Truyền đơn của Đảng Cộng sản Đông Dương trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh (1930-1931)
39
CHUYÊN MỤC
SỬ HỌC - KHẢO CỔ HỌC - DÂN TỘC HỌC
TRUYỀN ĐƠN CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN ĐÔNG DƢƠNG
TRONG PHONG TRÀO XÔ VIẾT NGHỆ TĨNH (1930-1931)
TRƢƠNG THỊ PHƢƠNG*
Truyền đơn là một loại hình báo chí đặc biệt, một công cụ tuyên truyền hiệu quả.
Ngay từ ngày đầu thành lập, Đảng Cộng sản Việt Nam đã coi trọng đến việc
tuyên truyền, vận động cách mạng. Cùng với báo chí bí mật, truyền đơn đóng
vai trò quan trọng, là công cụ tuyên truyền hiệu quả, vũ khí sắc bén của Đảng
Cộng sản Đông Dương trong cao trào cách mạng 1930-1931, đặc biệt là trong
phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh. Bài viết tìm hiểu việc sử dụng truyền đơn trong
phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh (1930-1931) qua các hoạt động soạn thảo, in ấn,
rải truyền đơn cũng như nội dung và vai trò của truyền đơn trong thời kỳ này.
Từ khóa: truyền đơn cách mạng, Đảng Cộng sản Đông Dƣơng, phong trào Xô viết
Nghệ Tĩnh, 1930-1931
Nhận bài ngày: 9/12/2020; đưa vào biên tập: 10/12/2020; phản biện: 11/12/2020;
duyệt đăng: 27/1/2021
đơn của Đảng ta trong phong trào Xô
viết Nghệ Tĩnh. Tuy nhiên, các công
trình trên đều chỉ dừng lại ở việc sƣu
tầm, tập hợp, giới thiệu các truyền
đơn mà chƣa đi sâu vào nghiên cứu
truyền đơn.
1. DẪN NHẬP
Truyền đơn cách mạng nói chung và
truyền đơn trong phong trào Xô viết
Nghệ Tĩnh nói riêng đã đƣợc đề cập
đến trong: Truyền đơn cách mạng
trước tháng 9 năm 1945 của Bảo tàng
Cách mạng Việt Nam (2004), Tuyên Bằng việc khai thác tài liệu ở Kho Lƣu
truyền cách mạng trước năm 1945
(sưu tập tài liệu lưu trữ) của Cục Văn
thƣ Lƣu trữ Nhà nƣớc, Trung tâm Lƣu
trữ Quốc gia I (2001); Một số truyền
trữ Văn phòng Trung ƣơng Đảng,
Phông tài liệu số 03: sƣu tập sách,
báo, truyền đơn của Đảng (1925-
1945); Trung tâm Lƣu trữ Quốc gia I:
Phông GGI, hồ sơ số 65436, tập 7
(F4), quyển 8, tờ số 4, phông MHN,
* Viện Sử học.
40
TRƢƠNG THỊ PHƢƠNG – TRUYỀN ĐƠN CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN…
hồ sơ 3588; Hồ sơ hiện vật Bảo tàng khăn; thậm chí một số địa chủ nhỏ, tƣ
sản dân tộc bị phá sản. Từ năm 1929
đến năm 1933, Tòa án Thƣơng mại
Đông Dƣơng đã xét xử 502 vụ phá
sản và 160 vụ tịch thu tài sản tại các
thành phố lớn Hà Nội, Hải Phòng, Sài
Gòn, Chợ Lớn (Trần Huy Liệu, 1958:
273-274).
Lịch sử Quốc gia: 1926/G621, 9029/
G6480, 9043/G6494; và sƣu tập:
Truyền đơn cách mạng trước tháng 9
năm 1945 của Bảo tàng Cách mạng
Việt Nam; Tuyên truyền cách mạng
trước năm 1945 của Cục Văn thƣ Lƣu
trữ Nhà nƣớc, Trung tâm Lƣu trữ
Quốc gia I, bài viết bƣớc đầu tìm hiểu
về việc sử dụng truyền đơn, hình thức,
nội dung và vai trò của truyền đơn đối
với phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh nói
riêng, phong trào cách mạng 1930-
1931 nói chung.
Trong những năm 1930-1931, dƣới
sự áp bức bóc lột của chính quyền
thực dân Pháp, sự lớn mạnh của
phong trào cách mạng thế giới (đặc
biệt là Cách mạng tháng Mƣời Nga)
đã cổ vũ phong trào cách mạng Việt
Nam bùng nổ mạnh mẽ. Trong bối
cảnh đó, ngày 3/2/1930, Đảng Cộng
sản Việt Nam ra đời đã kịp thời đƣa ra
cƣơng lĩnh phù hợp với nguyện vọng
của toàn thể nhân dân, tập hợp mọi
giai cấp đấu tranh giành độc lập dƣới
ngọn cờ của Đảng.
