Vấn đề cải cách ngành công nghiệp khí Trung Quốc và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
PETROVIETNAM
TẠP CHÍ DẦU KHÍ
Số 11 - 2018, trang 55 - 65
ISSN-0866-854X
VẤN ĐỀ CẢI CÁCH NGÀNH CÔNG NGHIỆP KHÍ TRUNG QUỐC
VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM
Nguyễn Thu Hà1, Ngô Mai Anh2
1Viện Dầu khí Việt Nam
2Tập đoàn Dầu khí Việt Nam
Email: hant@vpi.pvn.vn
Tóm tắt
Trong giai đoạn giá dầu giảm, các quốc gia châu Á đang tận dụng thời cơ để tiến hành tái cấu trúc ngành công nghiệp khí hướng tới
thị trường tự do trong đó có Trung Quốc. Quá trình tái cấu trúc đánh dấu sự kết thúc của cơ chế định giá cộng chi phí (cost plus) tồn tại hơn
50 năm trong lịch sử ngành công nghiệp khí của Trung Quốc. Giá khí hiện tại được tham chiếu và so sánh với giá của năng lượng thay thế
và giá khí tự nhiên không chỉ được quyết định bởi Chính phủ mà còn tham chiếu theo thị trường cung - cầu năng lượng. Trong quá trình
tái cấu trúc, Trung Quốc đã có ưu điểm và hạn chế trong cách tiến hành về quản lý cũng như cơ chế giá. Đây cũng là bài học kinh nghiệm
cho Việt Nam trong quá trình triển khai quy hoạch, xây dựng lộ trình thiết lập thị trường khí tự do.
Từ khóa: Công nghiệp khí, thị trường khí, định giá khí, Trung Quốc.
1. Giới thiệu
2016
3%
1.1. Cung - cầu khí tự nhiên
9%
19%
1%
Trung Quốc có diện tích lớn và dân số đông nhất thế giới,
có vai trò quan trọng góp phần vào tăng trưởng tiêu thụ năng
lượng toàn cầu. Theo BP, than đá chiếm hơn 60% tổng tiêu thụ
năng lượng của Trung Quốc. Tuy nhiên, đến năm 2035, tỷ trọng
than sẽ giảm đáng kể, chuyển sự phát triển sang khí, năng
lượng hạt nhân và năng lượng tái tạo nhằm thực hiện mục tiêu
cắt giảm lượng khí thải. Năng lượng tái tạo được xác định là
nguồn năng lượng thay thế chính cho dầu và than đá trong dài
hạn. Khí và năng lượng tái tạo sẽ kết hợp, thúc đẩy sự phát triển
kinh tế và môi trường cho Trung Quốc [1].
6%
3053 triệu tấn dầu
tương đương
62%
2035
11%
20%
8%
6%
Trung Quốc đang có chiến lược mở rộng sử dụng khí ra
nhiều lĩnh vực, giảm ô nhiễm môi trường do việc sử dụng than
gây ra. Mặc dù vậy, đến năm 2016, khí chỉ chiếm 6% trong tổng
tiêu thụ năng lượng của Trung Quốc, chưa đạt mức chính phủ
dự kiến là 8%. Theo dự báo của BP, cơ cấu tiêu thụ năng lượng
của Trung Quốc thay đổi đáng kể: than giảm từ 62% năm 2016
xuống còn 42% năm 2035, trong khi đó khí tự nhiên tăng từ 6%
lên 11%; dầu tăng nhẹ từ 19% lên 20% [2].
4425 triệu tấn dầu
tương đương
11%
42%
Dầu
Khí
Thủy năng
Than
Năng lượng tái tạo
Hạt nhân
Tiêu thụ khí giai đoạn 2000 - 2016 tăng trưởng trung bình
14%/năm, trong đó giai đoạn 2000 - 2010 là 16%/năm còn giai
đoạn sau đó tốc độ tiêu thụ chậm lại [3]. Tiêu thụ khí của Trung
Hình 1. Cơ cấu tiêu thụ năng lượng sơ cấp của Trung Quốc giai đoạn 2016 - 2035
(BP, 2017)
Quốc tập trung tại các khu vực có hệ thống cơ sở hạ
tầng phát triển, gồm 4 khu vực xung quanh Bắc Kinh
và vịnh Bột Hải, Thượng Hải, đồng bằng sông Dương
Ngày nhận bài: 3/10/2017. Ngày phản biện đánh giá và sửa chữa: 3/10 - 21/11/2017.
Ngày bài báo được duyệt đăng: 4/10/2018.
DẦU KHÍ - SỐ 11/2018
55
KINH TẾ - QUẢN LÝ DẦU KHÍ
Tử và trung tâm phía Tây Trùng Khánh. Các khu vực này trở thành
các trung tâm công nghiệp, dẫn đầu về tốc độ đô thị hóa và tăng
trưởng dân số. Tuy nhiên, một số trung tâm tăng trưởng kinh
tế khác lại không có cơ sở hạ tầng khí đốt phát triển, như khu
vực phía Đông Nam Trung Quốc [3]. Tổng tiêu thụ khí tự nhiên
của Trung Quốc năm 2016 đạt 208,7 tỷ m3. Cơ cấu tiêu thụ khí tự
nhiên của Trung Quốc trong giai đoạn 2000 - 2016 chủ yếu cho
ngành công nghiệp; điện và nhiệt (chiếm gần 70% tổng tiêu thụ,
trong đó khí dành cho công nghiệp chiếm tới hơn 40%). Cơ cấu
này vẫn giữ ổn định đến năm 2030 theo dự báo của SIA Energy
[4].
nhiên được chi phối bởi 3 công ty dầu khí quốc
gia gồm: CNPC, Sinopec và CNOOC. CNPC nắm giữ
khoảng 75% tổng sản lượng khí tự nhiên của Trung
Quốc, sở hữu và vận hành hệ thống đường ống.
Sinopec khai thác mỏ khí tự nhiên Puguang tại tỉnh
Tứ Xuyên. CNOOC phát triển 3 terminal nhập khẩu
LNG đầu tiên ở Thâm Quyến, Phúc Kiến và Thượng
Hải, đồng thời quản lý tài sản ngoài khơi. CNOOC
sử dụng hợp đồng PSC với các công ty nước ngoài
muốn tham gia các dự án phát triển thượng nguồn
và được phép mua bán lại đến 51% tỷ lệ tham gia
của tất cả phát hiện ngoài khơi nếu Công ty Dầu
khí Quốc tế (IOC) thu hồi được chi phí phát triển.
Trung Quốc là quốc gia giàu tài nguyên khí tự nhiên với tổng
tiềm năng khí khoảng 62 nghìn tỷ m3 [1]; trữ lượng khí có khả
năng thu hồi khoảng 5,4 nghìn tỷ m3 [2] tính tại thời điểm 2016.
Sản lượng khí tự nhiên của Trung Quốc trong giai đoạn 2000 -
2016 tăng trung bình 10%/năm, trong đó giai đoạn 2000 - 2010
tăng 14%/năm và giai đoạn 2010 - 2016, tốc độ khai thác có xu
hướng giảm, còn 6%/năm [5].
