Về việc sử dụng ngôn ngữ trong chuyên mục “Sức khỏe & Đời sống” trên Đài phát thanh

VỀ VIỆC SỬ DỤNG NGÔN NGỮ

TRONG CHUYÊN MỤC “SỨC KHỎE & ĐỜI SỐNG” TRÊN ĐÀI PHÁT

THANH - TRUYỀN HÌNH TỈNH THÁI NGUYÊN NĂM 2016

Chủ nhiệm đề tài: Nguyễn Tiến Đại, Trần Quốc Hoàn

Cộng sự: Ngọc Hải Anh, Trần Thị Thu Hương

Trung tâm Truyền thông GDSK tỉnh Thái Nguyên

Tóm tắt nghiên cứu

Nghiên cứu “Về việc sử dụng ngôn ngữ trong chuyên mục “Sức khỏe & đời

sống” trên đài PTTH tỉnh Thái Nguyên năm 2016” sử dụng phương pháp thống kê mô

tả với đối tượng nghiên cứu là 24 bản tin được phát trong chuyên mục “Sức khỏe

và đời sống” trên đài PTTH tỉnh Thái Nguyên năm 2016. Thời gian nghiên cứu từ

tháng 01/2016 đến tháng 12/2016. Kết quả nghiên cứu cho thấy ngôn ngữ trong

chuyên mục "Sức khỏe & đời sống" mang những đặc điểm đặc thù, phân biệt so

với ngôn ngữ của các thể loại báo chí khác. Các bản tin trên chuyên mục "Sức

khỏe & đời sống" có đầy đủ các kiểu câu xét về mặt cấu tạo ngữ pháp như câu

đơn, câu phức, câu ghép, phần lớn là câu ngắn. Việc sử dụng các câu vô nhân

xưng, câu dưới bậc thường xuyên có tác dụng nhấn mạnh, làm nổi rõ thông tin tạo

ấn tượng cho người xem. Về thể hiện, nhìn chung các chương trình đã thể hiện

đúng ngữ điệu, chức năng ngữ pháp, chức năng biểu cảm đồng thời có cách xử lý

riêng cho các khúc đoạn đặc biệt của văn bản.

1. Đặt vấn đề

Đài PTTH Thái Nguyên có 18 năm hoạt động và phát triển lĩnh vực truyền hình,

mỗi chương trình truyền hình có những đặc điểm riêng để phù hợp với thị hiếu của người

xem và nhu cầu phát triển của một Đài địa phương mang tính chất vùng. Trong các

chương trình phát sóng của Đài có chuyên mục “Sức khỏe & Đời sống” phối hợp với

Trung tâm truyền thông GDSK của tỉnh. Tìm hiểu đặc điểm sử dụng ngôn ngữ trong

chuyên mục “Sức khỏe & Đời sống” là vấn đề cần thiết để hướng đến việc chuẩn ngôn

ngữ phù hợp với một đài PTTH của tỉnh trung tâm vùng Đông Bắc nói riêng và các Đài

PTTH trong khu vực có điểm tương đồng về địa lý, văn hóa nói chung. Vì thế, chúng tôi

thực hiện đề tài “Về việc sử dụng ngôn ngữ trong chuyên mục “Sức khỏe & đời sống”

trên đài PTTH tỉnh Thái Nguyên năm 2016”.

153

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mô tả đặc điểm sử dụng ngôn ngữ trong chuyên mục truyền hình “Sức

khỏe & Đời sống” trên Đài PTTH Thái Nguyên năm 2016

2.2. Mô tả cách thể hiện bản tin trong chuyên mục truyền hình “Sức khỏe &

Đời sống” trên Đài PTTH Thái Nguyên năm 2016

3. Đối tƣợng và phƣơng pháp nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu: 12 bản tin trong chuyên mục “Sức khỏe & Đời sống”

phát trên Đài PTTH Thái Nguyên năm 2016.

3.2. Thiết kế nghiên cứu : Thống kê mô tả.

3.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu

- Địa điểm: Thái Nguyên.

- Thời gian: Từ tháng 01/2016 đến tháng 12/2016.