2. TRUYỀN ĐƠN CÁCH MẠNG TRONG
PHONG TRÀO XÔ VIẾT NGHỆ TĨNH
2.1. Tình hình Việt Nam trong những
năm 1930-1931 và phong trào Xô
viết Nghệ Tĩnh
Trong những năm khủng hoảng kinh
tế thế giới 1929-1933, tình hình kinh
tế và xã hội tại Việt Nam vô cùng ảm
đạm. Về kinh tế, sự giảm giá của các
loại sản phẩm xuất khẩu trên thị
trƣờng thế giới đã ảnh hƣởng trực
tiếp đến các ngành sản xuất và cán
cân thƣơng mại Việt Nam. Nông sản
sụt giá, ruộng đất bỏ hoang; công
nghiệp bị đình đốn, xuất nhập khẩu
giảm; đồng bạc Đông Dƣơng bị phá
giá đã làm cho nền kinh tế Việt Nam
khủng hoảng trầm trọng. Tình trạng
khủng hoảng của nền kinh tế đã ảnh
hƣởng nghiêm trọng đến xã hội: nông
dân mất ruộng, sƣu thuế nặng nề,
công nhân thất nghiệp triền miên, tiền
lƣơng bị cắt giảm; các tầng lớp tiểu
thƣơng, tiểu chủ, thợ thủ công, trí
thức… đều lâm vào tình trạng khó
Dƣới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản
Việt Nam (đổi tên thành Đảng Cộng
sản Đông Dƣơng từ tháng 10/1930),
cao trào cách mạng 1930-1931 đã nổ
ra mạnh mẽ trên khắp Việt Nam, đặc
biệt là vùng Nghệ Tĩnh.
Trong năm 1930 và 1931, có đến 755
cuộc đấu tranh của công nhân và
nông dân tại Nghệ An và Hà Tĩnh,
trong đó có 710 cuộc biểu tình của
nông dân, 45 cuộc bãi công của công
nhân, lần lƣợt chiếm 94,04% và
5,96% so với cả nƣớc. Tổng số ngƣời
tham gia đấu tranh trong hai năm là
427.740 ngƣời (Tạ Thị Thúy, 2018:
96).
Tháng 9/1930, tại Nghệ Tĩnh đã diễn
ra nhiều cuộc biểu tình với quy mô lớn:
TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 2 (270) 2021
41
ngày 1/9, khoảng 20.000 nông dân từ Trung ƣơng đến các địa phƣơng,
huyện Thanh Chƣơng biểu tình đòi bỏ hàng nghìn chiến sĩ cộng sản và
thuế, thả tù chính trị; ngày 5/9 nông những ngƣời con yêu nƣớc bị bắt, tử
dân huyện Anh Sơn biểu tình ủng hộ hình và phạt tù. Trƣớc tình hình đó,
nhân dân huyện Thanh Chƣơng với cao trào cách mạng 1930-1931 nói
các khẩu hiệu “bãi bỏ thuế thân”, “chia chung và phong trào Xô viết Nghệ
lại ruộng đất”, “thả tù chính trị”. Nông Tĩnh tạm thời lắng xuống, Đảng Cộng
dân huyện Diễn Châu, Can Lộc đốt sản Đông Dƣơng lui vào hoạt động bí
phá nhà giam (ngày 5/9, 7/9; khí thế mật, cách mạng bƣớc vào thời kỳ
đấu tranh càng sục sôi khi hàng chục mới - thời kỳ phục hồi trong những
nghìn nông dân huyện Nam Đàn, năm 1932-1934.
Thanh Chƣơng, Diễn Châu, Can Lộc
Trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh,
vùng lên. Ngày 12/9, 8.000 nông dân
những chủ trƣơng đúng đắn và kịp
huyện Hƣng Nguyên đấu tranh với
thời của Đảng Cộng sản Đông Dƣơng
khẩu hiệu nhƣ “Đả đảo chủ nghĩa đế
trong công tác tuyên truyền, trong đó
quốc! Đả đảo phong kiến” (Tạ Thị
có việc sử dụng truyền đơn… đã cổ
Thúy, 2014: 228-232).
vũ tinh thần yêu nƣớc và ý chí đấu
Phong trào đấu tranh sục sôi ở Nghệ tranh của quần chúng nhân dân lao
Tĩnh đã khiến chính quyền thực dân động, góp phần thúc đẩy phong trào
và phong kiến ở Nghệ Tĩnh bị tê liệt, phát triển mạnh mẽ và đem lại những
các chi bộ và tổ chức Nông hội đỏ đã thắng lợi bƣớc đầu.
quản lý và điều hành mọi hoạt động
Sau phong trào, Đảng chủ trƣơng
trong làng xã. Chính quyền Xô viết
dùng truyền đơn để tuyên truyền chủ
đầu tiên ở Việt Nam (chính quyền
trƣơng, chính sách của Đảng đến đại
cách mạng sơ khai do giai cấp công
đa số quần chúng nhân dân: “Đảng
nhân lãnh đạo) đƣợc thành lập, đã
phải làm cho càng ngày càng đông
ban hành nhiều chính sách mới về
quần chúng biết mục đích của Đảng
chính trị, kinh tế, văn hóa: nhân dân
và ý kiến của Đảng đối với các việc
đƣợc quyền tự do hội họp, đƣợc chia
quan trọng xảy ra. Muốn đƣợc nhƣ
ruộng, bãi bỏ các thứ thuế vô lý, bất
thế thì Đảng phải mở rộng việc tuyên
công, thực hiện giảm tô và xóa nợ
truyền cổ động (ra báo, sách, truyền
cho dân nghèo, tổ chức đời sống mới,
đơn, diễn thuyết…)” (Đảng Cộng sản
mở các lớp dạy chữ Quốc ngữ, xóa
Việt Nam, 1999: 116). Song song đó,
bỏ các tệ nạn, hủ tục lạc hậu, xây
truyền đơn còn vạch trần những thủ
dựng tinh thần đoàn kết, tƣơng trợ lẫn
đoạn lừa dối của thực dân Pháp nhƣ:
nhau.