1.2. Cơ sở hạ tầng khí tự nhiên
Cùng với sự phát triển mạnh của cung - cầu,
Trung Quốc nhanh chóng hoàn thiện hệ thống cơ
sở hạ tầng khí trong 10 năm trở lại đây. Tính đến
cuối năm 2014, Trung Quốc đã xây dựng hệ thống
đường ống vận chuyển dài 83.000km, 20 kho dự
trữ ngầm. Năm 2006, Thâm Quyến xây dựng trạm
nhập khẩu LNG đầu tiên của Trung Quốc là trạm
tiếp nhận LNG Dapeng Quảng Đông để tiếp nhận
LNG nhập khẩu đáp ứng nhu cầu trong nước. Tính
đến cuối năm 2014, Trung Quốc hoàn thành xây
dựng 14 trạm tiếp nhận LNG và 6 trạm khác đang
trong quá trình xây dựng [6].
Trước năm 2007, Trung Quốc là nước xuất khẩu ròng khí tự
nhiên nhưng sau đó trở thành nước nhập khẩu khí tự nhiên do
sản xuất trong nước không đáp ứng đủ nhu cầu [5]. Kể từ sau
năm 2010, lượng khí tự nhiên nhập khẩu của Trung Quốc tăng
mạnh cùng với sự tăng trưởng nhanh của cơ sở hạ tầng đường
ống và chế biến khí. Lượng khí nhập khẩu chiếm 11% trong tổng
lượng khí tiêu thụ năm 2010 và tăng lên 34% vào năm 2016.
Trung Quốc nhập khẩu khí theo 2 hình thức: qua đường ống
xuyên quốc gia và LNG (cơ cấu tương ứng 52% và 48% trong
tổng lượng khí nhập khẩu).
1.3. Quản lý ngành công nghiệp khí
Các quốc gia cung cấp khí qua đường ống cho Trung Quốc
gồm: Turkmenistan, Uzbekistan, Myanmar, Kazakhstan. Trung
Quốc nhập khẩu LNG từ: Australia, Qatar, Indonesia, Malaysia,
Papua New Guinea, Yemen, Equatorial Guinea, Nigeria, Trinidad
& Tobago, Egypt và một số quốc gia khác.
Lĩnh vực năng lượng của Trung Quốc, gồm cả
ngành công nghiệp khí tự nhiên, chịu sự quản lý
của Chính phủ thông qua Ủy ban Phát triển và Cải
cách Quốc gia (NDRC) cùng các cơ quan quản lý
khác. NDRC tập trung vào việc hoạch định kinh tế vĩ
mô, thực thi chính sách về ngành khí trong lĩnh vực
năng lượng (trực tiếp điều tiết/kiểm soát giá khí,
phê duyệt các hoạt động liên quan đến các dự án
khí). Bộ Thương mại (MOC) chịu trách nhiệm trong
việc đàm phán thương mại quốc tế và các vấn đề
kinh tế. Bộ Tài nguyên và Đất đai (MLR) kiểm soát
quyền sử dụng/thâm nhập đất và từng tổ chức đấu
giá quyền thăm dò dầu khí đá phiến. Bộ Tài chính
(MOF) quản lý chương trình trợ giá nhằm phát triển
các mỏ khí đá phiến. Bộ Bảo vệ Môi trường (MEP)
từng bị hạn chế về quyền hạn trong lĩnh vực năng
lượng, tuy nhiên, cơ quan trung ương đang nỗ lực
mở rộng chức năng của cơ quan này. Chính quyền
địa phương quy định giá bán cuối cùng đến hộ tiêu
thụ sau “City Gate” (cổng thành phố). Các công ty
Các công ty dầu khí quốc gia giữ vai trò dẫn dắt sự phát triển
ngành công nghiệp khí Trung Quốc. Ngành công nghiệp khí tự
250
200
150
100
50
0
Sản xuất
Tiêu thụ
Hình 2. Sản xuất và tiêu thụ khí tự nhiên của Trung Quốc giai đoạn 2000 - 2016 (BP, 2017)
DẦU KHÍ - SỐ 11/2018
56
PETROVIETNAM
Cơ quan phối hợp
Cấp độ lập pháp
Ủy ban Phát triển và Cải cách Quốc gia
Ủy ban Năng lượng
Bộ Tài nguyên
Bộ Thương Mại
Bộ Tài chính
và Đất đai
Bộ Bảo vệ Môi
trường
Chính sách
phát triển
Nhà nước/tư nhân
tham gia vào
thị trường
Chính quyền địa phương
Các thành phần
Các thành phần
tham gia thị trường
tham gia
dầu khí (CNPC/
thị trường điện
CNOOC/Sinopec)
Hình 3. Cấu trúc quản lý ngành khí Trung Quốc [7]
dầu khí quốc gia: CNPC (nhà nước nắm hơn 86% cổ phần);
CNOOC (100% vốn nhà nước) và Sinopec (nhà nước nắm
76% cổ phần) đóng vai trò chính trong điều hành hoạt
động thị trường.
Mức giá khí đến hộ tiêu thụ cuối cùng sẽ có sự phân
cấp theo đối tượng khách hàng:
- Giá khí cho các hộ dân sinh được hưởng ưu đãi cao
nhất;
Thị trường khí Trung Quốc được quản lý và điều hành
bởi Chính phủ, có rất ít sự đóng góp và tham gia từ phía
tư nhân. Theo đó, Chính phủ Trung Quốc có thể kiểm soát
toàn bộ các hoạt động công nghiệp khí thông qua cơ
quan trung ương duy nhất là NDRC, đồng thời vẫn có thể
kiểm soát được các doanh nghiệp đã được niêm yết. Mô
hình quản lý này cũng bộc lộ nhược điểm, việc hạn chế
sự tham gia thị trường nội địa của các nhà đầu tư tư nhân
dẫn đến thế độc quyền trong ngành công nghiệp này. Cơ
chế phối hợp đồng bộ giữa các cấp bộ ngành với chính
quyền địa phương còn thiếu chặt chẽ; một số bộ còn bị
giới hạn quyền và trách nhiệm trong quản lý (như Bộ Bảo
vệ Môi trường).
- Giá khí cho sản xuất đạm được điều tiết giữ ở mức
thấp;
- Nhà nước không điều tiết giá khí cho lĩnh vực giao
thông vận tải và thương mại.
Quá trình thay đổi cơ chế giá khí của Trung Quốc được
phân theo 3 giai đoạn [1].
- Trong giai đoạn đầu từ 1956 - 1993: Giá khí cho các
khách hàng do Chính phủ Trung Quốc quy định (giá khí 1
thành phần - không phân chia các khâu). Trong đó:
+ 1956 - 1981: Cơ chế 1 giá khí và ở mức thấp nhằm
khuyến khích việc sử dụng khí;
+ 1981 - 1993: Cơ chế định giá khí 2 thành phần. Phần
sản lượng khí theo kế hoạch vẫn được bán với mức giá
thấp và phần sản lượng khí ngoài kế hoạch được giao sẽ
chịu mức giá bán cao hơn.
