Bài giảng Khởi sự kinh doanh - Phần 1

TRƢỜNG ĐẠI HỌC PHẠM VĂN ĐỒNG

KHOA KINH TẾ

BÀI GIẢNG

MÔN: KHỞI SỰ KINH DOANH

(Dùng cho đào tạo tín chỉ - Bậc Cao đẳng)

Người biên soạn: Th.S Cao Anh Thảo

Lưu hành nội bộ - Năm 2018

Chƣơng 1: MÔ HÌNH KINH DOANH VÀ CÁC ĐIỀU KIỆN KHỞI

SỰ KINH DOANH

1.1. Những hình thức của việc khởi sự kinh doanh

1.1.1. Tổng quan về khởi sự kinh doanh

1.1.1.1.Khái niệm

Khởi sự theo từ điển tiếng Việt là bắt đầu một cái gì mới.

Khởi sự kinh doanh theo nghĩa tiếng Việt là việc bắt đầu tạo lập một công việc kinh

doanh mới.

Từ trước đến nay, khởi sự kinh doanh được tiếp cận dưới hai góc độ sau:

 Từ góc độ lựa chọn nghề nghiệp: "Khởi sự kinh doanh là một sự lựa chọn nghề

nghiệp của cá nhân giữa việc đi làm thuê hoặc tự tạo việc làm cho mình" hoặc “Khởi sự

kinh doanh là lựa chọn nghề nghiệp của những người không sợ rủi ro tự làm chủ công

việc kinh doanh của chính mình và thuê người khác làm công cho họ”.

Làm thuê được hiểu là cá nhân sẽ làm việc cho một doanh nghiệp hoặc tổ chức do

người khác làm chủ. Như vậy, khởi sự kinh doanh được hiểu là tự tạo việc làm theo nghĩa

trái với đi làm thuê, là tự làm chủ – tự mở doanh nghiệp.

 Từ góc độ tạo dựng doanh nghiệp mới: Wortman định nghĩa "Khởi sự kinh doanh

là việc một cá nhân chấp nhận rủi ro để tạo lập một doanh nghiệp mới và tự làm chủ

nhằm mục đích làm giàu", hoặc "Khởi sự kinh doanh là việc bắt đầu tạo lập một công

việc kinh doanh mới bằng đầu tư vốn kinh doanh, hay mở cửa hàng kinh doanh".

Giữa khởi sự kinh doanh góc độ tự tạo việc làm và theo góc độ tạo lập doanh

nghiệp mới có sự khác biệt một vài điểm: Tự tạo việc làm nhấn mạnh tới khía cạnh tự

làm chủ chính mình, không đi làm thuê cho ai cả trong khi khởi sự kinh doanh theo góc

độ thứ hai còn bao gồm cả những người thành lập doanh nghiệp mới để tận dụng cơ hội

thị trường nhưng lại không quản lý mà thuê người khác quản lý nên anh ta vẫn có thể đi

làm thuê cho doanh nghiệp khác.

Tuy có sự khác biệt nhưng khởi sự kinh doạnh đều đề cập tới việc một cá nhân (một

mình hoặc cùng người khác) tạo dựng một công việc kinh doanh mới.

1.1.1.2. Lý do khởi sự kinh doanh

 Thứ nhất, theo đuổi đam mê và sở thích

- Khi khởi sự kinh doanh chúng ta sẽ được làm việc đúng sở thích, đam mê: Thay vì

làm những việc người khác sai khiến, chúng ta được làm những việc mà chúng ta tự vạch

ra cho mình.

- Khi khởi sự kinh doanh chúng ta sẽ được làm việc bất cứ đâu: Thay vì ngày ngày

lên văn phòng, nhận những cuộc điện thoại, trả lời những email mỗi ngày; Thay vì gặp

- 1-

gỡ đối tác ở những phòng VIP của tòa nhà lớn mà những doanh nghiệp vừa, nhỏ đang lựa

chọn thì chúng ta được phép lựa chọn việc gặp gỡ đối tác ở những nơi bình thường (quán

cà phê)

- Khi khởi sự kinh doanh chúng ta sẽ làm việc bất cứ khi nào: Khởi sự sẽ cho phép

chúng ta chủ động được công việc của mình mà không quá phụ thuộc vào người khác,

chúng ta có thể làm việc bất cứ khi nào mà chúng ta muốn

- Khi khởi sự kinh doanh chúng ta sẽ được làm việc với người mình mong muốn:

Không cần phải đau đầu nghĩ xem sếp của uốn gì, chỉ cần nghĩ xem mình muốn gì.

Chẳng phải nghĩ xem năng lực những đồng nghiệp thế nào, mà chúng ta sẽ tự chọn cho

mình những người đồng hành với những ưu, khuyết mà mình muốn.

- Khi khởi sự kinh doanh chúng ta sẽ được toàn quyền lên kế hoạch công việc và

mục tiêu cho công ty mà đôi khi việc làm thuê không cho bạn cái quyền đó

 Thứ hai, thử thách và chứng tỏ bản thân

Đây là điểm khiến nhiều người thích khởi nghiệp nhất. Nếu coi việc làm thuê với

việc nhận lương đều đặn hàng tháng là quá nhàm chán.Việc thử thách bản thân trước

những dự án kinh doanh mang lại phấn khích lơn khi thỏa mãn được cái tôi của bản thân

muốn chứng tỏ cho mọi người thấy mình có năng lực có thể làm được việc này việc nọ.

Đôi khi chứng tỏ bản thân là kiên định vào một tầm nhìn nào đó, muốn thực hiện

hóa cái tầm nhìn của mình. Chứng minh cho mọi người thấy tầm nhìn, khát vọng của

mình là có giá trị.

 Thứ ba, theo đuổi lợi ích tài chính.

Khi khởi nghiệp chẳng ai lại có ý định khởi nghiệp cho vui. Chính vì vậy gặt hái

thành quả từ những thứ mình phải hy sinh để làm là điều tất yếu. Kiếm tiền, trở nên giàu

có, tạo được công ăn việc làm và giúp những người khác cũng trở nên giàu có. Đó là

những điều khiến chúng ta muốn bắt tay vào khởi nghiệp.

1.1.2. Quy trình khởi sự kinh doanh

Quy trình khởi sự kinh doanh gồm nhiều hoạt động. Có thể chia quá trình này thành

bốn giai đoạn được thể hiện ở hình sau:

- 2-

Chuẩn bị khởi sự

Hình thành ý tưởng kinh doanh và lập kế hoạch kinh doanh

Triển khai hoạt động kinh doanh

Điều hành và phát triển doanh nghiệp

Hình 1.1: Quy trình khởi sự kinh doanh

Bƣớc 1: Chuẩn bị khởi sự

- Quyết định tham gia hoạt động kinh doanh.

Một cá nhân quyết định tham gia hoạt động kinh doanh là do họ muốn trở thành

ông chủ, theo đuổi ý tưởng của bản thân, và tìm kiếm lợi ích tài chính.

Quyết định khởi sự kinh doanh sẽ xuất hiện khi xuất hiện những thay đổi trong

cuộc đời con người. Sự thay đổi có thể ở dưới dạng tiêu cực như: mất việc, bất mãn công

việc hiện tại… là các nhân tố đẩy hoặc dưới dạng tích cực như: tìm được đối tác tốt hoặc,

có hỗ trợ tài chính…. là nhân tố kéo.