Hội đồng Hòa giải giữa lao động và
Tuy nhiên, trƣớc sự khủng bố gắt gao tƣ bản; Hội đồng Cải cách và thanh
của chính quyền thực dân Pháp, cơ tra lao động…; và giải phóng quần
sở Đảng bị tổn hại nặng nề về tổ chức chúng khỏi ảnh hƣởng của chủ nghĩa
42
TRƢƠNG THỊ PHƢƠNG – TRUYỀN ĐƠN CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN…
quốc gia cải lƣơng và các đảng dân kế hoạch tổ chức kỷ niệm ngày Quốc
tộc khác.
tế Lao động (1/5). Để tiến hành công
tác tuyên truyền cho lễ kỷ niệm và
phát động nhân dân lao động đấu
tranh, các cấp ủy Đảng đã phát truyền
đơn kêu gọi thợ thuyền, dân cày, binh
lính, thanh niên, học sinh và những
ngƣời bị áp bức, bóc lột đấu tranh đòi
tăng lƣơng, giảm giờ làm, giảm sƣu
thuế, phản đối chủ nghĩa đế quốc, ủng
hộ giai cấp vô sản thế giới (Ban
Nghiên cứu Lịch sử Đảng, Tỉnh ủy
Nghệ Tĩnh, 1981: 33-34).
2.2. Hoạt động soạn thảo, in ấn và
phát tán truyền đơn cách mạng
Trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh,
Đảng Cộng sản Đông Dƣơng đã đƣa
ra bản kế hoạch cụ thể về việc in ấn
và phân phát truyền đơn trong “Tuyên
bố về việc bảo vệ Nghệ An đỏ, chống
khủng bố trắng”: “Tăng thêm các cơ
quan in ấn và phân biệt truyền đơn; In
thật sạch sẽ và rõ ràng các truyền
đơn, phân phát truyền đơn với số
lƣợng nhiều sao cho có đƣợc nhiều
ngƣời đọc và nhiều ngƣời bình luận;
Truyền đơn phải đƣợc rải và dán ở
khắp nơi” (Đảng Cộng sản Việt Nam,
1999: 60).
Nhằm đẩy mạnh phong trào đấu tranh
tại Nghệ Tĩnh, Đảng đã đƣa ra kế
hoạch cụ thể trong tài liệu Tuyên bố
về việc bảo vệ Nghệ An đỏ chống
khủng bố trắng, trong đó nêu rõ:
“Thành lập ngay và ở khắp nơi một Ủy
ban cách mạng gồm có những đội
công nhân và nông dân cảm tử”; tạo
nên: “Làn sóng tuyên truyền trong
quần chúng nhân dân, tiểu chủ, trí
thức bằng các cuộc họp”; “Tăng
cƣờng thêm cơ quan in ấn” để in và
phân phát truyền đơn với số lƣợng
Trƣớc các cuộc đấu tranh, biểu tình,
truyền đơn luôn đƣợc rải, dán tại
những nơi đông ngƣời nhƣ các nhà
máy, xí nghiệp, trƣờng học, bệnh
viện… để kêu gọi và tập hợp quần
chúng nhân dân tham gia đấu tranh.
Tại Nghệ An, công tác tuyên truyền
đƣợc giao cho đồng chí Bí thƣ Tỉnh lớn để cho nhiều ngƣời có thể đọc và
bộ: “Nghệ An: Đảng bộ có 611 đồng hiểu rõ mục đích của cuộc đấu tranh
(Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, Cục
Lƣu trữ Văn phòng Trung ƣơng Đảng,
Phông số 05 (1930-1945)). Tuy nhiên,
có thể do tính chất bí mật nên đến nay
vẫn chƣa có các thông tin liên quan
đến soạn thảo in ấn.
chí. Cách tổ chức: có Tỉnh ủy 5 ngƣời:
1 Bí thƣ kiêm tuyên truyền, 1 huấn
luyện kiêm cổ động, 1 củ soát kiêm tổ
chức, 2 phụ trách quần chúng” (Kho
Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, Cục Lƣu
trữ Văn phòng Trung ƣơng Đảng,
Phông số 05 (1930-1945)).
Tờ truyền đơn thời kỳ Mặt trận Dân
chủ (1936-1939) thƣờng gồm 3 phần:
mở đầu vạch trần tội ác của chính
quyền thực dân Pháp, địa chủ phong
kiến Nam triều; tiếp theo nêu lên tình
Cuối tháng 4/1930, thực hiện chủ
trƣơng của Trung ƣơng Đảng và Xứ
ủy Trung Kỳ, Tỉnh ủy Vinh, Nghệ An,
Hà Tĩnh đã mở hội nghị cán bộ bàn về
TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 2 (270) 2021
43
cảnh khốn cùng, khổ cực của các tầng Mang đặc điểm của tờ rơi, nhỏ, gọn
lớp nhân dân nhƣ: công nhân, nông nên truyền đơn đƣợc phân phát dễ
dàng tại các địa bàn rộng lớn, đông
ngƣời: chợ, nhà máy, xí nghiệp, trụ sở
cơ quan của chính quyền thực dân…
dân, binh lính, học sinh và các tầng
lớp bị áp bức; phần kết luận là lời kêu
gọi, khẩu hiệu đấu tranh, mục tiêu
tranh đấu, khẳng định chỉ có con
đƣờng đấu tranh cách mạng dƣới sự
lãnh đạo của Đảng mới giải phóng
đƣợc đất nƣớc, đem lại hòa bình, độc
lập và quyền lợi cho mọi ngƣời. Khẩu
hiệu đấu tranh ngắn gọn mà đanh
thép, rõ ràng và dứt khoát.