2. Cải cách cơ chế giá khí của Trung Quốc
Trung Quốc đã từng sử dụng phương pháp cộng chi
phí để xác định mức giá khí, dựa trên chi phí sản xuất
hơn là giá trị tiêu dùng. Với hệ thống định giá này, NDRC
và NEA cùng tính toán chi phí sản xuất, vận chuyển và
đưa ra mức lợi nhuận biên để quyết định giá khí tại cổng
thành phố - mức giá mà các nhà phân phối khu vực phải
trả. Từ sau cổng thành phố, giá khí (phí phân phối khu
vực (bao gồm cả phí kết nối) và giá đến hộ tiêu thụ cuối
cùng) được quy định bởi chính quyền cấp tỉnh và địa
phương [7]. Với cơ chế này, giá khí được chính phủ kiểm
soát và điều tiết đến các khách hàng tiêu thụ.
- Trong giai đoạn thứ 2, từ 1993 - 2005, cơ chế giá
khí tồn tại song song 2 cách định giá: Giá khí Chính phủ
Trung Quốc quy định và giá chính phủ định hướng. Trong
lần cải cách này, giá khí được tính theo phương pháp cộng
chi phí - được chia thành các thành phần nhỏ trong công
thức tính.
+ Đối với giá khí miệng giếng: Giá khí được chia theo
2 mức sản lượng trong kế hoạch và ngoài kế hoạch (tương
DẦU KHÍ - SỐ 11/2018
57
KINH TẾ - QUẢN LÝ DẦU KHÍ
tự giai đoạn trước) với phần trong kế hoạch sẽ được Chính
phủ Trung Quốc quy định và phần ngoài kế hoạch sẽ được
xác định theo mức giá các nhà khai thác đề xuất trong
biên độ dao động không quá 10% mức giá tiêu chuẩn do
Chính phủ quy định;
PCGPIN = K × (α × PFO ×
+ β × PLNG
×
) × (1 + R)
Trong đó:
PCGPIN: Giá khí cổng thành phố Thượng Hải cho lượng
khí tăng thêm;
K: Hệ số chiết khấu nhằm khuyến khích sử dụng khí,
hiện đang được NDRC quy định bằng 85%;
+ Cước phí vận chuyển đường ống được xác định
trên cơ sở cộng các chi phí và đảm bảo mức lợi nhuận của
các doanh nghiệp đường ống không thấp hơn 12%;
α và β: Trọng số cho FO và LPG, thể hiện lần lượt mức
đóng góp trong nguồn cung năng lượng của Trung Quốc;
+ Phí chế biến thiết lập bởi nhà máy chế biến và được
sự chấp thuận của NDRC.
PFO và PLNG: Giá nhập khẩu trung bình của FO và LPG;
HNG: Nhiệt trị của khí tự nhiên;
- Giai đoạn 3 từ năm 2005 đến nay: Nhà nước đóng
vai trò định hướng giá khí. Trong giai đoạn này, quá trình
thay đổi giá khí được thực hiện 3 lần:
HFO: Nhiệt trị của FO;
HLPG: Nhiệt trị của LPG;
+ Giá khí cổng nhà máy được Chính phủ Trung Quốc
định hướng trong những năm 2005 - 2013. Năm 2005,
NDRC thống nhất mức giá cổng nhà máy của khí tự nhiên
theo 2 khu vực. Khu vực thứ nhất giá được đàm phán giữa
bên mua và bên bán trong phạm vi dao động 10% quanh
mức giá quy định của chính phủ; mức giá khí tại khu vực 2
dao động ngoài khoảng 10% giá quy định của Chính phủ
và không quy định mức tối thiểu. Tuy nhiên, năm 2010,
NDRC lại hợp nhất giá khí cổng nhà máy cho 2 khu vực,
theo đó, giá khí dao động ngoài khoảng 10% giá quy định
của Chính phủ và không quy định mức tối thiểu.
R: Mức thuế giá trị gia tăng cho khí tự nhiên.
- Từ năm 2013 đến nay, giá khí tại cổng thành phố
được tính theo giá Chính phủ Trung Quốc định hướng
thông qua quy định mức giá trần. Trong đó có phân biệt
lượng khí tiêu thụ và lượng khí tăng thêm (phần nhu cầu
khí tăng thêm so với tổng tiêu thụ năm 2012) [8]. Điều
chỉnh giá cho lượng khí tăng thêm theo phương pháp
tính Net-back; tăng hợp lý mức giá cho lượng khí tiêu
dùng hiện tại cổng thành phố; không điều chỉnh mức giá
khí bán cuối cùng cho hộ dân dụng. Từ sau ngày 1/4/2015,
đối với các hộ tiêu thụ cuối cùng ngoài dân dụng, giá khí
cho phần tiêu thụ và lượng khí tăng thêm được hợp nhất;
công khai mức giá khí của nguồn cung trực tiếp.
+ Giá bán tại cổng thành phố:
Từ năm 2011 - 2013, Chính phủ Trung Quốc thí điểm
cách định giá theo thị trường tại Quảng Đông và Quảng
Tây. Theo đó, giá bán khí cao nhất tại cổng trạm phân phối
của 2 tỉnh này được xác định trên cơ sở giá khí tại cổng
trạm phân phối của Thượng Hải và mức phát triển kinh tế
tại Quảng Đông và Quảng Tây. Trong đó, giá khí tại cổng
trạm phân phối của Thượng Hải được tính theo công thức:
(NDRC, 2011; NDRC, 2013)
Như vậy, giai đoạn từ năm 2002 đến nay, quá trình tái
định giá khí đang trải qua từng bước để tiến tới cơ chế
định giá theo thị trường và được phân chia qua mốc quan
trọng năm 2011 (giới thiệu thử nghiệm cơ chế giá khí
mới); năm 2013 (thí điểm cho các hộ ngoài dân dụng ở
Quảng Đông và Quảng Tây, trong đó 9% trong tổng nhu
2013
2011
2014 - 2015
2016
Áp dụng rộng
Xóa bỏ chênh lệch
giữa phần khí sử
dụng thông thường
và khí tăng thêm
(ngoài dân dụng)
Xuất hiện cơ chế định
giá theo mùa (khí cho
sản xuất phân bón); thử
nghiệm giá tự do cho
Fujian WEP-3
2017 - 2020
Thử nghiệm tại
Kiểm soát giá
miệng giếng
trên toàn quốc
công thức
định giá
Quảng Đông và
Quảng Tây cho
WEP-2
Định giá khí theo
thị trường?