4. Kết quả và bàn luận

4.1. Đặc điểm ngôn ngữ trong chuyên mục “Sức khỏe và đời sống”trên đài

PTTH Thái Nguyên năm 2016

4.1.1. Đặc điểm từ ngữ

Sử dụng rộng rãi lớp từ văn hóa gọt giũa

Ví dụ: “Đã thành thông lệ, chiến dịch bổ sung Vitamin A liều cao cho trẻ

được tổ chức 2 năm một lần lồng ghép với các hoạt động truyền thông phòng

chống suy dinh dưỡng trẻ em đã góp phần không nhỏ trong tiến trình hạ thấp tỷ lệ

suy dinh dưỡng trẻ em trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên…” (Tháng 6/2016)

Lớp từ văn hoá gọt giũa còn được coi là lớp từ vựng chuẩn. Đây là lớp từ

đã được trau chuốt, gọt giũa, đã được sàng lọc để phục vụ hữu hiệu nhất cho yêu

cầu giao tiếp văn hoá của toàn dân tộc. Việc sử dụng lớp từ này sẽ thể hiện được

sắc thái trang trọng và chuẩn mực, đáp ứng đúng yêu cầu sử dụng ngôn ngữ của

một cơ quan ngôn luận.

Sử dụng nhiều từ ngữ thưa gửi, đưa đẩy

Từ ngữ thưa gửi, đưa đẩy thường xuất hiện ở phần chào đầu và phần chào

cuối của chương trình. Còn các từ ngữ đưa đẩy thường xuất hiện ở giữa chương

trình để kết nối các thông tin trong các chuyên mục chứa nhiều thông tin khác

nhau.

154

“Kính chào quý vị và các bạn! Chuyên mục “Sức khỏe và đời sống” số

tháng 9/2016 sẽ chuyển tới quý vị và các bạn phóng sự: “Tăng cường thanh kiểm

tra vệ sinh an toàn thực phẩm tết trung thu” và phóng sự Mô hình bệnh không lây

nhiễm có xu hướng gia tăng. Mời quý vị và các bạn theo dõi.”, “Chuyên mục

“Sức khỏe và đời sống” kỳ này xin tạm dừng tại đây. Cảm ơn quý vị và các bạn

đã chú ý theo dõi, hẹn gặp lại vào chuyên mục kỳ sau.”

Đối với truyền hình, ở mỗi chương trình được phát sóng, cái đích không

chỉ là cung cấp thông tin cho khán giả. Điều quan trọng là thông tin ấy truyền đến

người xem như thế nào để người xem cảm nhận như mình tiếp nhận thông tin

bằng con đường giao tiếp trực tiếp. Do vậy, việc sử dụng các từ ngữ thưa gửi, đưa

đẩy sẽ giúp cho người phát thanh viên thiết lập và duy trì được hoạt động giao

tiếp với người xem, tạo hứng thú cho người xem để người xem lĩnh hội thông tin

được một cách đầy đủ và trọn vẹn nhất.

Sử dụng nhiều số từ

Có thể nói việc sử dụng nhiều số từ chính là một đặc điểm nổi bật trong

chuyên mục “Sức khỏe & đời sống”, 100% văn bản đều sử dụng số từ. Chương

trình thường sử dụng các loại số từ cơ bản sau:

- Số từ chỉ thời gian (ngày, tháng, năm):

“Cao điểm của chiến dịch truyền thông giáo dục phòng chống suy dinh

dưỡng và thiếu vi chất dinh dưỡng là ngày toàn dân đưa trẻ đi uống Vitamin A

được tổ chức vào ngày mùng 1 và mùng 2 tháng 6 hàng năm.” (Tháng 6/2016)

- Số từ chỉ số liệu thống kê

“Là một trong những huyện có số trẻ được uống Vitamin A đợt này khá

cao với trên 8.500 trẻ trong tổng số 15.800 trẻ dưới 5 tuổi …”(Tháng 6/2016)

- Số từ chỉ tỷ lệ phần trăm:

“ Đây là nỗ lực không nhỏ bởi mặc dù 100% số xã trên địa bàn huyện đã

đạt chuẩn quốc gia về y tế giai đoạn 2001-2010 song việc xây dựng xã đạt bộ tiêu

chí quốc gia về y tế giai đoạn 2011- 2020 đòi hỏi nhiều tiêu chí cao hơn…”

(Tháng 5/2016)

- Số từ chỉ tuổi tác:

“Là giảng viên trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, ông Trần Duy

Vinh, 52 tuổi, trú tại tổ 26 phường Hoàng Văn Thụ, TPTN đã từng có thời nghiện

155

hút thuốc lá đến nỗi hầu như lúc nào cũng có điếu thuốc trên tay…” (Tháng

3/2016).