Cách thức phân phát truyền đơn
cũng đặc biệt linh động, tùy vào địa
điểm, thời gian, các chiến sĩ cộng sản
luôn phát huy tinh thần sáng tạo trong
việc rải truyền đơn sao cho đến tay
nhiều ngƣời nhất mà không bị chính
quyền thực dân, tay sai thu giữ. Một
số phƣơng thức phân phát truyền
đơn tiêu biểu có thể kể đến nhƣ:
dùng truyền đơn gói xôi bán bữa ăn
sáng cho thợ thuyền; kẹp truyền đơn
vào sách truyện, sách vở học sinh
(Ban Tƣ tƣởng Văn hóa Trung ƣơng,
2000: 36); thả tàu chuối, bè bập dừa
nƣớc theo sông; đem truyền đơn ra
treo, căng, dán trên tƣờng, vỉa hè,
lòng đƣờng để ngƣời đi đƣờng dễ
thấy; nhét cuộn truyền đơn vào ống
khói xe của binh lính Pháp, để khi xe
nổ máy, vô số truyền đơn tuôn ra
vung vãi trên đƣờng; đƣa truyền đơn
lên mui xe, khi xe chạy, gió thổi,
truyền đơn bay theo đƣờng đi; đem
bó truyền đơn nhúng nƣớc rồi tìm
cách ném lên sân thƣợng các cơ
quan hoặc nhà riêng của ngƣời Pháp.
Khi nắng lên, truyền đơn khô từng tờ
một và gặp gió bay đi... (Văn Tân,
1959: 13).
Truyền đơn hƣớng đến công nhân,
nông dân, học sinh, thanh niên, binh
lính…. Ngôn ngữ của truyền đơn
đƣợc thay đổi linh hoạt, tùy vào đối
tƣợng tuyên truyền. Đối với công
nhân, nông dân, học sinh và các giai
tầng bị áp bức truyền đơn đƣợc in
bằng chữ Quốc ngữ; đối với binh lính,
đặc biệt là binh lính và thủy thủ Pháp,
lính lê dƣơng, truyền đơn đƣợc in
bằng tiếng Pháp; một số truyền đơn
còn đƣợc in bằng cả chữ Pháp và
chữ Hán Nôm. Văn phong truyền đơn
mộc mạc, ngắn ngọn, dễ hiểu, dễ nhớ,
phù hợp với đa số quần chúng lao
động.
Mục đích của truyền đơn là tuyên
truyền cách mạng, kêu gọi quần
chúng nhân dân đấu tranh lật đổ chính
quyền thực dân, phong kiến. Truyền
đơn chủ yếu đƣợc viết tay hoặc in
đơn giản (in litô, in thạch) với nhiều
kích thƣớc khác nhau: 30x20,
30,5x19,5, 32x20,5, 26x17, 22x16
(cm)… Mực in là mực đỏ hoặc mực
đen; giấy in là giấy thƣờng, giấy học
trò, trang đơn hoặc trang đôi.
2.3. Nội dung của truyền đơn
Truyền đơn trong phong trào Xô viết
Nghệ Tĩnh mang nội dung truyền tải
tôn chỉ, mục tiêu và sự lãnh đạo của
Ðảng Cộng sản Việt Nam đối với cao
44
TRƢƠNG THỊ PHƢƠNG – TRUYỀN ĐƠN CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN…
trào đấu tranh cách mạng trong cả trong tình hình cách mạng đang gặp
nƣớc nói chung và cao trào Xô viết khó khăn.
Nghệ Tĩnh nói riêng. Nội dung truyền
Một số truyền đơn mang nội dung này
đơn còn tố cáo chính sách áp bức,
có thể kể đến, nhƣ truyền đơn: “Hỡi
bóc lột của thực dân Pháp cùng bè lũ
anh chị em thợ thuyền, dân cày và
tay sai, đồng thời kêu gọi các tầng lớp
những ngƣời bị áp bức” (tháng
nhân dân đoàn kết đấu tranh chống
5/1930) nêu lên khẩu hiệu: “Đánh đổ
áp bức, phản đối chiến tranh, đánh đổ
đế quốc chủ nghĩa Pháp và tụi quan
phong kiến và đế quốc thực dân để
lại ở Đông Dƣơng!... Đánh đổ tụi tƣ
giành tự do, độc lập cho dân tộc; đấu
bản địa chủ bản xứ đề huề với đế
tranh đòi quyền dân sinh dân chủ cho
quốc chủ nghĩa! Lập chính phủ Xô viết
các tầng lớp bị áp bức, bóc lột; chống
công nông binh Đông Dƣơng!” (Kho
bắt bớ, giam cầm; chống khủng bố
Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, Cục Lƣu
trắng. Ngoài ra, còn có những truyền
trữ Văn phòng Trung ƣơng Đảng,
đơn tuyên truyền sự gắn kết cách
Phông tài liệu số 03); truyền đơn
mạng với phong trào cách mạng thế
“Tuyên cáo của Đảng Cộng sản” với
giới, tuyên truyền về ý nghĩa lịch sử
nội dung: “Đả đảo Đảng Lý Nhân. Đả
của các ngày kỷ niệm lớn nhƣ: Ngày
đảo Đảng Lập Hiến. Chủ nghĩa cộng
Quốc tế đỏ (1/8), Ngày Quốc tế Lao
sản muôn năm. Đảng Cộng sản muôn
động (1/5), Cách mạng tháng Mƣời
năm. Đả đảo đế quốc Pháp, địa chủ
Nga (7/11)…
và tay sai” (Trung tâm Lƣu trữ Quốc
gia I, Phông MHN, hồ sơ 3588);
truyền đơn kêu gọi ủng hộ phong trào
Xô viết Nghệ Tĩnh phát hành ngày 20,
21/10/1930: “Hỡi anh chị em thợ
thuyền, dân cày, binh lính và những
ngƣời lao khổ Đông Dƣơng, mau mau
đứng lên theo Đảng Cộng sản Việt
Nam biểu tình cho mạnh, cho nhiều và
đồng thanh hô khẩu hiệu: Cấm đế
quốc Pháp và Nam triều không đƣợc
động đến dân cày Nghệ Tĩnh. Đả đảo
khủng bố. Công nông Nghệ Tĩnh tranh
đấu muôn năm, cách mạng muôn
năm!” (Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng,
Phông tài liệu số 03).