Net-back
Cộng dồn chi
phí
Cơ chế giá Net-back
Hình 4. Các bước thực hiện thay đổi cơ chế giá khí tại Trung Quốc từ năm 2011 đến nay
DẦU KHÍ - SỐ 11/2018
58
PETROVIETNAM
cầu khí bị ảnh hưởng và ngành công nghiệp chịu tác động
lớn nhất từ cơ chế này); năm 2015 mức giá cho phần khí
đang tiêu thụ và khí tăng thêm được hợp nhất hoàn toàn
theo tham chiếu giá dầu) [9].
back1 và có những tiến bộ đáng kể trong quá trình định
giá khí tự nhiên theo định hướng thị trường. Về bản chất,
việc thay đổi cơ chế này thực chất là thay đổi điểm kiểm
soát giá từ giá miệng giếng sang giá tại điểm cổng thành
phố. Mục đích của việc tái định giá này là tạo điều kiện
cho các lực lượng thị trường nâng cao vai trò trong việc
quyết định mức độ đầu tư hoạt động thượng nguồn trong
nước và khối lượng nhập khẩu, nhằm tạo ra tính thanh
khoản cao giúp phát triển các thị trường mới mà không
ảnh hưởng đến tính bền vững và linh hoạt.
Đồng thời, Trung Quốc đã trải qua 7 bước điều chỉnh
giá khí cổng nhà máy (ex-factory prices). Với giá khí tự
nhiên cho khu vực ngoài dân dụng là một điểm đột phá
lớn, giá khí cổng nhà máy cho lượng khí hiện tại tăng lên
liên tục kể từ sau năm 2013 [10]. Mối quan hệ giữa giá khí
cho khu vực ngoài dân dụng và giá quy đổi theo nhiệt
trị tương đương của năng lượng thay thế được thiết lập
(Bảng 2).
Sự khác biệt chính của cơ chế định giá khí mới là vị
trí xuất phát điểm được xem xét tại cổng nhà máy. Theo
cơ chế cũ, giá khí tự nhiên cổng nhà máy phần lớn được
Trung Quốc đã áp dụng phương pháp định giá Net-
Bảng 1. Sự thay đổi giá khí cổng nhà máy tại Tứ Xuyên và Trùng Khánh giai đoạn 2002 - 2015 [10]
Đơn vị: NDT/1.000m3
Thời
gian
3/1997
Giá khí
Giá khí
Giá khí
Giá khí
cho dân dụng
685
TT
Ghi chú
Giá miệng giếng
Giá miệng giếng + phí tách lọc
Giá khí cho dân dụng và thương mại
được gộp thành giá khí cho khu dân
cư
cho công nghiệp cho hóa dầu cho thương mại
645
725
520
590
925
1005
1
2
1/2002
765
3
12/2005
875
690
/
920
4
5
11/2007
5/2010
1275
1505
690
920
/
/
920
1150
Mức trần giá cổng thành phố được
thông qua tại Tứ Xuyên và Trùng
Khánh
6
12/2012
1980
1340
/
1150
7
8
6/2013
1/2014
2143(2110)
2440(2320)
1340
1340
/
/
1150
1150
Giá cho dân dụng được tính qua giá
cổng nhà máy; giá khí ngoài dân
dụng được tính thông qua giá cổng
thành phố
2/2015
2350(2340)
1350
/
1150
9
Sản xuất và nhập khẩu
khí tự nhiên
Nhà điều hành phân
phối
Các nhà vận hành
Người sử dụng trực
tiếp
Công nghiệp
Cổng nhà máy
Vận chuyển
Phân phối khu vực
Cước phí phân phối
Dân dụng
Vận tải
Cổng thành phố
Giá cổng nhà máy
Cước phí vận chuyển
Giá cổng thành phố
Giá bán lẻ
Trước cải cách
Sau cải cách
Quy định bởi chính
quyền địa phương
Quy định bởi NDRC
Hình 5. Sự khác nhau về cách định giá trong chuỗi giá trị khí của Trung Quốc trong cải cách
1Cơ chế định giá Net-back: tham chiếu giá của nhiên liệu cạnh tranh của hộ tiêu thụ cuối cùng (giá tại cổng thành phố = Giá Net-back của hộ tiêu thụ cuối cùng - chi phí vận chuyển
từ điểm cổng thành phố đến hộ tiêu thụ cuối cùng) [11]
DẦU KHÍ - SỐ 11/2018
59
KINH TẾ - QUẢN LÝ DẦU KHÍ
tính dựa trên chi phí sản xuất trong khi cơ chế mới được
tính bằng giá PCGPIN trừ đi cước phí vận chuyển (tính
theo khoảng cách từ khu vực sản xuất khí tới Thượng Hải).
Ngoài ra, các tính toán cước phí vận chuyển và giá bán lẻ
cũng theo cơ chế mới. Tuy nhiên, sau cải cách, giá khí tại
Trung Quốc nổi lên một số vấn đề như sau:
theo các thành phần và giá khí thành phần bao gồm: giá
khí tại cổng nhà máy; cước vận chuyển qua các đường ống
khoảng cách lớn và giá phân phối tại cổng thành phố. Giá
khí tại cổng thành phố gồm: giá khí cổng nhà máy và cước
phí vận chuyển. Giá khí cho hộ tiêu dùng cuối cùng bằng
giá tại cổng trạm phân phối cộng với cước phí phân phối
[1]. Việc đưa cơ chế định giá khí Net-back vào thị trường
khí đã giúp Trung Quốc gỡ bỏ được những khó khăn và
tạo ra môi trường đầu tư thu hút cho khâu thượng nguồn.
- Giá khí đã có tham chiếu với giá nhiên liệu nhập
khẩu trong công thức giá khí tại cổng thành phố. Thượng
Hải được chọn là điểm bắt đầu của việc tính giá khí tự
nhiên bởi vì Thượng Hải là khu vực tiêu thụ khí lớn và là
trung tâm giao dịch năng lượng quan trọng của Trung
Quốc;
Kết quả đến hiện tại của quá trình cải cách giá khí lần
3 đã mang lại cho Trung Quốc:
- Có 4 loại giá khí cổng nhà máy được thông qua tại
- Có 2 khái niệm mới được định nghĩa: Khối lượng
hiện hữu - được định nghĩa là tổng khối lượng khí tiêu
thụ trong năm 2012 - và khối lượng tăng thêm - tổng khối
lượng khí tiêu thụ tăng thêm từ sau năm 2012. Việc áp
dụng này nhằm giảm tối đa rủi ro chính trị xuất phát từ
việc tăng giá khí;
Trung Quốc [10]
+ Giá khí cổng nhà máy định chuẩn cho nguồn khí
trên bờ được NDRC công bố tháng 5/2010 hiện chỉ áp
dụng cho tính giá khí khu dân cư - được gọi là giá khí cho
dân dụng;
+ Giá khí cổng nhà máy của LNG nhập khẩu sau tái
hóa khí được quyết định bởi tỉnh/thành phố nơi đặt các
thiết bị kho cảng LNG và được tính toán trên cơ sở giá LNG
nhập khẩu và phí tái hóa khí. Loại giá khí này dao động
từ 1,52 - 3,9 NDT/m3 tùy thuộc thời điểm giá hợp đồng
và công thức tính. Với LNG khí hóa nhập khẩu qua đường
ống để truyền tải hỗn hợp và thương mại được thông qua
một giá thống nhất;
- Cơ chế đề xuất mới chỉ áp dụng với phần khối
lượng tăng thêm của khí đường ống;
- Định giá cho LNG nhập khẩu và khí phi truyền
thống trên cơ sở đàm phán giữa người sản xuất và người
sử dụng, trong khi giá cho các hộ gia đình không thay đổi
so với cơ chế cũ. Điều này gây trở ngại trong việc cạnh
tranh của các nguồn khí này với khí đường ống;
- 3 bước chuyển đổi được giới thiệu:
+ Giá khí cho nguồn khí đá phiến, khí than (CBM) và
than hóa khí (coal to gas) bị kiểm soát và thông qua đàm
phán giữa các bên cung - cầu;
+ Năm 2013: Áp dụng công thức giá khí mới cho khối
lượng tăng thêm tại các cổng thành phố;
- Giá khí cổng thành phố được thông qua theo cơ
chế “market-netback” - giá khí tham chiếu theo giá năng
lượng thay thế và không tính với hộ dân dụng;
+ Năm 2014: Tăng giá khí cho phần khối lượng tăng
thêm ở cổng thành phố và do đó khối lượng tăng thêm
cũng được điều chỉnh theo cơ chế giá mới;
- Giá khí cho hộ tiêu thụ cuối cùng (ngoài dân dụng)
tăng trung bình 15%;
+ Năm 2015: Giá khí cổng thành phố cho lượng khí
hiện hữu tăng lên bằng mức của lượng khí tăng thêm và
giá khí cho phần khí tăng thêm tiếp tục được điều chỉnh
theo công thức mới. Công thức cuối cùng được xây dựng
vào tháng 3/2015.
