộn màu xơ trong

quá trình chải thô

Chải kỹ xơ bông

Các khái niệm cơ bản về sợi

Chải thô và chải kỹ

Máy chải thô (drum carder, carding machine,flat carding

machine, roller carding machine):

- Các xơ được cấp vào một hệ thống trục hoặc các mui chải để

kéo thẳng và làm song song các xơ

- Xơ đi ra tồn tại dưới dạng màng (web, bat) và sau đó thu lại

thành cúi (carding sliver)

Máy chải kỹ: lapping machine and combing machine

- Cúi chải thô được ghép thành một cuộn cúi lớn qua máy cuộn

cúi (lapping machine)

- Các cuộn cúi này được cấp vào hệ thống hàm kẹp, lược chải

kỹ kết hợp để loại xơ ngắn

- Sản phẩm tạo ra là cúi chải kỹ đều đặn, không gồm xơ ngắn

Các khái niệm cơ bản về sợi

Kéo sợi

- Xoắn các xơ song song với nhau để tạo dạng sợi bền, có chiều

dài phù hợp

- Phát triển từ kéo sợi bằng tay, rồi bằng “cọc” truyền thống

(spindle) và sau này là các máy kéo sợi với trên 1000 cọc sợi

xoắn đồng thời (từ truyền động bằng tay, nước, hơi đến điện,

điện tử sau này)

- Sợi là vật liệu cơ bản để tạo vải

Các khái niệm cơ bản về sợi

Xe và chập sợi

- Hướng xoắn để tạo ra sợi được gọi là săn, độ săn (twist)

- Hướng Z góc xoắn phải, hướng S góc xoắn trái

- Độ “chặt” của xoắn được đo bằng TPM, TPI

- Hai hoặc nhiều hơn hai sợi có thể chập hoặc xoắn với nhau để

tạo sợi dày hơn, bền hoặc hoặc tạo hiệu ứng cấu trúc và hiệu

ứng màu (fancy yarn, mélange effect ).

Các khái niệm cơ bản về sợi

Single yarn (chỉ gồm 1 loại xơ)

Sợi chập co giãn (chỉ gồm 1 loại xơ)

Các khái niệm cơ bản về sợi

Sợi phức (gồm nhiều loại xơ khác nhau hoặc chập sợi )

Các khái niệm cơ bản về sợi

Những thuật ngữ quan trọng

Blend: sợi pha, gồm hai loại xơ trở lên

Bouclé yarns: sợi có các vòng sợi tròn hoặc vòng cung (curled or

looped yarns)

Chenille yarn: sợi có các đầu sợi nhô lên đều đặn, khi dệt tạo

hiệu ứng vải nhung (velvet-like, “caterpillar” appearance)

Crêpe yarn: sợi có độ săn cao và tạo hiệu ứng granular texture.

Crimp: tính quăn của xơ, sợi, tự nhiên hoặc nhân tạo

Marl yarns Two different-colored yarns twisted together.

Metallic yarns Yarns containing metal threads or metallic

elements.

Filament: băng xơ liên tục, dạng đơn hoặc dạng đa filament

CVC:Chief Value Cotton, sợi pha cotton/polyester, hơn 50%

(thường 55%) là cotton,còn lại là PES.

TC: Sợi Polyester cotton, trong đó thành phần cotton chiếm

nhiều hơn

Các khái niệm cơ bản về sợi

Những thuật ngữ quan trọng

Hank: con sợi, sợi được quấn thành các vòng, hai đầu buộc với

nhau để giữ trạng thái tồn tại, còn gọi là “skein”.

Roving: vê để tạo ra sợi thô, là băng xơ được cấp một lượng xoắn

nhỏ (khoảng 30x/m) để tạo ra một sợi thô, độ bền chưa cao, chuẩn

bị cho quá trình kéo sợi cuối cùng

Scouring nấu tẩy, loại bỏ mỡ, dầu và chất bẩn dư thừa từ sợi

Skein ????