Tuyên truyền về tôn chỉ, mục đích của
Đảng
Truyền đơn mang nội dung truyền tải
tôn chỉ, mục đích của Đảng thƣờng
đƣợc soạn thảo và phát hành sau các
hội nghị của Đảng hoặc chủ trƣơng,
sách lƣợc của Đảng đối với mỗi giai
đoạn của cuộc đấu tranh. Truyền đơn
là một công cụ hiệu quả trong phổ
biến, quán triệt chủ trƣơng của Đảng
đối với đảng viên và quần chúng nhân
dân cả nƣớc; góp phần quan trọng
trong việc ổn định tƣ tƣởng đảng viên
và quần chúng, nâng cao lòng tin vào
lý tƣởng và tiền đồ của cách mạng,
đẩy lùi tƣ tƣởng bi quan, dao động,
vạch ra phƣơng hƣớng khôi phục,
Trong cao trào cách mạng 1930-1931,
Đảng Cộng sản Đông Dƣơng đã sử
phát triển phong trào và đấu tranh dụng truyền đơn nhƣ một công cụ đắc
TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 2 (270) 2021
45
lực truyền tải những chỉ đạo chiến 3/9/1930 là một ví dụ tiêu biểu. Nội
lƣợc, kêu gọi toàn thể nhân dân cả
nƣớc đoàn kết, đồng lòng đứng lên
tranh đấu chống lại kẻ thù chung là đế
quốc, phong kiến, đem lại những
thắng lợi ban đầu nhƣ Xô viết Nghệ
Tĩnh. Nhằm dập tắt phong trào đấu
tranh đang dâng lên mạnh mẽ trên
khắp lãnh thổ Việt Nam, chính quyền
thực dân Pháp điên cuồng khủng bố,
đàn áp dã man các cuộc đấu tranh.
Trƣớc tình hình đó, Đảng kịp thời ra
tuyên bố mới gửi cho quần chúng
nhân dân thông qua truyền đơn về
việc bảo vệ Nghệ An đỏ và chống
khủng bố trắng, kêu gọi đồng báo cả
nƣớc hƣởng ứng phong trào đấu
tranh tại Nghệ Tĩnh.
dung của truyền đơn kêu gọi anh chị
em công nhân tiếp tục tranh đấu đòi
quyền lợi giai cấp, phát huy những
thắng lợi của công nhân Bến Thủy,
Nam Định, bãi công đòi thả những
công nhân tranh đấu bị bắt tại nhà
máy Diêm, nhà máy Cƣa Gỗ… Lời lẽ
thuyết phục, truyền đơn nhƣ một lời
tâm tình, một lời thúc giục, chạm đến
tâm can ngƣời đọc: “Những ngƣời đó
vì chúng ta mà bị bắt, bổn phận chúng
ta phải bênh vực cho đƣợc. Nếu
chúng ta không cƣơng quyết đối phó
lại thì còn gì là tình anh em của vô sản
giai cấp nữa, bọn chủ sẽ khinh nhờn
chúng ta và sẽ thẳng tay hành hạ
chúng ta” (Trung tâm Lƣu trữ Quốc
gia I, Phông GGI, hồ sơ số 65436, tập
7 (F4), quyển 8, tờ số 4).
Truyền đơn đòi quyền dân sinh, dân
chủ
Khẩu hiệu đấu tranh đòi quyền dân
sinh dân chủ cho nhân dân chính là
nội dung xuyên suốt trong đại đa số
các truyền đơn cách mạng của Đảng
Cộng sản Đông Dƣơng. Dƣới sự áp
bức bóc lột của thực dân Pháp cùng
với tay sai phong kiến, đời sống của
công nhân, nông dân và các tầng lớp
lao động đều vô cùng cực khổ. Đảng
chủ trƣơng thông qua các hình thức
tuyên truyền, đặc biệt là truyền đơn để
kêu gọi giai cấp công nhân, nông dân,
trí thức, học sinh, binh lính ngƣời Việt
và cả binh lính ngƣời Pháp đấu tranh
đòi thực dân Pháp và phong kiến Nam
triều thực hiện các quyền tự do dân
chủ.