Ví dụ như một người bị đuổi việc, nhân tố đó sẽ thúc đẩy anh ta mở doanh nghiệp

để tự làm chủ; hoặc nếu tìm thấy một cơ hội kinh doanh tốt thì mặc dù công việc hiện tại

không có gì đáng phàn nàn nhưng cá nhân đó vẫn có thể thành lập doanh nghiệp kinh

doanh; hoặc một người có thể được thừa kế từ một khoản tiền và đó là lần đầu tiên anh ta

có đầy đủ năng lực tài chính để bắt đầu kinh doanh. Nếu những thay đổi này xuất hiện ở

các cá nhân có tự tin về khả năng thành công khi khởi sự và họ cũng mong muốn trở

thành doanh nhân thì các cá nhân này sẽ tiến hành các hoạt động thành lập doanh nghiệp

mới.

- 3-

Hình 1.2: Các nhân tố ảnh hƣởng đến quyết định khởi sự

- Chuẩn bị các điều kiện về kiến thức, kinh nghiệm thái độ có thể giúp cho các cá

nhân sẵn sàng chấp nhận rủi ro bước vào khởi sự kinh doanh.

Bƣớc 2: Phát triển ý tƣởng kinh doanh và lập kế hoạch kinh doanh

- Phát triển một ý tưởng kinh doanh.

Bao gồm phát hiện cơ hội kinh doanh, đánh giá và lựa chọn ý tưởng, lên kế hoạch

kinh doanh và phát triển một mô hình doanh nghiệp hiệu quả. Phần lớn các cơ hội kinh

doanh không tự nhiên xuất hiện mà phải do người khởi sự tìm kiếm và phát hiện. Doanh

nhân phải nhanh nhạy trong nhận biết cơ hội, tìm kiếm các nguồn phát hiện cơ hội, và

sau đó sáng suốt lựa chọn và đánh giá để hình thành ý tưởng kinh doanh.

- Xây dựng kế hoạch kinh doanh.

Ý tưởng kinh doanh phải được diễn giải và trình bày cụ thể bằng kế hoạch kinh

doanh. Kế hoạch kinh doanh là một văn bản diễn giải súc tích những khía cạnh của ý

tưởng. Viết kế hoạch kinh doanh bắt buộc chủ doanh nghiệp phải suy nghĩ kỹ lưỡng về

cách thức hiện thực hóa cơ hội kinh doanh: cách thức triển khai và các nguồn lực cần

thiết để thực hiện ý tưởng.

Bƣớc 3: Triển khai hoạt động kinh doanh

Tiến hành các hoạt động để thành lập doanh nghiệp mới, tìm kiếm các nguồn lực

để triển khai kinh doanh và đưa doanh nghiệp vào hoạt động, bao gồm thiết kế văn

phòng, lựa chọn địa điểm kinh doanh, tuyển chọn nhân lực, mua sắm tài sản, tiến hành

các thủ tục pháp lý cần thiết… Đây cũng là giai đoạn cuối cùng của việc đặt nền móng

tạo lập doanh nghiệp mới.

Bƣớc 4: Phát triển hoạt động kinh doanh

Để tạo dựng nền tảng cho một doanh nghiệp phát triển lâu dài, ổn định, bền vững

ngay từ giai đoạn đầu khi thành lập chủ doanh nghiệp đã phải thực hiện các công việc

- 4-

thiết lập quan hệ với các đối tác chiến lược, bạn hàng, khách hàng, với các cơ quan quản

lý vĩ mô và thực thi chiến lược phát triển thích hợp lâu dài.

1.1.3. Hình thức của khởi sự kinh doanh

Có 3 hình thức phổ biến để khởi sự kinh doanh. Đó là: (1) Thành lập mới, (2) Mua

lại công ty đang hoạt động và (3) Nhượng quyền kinh doanh. Mặc dù hiện nay 90% số

người khởi sự kinh doanh bằng con đường thành lập công ty mới, nhưng mua lại doanh

nghiệp đang hoạt động và nhượng quyền kinh doanh cũng là những phương thức khởi sự

đem lại nhiều lợi ích, là sự lựa chọn đáng quan tâm đối với những người có ý định khởi

sự kinh doanh.

1.1.3.1. Thành lập mới

Tự thành lập mới một doanh nghiệp cũng giống như tự xây dựng cho mình một

căn nhà. Những người chủ định khởi sự kinh doanh phải thiết kế, lựa chọn và quyết định

rất nhiều vấn đề: từ chọn tên, địa điểm, hình thức pháp lý, tuyển chọn nhân lực… sao cho

doanh nghiệp của bạn có thể tạo ra được giá trị riêng biệt cho khách hàng một cách hiệu

quả và có được lợi thế cạnh tranh lâu bền trên thị trường. Những nội dung cụ thể của

thành lập mới doanh nghiệp được trình bày ở kế hoạch kinh doanh.

1.1.3.2. Mua lại doanh nghiệp đang hoạt động

Phương thức khởi sự thứ hai mà các chủ doanh nghiệp có thể cân nhắc lựa chọn là

mua lại công ty đang hoạt động trong lĩnh vực, ngành nghề, thị trường mình quan tâm. Ở

nền kinh tế thị trường và khi thị trường tài chính phát triển thì việc mua lại công ty ngày

càng phổ biến, có thể thực hiện dễ dàng và là một cách thức kiếm lợi cho ai có đầu óc

kinh doanh, chớp được cơ hội.

 Lợi ích của khởi sự bằng hình thức mua lại công ty đang hoạt động

Mua lại công ty đang hoạt động có thể đem lại nhiều lợi ích so với phương thức

thành lập doanh nghiệp mới thông thường.

Thứ nhất, giảm rủi ro và những sự việc không lường trước được có thể xảy ra

trong quá trình tạo lập và điều hành công ty mới. Ở các doanh nghiệp mới thành lập, dù

kế hoạch kinh doanh và ý tưởng có được chuẩn bị, phân tích cẩn thận tới đâu thì kế hoạch

vẫn chỉ dựa chủ yếu trên các giả thiết và dự báo trong đó có không ít giả thiết là không

chính xác, khác xa so với thực tế kinh doanh. Đặc biệt với những chủ doanh nghiệp ít

kinh nghiệm thương trường, nhiều khi các dự báo của họ rất xa rời thực tế. Thành lập

doanh nghiệp là công việc đầy rủi ro và mạo hiểm do kinh doanh là một công việc có

thay đổi khôn lường. Mua lại công ty đang hoạt động là cách làm ít rủi ro hơn vì ở đây

các giả thiết đã được khẳng định đúng, sai trong thực tế, ý tưởng kinh doanh và các

phương thức kinh doanh đã được kiểm nghiệm. Thay vào việc phải dự báo hoặc ước tính

mơ hồ, chủ doanh nghiệp có thể dựa vào số liệu kinh doanh của doanh nghiệp thời gian

- 5-

trước như số lượng khách hàng, doanh thu và chi phí hoạt động, từ đó có thể đánh giá

được tương đối về khả năng sinh lợi của công ty, khẳng định tính hợp lý của ý tưởng kinh

doanh, giảm thiểu sự không chắc chắn về khả năng kinh doanh và khả năng cạnh tranh

của doanh nghiệp.