Với những số từ các tin bài đảm bảo tính thời sự, chính xác. Có những con

số mang tính thuyết phục, có thể thay đổi cả một nếp nghĩ của một cộng đồng. Ví

dụ như con số về tỷ lệ lây bệnh truyền nhiễm cao, tỷ lệ tử vong cao có thể tác

động cho người dân nâng cao ý thức phòng dịch bệnh.

Chủ yếu dùng từ một nghĩa, ít từ đa nghĩa

Là một chương trình chính luận, chuyên mục “Sức khỏe & đời sống” đặt

tiêu chí cung cấp thông tin lên vị trí hàng đầu. Yêu cầu của thông tin phải đầy đủ

và chính xác. Do vậy mà từ ngữ được sử dụng trong các chương trình chuyên

mục “Sức khỏe & đời sống” thường chỉ hiểu một nghĩa và là nghĩa đen.

“Việt Nam nằm trong nhóm 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất thế

giới với khoảng gần 16 triệu người hiện đang hút thuốc. Trung bình mỗi năm cả

nước có gần 40 nghìn ca tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá. Nếu không

có những biện pháp ngăn chặn kịp thời, con số này sẽ tăng lên 70 nghìn ca vào

năm 2030…” (Tháng 3/2016)

Nội dung phát thanh, truyền hình yêu cầu để người nghe hiểu tức thời nên

ít dùng những từ đa nghĩa. Bởi muốn hiểu những từ đa nghĩa người nghe phải mất

thời gian suy luận. Tuy nhiên dù sử dụng đa phần là từ một nghĩa nhưng ngôn

ngữ chuyên mục “Sức khỏe & đời sống” không mất đi tính chiến đấu cần thiết,

không giảm đi tính thuyết phục đối với khán giả.

Dùng từ dễ hiều, gần gũi với người dân

“Vâng, bên cạnh sự nỗ lực của cơ quan chức năng trong tỉnh thì mỗi người

tiêu dùng cần lựa chọn thực phẩm phục vụ Tết Trung thu an toàn của các thương

hiệu có uy tín, xem kỹ hạn sử dụng, nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm... để bảo vệ

sức khỏe cho bản thân và gia đình. Người tiêu dùng cũng cần thông báo với các

cơ quan có trách nhiệm khi phát hiện các cơ sở sản xuất, kinh doanh không bảo

đảm vệ sinh ATTP, để xử lý kịp thời theo quy định của pháp luật. Và đến đây

chuyên mục cũng xin được khép lại…” (Tháng 9/2016).

Sử dụng rộng rãi lớp từ ngữ giàu hình ảnh, sắc thái biểu cảm

“Các tiêu chí về nhân lực, trang thiết bị y tế cơ bản đã đáp ứng được, tuy

nhiên cơ chế về cơ sở vật chất cũng như các chỉ tiêu về nước sạch và vệ sinh môi

156

trường đang là những rào cản không nhỏ cho những xã còn lại…” (Tháng

5/2016).

“Mặc dù tất cả các ca ký sinh trùng là sốt rét ngoại lai, song đây cũng là

một thách thức không nhỏ cho công tác phòng chống sốt rét của tỉnh nhà. Sự di

biến động dân cư vào vùng có sốt rét lưu hành rồi trở về địa phương rất khó kiểm

soát.” (Tháng 4/2016).

Sử dụng nhiều danh từ riêng - tên riêng

“ Bà Đặng Thị Hồng

Xóm Làng Tràng – Tràng Xá – Võ Nhai - Thái Nguyên” (Tháng 5/2016).