Truyền đơn kêu gọi dân cày đứng lên
đấu tranh chống sƣu cao thuế nặng:
“Anh em dân cày!
Đế quốc Pháp tàn hại anh em đã lắm
rồi! Sƣu cao, thuế nặng, bóc lột đủ
đƣờng. Nay nó lại bắt anh em canh
giờ nghiêm khắc, cực khổ, bắt lập
đoàn phu xã nhƣ thế để làm gì? Đó là
một cách của nó, cốt để bài trừ Đảng
Cộng sản là đảng bênh vực quyền lợi
cho anh em, cốt để ngăn cản phong
trào tranh đấu của nông dân, thiệt là
một cách bắt nông dân giết hại nông
dân! Độc ác thay! Vậy anh em phải
đứng dậy làm biểu tình:
1. Không đƣợc bắt nông dân giết hại
nông dân
Truyền đơn đƣợc rải ở Yên Dũng
(Nghệ An) trong các ngày 31/8 và
2. Không đƣợc lập đoàn phu xã
46
TRƢƠNG THỊ PHƢƠNG – TRUYỀN ĐƠN CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN…
3. Phải bỏ lệ tuần canh” (Bảo tàng với hai cán bộ của Nông hội Nghệ An
Lịch sử Quốc gia, ký hiệu tài liệu là Phan Hoàng Thân và Nguyễn Đừu
9043/G6494).
(quê ở Anh Sơn) ngày 13/3/1930
đƣợc rải khắp mọi nẻo đƣờng càng
kích động mạnh mẽ vào lòng căm thù
giặc trong toàn dân xứ Nghệ.
Truyền đơn phản đối sự đàn áp, chế độ
thống trị hà khắc của thực dân Pháp
Để đối phó với các cuộc đấu tranh
trong cao trào cách mạng 1930-1931,
đặc biệt là phong trào Xô viết Nghệ
Tĩnh, hòng dập tắt cao trào cách
mạng đang sục sôi, chính quyền thực
dân Pháp tăng cƣờng khủng bố, đàn
áp thông qua chính sách khủng bố
trắng. Dốc sức đàn áp cách mạng,
Pháp đƣa thêm quân viễn chinh sang
Việt Nam, bắt bớ, càn quét, tàn sát dã
man các chiến sĩ cộng sản. Theo tài
liệu của Toàn quyền Đông Dƣơng, từ
năm 1930 đến năm 1933, Pháp đã bắt
giam hơn 24 vạn ngƣời (con số thực
tế còn hơn thế) (Ban Tƣ tƣởng Văn
hóa Trung ƣơng, 2000: 42). Sự khủng
bố tàn bạo của địch đã gây ra cho
cách mạng những tổn thất nặng nề.
Nhiều cán bộ, đảng viên và hội viên
các đoàn thể đã tỏ thái độ kiên cƣờng,
bất khuất trƣớc sự tra tấn bằng cực
hình cũng nhƣ những thủ đoạn mua
chuộc của thực dân Pháp. Hàng ngàn
chiến sĩ cộng sản đã bị kết án tử hình,
khổ sai và giam giữ tại hệ thống nhà
tù thực dân.
“Anh em dân cày!
1. Phản đối tăng thuế
2. Phản đối sự giết anh Thân và anh
Đừu là ngƣời có chân trong Tổng
Nông hội Nghệ An” (Bảo tàng Lịch sử
Quốc gia, ký hiệu tài liệu 1926/G621).
Truyền đơn kêu gọi các tầng lớp bị
bóc lột đoàn kết nhau đấu tranh trong
phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh: “Anh
em chị em thợ thuyền, dân cày, binh
lính, thanh niên, học sinh! Anh em chị
em bị áp bức, bóc lột!; Dân An Nam
đang bị chánh sách khủng bố của đế
quốc Pháp làm cho sống dở, chết
dở… Hãy cùng nhau đấu tranh: Đánh
đổ chánh sách khủng bố!; Đánh đổ
Hội đồng đề hình!; Bỏ thuế hoa lợi,
thuế muối, thuế chợ và công sƣu!;
Cấp cơm gạo cho dân bị đói!; Công
nhân làm 8 giờ, tăng lƣơng!”… (Bảo
tàng Lịch sử Quốc gia, ký hiệu tài liệu
9029/G6480).
Cuối tháng 8, đầu tháng 9/1930, trƣớc
tình hình khủng bố dã man của chính
quyền thực dân đối với khởi nghĩa
Yên Bái và phong trào đấu tranh tại
các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Đảng
Cộng sản Việt Nam phát hành truyền
đơn bằng chữ Quốc ngữ, khổ
40x20cm, rải khắp các nhà máy xí
nghiệp và các vùng thôn quê Thanh -
Nghệ - Tĩnh với nội dung: “Dân An
Nam đang bị chính sách khủng bố của
Trƣớc tình hình đó, Đảng chủ trƣơng
sử dụng truyền đơn kêu gọi quần
chúng nhân dân đấu tranh chống lại
chính sách khủng bố, chế độ thống trị
hà khắc của thực dân Pháp, lật đổ
chính quyền cai trị Pháp.