Thứ hai, có khả năng rút ra các kinh nghiệm kinh doanh từ cách thức kinh doanh

quá khứ. Nhìn cách thức kinh doanh trước đây của doanh nghiệp, chủ doanh nghiệp mới

có thể rút kinh nghiệm từ cách thức tiến hành và vận hành kinh doanh của chủ doanh

nghiệp cũ, điều chỉnh các thất bại để tìm ra cách thức vận hành doanh nghiệp tối ưu trong

tương lai.

Thứ ba, thừa hưởng các nguồn lực công ty đang hoạt động đã tạo dựng như: mối

quan hệ sẵn có của công ty với khách hàng, nhà cung cấp và các đối tượng hữu quan. Tuy

nhiên, chủ doanh nghiệp cần lưu ý, việc thừa hưởng các nguồn lực vật chất hữu hình như

tài sản, đất đai, nhà xưởng thì có thể đảm bảo lâu dài và ổn định. Các nguồn lực phi vật

chất mang tính vô hình như mối quan hệ của công ty với khách hàng, nhà cung cấp, ngân

hàng thường không bền vững. Các nguồn lực phi vật chất này rất dễ mất đi nếu chủ

doanh nghiệp mới không có các chính sách tốt để duy trì mối quan hệ sẵn có. Ví dụ, công

nhân có kinh nghiệm, năng lực, thái độ làm việc tốt là một tài sản có giá trị tạo lợi thế

cạnh tranh cho công ty cũ nhưng khi công ty đổi chủ, chế độ đãi ngộ mới hoặc thái độ đối

xử của chủ mới làm họ không muốn gắn bó với công ty nữa.

Thứ tư, có thể tiếp cận dễ dàng hơn tới các nguồn vốn vay ngân hàng do thông

thường, các ngân hàng thường ưu tiên cho vay những doanh nghiệp đang hoạt động, có

luồng tiền ra vào ổn định, ý tưởng kinh doanh đã được kiểm chứng. Kể cả khi doanh

nghiệp mới thành lập có tài sản thế chấp, thì ngân hàng không sẵn sàng cho vay khi chưa

thấy được khả năng sinh lời của doanh nghiệp mới thành lập loại hình kinh doanh chưa

chứng tỏ được khả năng của nó. Các doanh nghiệp mới thường gặp nhiều khó khăn trong

thu hút đầu tư và vay vốn ngân hàng, đặc biệt khi ý tưởng kinh doanh mới, độc đáo và rủi

ro cao.

Thứ năm, chi phí mua lại trong đa số trường hợp thấp hơn so với chi phí đầu tư

mới.

Thứ sáu, giảm bớt được một đối thủ cạnh tranh. Khi khởi sự bằng hình thức mua

lại nghĩa là số lượng doanh nghiệp là đối thủ của nhau trên thị trường sẽ giảm, chính điều

này sẽ làm cho các doanh nghiệp bớt được đối thủ cạnh tranh

 Nhược điểm của khởi sự bằng hình thức mua lại công ty đang hoạt động

Thứ nhất, hạn chế về thông tin và tính xác thực của thông tin có thể dẫn tới quyết

- 6-

định sai lầm. Các hoạt động điều tra pháp lý, điều tra tài chính, điều tra thương mại nếu

thực hiện không đầy đủ và thích đáng sẽ dẫn đến đánh giá sai tình trạng pháp lý và tài

chính của công ty mục tiêu cũng như giá trị của công ty mục tiêu.

Thứ hai, mua lại công ty đang hoạt động chứa đựng nhiều rủi ro không lường trước

được. Rủi ro do mất quan hệ đối tác, do không tiếp tục được lợi thế của doanh nghiệp,

sản phẩm suy thoái... Nếu không đàm phán được mức giá hời thì không nên mua lại công

ty. Không phải mọi công ty rao bán đều là con gà đẻ trứng vàng. Theo kinh nghiệm thực

tế thì trong 50 công ty giao bán chỉ có 1 công ty đáng để mua.

Thứ ba, quy định pháp luật không rõ ràng về hoạt động đầu tư của bên bán.

1.1.3.3. Nhượng quyền kinh doanh

Phương thức thứ ba để khởi sự kinh doanh là nhượng quyền. Những người khởi sự

kinh doanh chọn cách thức kinh doanh những sản phẩm dịch vụ đã có và đã nổi tiếng trên

thị trường ở những thị trường tiềm năng – hình thức nhượng quyền kinh doanh

(franchising).

Khái niệm

Nhượng quyền kinh doanh là một hình thức tổ chức kinh doanh liên quan tới một

thỏa thuận chính thức giữa 2 đối tác, một công ty đã có sản phẩm và dịch vụ thành công

(bên nhượng quyền) cho phép những doanh nghiệp khác (bên được nhượng quyền) sử

dụng nhãn hiệu và cách thức kinh doanh của nó với một khoản phí trả ban đầu và phí

thường niên đóng hàng năm, bên được nhượng quyền sẽ tiến hành kinh doanh theo các

cách thức và điều kiện do bên nhượng quyền quy định. Năm 1840, hãng bia Đức đã

nhượng quyền cho một hãng phân phối độc quyền bán sản phẩm bia của họ trong vùng

được coi là thỏa thuận nhượng quyền đầu tiên được biết đến trên thế giới. Sau này, nhiều

công ty đã phát triển kinh doanh nhanh chóng và đạt thành công bằng hình thức nhượng

quyền nổi tiếng như KFC (1952), McDonald (1955), Midas Muffer (1956) và H&R

Block (1958)…

Phân loại nhượng quyền

- Phân loại theo nội dung nhượng quyền: Có hai loại (1) nhượng quyền sản phẩm và

thương hiệu và (2) nhượng quyền cách thức kinh doanh.

Nhượng quyền sản phẩm và thương hiệu là một thỏa thuận mà bên nhượng quyền

cho phép bên được nhượng quyền được mua sản phẩm, và sử dụng tên thương mại của

bên nhượng quyền. Cách thức này thường sử dụng trong mối quan hệ giữa một nhà sản

xuất với mạng lưới đại lý hoặc phân phối. Ví dụ, Toyota đã thiết lập được một mạng lưới

đại lý bán ô tô của Toyota và sử dụng thương hiệu Toyota trong hoạt động các quảng cáo

xúc tiến. Tương tự, Kinh Đô cũng thiết lập được một mạng lưới đại lý nhượng quyền bán

bánh kẹo của hãng.

- 7-

Nhượng quyền sản phẩm và nhãn hiệu thương mại thường cho phép bên được

nhượng quyền tự do vận hành kinh doanh. Công ty mẹ như không quan tâm tới cách điều

hành hoạt động hàng ngày của đại lý, chỉ quan tâm tới bảo vệ sản phẩm và đảm bảo các

tiêu chí kỹ thuật của sản phẩm.

Ở hình thức này, bên nhượng quyền không thu phí nhượng quyền hoặc phí đóng

góp hàng năm, lợi ích họ thu được là bán được sản phẩm cho các nhà phân phối và đại lý.