“BS CK Nguyễn Chí Cương

Trưởng khoa Sản bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên” (Tháng 8/2016).

Sử dụng khá nhiều thuật ngữ, từ ngữ chuyên ngành Y tế

“Tiêm vaccin cho trẻ 24 giờ đầu sau sinh là cách tốt nhất để phòng lây

truyền virut viêm gan B từ mẹ sang con. Điều này đặc biệt quan trọng vì hầu hết

trẻ sơ sinh bị nhiễm virut viêm gan B từ mẹ khi sinh sẽ có 90% nguy cơ trở thành

bệnh mạn tính và khoảng 25% trong số đó sau này sẽ chết vì ung thư gan và xơ

gan” (Tháng 8/2016).

Sử dụng nhiều từ ngữ Hán – Việt

“Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới và chỉ đạo của Bộ Y tế,

vaccin viêm gan B cần được tiêm cho trẻ sơ sinh trong vòng 24 giờ sau sinh vì

đây là biện pháp hiệu quả nhất phòng tránh lây nhiễm viêm gan B từ mẹ hay từ

các thành viên khác trong gia đình, những người xung quanh cho trẻ, tiến tới

giảm tỷ lệ nhiễm viêm gan B trong cộng đồng” (Tháng 8/2016).

4.1.2. Đặc điểm câu

Số âm tiết trong câu

Số lượng câu dưới 20 âm tiết chiếm 30,6%, từ 21 đến 30 âm tiết chứa 9,2

%, trên 31 âm tiết chứa 60,2%.

Sử dụng đầy đủ các kiểu câu xét về mặt cấu tạo ngữ pháp.

- Câu đơn có cấu trúc tối giản (chỉ có chủ ngữ và vị ngữ) thường được sử

dụng làm tít cho các văn bản và bản tin. Lí do là vì các câu này có tính ngắn gọn,

cô đọng cho nên phù hợp với việc thể hiện các tít của văn bản.

157

“ Đa số người bệnh đều hài lòng với sự thay đổi này” (Tháng 2/2016).

- Câu đơn mở rộng thành phần trạng ngữ, phụ chú ngữ, bổ ngữ.

“Sáng ngày 13/10/2016, tại Hội trường tầng 3, Trung tâm Y tế dự phòng

Tỉnh Thái Nguyên, nhằm nâng cao chất lượng viết tin bài và hướng dẫn các kỹ

năng trả lới phỏng vấn báo chí, Trung tâm TT.GDSK đã tổ chức hội nghị….”

“Phát biểu tại hội nghị, bác sĩ Chuyên khoa I Nguyễn Tiến Đại, giám đốc

Trung tâm TT.GDSK đã đọc bản sơ kết công tác truyền thông giáo dục sức khoẻ

6 tháng đầu năm 2016.”

- Câu đơn đặc biệt có cấu trúc trạng ngữ + vị từ + danh từ:

“Tham dự hội nghị có lãnh đạo Sở Y tế Thái Nguyên, lãnh đạo các Trung

tâm, Bệnh viện trực thuộc Sở.”

- Câu dưới bậc dùng để chúc tụng, nêu sự kiện, chuyển ý, liệt kê:

“Xin kính chào quý vị và các bạn.”

“Từ ngày 12 đến 24/4, Trung tâm Y tế thị xã Phổ Yên tổ chức thành công

chiến dịch tiêm phòng miễn phí vắc xin sởi – rubella cho gần 4000 người trong độ

tuổi 16 - 17 trên đại bàn thị xã, đạt tỷ lệ trên 90%.”

“Ban Giám đốc bệnh viện đã chỉ đạo, triển khai phổ biến các nội dung cam

kết đến toàn thể cán bộ viên chức bằng các hình thức: treo panô, áp phích, khẩu

hiệu tuyên truyền, tổ chức chot oàn thể cán bộ nhân viên ký cam kết, đồng thời

duy trì việc kiểm tra, giám sát thông qua các kênh Đường dây nóng, Hòm thư góp

ý và các cuộc họp hội đồng bệnh nhân để kịp thời chấn chỉnh cũng như giải đáp

những kiến nghị của người bệnh” (Tháng 2/2016).