- Giá khí mới đã đảm bảo đủ chi phí cho nguồn khí
nhập khẩu qua đường ống và nguồn cung nội địa trên bờ.
Tuy nhiên, giá từ các nguồn khí đá phiến, CBM, than hóa
khí, nguồn cung ngoài khơi nội địa và LNG vẫn được đàm
phán giữa nhà sản xuất và các nhà mua buôn [8];
Cơ chế giá khí Net-back khắc phục được các yếu điểm
của cơ chế Cost plus nhằm từng bước hướng tới thị trường
khí tự do, tuy nhiên vẫn còn một số tồn tại. Ưu nhược điểm
giữa 2 cơ chế giá khi áp dụng tại Trung Quốc được thể
hiện trong Bảng 2.
- Cơ chế giá khí mới mang lại lợi ích cho các nhà sản
xuất và nhập khẩu khi giá bán tại cổng thành phố được
điều chỉnh tăng so với cơ chế cũ [12];
Nhìn chung, cơ chế định giá khí tự nhiên của Trung
Quốc về thực tế là theo cơ chế độc quyền và Chính phủ
đóng vai trò thống lĩnh trong định giá. Trong toàn chuỗi
công nghiệp khí, Chính phủ Trung Quốc quản lý giá khí
- Lợi nhuận của các nhà phân phối sẽ bị tác động
nếu các công ty phân phối không kiểm soát được chi phí
trong mức tăng giá khí tại cổng thành phố cho hộ tiêu thụ
cuối cùng [12];
DẦU KHÍ - SỐ 11/2018
60
PETROVIETNAM
Bảng 2. So sánh ưu, nhược điểm của cơ chế giá Cost plus và Net-back tại Trung Quốc
Ưu điểm
Nhược điểm
- Ổn định về giá, ít biến động do Chính phủ Trung Quốc quy
định giá
- Lợi thế cho khách hàng tiêu thụ và đáp ứng mục tiêu định
hướng của chính phủ phát triển nguồn năng lượng khí tự
nhiên do giá khí nội địa thấp
-
-
Không phản ánh đúng chi phí sản xuất (do Chính phủ
Trung Quốc quy định giá miệng giếng)
Không thể hiện đúng nguyên tắc thị trường: Không
thể hiện được chức năng thông tin tín hiệu của giá
giữa nhà sản xuất và người tiêu thụ
Cost
plus
-
-
Sự chênh lệch giữa giá khí quy định và giá khí nhập
khẩu b giảm nguồn nhập khẩu
Việc Chính phủ Trung Quốc quy định giá làm môi
trường đầu tư không ổn định khi Chính phủ dễ dàng
thay đổi giá cũng như các chính sách liên quan
Việc chia giá khí theo các mức khác nhau cho hộ tiêu
thụ và khu vực và quy định giá sẽ không khuyến khích
phát triển LNG đồng thời gây áp lực lên nhà sản xuất
và phân phối b không thu hút đầu tư vào ngành
cũng như khó phát triển thị trường liên khu vực
Cấu trúc tính giá khí phức tạp: Nhiều thành phần chi
phí và với mỗi hộ tiêu thụ khác nhau giá miệng giếng
và phân phối đô thị được quy định mức khác nhau
-
-
-
- Phản ánh nguyên tắc thị trường thông qua tham chiếu giá
theo sản phẩm thay thế (FO và LPG)
- Quy định giá khí thống nhất tại cổng thành phố sẽ tạo
công bằng cho các hộ tiêu thụ và tăng cạnh tranh cho các
nhà sản xuất và nhập khẩu
Cơ chế chưa phản ánh đúng hoàn toàn cơ chế thị
trường tại Trung Quốc khi bỏ qua nguồn năng lượng
than (nguồn năng lượng chiếm hơn 60% trong tổng
tiêu thụ)
Net-
back
-
Chưa thể hiện sự khác nhau giá bán tại các cổng
thành phố do sự khác nhau giữa khả năng chi trả,
nguồn tài nguyên và tính mùa vụ
Chưa xác định được rõ ngưỡng và tần suất điều chỉnh
Cơ chế giá này chịu ảnh hưởng của biến động giá dầu
Chưa thực hiện cơ chế Net-back cho các hộ dân dụng
- Giá khí phản ánh theo thị trường sẽ giúp minh bạch môi
trường đầu tư b khuyến khích đầu tư vào ngành
- Cấu trúc tính giá khí được đơn giản hóa: danh mục khách
hàng từ 4 nhóm giảm còn 3 nhóm; cách tính giá được chia
thành 2 (giá khí cho hộ ngoài dân dụng và cho hộ sản xuất
phân bón; giá khí thượng nguồn và trung nguồn tính theo
giá tính ngược từ cổng thành phố; giá khí cho khu dân cư
gồm giá cổng nhà máy cộng phí vận chuyển đường ống)
-
-
-
- Việc cải cách giá khí tự nhiên ở giai đoạn này không
ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hộ tiêu thụ dân dụng vì
người tiêu dùng được bảo vệ bởi chương trình trợ giá [12];
3. Vấn đề cải cách cơ chế giá khí tại Trung Quốc
3.1. Nhân tố thúc đẩy sự thay đổi cơ chế giá khí
- Yếu tố bên ngoài [1]:
- Ngành công nghiệp không được trợ cấp nên bị
ảnh hưởng nhiều nhất bởi sự điều chỉnh giá khí. Ngoài ra,
các hộ công nghiệp còn phải chi trả một phần giá cho hộ
dân dụng thông qua chương trình trợ cấp chéo của chính
quyền địa phương [12];
+ Sự bùng nổ nguồn cung khí tự nhiên thế giới
(nguồn cung khí đá phiến, các dự án LNG mới nổi ở
Australia, Bắc Mỹ và Đông Phi) trong khi nhu cầu khí thế
giới đang giảm dần, thị trường toàn cầu chuyển từ thị
trường người bán sang thị trường người mua;
- Lĩnh vực điện (và nhiệt) đặc biệt nhạy cảm với sự
thay đổi giá khí. Giá sản phẩm đầu vào và đầu ra đều được
chính phủ (đối với giá điện) và chính quyền địa phương
(đối với giá khí và nhiệt) quy định. Ngoài ra, chính quyền
địa phương còn có cơ chế trợ giá cho phần gia nhiệt
không gian của các hộ gia đình và sản lượng điện nhằm
kiểm soát ô nhiễm môi trường. Do đó, lợi nhuận của
ngành này phụ thuộc lớn vào chính sách của chính quyền
địa phương [12].