Spandex tên chung cho các sợi có độ co giãn cao

Tow tập hợp các xơ filement ở dạng tấm lơn mà chưa được tạo

xoắn ra sợi

Yarn count: chi số sợi, dạng số nhằm biểu đạt độ lớn của sợi, xác

định bằng chiều dài trên một đơn vị khối lượng nhất định, có nhiều

đơn vị biểu đạt như Nm,Ne, denier,tex S.

Các khái niệm cơ bản về vải

Định nghĩa về vải

• Là dạng vật liệu linh hoạt mà thành phần bao gồm các xơ tự

nhiên hoặc nhân tạo trước đó đã được kéo thành sợi hoặc chỉ

để tạo vải

• Vải dệt có thể tạo được bằng nhiều cách, trong đó chủ yếu là

dệt thoi, dệt kim (tạo vải từ sợi/chỉ) hoặc không dệt (tạo vải

trực tiếp từ xơ và các vật liệu khác)

• Các phương pháp tạo vải đặc biệt khác như tạo nút (knotted),

liên kết xuyên (interlaced) như crocheting, lace making hoặc

macramé, tạo nỉ (Felting) ngày càng được phát triển để tạo vải

Các khái niệm cơ bản về vải

DỆT THOI

• Là quy trình cài các sợi/chỉ để tạo nên một tập hợp cấu trúc cơ

bản là sợi dọc (warp) và sợi ngang (weft) cài với nhau theo quy

luật nhất định để tạo nên vải

• Có 3 kiểu vải dệt thoi cơ bản là:

• Plain (kiểu cơ bản) và basket, twill và satin

• Có các kiểu dệt biến tính từ 3 kiểu dệt cơ bản trên và các kiểu dệt

khác để tạo ra nhiều vải dệt phong phú

Các khái niệm cơ bản về vải

DỆT THOI – PLAIN (VÂN ĐIỂM)

• Kiểu dệt cổ điển nhất

• Sợi dọc và sợi ngang cài vuông góc với nhau, mỗi sợi ngang luồn

trên một sợi dọc rồi luồn dưới một sợi dọc kế tiếp

• Vải cơ bản có thể thô hoặc mịnk phụ thuộc vào độ mảnh của sợi sử

dụng

• Tên thương mại của “Plain weaves “: taffeta, chiffon, organza,

canvas

• Kiểu dệt Basket biến tính từ plain, trong đó 1 hoặc nhiều hơn các

sợi/chỉ được dệt như 1 sợi ngang hay dọc, tạo nên cấu trúc

“basket”

Các khái niệm cơ bản về vải

DỆT THOI – PLAIN (VÂN ĐIỂM)

Các khái niệm cơ bản về vải

DỆT THOI – TWILL- VÂN CHÉO

Vải Twill:

- Có hiệu ứng đường chéo hoặc hiệu ứng nổi (rib) trên bề mặt, tạo ra

khi sợi ngang đi luồn trên hoặc dưới hai sợi dọc trở lên

- Hiệu ứng đường chéo có thể gọi là “wale”,

- Với vải mỏng, hiệu ứng vân chéo nổi rõ, với vải dày, hiệu ứng vân

chéo không thấy rõ

- Vải twill có hiệu ứng mặt trái, mặt phải khác nhau, vân chéo thấy

rõ hơn trên mặt phải

- Vải “nặng” hơn so với vân điểm cùng chi số sợi, phù hợp với

utility wear.

- Vải vân chéo đặc trưng: denim

Các khái niệm cơ bản về vải

DỆT THOI – TWILL- VÂN CHÉO

- Vải twill dẻo (“pliable”) và có độ rủ cao hơn vải dệt vân điểm

thông thường, có xu hướng hồi nhàu tốt hơn

- Sợi mảnh hơn dùng dệt twill, nén chặt hơn, tạo vải chi số lớn, độ

bền lớn và chống nước tốt hơn.

- Ví dụ tiêu biểu: vải dệt áo khoác Burberry, vốn thiết kế và làm

cho quân đội

- Các kiểu dệt twill cơ bản bao gồm: serge, flannel, denim,

gabardine, cavalry twill và chino.

Các khái niệm cơ bản về vải