Nhượng quyền cách thức kinh doanh: Bên nhượng quyền cung cấp công thức tiến

hành kinh doanh kèm theo đào tạo, quảng cáo và nhiều hình thức hỗ trợ khác. Hình thức

này đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt các quy định tiến hành kinh doanh của bên nhượng

quyền. Đây là hình thức nhượng quyền tương đối phổ biến đối với những người mới khởi

sự doanh nghiệp.

Ví dụ các công ty nhượng quyền như KFC, McDonal hướng dẫn các đại lý nhượng

quyền của họ rất chi tiết về cách trang trí nhà hàng, công thức nấu ăn, quy trình phục vụ

khách hàng, thậm chí quy định cả cách sử dụng những từ ngữ để chào khách

- Phân loại theo mối quan hệ đối tác: Có thể chia thành 2 loại: (1) nhượng quyền cá

nhân, (2) nhượng quyền khu vực và (3) nhượng quyền cấp 1.

Nhượng quyền cá nhân: Bên được nhượng quyền được mua quyền kinh doanh ở

một địa điểm xác định.

Ví dụ, một cá nhân có thể mua một cửa hàng nhượng quyền Phở 24 ở địa chỉ 24

Huỳnh Phúc Kháng, Hà Nội.

Nhượng quyền khu vực: cho phép bên được nhượng quyền sở hữu và vận hành một

số cửa hàng trong một vùng địa lý nào đó.

Ví dụ một cá nhân có thể mua quyền mở các cửa hàng KFC trong thành phố Hà

Nội. Đây cũng là thỏa thuận nhượng quyền tương đối phổ biến, cho phép bên được

nhượng quyền độc quyền kinh doanh trong một khu vực nhất định.

Nhượng quyền cấp 1: Bên được nhượng quyền bên cạnh việc có quyền mở và điều

hành nhiều cửa hàng trong một khu vực nhất định, thì còn có quyền bán lại quyền kinh

doanh này cho người khác trong vùng độc quyền khai thác của nó.

Ví dụ, Protowash là công ty rửa xe di động sử dụng vật liệu thân thiện môi trường,

công ty này bán hợp đồng nhượng quyền cho cho phép mở một số lượng nhất định cửa

hàng Prontowash ở một vùng nhất định. Sau khi các đại lý của bên được nhượng quyền

đi vào hoạt động, bên được nhượng quyền bán tiếp quyền mở cửa hàng Protonwash cho

các cá nhân khác ở trên cùng vùng thị trường. Những người mua nhượng quyền từ đại lý

cấp 1 được gọi là đại lý nhượng quyền cấp 2.

- Phân loại theo số lượng đại lý: Có thể chia 2 loại: (1) nhượng quyền đa đại lý và

(2) nhượng quyền đơn đại lý

- 8-

Nhượng quyền đa đại lý: Đại lý nhượng quyền có sở hữu hơn 1 cửa hàng của cùng 1

nhà cung cấp có thể theo hình thức hợp đồng khu vực hay hợp đồng đại lý cấp 1.

Đứng trên góc độ của bên được nhượng quyền, nhượng quyền đa đại lý có ưu và

nhược điểm.

Ưu điểm: Do có sở hữu nhiều cửa hàng, bên được nhượng quyền có thể khai thác

tính kinh tế nhờ quy mô: giảm chi phí do mua nguyên liệu với số lượng lớn, kinh nghiệm

hơn do chuyên sâu một ngành hàng, chi phí quản lý giảm.

Nhược điểm: Bên được nhượng quyền chịu rủi ro lớn hơn và chấp nhận gắn kết chặt

với 1 công ty và sự thành công cũng như thất bại của công ty. Nhìn chung, bên nhượng

quyền khuyến khích hình thức nhượng quyền đa đại lý vì với việc bán thêm đại lý

nhượng quyền cho đối tác đã có quan hệ nhượng quyền, công ty có thể phát triển kinh

doanh mà không cần gia tăng số lượng đối tác được nhượng quyền, giảm được chi phí

quản lý.

Nhượng quyền đơn đại lý: Đại lý nhượng quyền có sở hữu duy nhất 1 cửa hàng của

1 nhà cung cấp. Khoảng 53% đại lý nhượng quyền ở Mỹ thuộc nhượng quyền đa đại lý

theo như số liệu của hãng nghiên cứu ở Mỹ.

 Ưu điểm của khởi sự bằng mua quyền kinh doanh

Nhượng quyền kinh doanh cung cấp cơ hội kinh doanh độc đáo cho những người

muốn khởi sự kinh doanh, giảm bớt rủi ro khi khởi sự, cách thức kinh doanh này đã phát

triển rất mạnh gần đây trong một số ngành kinh doanh ô tô, dịch vụ thương mại và cư trú,

nhà hàng ăn nhanh, bán lẻ... Khởi sự bằng nhượng quyền có ưu điểm so với các hình thức

khởi sự khác.

Thứ nhất, nhượng quyền làm tăng khả năng thành công cho người khởi sự vì:

o Cung cấp cơ hội cho họ được sở hữu một công việc kinh doanh đã được kiểm

chứng và một mô hình kinh doanh đã hoàn thiện.

o Thương hiệu của bên nhượng quyền giúp công việc kinh doanh thành công

nhanh hơn.

Tỷ lệ thất bại của những người mua quyền kinh doanh là rất thấp. Ở Mỹ, 90%

công ty kinh doanh theo hình thức nhượng quyền thương mại tiếp tục hoạt động sau 10

năm trong khi 82% công ty độc lập phải đóng cửa và cũng chỉ có 5% công ty kinh doanh

theo hình thức nhượng quyền thất bại trong năm đầu tiên so với 38% công ty độc lập.

Ví dụ, mở một cửa hàng Phở 24 theo hình thức nhượng quyền sẽ thu hút khách

hàng nhiều hơn mở cửa hàng phở mới chưa có tên tuổi, không được biết tới bởi vì nhiều

khách hàng trong vùng thị trường mục tiêu đã từng nghe tới, biết chất lượng của Phở 24.

o Sản phẩm và dịch vụ đã được kiểm chứng và được người tiêu dùng chấp

nhận.

- 9-

o Nhãn hiệu và hệ thống kinh doanh đã được thiết lập. Mua quyền kinh doanh

một nhãn hiệu đã có tiếng trên thị trường cho phép bên được nhượng quyền có sức mạnh

thị trường nhất định. Thông qua hình thức mua franchise các doanh nghiệp nhỏ có thể mở

những cửa hàng với thương hiệu quốc tế.