+ Cuộc khủng hoảng Ukraine hướng Liên bang Nga
chú trọng hơn vào thị trường khí Trung Quốc;
+ Sự sụt giảm giá dầu thô và LNG giao ngay trên thị
trường quốc tế đang tạo môi trường thuận lợi cho tái cơ
cấu ngành khí tự nhiên;
Trung Quốc đang phải tận dụng tối đa các cơ hội này
để duy trì nguyên tắc cải cách theo hướng thị trường,
đảm bảo an ninh năng lượng và cải thiện đời sống nhân
DẦU KHÍ - SỐ 11/2018
61
KINH TẾ - QUẢN LÝ DẦU KHÍ
dân, thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp khí tự
nhiên.
3.2. Khó khăn, hạn chế của cơ chế định giá khí mới tại
Trung Quốc [1]
- Yếu tố bên trong:
- Thiếu tính thiết kế tổng thể:
+ Năng lượng khí được sử dụng rộng rãi trong cơ cấu
ngành năng lượng: Tầm quan trọng của việc quản lý vĩ mô
lên khí tự nhiên để thực hiện các mục tiêu kinh tế xã hội
đề ra.
+ Hiện Trung Quốc mới chỉ thông qua Luật Khoáng
sản, Luật Bảo vệ Đường ống dẫn Dầu khí và một số quy
định hành chính khác, chủ yếu liên quan đến thăm dò,
khai thác và ít đề cập tới thị trường hóa và cạnh tranh.
Trong khi đó tại Mỹ và châu Âu đã ban hành các luật và
quy định liên quan trong ngành công nghiệp này tạo cơ
sở đáng tin cậy cho các nhà đầu tư và những người tham
gia thị trường.
+ Giá khí không đồng nhất giữa các lĩnh vực và khu
vực sử dụng: giá khí cho công nghiệp cao hơn 30% so
với giá cho dân dụng và thấp hơn 9% so với giá cho giao
thông vận tải; giá khí bán cho điện thấp hơn 20% so với
bán cho công nghiệp [14].
+ Các chức năng quản lý ngành khí của Trung Quốc
được phân cấp cho các cơ quan Chính phủ khác nhau và
không có tổ chức hành chính tập trung, điều này không
thuận lợi cho quá trình cải cách ngành công nghiệp khí.
+ Tác động từ chi phí sản xuất trong nước và triển
vọng nguồn cung: Giá khí miệng giếng tại các khu vực bể
khác nhau đang khác nhau và với sự phát triển của nguồn
khí phi truyền thống, giá khí miệng giếng tăng sẽ tác động
đến đầu tư trong lĩnh vực thượng nguồn cũng như cơ cấu
nguồn cung (tỷ trọng nhập khẩu).
+ Chính phủ Trung Quốc đã ban hành một số chính
sách liên quan đến ngành khí tự nhiên và không có mục
tiêu phát triển rõ ràng, quy hoạch tổng thể, kế hoạch chi
tiết, hoặc tiến độ cải cách ngành khí tự nhiên.
+ Tỷ trọng hộ tiêu thụ dân dụng và thương mại trong
tổng tiêu thụ khí: Mạng lưới vận chuyển và sản lượng tiêu
thụ cho dân dụng thương mại gia tăng đáng kể trong khi
nhóm hộ này vẫn đang được hưởng cơ chế ưu đãi về giá
rất lớn.
- Trở ngại từ các nhóm lợi ích: Cải cách ngành khí tự
nhiên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tinh giản quản
lý và phân quyền cho các cấp thấp hơn để cho phép thị
trường đóng vai trò quyết định trong phân bổ nguồn lực.
Điều này có thể ảnh hưởng đến lợi ích của các nhóm liên
quan.
+ Mối tương quan giữa giá trị thực của khí và khả
năng chi trả của khách hàng: Mỗi khu vực (phụ thuộc cơ
cấu năng lượng tiêu thụ, nguồn tài nguyên và sự phát
triển cơ sở hạ tầng) và mỗi khách hàng (phụ thuộc sự đa
dạng hóa nguyên liệu đầu vào, công nghệ…) sẽ có mức
sẵn sàng chi trả mua khí khác nhau. Tương tự, mỗi nguồn
khí khác nhau giá trị thực tế cũng khác nhau (phụ thuộc
điều kiện địa chất, khai thác, địa lý, khoảng cách vận
chuyển…).
- Thiếu giám sát thị trường: Đối với các ngành công
nghiệp khí phát triển trên thế giới, việc thành lập các cơ
quan quản lý có các tiêu chuẩn về độc lập, chuyên nghiệp,
minh bạch, trách nhiệm giải trình và tính nhất quán thông
qua luật nhằm bình thường hóa các hoạt động của doanh
nghiệp, khắc phục sự thất bại của thị trường và nâng cao
hiệu quả hoạt động của thị trường khí tự nhiên.
+ Sự tác động của yếu tố mùa vụ: Trung Quốc bị ảnh
hưởng bởi yếu tố mùa trên phần lớn lãnh thổ. Nhu cầu
tiêu thụ đỉnh của Bắc Kinh trong mùa đông cao gấp 11
lần mùa hè trong khi tỷ lệ này là 3:1 ở Thượng Hải và 2:1
ở Trùng Khánh [12]. Việc chênh lệch này sẽ dẫn tới sự phụ
thuộc lớn vào giá khí nhập khẩu.
+ Thứ nhất, Trung Quốc thiếu một cơ quan quản lý
tập trung về năng lượng hoặc khí đốt tự nhiên. Các chức
năng điều tiết thiếu sự phối hợp vì được phân chia giữa
các cơ quan Chính phủ;
+ Thứ hai, các tổ chức quy định về khí tự nhiên của
Trung Quốc thiếu sự độc lập vì liên quan đến Chính phủ
Trung Quốc và được Chính phủ tài trợ;
+ Tác động từ môi trường chính sách: Trong năm
2013, Chính phủ Trung Quốc thiết lập mục tiêu cắt giảm
ô nhiễm môi trường trong năm 2017. Đây là lần đầu tiên
chính sách môi trường vượt chính sách kinh tế để định
hướng chính sách năng lượng. Những động thái này sẽ
tạo ra nhu cầu khí bổ sung và khuyến khích nhập khẩu
LNG.