Truyền đơn phản đối chính quyền
thực dân Pháp thi hành án chém đối
TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 2 (270) 2021
47
đế quốc Pháp làm cho sống dở chết phận quần chúng nhân dân thông hiểu
dở”; “Máu của ngƣời cách mạng bị về chủ trƣơng, chính sách của Đảng
giết còn lênh láng khắp trong nƣớc,
dân các làng bị đốt phá và triệt hạ còn
đang bơ vơ khốn khổ, anh em công
nông biểu tình bị giết, máu hãy còn
tƣơi, những ngƣời bị tù còn thoi thóp
trong ngục… anh em nông dân còn
đang hấp hối chết đói, chết khát, khắp
cả nƣớc nhƣ ở chốn địa ngục tối tăm,
thê thảm” (Trung tâm Lƣu trữ Quốc
gia I, 2001: 99-100).
và mục đích của cách mạng.
Trong hoàn cảnh Đảng Cộng sản Việt
Nam còn hoạt động bí mật, hoạt động
báo chí bị hạn chế, sự kiềm tỏa gắt
gao của chính quyền thực dân Pháp
thì truyền đơn trở thành công cụ đắc
lực giúp Trung ƣơng Đảng hoàn thành
nhiệm vụ tuyên truyền về tôn chỉ, mục
tiêu của Đảng.
Trong những tháng cuối năm 1930,
khi phong trào cách mạng tại Nghệ
Tĩnh bị thực dân Pháp đàn áp dã man
thông qua chính sách khủng bố trắng.
Đảng Cộng sản Đông Dƣơng đã kịp
thời ra chỉ đạo chiến lƣợc về việc phát
động phong trào đấu tranh trên cả
nƣớc nhằm bảo vệ Nghệ An đỏ và
chống khủng bố trắng. Trong tình hình
nguy cấp lúc bấy giờ, truyền đơn đã
kịp thời truyền tải chỉ đạo của Đảng
đến từng địa phƣơng, và quần chúng
tranh đấu. Nhờ có các hoạt động
tuyên truyền kịp thời, trong đó có
truyền đơn, phong trào đấu tranh của
quần chúng công nông cả nƣớc nổi
lên mạnh mẽ, chống trả lại những thủ
đoạn của thực dân Pháp, tay sai, bảo
vệ phong trào đấu tranh tại Nghệ An,
Hà Tĩnh. Điển hình là vụ ném bom
xuống cuộc biểu tình của nhân dân
huyện Hƣng Nguyên ngày 12/9/1930.
Ngay sau sự kiện đó, truyền đơn đã
truyền tải lời kêu gọi của Đảng Cộng
2.4. Vai trò của truyền đơn trong
phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh
Thông qua phong trào Xô viết Nghệ
Tĩnh, truyền đơn cách mạng đã thể
hiện quá trình đấu tranh cách mạng
phát triển tự phát lên tự giác dƣới sự
lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông
Dƣơng, với mục tiêu đấu tranh rõ ràng,
đƣờng lối đấu tranh đúng đắn, chứng
tỏ đƣợc hiệu quả trong tuyên truyền
cách mạng, đoàn kết các tầng lớp
nhân dân đứng lên tranh đấu vì mục
tiêu giải phóng dân tộc.
Thông qua truyền đơn, Đảng Cộng
sản Đông Dƣơng đã kịp thời tuyên
truyền các chủ trƣơng, chính sách và
sự chỉ đạo chiến lƣợc đến các tổ chức
Đảng ở địa phƣơng, quần chúng nhân
dân lao động. Trong khi động lực cách
mạng là giai cấp công nhân, nông dân,
trình độ nhận thức còn hạn chế, điều
kiện để tiếp cận và hiểu biết về các
văn kiện, chủ trƣơng của Đảng còn
khó khăn thì truyền đơn trở thành một sản Việt Nam đối với nhân dân cả
công cụ tuyên truyền hiệu quả. Với nƣớc đấu tranh để bảo vệ Xô viết
văn phong cô đọng, súc tích, dễ đọc, Nghệ Tĩnh, chống khủng bố. Các
dễ hiểu, truyền đơn đã giúp cho đại bộ truyền đơn cuối năm 1930, 1931 đã tố
48
TRƢƠNG THỊ PHƢƠNG – TRUYỀN ĐƠN CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN…
cáo tội ác của bọn đế quốc và tay sai, giữ đƣợc trong các cuộc biểu tình, mít
biểu dƣơng lòng yêu nƣớc, ý chí tinh kỷ niệm những ngày lễ lớn, các
chiến đấu mãnh liệt của quần chúng cuộc đấu tranh do Đảng Cộng sản
nhân dân Nghệ Tĩnh và đồng bào cả Đông Dƣơng lãnh đạo đã khiến cho
nƣớc.
họ thấy đƣợc lòng yêu nƣớc, ý chí
đấu tranh kiên cƣờng, tinh thần đoàn
kết, quyết tâm chiến đấu vì mục tiêu
độc lập dân tộc của toàn thể nhân dân
Việt Nam khó có thể lay chuyển.