Ngoài ra, đây cũng là một cơ hội cho doanh nhân mới được tiếp cận, làm quen,

học hỏi, những mô hình kinh doanh và phương pháp quản lý tiên tiến của thế giới. Nhiều

người sau khi có kinh nghiệm khởi sự qua nhượng quyền đã xây dựng hệ thống nhượng

quyền của riêng mình. Doanh nhân Dave Thomas – người sáng lập ra tập đoàn thức ăn

nhanh nổi tiếng thế giới với thương hiệu Wendy – từng là người mua franchise của chuỗi

nhà hàng KFC và sau đó học hỏi kinh nghiệm, tự đứng ra xây dựng một mô hình nhà

hàng mới cho riêng mình. Mô hình cửa hàng Wendy của Dave Thomas dĩ nhiên chỉ giống

KFC ở những khái niệm cơ bản về cách thức tổ chức kinh doanh chứ không phải là một

bản sao giống như đúc. Chuỗi cửa hàng Wendy có những cá tính và sản phẩm rất đặc thù

so với KFC, do đó mới thành công như ngày hôm nay.

o Hệ thống marketing đã được thiết lập: Doanh nghiệp sau khi mua quyền kinh

doanh trở thành một phần của hệ thống nhượng quyền đầy sức mạnh: sức mạnh của

người mua đầu vào, sức mạnh quảng cáo và sức mạnh marketing

Thứ hai, bên mua quyền sẽ được cung cấp các hỗ trợ điều này đặc biệt rất quan

trọng cho các chủ doanh nghiệp mới, chưa có kinh nghiệm kinh doanh. Các hỗ trợ bao

gồm:

o Đào tạo: Bên nhượng quyền thường tổ chức đào tạo, tư vấn kỹ thuật về nghiệp

vụ hoặc quản lý kinh doanh cho bên được nhượng quyền. Nhiều công ty nhượng quyền tổ

chức đào tạo định kỳ cho các đại lý của họ ở trụ sở chính công ty lẫn tại chính các đại lý.

o Trợ giúp marketing: các công ty thường trợ giúp các đại lý của mình các chỉ

dẫn về cách thức tiến hành các hoạt động marketing, bán hàng giúp các đại lý chưa có

kinh nghiệm giảm thiểu việc thực hiện các công cụ giải pháp quản lý kém hiệu quả.

o Hỗ trợ tài chính: một số công ty trong thời gian đầu nhượng quyền sẵn sàng

cung cấp các hỗ trợ tài chính để thu hút đại lý.

Thứ ba, hình thức kinh doanh này rất tiềm năng cho phát triển mở rộng kinh doanh.

Nếu đại lý thành công ở một địa điểm kinh doanh thì bên nhượng quuyền thường cho họ

cơ hội mua quyền kinh doanh thêm một đại lý ở vị trí khác nữa. Điều này khuyến khích

các đại lý làm việc tích cực để kinh doanh thành công.

 Nhược điểm của khởi sự bằng nhượng quyền kinh doanh

Thứ nhất, chi phí là nhược điểm chính của khởi sự bằng phương thức nhượng

quyền. Bên được nhượng quyền phải trả một khoản phí ban đầu, phí thường niên cũng

như các khoản nộp cho nhiều quỹ khác nhau theo quy định của bên nhượng quyền, các

- 10-

chi phí này không nhỏ so với nếu tự thành lập công ty (vì khi thành lập công ty không

phải mất khoản phí này). Các chi phí thường có trong nhượng quyền bao gồm:

o Phí nhượng quyền ban đầu: mức phí này tùy bên nhượng quyền, thấp thì 4–

5% doanh thu, cao thì 8–10% doanh thu. Để làm đại lý của McDonald, bạn phải trả

45.000USD.

o Vốn đầu tư: cũng phụ thuộc vào bên nhượng quyền, gồm chi phí mua nhà, sửa

chữa xây dựng, mua hàng dự trữ ban đầu, đăng ký kinh doanh. Một vài công ty đòi hỏi

bên được nhượng quyền trả thêm khoản gọi là phí khai trương để trả cho những hỗ trợ

của bên nhượng quyền trong quá trình bên được nhượng quyền mở cửa hàng.

o Phí hàng năm: bên được nhượng quyền phải trả phí theo doanh thu tuần hoặc

tháng thường vào khoảng 5% doanh thu. (Lưu ý đây là phí tính trên doanh thu chứ không

phải tính trên lợi nhuận, nên nhiều cửa hàng kinh doanh lỗ nhưng lại vẫn phải trả phí

này).

o Phí quảng cáo: bên được nhượng quyền phải góp khoản phí vào quỹ quảng

cáo để phục vụ cho công tác khuyếch trương, xây dựng thương hiệu của toàn mạng lưới

kinh doanh của công ty, chứ không nhất thiết phải phục vụ trực tiếp cho hoạt động của

cửa hàng.

Ví dụ bên nhượng quyền có thể dùng phí này để trả cho các quảng cáo thu hút

đại lý nhượng quyền mới.

o Các phí khác: các khoản phí khác có thể được yêu cầu chi trả cho các hoạt

động như đào tạo nhân viên mới, cung cấp chuyên gia theo yêu cầu, trợ giúp sử dụng

máy tính, các dịch vụ hỗ trợ khác.

Thông thường, chi phí ban đầu để tạo dựng một cửa hàng nhượng quyền phụ thuộc

vào mức phí nhượng quyền công ty quy định, chi phí vốn đầu tư ban đầu, và sức mạnh

của bên nhượng quyền. Nhãn hiệu càng tên tuổi, khả năng thành công càng nhanh chóng

thì phí càng cao. Mức phí cũng thay đổi tùy thuộc chính sách từng công ty. Nhiều công ty

nhượng quyền yêu cầu cung cấp đầu vào độc quyền cho bên được nhượng quyền với giá

cao hơn giá thị trường. Một số công ty lại có các tính phí nhượng quyền ban đầu thay đổi

tùy thuộc vào quy mô vùng thị trường của đại lý, vùng thị trường có quy mô càng lớn thì

phí càng cao.

Câu hỏi quan trọng nhất là cần cân nhắc là mức phí có tương xứng với giá trị thu

nhận được từ nhượng quyền. Nếu không tương xứng thì cần thương lượng lại hoặc tìm

công ty nhượng quyền khác, nếu tương xứng thì sẽ là công bằng và có thể mua.

Thứ hai, doanh nghiệp sẽ bị hạn chế trong mở rộng, phát triển kinh doanh sáng tạo.

Nhiều hệ thống nhượng quyền rất cứng nhắc và cho các đại lý rất ít cơ hội để sáng tạo.

Nhiều ý tưởng kinh doanh hay nhưng không được áp dụng vì có thể không phù hợp với

- 11-

hệ thống. Đây là điểm thường làm cho bên được nhượng quyền khó chịu nhất. Các đại lý

thường bị mất độc lập, tự chủ trong kinh doanh do phải tuân theo các điều khoản mà bên

nhượng quyền đưa ra và chịu sự kiểm soát của bên nhượng quyền.

Ví dụ như bên được nhượng quyền phải tuân thủ các yêu cầu về thiết kế, trang trí

cửa hàng, bị giới hạn về các hàng hóa, dịch vụ được bán hoặc thời gian bán.

Thứ ba, kinh doanh nhượng quyền có nhiều ràng buộc.

o Ràng buộc về cạnh tranh: Tất cả các hợp đồng nhượng quyền đều có một điều

khoản về cam kết không cạnh tranh để ngăn chặn bên được nhượng quyền cạnh tranh với

bên nhượng quyền trong vòng 2 năm hoặc hơn.

o Ràng buộc về thời hạn nhượng quyền: Do nhiều lý do, nhiều thỏa thuận

nhượng quyền có ràng buộc làm cho đại lý rất khó ra khỏi hệ thống. Một vài hợp đồng

nhượng quyền rất khó và tốn kém khi muốn chấm dứt hoặc chuyển giao. Thông thường

bên được nhượng quyền phải trả một khoản tiền phạt tương đối để chấm dứt hợp đồng.