+ Thứ ba, cơ sở pháp lý hoàn chỉnh cho quy định khí
tự nhiên của Trung Quốc không tồn tại; do đó, sự công
bằng, nhất quán và minh bạch của quy định không thể
được đảm bảo.
- Cơ chế định giá còn tồn tại vấn đề:
DẦU KHÍ - SỐ 11/2018
62
PETROVIETNAM
+ Trợ cấp chéo của hộ tiêu thụ dân dụng và công
nghiệp chưa phù hợp với logic kinh tế học. Thông thường
nhóm hộ sử dụng lượng khí lớn (công nghiệp) với chi phí
đơn vị sẽ thấp nên được hưởng giá khí thấp và hộ dân
dụng sử dụng lượng khí thấp với chi phí đơn vị cao sẽ phải
chịu giá khí cao. Tuy nhiên, hệ thống giá hiện tại chưa phù
hợp với thông lệ quốc tế;
nghiệp khí Việt Nam hiện nay thể hiện được vai trò quản
lý của nhà nước và có tính thống nhất trong xây dựng quy
hoạch/chiến lược cho từng phân ngành năng lượng.
4.1. So sánh thị trường khí Trung Quốc và Việt Nam
Quy mô thị trường Trung Quốc lớn hơn Việt Nam 19,5
lần, tuy nhiên lượng khí tiêu thụ trên đầu người không
chênh nhau nhiều, Việt Nam là 110 m3/đầu người và và
Trung Quốc 144 m3/đầu người;
+ Giá khí đốt cho công nghiệp tương đối cao dẫn
tới hiện tượng “thay thế than cho khí tự nhiên” làm ảnh
hưởng đến cấu trúc năng lượng;
Thị trường mới chỉ tập trung tại các khu vực gần nguồn
khí và có cơ sở hạ tầng phát triển. Về nhóm hộ tiêu thụ cuối
cùng: khác vớiViệt Nam, nhóm hộ công nghiệp đóng vai trò
dẫn dắt thị trường. Ngoài ra, nhóm hộ dịch vụ công cũng
đóng góp một phần không nhỏ vào tiêu thụ khí cả nước;
+ Với các hộ tiêu thụ dân dụng do được hưởng giá ưu
đãi dẫn tới việc sử dụng quá mức xung đột với mục tiêu
phát triển bảo tồn tài nguyên;
+ Cơ chế định giá mới cũng không đánh giá chất
lượng khí của các nguồn khí khác nhau do việc đo lường
dựa trên khối lượng chứ không phải nhiệt trị;
Danh mục nguồn cung cấp khí của Trung Quốc khá đa
dạng qua cả đường ống và hợp đồng cung cấp LNG, trong
khi Việt Nam mới chỉ sử dụng nguồn cung cấp trong nước,
chưa có nhập khẩu;
+ Các chính sách định các mức giá khác nhau đối với
khí chưa được đưa ra, do đó không có quy định cụ thể về
chênh lệch giá khí theo mùa, giá khí bị gián đoạn, chênh
lệch giá đỉnh và giá nhu cầu hiện tại.
Dẫn dắt ngành công nghiệp khí là các doanh nghiệp
nhà nước. Các công ty dầu khí độc quyền quản lý cơ sở hạ
tầng trung nguồn về vận chuyển khí.
4. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
4.2. Cơ chế định giá khí tại thị trường Việt Nam
Ngành công nghiệp khí Việt Nam được điều hành và
kiểm soát bởi Chính phủ và không có sự tham gia của tư
nhân. Chính phủ kiểm soát toàn bộ hoạt động của ngành
công nghiệp khí thông qua Bộ Công Thương (MOIT). Cơ
quan dưới bộ điều hành dẫn dắt thị trường gồm: Tập
đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) và Tập đoàn Điện lực Việt
Nam (EVN); không có sự tham gia quản lý của chính quyền
địa phương như Trung Quốc. Cơ cấu quản lý ngành công
Tại Việt Nam hiện nay, cơ chế giá khí đang được thực
hiện theo nguyên tắc Cost plus:
- Giá khí miệng giếng được thiết lập trên cơ sở đàm
phán song phương giữa Tập đoàn Dầu khí Việt Nam với
các chủ mỏ với cách định giá theo chi phí đầu tư và tỷ suất
lợi nhuận cho phép (RCS) hoặc theo giá dầu thô/sản phẩm
dầu (OPE) hoặc hỗn hợp [13];
Sản xuất khí
Các nhà vận hành
tự nhiên
Nhà điều hành
phân phối
Người sử dụng
trực tiếp
Công nghiệp
Dân dụng
Vận tải
Khai thác khí
Vận chuyển
Phân phối khu vực
Giá miệng giếng
Cước phí vận chuyển
Cước phí phân phối
Giá bán lẻ
Quy định/Điều tiết bởi
Chính phủ
Hình 6. Cách định giá trong chuỗi giá trị khí của Việt Nam hiện nay
DẦU KHÍ - SỐ 11/2018
63
KINH TẾ - QUẢN LÝ DẦU KHÍ
- Cước phí vận chuyển đường ống khá giống của Trung Quốc được
xác định trên cơ sở cộng các chi phí và đảm bảo mức lợi nhuận nhất định
của các công ty đường ống;
Ở giai đoạn hiện tại, Việt Nam vẫn xác
định giữ nguyên cơ cấu thị trường cũng
như mô hình tổ chức quản lý, mặc dù các
nhân tố bên ngoài đang tạo môi trường
thuận lợi cho các quốc gia trong việc tái
cấu trúc ngành khí nhưng các yếu tố nội
tại chưa đủ tạo tiền đề cho sự chuyển đổi
này: thị trường nguồn cung nội địa (chưa
nhập khẩu LNG, chưa có sự tham gia của
nhiều thành phần kinh tế hay chưa có
sự cạnh tranh trong nguồn cung); cơ sở
hạ tầng chưa phát triển để khuyến khích
cũng như thúc đẩy nhu cầu khí; danh mục
khách hàng tiêu thụ còn hạn chế (hộ điện
khí, hộ sản xuất phân bón, hộ công nghiệp
và một phần nhỏ giao thông vận tải).
- Phí chế biến và phân phối được xác định bởi các nhà máy chế biến
và công ty phân phối được MOIT chấp thuận;
- Giá bán khí đến hộ tiêu thụ cuối cùng được xác định theo các
nhóm hộ tiêu thụ khác nhau là khác nhau. Trong đó nguyên tắc xác định
có thể dựa trên công thức Cost plus hoặc theo giá dầu thô/sản phẩm dầu
(OPE) và có sự điều tiết của chính phủ.