Sử dụng nhiều câu vô nhân xưng

“Được biết trong năm 2015, TTYT thị xã Phổ Yên cũng đã tổ chức thành

công chiến dịch tiêm vắc xin sởi – rubella cho trẻ từ 1 đến 14 tuổi, đạt trên 98,8%

tổng số trẻ trong độ tuổi này của toàn thị xã” (Tháng 5/2016).

“ Cần tiêm phòng viêm gan B cho trẻ trong vòng 24h đầu sau sinh” (Tháng

8/2016).

4.1.3. Đặc điểm văn bản

Dung lượng của văn bản thường ngắn

158

Mỗi văn bản trong chuyên mục “Sức khoẻ & đời sống” trung bình thường

gồm 17 – 18 câu.

Các văn bản đều có nhan đề (tít)

Tít tin bài trong chuyên mục “Sức khỏe & đời sống” Đài PTTH TN hiếm

khi có cấu trúc một từ, đa phần là tít có cấu trúc một ngữ, hoặc một câu.

Đối với chương trình truyền hình việc đặt tít phải đảm bảo nguyên tắc khái

quát được cơ bản nội dung của tin, bài, việc tạo ấn tượng tít bài chỉ ở hàng thứ

yếu so với báo viết, nói như vậy không đồng nghĩa với việc đặt tít tin, bài truyền

hình là thứ yếu. Khi tin bài được phát sóng, khán giả truyền hình không có sự lựa

chọn để theo dõi tác phẩm từ ấn tượng bởi một hàng tít, còn có yếu tố khác quan

trọng đó là lời dẫn, khán giả được tác động, tạo ấn tượng chủ yếu do lời dẫn được

truyền tải đến họ bằng âm thanh ngôn ngữ.

Liên kết văn bản

- Phép lặp từ vựng

“Để có thể về đích sớm trong công tác xây dựng xã đạt bộ tiêu chí quốc gia

về y tế giai đoạn 2011 – 2020 ngoài trách nhiệm của ngành y tế thì cấp uỷ, chính

quyền địa phương đóng vai trò quan trọng. Bởi trong bộ tiêu chí quốc gia về y tế

xã có nhiều tiêu chí mang tính chất cộng đồng, cần có sự hưởng ứng của nhân dân

và sự vào cuộc tích cực của chính quyền, các ban, ngành đoàn thể… đặc biệt là

tiêu chí về cơ sở vật chất và vệ sinh môi trường.” (Tháng 5/2016).

- Phép thế đại từ

“Trao đổi với chúng tôi, Bác sĩ Chuyên khoa I Nguyễn Văn Cơ, Phó Giám

đốc bệnh viện Đa khoa Đại Từ cho biết….”

“Thưa ông, bệnh viện có biện pháp gì để nâng cao chất lượng khám chữa

bệnh, đổi mới phong cách phục vụ hướng tới sự hài lòng của người bệnh?”

- Phép tỉnh lược

“Khoa Khám bệnh của Bệnh viện Đa khoa huyện Đại Từ là một minh

chứng đầu tiên cho sự đổi mới phong cách, thái độ phục vụ của cán bộ y tế…

Khoa có hệ thống bàn đón tiếp…” (Tháng 2/2016).

- Phép dùng quan hệ từ

“Nếu trẻ tiêm vaccin viêm gan B muộn sau khi sinh thì việc phòng tránh

lây truyền bệnh từ mẹ sang con sẽ bị giảm, cụ thể nếu tiêm vaccin viêm gan B

159

vào thời điểm 7 ngày sau khi sinh, khả năng phòng lây nhiễm từ mẹ sang con chỉ

đạt 50%. Ngoài ra tiêm vacccin viêm gan B còn giúp trẻ sơ sinh sớm được bảo vệ

phòng lây truyền từ các thành viên khác trong gia đình, người chăm sóc trẻ hoặc

từ những trẻ khác qua tiếp xúc trực tiếp với vết xước, chảy máu. Tuy nhiên không

phải ai cũng hiểu được vấn đề này” (Tháng 8/2016).