Thứ tư, kinh doanh nhượng quyền có thể gặp rủi ro liên quan tới việc tranh chấp,

hiểu nhầm hoặc thiếu sự cam kết lâu dài của bên nhượng quyền. Nhiều công ty sau khi

bán quyền kinh doanh không giữ đúng cam kết về hỗ trợ và phát triển đại lý.

Thứ năm, có thể bị ảnh hưởng từ kinh doanh kém của các đại lý khác trong hệ

thống. Nếu trong hệ thống nhượng quyền có đại lý kinh doanh không tốt và gây tai tiếng

với công chúng, điều này sẽ tác động tới danh tiếng và doanh số của các đại lý kinh

doanh tốt trong hệ thống. Nếu cả hệ thống nhượng quyền không đạt được mục tiêu đề ra,

các đại lý dù có kinh doanh tốt cũng sẽ chịu tác động xấu bởi vì khi hệ thống nhượng

quyền sụp đổ, các đại lý cũng sẽ sụp đổ theo.

1.2. Doanh nghiệp nhỏ và vừa

1.2.1. Khái niệm

Theo quy định của pháp luật Việt Nam: Doanh nghiệp nhỏ và vừa là những doanh

nghi ệ p có quy mô nhỏ bé về mặt v ố n, lao độ ng hay doanh thu. Doanh nghiệp nhỏ và vừa

có thể chia thành ba loại cũng căn cứ vào quy mô đó là doanh nghiệp siêu nhỏ (micro),

doanh nghiệp nhỏ và doanh nghiệp vừa.

Theo tiêu chí của Ngân hàng Th ế gi ớ i, doanh nghiệp siêu nhỏ là doanh nghiệp có số

lượng lao động dưới 10 người, doanh nghiệp nhỏ có số lượng lao động từ 10 đến dưới

200 người và nguồn vốn 20 tỷ trở xuống, còn doanh nghiệp vừa có từ 200 đến 300 lao

động nguồn vốn 20 đến 100 tỷ. Ngoài ra, ở mỗi nước người ta có tiêu chí riêng để xác

định doanh nghiệp nhỏ và vừa ở nước mình.

1.2.2. Tiêu chí xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam

Theo Điều 6, Nghị định số 39/2018/NĐ-CP ngày 11/03/2018 của Chính phủ, quy

định:

- 12-

1.2.2.1. Doanh nghiệp siêu nhỏ

Doanh nghiệp siêu nhỏ trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản và lĩnh

vực công nghiệp, xây dựng có số lao động tham gia bảo hiểm xã hội bình quân năm

không quá 10 người và tổng doanh thu của năm không quá 3 tỷ đồng hoặc tổng nguồn

vốn không quá 3 tỷ đồng.

Doanh nghiệp siêu nhỏ trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ có số lao động tham gia

bảo hiểm xã hội bình quân năm không quá 10 người và tổng doanh thu của năm không

quá 10 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn không quá 3 tỷ đồng.

1.2.2.2. Doanh nghiệp nhỏ

Doanh nghiệp nhỏ trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản và lĩnh vực

công nghiệp, xây dựng có số lao động tham gia bảo hiểm xã hội bình quân năm không

quá 100 người và tổng doanh thu của năm không quá 50 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn

không quá 20 tỷ đồng, nhưng không phải là doanh nghiệp siêu nhỏ

Doanh nghiệp nhỏ trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ có số lao động tham gia bảo

hiểm xã hội bình quân năm không quá 50 người và tổng doanh thu của năm không quá

100 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn không quá 50 tỷ đồng, nhưng không phải là doanh

nghiệp siêu nhỏ

1.2.2.3. Doanh nghiệp vừa

Doanh nghiệp vừa trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản và lĩnh vực

công nghiệp, xây dựng có số lao động tham gia bảo hiểm xã hội bình quân năm không

quá 200 người và tổng doanh thu của năm không quá 200 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn

không quá 100 tỷ đồng, nhưng không phải là doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp siêu nhỏ

Doanh nghiệp vừa trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ có số lao động tham gia bảo

hiểm xã hội bình quân năm không quá 100 người và tổng doanh thu của năm không quá

300 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn không quá 100 tỷ đồng, nhưng không phải là doanh

nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp nhỏ

1.2.3. Ƣu và nhƣợc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa

1.2.3.1. Ưu điểm

- Các doanh nghiệp nhỏ và vừa năng động, linh hoạt trước những thay đổi của thị

trường, đặc biệt là nhu cầu nhỏ, lẻ, có tính địa phương

- Doanh nghiệp nhỏ và vừa có khả năng chuyển hướng kinh doanh và chuyển

hướng mặt hàng nhanh, tăng giảm lao động dễ dàng, nơi làm việc của người lao động có

tính ổn định và ít bị đe doạ mất nơi làm việc.

- Tổ chức sản xuất, tổ chức quản lý linh hoạt, gọn nhẹ, các quyết định quản lý thực

hiện nhanh, công tác kiểm tra, điều hành trực tiếp. Qua đó góp phần tiết kiệm chi phí

quản lý doanh nghiệp.

- 13-

- Vốn đầu tư ban đầu ít, hiệu quả cao, thu hồi nhanh, điều đó tạo sức hấp dẫn trong

đầu tư sản xuất kinh doanh, mọi thành phần kinh tế vào khu vực này.

1.2.3.2. Nhược điểm

- Nguồn vốn tài chính hạn chế, đặc biệt nguồn vốn tự có cũng như bổ sung để thực

hiện quá trình tích tụ, tập trung nhằm duy trì hoặc mở rộng sản xuất kinh doanh.

- Cơ sở vật chất kỹ thuật, trình độ công nghệ kỹ thuật thường yếu kém, lạc hậu, nhà

xưởng, nơi làm việc trực tiếp và trụ sở giao dịch, quản lý của đa phần các doanh nghiệp

nhỏ rất chật hẹp.

- Trình độ quản lý nói chung và quản trị các mặt theo các chức năng còn hạn chế.

Đa số các chủ doanh nghiệp nhỏ chưa được đào tạo cơ bản, đặc biệt những kiến thức về

kinh tế thị trường, về quản trị kinh doanh, họ quản lý bằng kinh nghiệm và thực tiễn là

chủ yếu.

1.3. Điều kiện khi bạn là chủ doanh nghiệp

1.3.1. Tiêu chuẩn để trở thành chủ doanh nghiệp

Theo quy định của pháp luật Việt Nam để trở thành chủ doanh nghiệp (Giám đốc,

Tổng giám đốc) bạn phải đáp ứng được những tiêu chuẩn cụ thể sau:

- Có trình độ chuyên môn, kinh nghiệm thực tế trong quản trị kinh doanh hoặc trong

lĩnh vực, ngành, nghề kinh doanh của công ty.

- Không phải là vợ hoặc chồng, cha đẻ, cha nuôi, mẹ đẻ, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi,

anh ruột, chị ruột, em ruột của người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan đại

diện chủ sở hữu.

- Không phải là vợ hoặc chồng, cha đẻ, cha nuôi, mẹ đẻ, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi,

anh ruột, chị ruột, em ruột của thành viên Hội đồng thành viên.

- Không phải là vợ hoặc chồng, cha đẻ, cha nuôi, mẹ đẻ, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi,

anh ruột, chị ruột, em ruột của Phó Tổng giám đốc, Phó Giám đốc và Kế toán trưởng của

công ty.