Như vậy, về cơ chế định giá khí trên thị trường tại Việt Nam cũng có
khá nhiều điểm tương đồng với Trung Quốc trong giai đoạn trước năm
2013. Chuỗi giá khí từ khâu vận chuyển trở đi được nhà nước quy định và
điều tiết. Tuy nhiên, cũng có một số điểm khác với Trung Quốc như sau:
- Giá khí khâu sản xuất hoàn toàn trên cơ sở đàm phán song phương
và không chịu định hướng của Chính phủ;
5. Kết luận
- Sản phẩm khí một mặt được bán cho người sử dụng trực tiếp và
một mặt được bán cho các công ty phân phối khu vực; không hình thành
giá cổng thành phố;
Việc đưa cơ chế định giá khí Net-back
vào thị trường khí đã giúp Trung Quốc gỡ
bỏ khó khăn và tạo môi trường đầu tư thu
hút cho khâu thượng nguồn. Quá trình
cải cách giá khí lần 3 của Trung Quốc đã
thông qua 4 loại giá khí cổng nhà máy cho:
(i) nguồn khí trên bờ; (ii) LNG nhập khẩu
sau tái hóa khí; (iii) khí đá phiến, khí than
và than hóa khí; (iv) giá khí cổng thành phố
được thông qua theo cơ chế “market-net-
back” - giá khí tham chiếu theo giá năng
lượng thay thế và không tính với hộ dân
dụng. Giá khí mới đã đảm bảo đủ chi phí
cho nguồn khí nhập khẩu qua đường ống
và nguồn cung nội địa trên bờ.
- Giá bán lẻ và vận chuyển đều được quy định và điều tiết bởi nhà
nước.
Căn cứ Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp khí Việt Nam đến
năm 2025, định hướng đến năm 2035 (ban hành kèm theo Quyết định
số 60/QĐ-TTg, ngày 16/1/2017 của Thủ tướng Chính phủ), mô hình thị
trường khí Việt Nam được đề xuất phát triển theo hướng thị trường tự do
theo 2 giai đoạn [15]:
- Giai đoạn đến năm 2025: Hoàn thành mở cửa một phần/thị trường
đang phát triển;
- Giai đoạn sau năm 2025: Thị trường đang phát triển hướng tới thị
trường tự do.
Từ bài học kinh nghiệm của quá trình
cải cách ngành khí Trung Quốc, Việt Nam
cần quan tâm đến một số vấn đề sau:
Sự tham gia của bên
Cục quản lý
Cơ quan
quản lý thị
trường
thứ ba và giá thị trường
TTK Việt Nam
hiện tại
cạnh tranh
- Cần có thiết kế tổng thể: Hoàn thiện
khung pháp lý song song kiện toàn cơ cấu
tổ chức, trong đó quan tâm tới cơ quan
chức năng giám sát thị trường;
Tự do hóa giá
bán buôn
Các nhà cung
cấp cạnh tranh
(khí nội địa/LNG)
Đơn vị quản lý
ngành khí
Đa dạng hóa
sản phẩm khí
- Đa dạng hóa danh mục nguồn
cung: Đa dạng cả về sản phẩm cung và
nhà cung cấp;
Chính phủ
Xây dựng, hoàn thiện
chính sách quản lý
khâu trung nguồn
Trước 2025
Sau 2025
Thị trường tự do
- Đầu tư cơ sở hạ tầng kết nối các khu
vực thị trường, thiết kế mở rộng thị trường
tiêu thụ khí về cả quy mô và danh mục
khách hàng;
Thị trường bị
kiểm soát
Mở cửa 1 phần/ Thị
trường đang phát triển
Hình 7. Sơ đồ mô hình thị trường khí Việt Nam
DẦU KHÍ - SỐ 11/2018
64
PETROVIETNAM
- Xây dựng cơ chế định giá khí phù hợp với điều kiện
thị trường Việt Nam trong đó bảo đảm bao quát được các
yếu tố cơ bản: công bằng giữa các nhóm khách hàng; đảm
bảo logic kinh tế; lồng ghép chất lượng giá khí; quy định
thời gian hiệu lực, biên độ giá và có xét tới yếu tố mùa vụ.
8. h t t p : / / w w w. m a r c o n . c o m / p r i n t _ i n d e x .
cfm?SectionListsID=30&PageID=2803.
9. Xunpeng Shi, Hari Malamakkavu Padinjare Variam.
China’s gas market liberalisation: The impact on China -
Australia gas trade. 2015.
Tài liệu tham khảo
10. Aolin Hu, Qing Dong. On natural gas pricing
reform in China. Natural gas industry B. 2015; 2(4): p. 374
- 382.
1. Xiucheng Dong, Guanglin Pi, Zhengwei Ma, Cong
Dong. The reform of the natural gas industry in the PR of
China. Renewable and sustainable energy review. 2017;
73: p. 582 - 593.
11. Konoplyanick. Formation of gas pricing system in
North-East Asia: European & US influence. 2012.
2. BP. BP energy outlook 2035. 2017.
12. Sergey Paltsev, Danwei Zhang. Natural gas pricing
reform in China: Getting closer to a market system?. Energy
policy. 2015; 86: p. 43 - 56.
3. Miranda Wainberg, Michelle Michot Foss, Gürcan
Gülen, Daniel Quijano. Current and future natural gas
demand in China and India. 2017.
13. Phan Ngọc Trung, Nguyễn Thị Thanh Lê. Định giá
khí trên thế giới và xu hướng định giá khí tại Việt Nam. Tạp
chí Dầu khí. 2017; 8: trang 41 - 50.
4. SIA Energy. China gas market outlook and
opportunities for Japan. 2017.
14. Michael Chen. The development of Chinese gas
pricing: Drivers, challenges and implications for demand.
The Oxford institute for energy studies. 2014.
5. BP. BP statistic review of world energy. 2017.
7. Michael Ratner, Gabriel M.Nelson, Susan
V.Lawrence. China’s natural gas: Uncertainty for markets.
Congressional research service. May 2, 2016.
15. PVN. Báo cáo quy hoạch tổng thể phát triển ngành
công nghiệp khí Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến
năm 2035. 2017.
REFORMATION OF THE GAS INDUSTRY IN CHINA AND LESSONS
DRAWN FOR VIETNAM
Nguyen Thu Ha1, Ngo Mai Anh2
1Vietnam Petroleum Institute
2Vietnam Oil and Gas Group
Email: hant@vpi.pvn.vn
Summary
During the prolonged period of low oil prices, many countries in Asia, including China, are taking advantage of this opportunity to
restructure their gas industry towards liberalisation of the gas market. In China, the restructuring marked the end of the "cost plus" pricing
mechanism that lasted more than 50 years in the country’s gas industry. Current gas prices are indexed on the price of alternative energies
and prices of natural gas are not only regulated by the government but also by supply-demand balance. However, the restructuring
process has shown advantages and disadvantages in China’s management and pricing mechanism. These experiences could be lessons
for Vietnam in the process of implementing plans and building a roadmap towards a liberalised gas market.
Key words: Gas industry, gas market, gas pricing, China.
DẦU KHÍ - SỐ 11/2018
65
11 trang
16/04/2022
4500
Bạn đang xem tài liệu "Vấn đề cải cách ngành công nghiệp khí Trung Quốc và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- van_de_cai_cach_nganh_cong_nghiep_khi_trung_quoc_va_bai_hoc.pdf