Từ kết quả khảo sát những đặc điểm cơ bản về liên kết nội tại trong các văn

bản thuộc chuyên mục “Sức khỏe và Đời sống” của Đài PTTH Thái Nguyên cho

thấy: Nhìn chung các phóng viên, BTV đã sử dụng các phép liên kết phù hợp với

đặc điểm thể loại, đáp ứng yêu cầu truyền tải thông tin tới khán giả một cách ngắn

gọn, chính xác và dễ tiếp nhận, tuy nhiên sử dụng chưa nhiều. Để tăng thêm sức

hấp dẫn, truyền cảm trong các bài phóng sự phản ánh, góp phần nâng cao chất

lượng tin bài, người viết nên sử dụng kết hợp các phép liên kết giàu tính nghệ thuật

này hơn nữa.

4.2. Cách thể hiện bản tin trong chuyên mục “Sức khỏe và đời sống” trên đài

PTTH Thái Nguyên năm 2016

4.2.1. Phát âm

Giọng phát thanh của Đài PTTH Thái Nguyên đi theo xu hướng dùng

“chuẩn mềm” phương ngữ giọng Hà Nội. Không chú trọng âm quặt lưỡi và không

quặt lưỡi. Đây cũng là giải pháp để lời nói được tự nhiên.

Các chương trình của chuyên mục “Sức khỏe & đời sống” được người đọc

văn bản của Đài PTTH Thái Nguyên phát âm khá chuẩn so với cách phát âm

giọng Hà Nội. Các văn bản phát thanh của chương trình được thể hiện trên sóng

không phân biệt [CH], [TR], [S], [X]; phân biệt rõ ràng các phụ âm cuối [C], [T],

[NG]; các âm đầu [D], [G].

Dù gần về vị trí địa lý, cách phát âm ở những vùng liền nhau thường tiệm

tiến một cách khó có thể nhận ra, tuy nhiên đặc điểm phát âm của Thái Nguyên

cũng có nhưng đặc điểm riêng nổi bật. Đó là cách phát âm [e] bẹt và dài hơn,

người nghe như có âm [ie]. Âm [u] cũng phát âm dài hơn so với giọng Hà Nội

gốc. Chính vì nguyên âm [u] được phát âm nặng nên nhiều người Thái Nguyên

không phát âm âm [y] trong những từ có âm [uy] đi cùng nhau, như: nguyên,

chuyện, khuyên, khuyến, xuyên...

160

4.2.2. Ngữ điệu

Trong chuyên mục “Sức khỏe & đời sống” câu đơn được sử dụng rất phổ

biến, đặc biệt là câu đơn mở rộng các thành phần. Chính vì thế khi thể hiện đúng

tạo ra ngữ điệu rất phong phú.

Tất cả các kiểu loại câu ghép đều có chung một cấu tạo ngữ điệu đó là ngữ

điệu: Cao- thấp- cao. So với câu đơn, một tiêu điểm thì câu ghép có tới 3 tiêu điểm.

Câu mệnh lệnh, kêu gọi kết thúc bằng giọng căng. Ngữ điệu ngang- bằng,

đanh gọn. Âm tiết cuối thường ngắn không đi xuống không đi lên, câu bị mất màu

sắc và thường ngắn. Các câu cầu khiến để hô hào để hùng biện lôi cuốn, có nhịp

nhanh. Ví dụ: "Hãy nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu".

Trong các phóng sự ngắn thường xuyên xuất hiện các câu nghi vấn, cầu

khiến được đọc ngữ điệu như phân tích ở trên. Các ngữ điệu đó đã thổi thêm sức

mạnh cho những tác phẩm báo chí này đối với công luận. Nghiên cứu đã thống kê

trong các văn bản thời sự câu nghi vấn và cầu khiến xuất hiện với mật độ thấp,

xuất hiện nhiều trong các phóng sự ngắn nói về mặt trái, về vấn đề đòi hỏi sự

quan tâm của người dân hoặc cơ quan chức năng. Sử dụng các kiểu câu này,

chính là cách để người viết thực hiện chiến lược biểu cảm của mình, không ai

khác ngoài người thể hiện nó trên sóng (truyền hình) thực hiện đúng, trúng ý đồ

của tác giả.