- Không phải là vợ hoặc chồng, cha đẻ, cha nuôi, mẹ đẻ, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi,

anh ruột, chị ruột, em ruột, anh rể, em rể, chị dâu, em dâu của Kiểm soát viên công ty.

- Không đồng thời là cán bộ, công chức trong cơ quan nhà nước hoặc tổ chức chính

trị, tổ chức chính trị - xã hội.

- Chưa từng bị cách chức Chủ tịch Hội đồng thành viên, thành viên Hội đồng thành

viên, Chủ tịch công ty, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc, Phó Tổng giám đốc hoặc Phó

Giám đốc tại công ty hoặc ở doanh nghiệp nhà nước khác.

- Không được kiêm Giám đốc hoặc Tổng giám đốc của doanh nghiệp khác.

- 14-

1.3.2. Những điều cần chuẩn bị để trở thành chủ doanh nghiệp

1.3.2.1. Đam mê và khao khát thành công

Con đường dẫn đến thành công bao giờ cũng là con đường dài và đầy gian nan.

Chính vì vậy, lòng đam mê sẽ là điều kiện quan trọng đầu tiên bạn nên trang bị cho mình.

Theo hiệp hội doanh nghiệp vừa và nhỏ thì “…hơn một nửa các doanh nghiệp nhỏ gặp

phải thất bại trong vòng 5 năm đầu với nhiều lý do khác nhau. Điều quan trọng là bạn cần

phải có lòng tin, sự đam mê và luôn khao khát thành công, đó sẽ là đòn bẩy giúp bạn tiến

xa hơn và đó cũng là cam kết cho tuổi thọ doanh nghiệp mà bạn đang đứng đầu”

1.3.2.2. Luôn mạnh mẽ, quyết đoán

Thương trường là chiến trường chính vì vậy không có chỗ cho sự hiền lành và nhu

nhược. Khi bạn đứng đầu một doanh nghiệp đồng nghĩa với việc bạn trở thành “tướng

quân” của trận chiến thương trường. Bất kì một quyết định mềm yếu nào cũng có thể

khiến doanh nghiệp của bạn gặp thiệt hại nặng nề. Thêm vào đó, hãy tạo lập cho mình

những khách hàng tiềm năng, họ sẽ là đối tác tin cậy giúp bạn phát triền.

1.3.2.3. Là người luôn có kỷ luật

Xây dựng một kỷ luật doanh nghiệp chặt chẽ và xây dựng kỷ luật cho cả bản thân

mình nữa. Bên cạnh đó bạn cũng nên có tính độc lập, độc lập trong công viêc và trong ý

tưởng. Có thể bạn có đội ngũ giám sát, đội ngũ tư vấn nhưng hãy chắc chắn là bạn vẫn có

thể hoạt động một cách độc lập. Đôi khi không nên ỷ hết vào những người giám sát và cố

vấn, nếu bạn không độc lập rất có thể bạn sẽ bị thụ động trong việc điều hành.

1.3.2.4. Chuẩn bị nguồn tài chính

Nhiều doanh nghiệp (không phải là tất cả) không thu được lợi nhuận ngay lập tức.

Nếu bạn thiếu kinh phí, sự hỗ trợ từ một đối tác sẽ là cách hay để bạn phát triển tiếp

doanh nghiệp của mình. Ngoài ra bạn cũng có thể tìm kiếm nhà đầu tư hoặc vay vốn của

các doanh nghiệp khác.

Bên cạnh đó khi công ty đang trong giai đoạn đầu, bạn cũng nên tiết kiệm chi tiêu,

điều này giúp cải thiện không nhỏ tình hình tài chính của doanh nghiệp. Chính vì vậy,

vấn đề tài chính là một trong những vấn đề quan trọng quyết định sự tồn vong của một

doanh nghiệp. Nếu bạn không muốn doanh nghiệp của mình thất bại, hãy trang bị cho nó

một nguồn vốn dồi dào hoặc chí ít cũng là có sự hậu thuẫn của một nhà đầu tư “hùng

hậu” nào đó.

1.3.2.5. Kinh nghiệm trong kinh doanh

Thiếu kinh nghiệm và thiếu kiến thức về kinh doanh là nguyên nhân lớn nhất khiến

doanh nghiệp của bạn rơi vào “quên lãng” ngay khi mới thành lập. Hãy chắc chắn là bạn

có đủ bí quyết và kinh nghiệm thực tế để vận hành doanh nghiệp của mình.

- 15-

Nếu bạn định mở một cửa hàng nhỏ, tỷ lệ thành công của bạn sẽ tăng cao nếu bạn

quản lý tốt cửa hàng đó. Nhưng nếu là một công ty thì bạn cần xem xét mọi khía cạnh

hoạt động từ tiền lương, thuế, tiếp thị, phân phối, bảo hiểm, quan hệ khách hàng,… trước

khi quyết định mở công ty.

Học hỏi và tích lũy kinh nghiệm thực tế sẽ tạo tiền đề vững chắc hơn cho doanh

nghiệp của bạn ra đời và phát triển. Chính vì vậy nếu bạn mong muốn trở thành một “ông

chủ” trong tương lai, tích lũy kinh nghiệm, kiến thức thực tế và xem xét kĩ lưỡng những

điều kiện trên là điều bạn cần làm ngay bây giờ.

- 16-

Chƣơng 2: PHÁT HIỆN CƠ HỘI KINH DOANH VÀ ĐÁNH GIÁ TÍNH

KHẢ THI

2.1. Cơ hội và phƣơng pháp phát hiện cơ hội kinh doanh

2.1.1. Cơ hội kinh doanh

Có thể nói, các nhân tố cũng như điều kiện tự nhiên, công nghệ - kỹ thuật, xã hội,

kinh tế,… luôn vận động một cách khách quan ngoài ý muốn chủ quan của con người.

Bản thân các nhân tố đó tác động qua lại với nhau và tác động với nhau theo các tính qui

luật nhất định. Chính sự vận động có tính qui luật đó có thể tạo ra các điều kiện thuận lợi

hoặc gây khó khăn cho các hoạt động kinh doanh nhất định. Cần chú ý rằng, mọi sự vật

và hiện tượng luôn ở trạng thái vận động không ngừng nên ở một thời điểm hay thời kỳ

cụ thể nhất định có thể môi trường kinh doanh tạo ra cơ hội cho một hoạt động kinh

doanh cụ thể thì khi qua thời điểm hoặc thời kỳ đó, cơ hội kinh doanh sẽ không còn; thậm

chí còn có thể tạo ra nguy cơ cho hoạt động kinh doanh đó. Bất cứ thị trường nào lúc đầu

khi nhu cầu cụ thể của con người chưa được đáp ứng thì tạo ra cơ hội cho các doanh

nghiệp đáp ứng cầu thị trường. Khi nhu cầu cụ thể đã đáp ứng đến độ bão hòa thì không

còn là cơ hội mà là nguy cơ cho nhiều doanh nghiệp đang kinh doanh sản phẩm/dịch vụ

đáp ứng nhu cầu đó. Chẳng hạn, một trường học, cơ quan chính quyền thường tạo cơ hội

cho dịch vụ photocopy ở xung quanh; nhưng khi nhiều cửa hàng cùng mở ở một khu vực

nhỏ sẽ không còn là cơ hội nữa.

Theo Dương Văn Sơn (2017) thì cơ hộ

doanh) là sự xuất hiện nhu cầu của khách hàng và theo đó là việc xuất hiện khả năng bán

hàng để thỏa mãn nhu cầu của nhà sản xuất, kinh doanh và người tiêu thụ.

Những người khởi sự nhận ra một cơ hội kinh doanh nào đó và biến cơ hội thành

công việc kinh doanh thành công. Một cơ hội có triển vọng sẽ tạo ra sản phẩm/dịch vụ

đáp ứng một nhu cầu mới nào đó của con người hoặc tạo ra công việc kinh doanh mới.

Hầu hết sự mạo hiểm kinh doanh đều bắt đầu từ một trong hai cách. Thứ nhất, một vài sự

mạo hiểm bắt nguồn từ những kích thích bên ngoài. Thứ hai, ở nhiều trường hợp khác ý

tưởng lại xuất hiện từ sự kích thích bên trong. Người khởi sự nhận ra vấn đề hay khoảng

trống cơ hội và tạo ra công việc kinh doanh để lấp đầy nó.

- 17-

Sự hấp

dẫn

Cơ hội

kinh

Thời

điểm

Bền

vững

doanh

Duy trì

sản

phẩm

Hình 2.1: Bốn yếu tố của một cơ hội kinh doanh

Người khởi sự có thể bắt đầu công việc kinh doanh rất hứa hẹn với một trong hai

cách này, nghĩa là cơ hội kinh doanh đã được chắc chắn nhận diện. Việc xác định sản

phẩm/dịch vụ, cơ hội kinh doanh nếu không đơn thuần là sự khác biệt phiên bản của một

cái gì đó đã có là rất khó. Một lỗi chung mà những người khởi sự thường mắc trong quá

trình nhận diện cơ hội là đem những giá trị của sản phẩm/dịch vụ hiện tại mà họ thích hay

đam mê và sau đó cố gắng xây dựng công việc kinh doanh xoay quanh sản phẩm/dịch vụ

đó. Mặc dù cách tiếp cận này là hợp lý, nhưng không thường xuyên như thế. Điểm mấu

chốt của việc nhận ra cơ hội là xác định được sản phẩm/dịch vụ mà khách hàng cần và

sẵn sàng mua; chứ không phải sản phẩm/dịch vụ mà người khởi sự muốn tạo ra và bán

chúng.

Một cơ hội kinh doanh có 4 đặc trưng căn bản: đó là (1) tính hấp dẫn, (2) tính bền

vững, (3) tính thời điểm, (4) duy trì sản phẩm/dịch vụ hoặc công việc kinh doanh mà nó

tạo ra giá trị gia tăng cho người mua và người sử dụng cuối cùng.

Điều quan trọng là phải hiểu rằng có sự khác biệt giữa cơ hội và ý tưởng. Một ý

tưởng là một suy nghĩ, một ấn tượng, hay một quan điểm. Một ý tưởng có thể hoặc không

thể gắn với tiêu chí của một cơ hội. Đây là điểm có tính quyết định bởi sự kinh doanh

mạo hiểm thất bại không phải vì các doanh nhân không tích cực tìm kiếm cơ hội mà bởi

vì không có cơ hội thực để bắt đầu. Trước khi tìm kiếm những ý tưởng kinh doanh, chúng

ta cần phải hiểu được thế nào là ý tưởng lấp đầy một nhu cầu cũng như thế nào là đáp

ứng các chỉ tiêu cho một cơ hội kinh doanh.

- 18-

Cuối cùng, cần nhận thức rằng cơ hội thì có thể có, có thể vẫn đang tồn tại nhưng

nếu người khởi sự không nhận thức được, không hình thành được ý tưởng tận dụng cơ

hội, biến cơ hội thành hiện thực thì cơ hội mãi mãi sẽ vẫn chỉ là cơ hội.

2.1.2. Phƣơng pháp nhận diện cơ hội kinh doanh

Có ba cách tiếp cận mà các doanh nhân sử dụng để nhận diện cơ hội kinh doanh.

Khi biết được tầm quan trọng của mỗi cách tiếp cận, chúng ta sẽ chắc chắn tìm kiếm

được các cơ hội và các ý tưởng phù hợp.

2.1.2.1. Nhận diện cơ hội từ các khuynh hướng thay đổi trong cuộc sống

Khi nhìn vào những khuynh hướng của môi trường kinh doanh để nhận thấy

những ý tưởng kinh doanh mới, thì có hai điều cần ghi nhớ:

Một là, vấn đề quan trọng là phải phân biệt giữa khuynh hướng và tính nhất thời.

Vấn đề kinh doanh mới không có nguồn lực điển hình đủ làm nổi lên lợi thế của cái nhất

thời.

Hai là, mặc dù chúng ta thảo luận từng khuynh hướng riêng lẻ, nhưng chúng có sự

kết nối và được coi là tương tác với nhau khi thảo luận ra ý tưởng mới.

Ví dụ, một nguyên nhân mà điện thoại thông minh trở nên thông dụng là bởi vì nó

tạo ra lợi nhuận từ một số khuynh hướng tại một thời điểm, bao gồm sự tăng dân số

(khuynh hướng xã hội), sự thu nhỏ liên tục các thiết bị điện tử (khuynh hướng công nghệ)

và khả năng của chúng giúp con người quản trị tốt hơn tiền bạc qua ngân hàng điện tử đối

với việc mua sắm (khuynh hướng kinh tế). Nếu một trong những khuynh hướng này

không hiện ra thì điện thoại thông minh sẽ không thành công như nó đã thành công và sẽ

không chứa đựng nhiều hứa hẹn cho sự thành công.

 Thứ nhất, các khuynh hướng kinh tế

Hiểu biết được khuynh hướng kinh tế sẽ có lợi khi quyết định khu vực nào các cơ

hội kinh doanh chín muồi cũng như các khu vực cần tránh. Khi nền kinh tế tăng trưởng,

con người chi tiêu nhiều và sẵn sàng chi trả để mua những sản phẩn/dịch vụ có ích để

nâng cao cuộc sống của mình. Ngược lại, khi nền kinh tế yếu kém, con người không chỉ

chi tiêu ít đi mà còn không sẵn sàng chi tiêu khoản tiền mình có; họ sợ rằng khi nền kinh

tế trở nên xấu hơn thì họ có thể bị mất việc bởi vì nền kinh tế suy thoái. Một nghịch lý là,

nền kinh tế suy thoái có thể tạo ra cơ hội kinh doanh để khởi sự và giúp người tiêu dùng

tiết kiệm. Nền kinh tế tăng trưởng hay yếu kém cũng đều tạo ra cơ hội cho các hãng để

bán sự nâng cấp và các hạng mục hàng ngày ở mục “giảm giá”. Hiểu được các khuynh

hướng kinh tế cũng giúp người khởi sự tìm ra những trường hợp cần tránh. Chẳng hạn,

hiện nay không phải thời điểm tốt để bắt đầu kinh doanh dựa vào các nhiên liệu hóa thạch

(fossil fuel) như hãng hàng không, xe tải hay thậm chí kinh doanh các hoạt động liên

- 19-

Bài giảng Khởi sự kinh doanh - Phần 1 - Cao Anh Thảo