Đối với những câu dài trong văn bản, ngữ điệu sẽ đảm nhận chức năng biến

những khúc đoạn ngôn từ phi câu trở thành câu.

4.2.3. Tư thế phát thanh viên, biên tập viên

PTV, BTV trình bày trong chuyên mục “Sức khỏe & đời sống” thường

xuất hiện trong tư thế ngồi. Sự xuất hiện của họ trên màn hình trong khuôn hình

cận cảnh từ ngực trở lên. Với vị trí hình ảnh như vậy, thông tin đến với khán giả

bằng ngôn ngữ, những yếu tố phi lời, bổ trợ cho lời nói của họ chủ yếu bằng ánh

mắt, cơ mặt, các động tác gật đầu, nhún vai, động tác của hai bàn tay một cách

quy phạm, phong cách của các PTV, BTV thời sự có sự khác biệt đáng kể so với

PTV, BTV các chương trình truyền hình khác.

5. Kiến nghị

Cần nâng cao tinh thần trách nhiệm, nâng cao năng lực cho nhóm tác giả và Ban

biên tập thông qua đào tạo, tập huấn chuyên môn về kỹ năng thực hiện tác phẩm truyền

thông.

161

Các cơ quan, đơn vị làm công tác truyền thông đại chúng (báo in, báo mạng, phát

thanh, truyền hình…) cần xây dựng kế hoạch và thực hiện nghiên cứu, đánh giá về chất

lượng và tính hiệu quả đối với các chuyên mục, tin bài do đơn vị làm chủ quản.

Chuyên mục “Sức khỏe & Đời sống” cần được đánh giá một cách toàn diện hơn

đối với công tác biên tập văn bản, sử dụng ngôn ngữ trước khi đọc và phát sóng, đáp ứng

sự mong đợi của người xem nhằm nâng cao hiệu quả của công tác truyền thông.

Bên cạnh việc phát triển nguồn nhân lực, cần đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và có

chiến lược sử dụng các phương tiện hỗ trợ hợp lý, nâng cao chất lượng tin tức và phóng

sự trong chuyên mục.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Hoàng Anh (2003), Một số vấn đề về sử dụng ngôn từ trên báo chí, Nxb.

ĐH Sư phạm, Hà Nội.

2. Diệp Quang Ban (2003), Giao tiếp - Văn bản - Mạch lạc – Liên kết –

Đoạn văn, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.

3. Diệp Quang Ban (2005), Ngữ pháp Tiếng Việt, Nxb. Giáo dục, Hà Nội.

4. Diệp Quang Ban (2009), Giao tiếp diễn ngôn và cấu tạo của văn bản,

Nxb. Giáo dục, Hà Nội.

5. KhiếuQuangBảo, “Ngônngữtruyềnhình” , TạpchíNgườilàmbáo, số12/2007.

6. Nguyễn Thị Thanh Bình (1999), “Vài nét về sự đa dạng của phong cách

ngôn ngữ trên truyền hình” và “Suy nghĩ về hệ quả của ngôn ngữ trên vô

tuyến truyền hình”, Tiếng Việt trên các phương tiện thông tin đại chúng, Hội

Ngôn ngữ học, Viện Ngôn ngữ học Việt Nam, Trường Đại học KHXH &

NV, TP. Hồ Chí Minh.

7. Báo cáo Công tác truyền thông giáo dục sức khoẻ 9 tháng đầu năm 2016,

số liệu tính đến ngày 01 tháng 10 năm 2016.

8. Nguyễn Tài Cẩn (2004), Ngữ pháp Tiếng Việt, Nxb. Đại học Quốc Gia, Hà Nội.

9. Đỗ Hữu Châu (2001), Đại cương ngôn ngữ học, tập 2, Nxb. Giáo dục, Hà Nội.

10. Đỗ Hữu Châu (2003), Cơ sở ngữ dụng học, tập 1, Nxb. Đại học Sư phạm Hà Nội.

162

Về việc sử dụng ngôn ngữ trong chuyên mục “Sức khỏe & Đời sống” trên Đài phát thanh - Truyền hình tỉnh Thái Nguyên năm 2016