Ngoài ra, truyền đơn còn góp phần
giác ngộ cách mạng, lôi kéo binh lính
ngƣời Việt, binh lính Pháp ủng hộ
cách mạng, ủng hộ phong trào đấu
tranh của quần chúng nhân dân. Hiệu
quả tuyên truyền của truyền đơn đã
thức tỉnh tinh thần yêu nƣớc của một
bộ phận binh lính ngƣời Việt và tinh
thần yêu chuộng hòa bình của binh
lính ngƣời Pháp. Một số binh lính đã
âm thầm, bí mật giúp đỡ và ủng hộ
phong trào đấu tranh của quần chúng
nhân dân Việt Nam bằng những hành
động thiết thực: không bắn vào quần
chúng công nhân, nông dân đấu
3. KẾT LUẬN
Từ khi ra đời, Đảng Cộng sản Đông
Dƣơng, tiền thân của Đảng Cộng sản
Việt Nam, đã nhận định đƣợc tầm
quan trọng của công tác tuyên truyền
cách mạng, sự cần thiết của việc tăng
cƣờng sự chỉ đạo của Đảng đối với
phong trào giải phóng dân tộc. Việc
tuyên truyền vận động cách mạng của
Đảng đƣợc thực hiện bằng nhiều hình
thức linh hoạt, phù hợp với hoàn cảnh
tranh, biểu tình; không đánh đập tàn lịch sử ở từng giai đoạn.
bạo những chiến sĩ cộng sản và quần
Trong cao trào cách mạng 1930-1931,
chúng bị bắt. Binh lính, cai ngục ở
một số nhà tù của thực dân Pháp còn
tạo điều kiện giúp các chiến sĩ cộng
sản vƣợt ngục thành công để trở về
tiếp tục chiến đấu vì lý tƣởng của
cách mạng. Một số binh lính còn góp
phần vận chuyển sách báo, truyền
đơn, các tài liệu của Đảng vào trong
tù và ngƣợc lại, thậm chí còn quyên
tiền đóng góp mua lƣơng thực, vũ
khí, trang bị cho tù chính trị vƣợt
ngục.
đỉnh cao là Xô viết Nghệ Tĩnh, Đảng
đã sử dụng truyền đơn nhƣ một vũ khí
sắc bén, công cụ tuyên truyền hiệu
quả nhằm khơi dậy tinh thần yêu
nƣớc, ý chí đấu tranh của quần chúng
nhân dân Việt Nam nói chung và nhân
dân Nghệ Tĩnh nói riêng, từ đó tập
hợp lực lƣợng đấu tranh dƣới sự lãnh
đạo của Đảng.
Truyền đơn cách mạng trong phong
trào Xô viết Nghệ Tĩnh đã thể hiện
tính chân thực khi vạch trần chính
sách cai trị hà khắc, những tội ác mà
thực dân Pháp đã gây ra cho nhân
dân, cho cách mạng Việt Nam; phản
ánh đúng đắn tâm tƣ, nguyện vọng
Truyền đơn làm cho chính quyền thực
dân Pháp phải hoang mang, lo sợ
trƣớc khí thế đấu tranh của quần
chúng nhân dân. Những truyền đơn
mà chính quyền thực dân Pháp thu của quần chúng; thống nhất những
TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 2 (270) 2021
49
mục tiêu đấu tranh chung, chống lại truyền đơn cách mạng cũng thể hiện
những thủ đoạn lừa bịp, mị dân của sự nhạy bén và bản lĩnh chính trị của
chính quyền thực dân Pháp thông qua Đảng Cộng sản Đông Dƣơng trong
việc truyền tải các chủ trƣơng, chính các chỉ đạo đối với phong trào đấu
sách của Đảng. Trong phong trào này, tranh trong từng thời điểm.
TÀI LIỆU TRÍCH DẪN
1. Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng, Tỉnh ủy Nghệ Tĩnh. 1981. Xô viết Nghệ Tĩnh. Hà Nội:
Nxb. Sự thật.
2. Ban Tƣ tƣởng Văn hóa Trung ƣơng. 2000. Sơ thảo lược sử công tác tư tưởng của
Đảng Công sản Việt Nam 1930-2000. Hà Nội: Nxb. Chính trị Quốc gia.
3. Bảo tàng Cách mạng Việt Nam. 2004. Truyền đơn cách mạng trước tháng 9 năm
1945. Hà Nội: Nxb. Chính trị Quốc gia.
4. Cục Lƣu trữ Văn phòng Trung ƣơng Đảng. 2009. “Một số truyền đơn của Đảng ta
trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh”. Tạp chí Lịch sử Đảng, số 9/ 2000.
5. Cục Văn thƣ Lƣu trữ Nhà nƣớc, Trung tâm Lƣu trữ Quốc gia I. 2001. Tuyên truyền
cách mạng trước năm 1945 (sưu tập tài liệu lưu trữ). Hà Nội: Nxb. Lao động.
6. Đảng Cộng sản Việt Nam. 1999. Văn kiện Đảng toàn tập - tập 2, 1930: Nxb. Chính trị
Quốc gia.
7. Hồ Chí Minh. 2000. Hồ Chí Minh toàn tập. Hà Nội: Nxb. Chính trị Quốc gia.
8. Hồ sơ hiện vật Bảo tàng Lịch sử Quốc gia.
9. Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng. Phông số 03: Sưu tập sách, báo, tạp chí, truyền đơn
của Đảng (1925-1945); Phông số 05: Hội nghị thành lập Đảng, Đại hội I, Ban Lãnh đạo
Trung ương Đảng.
10. Tạ Thị Thúy. 2014. Lịch sử Việt Nam tập 9 từ năm 1930 đến năm 1945. Hà Nội: Nxb.
Khoa học Xã hội.
11. Tạ Thị Thúy. 2018. Lịch sử Việt Nam phổ thông - tập 6. Hà Nội: Nxb. Chính trị Quốc
gia Sự thật.
12. Trần Huy Liệu. 1958. Lịch sử 80 năm chống Pháp - quyển 2. Hà Nội: Ban Nghiên
cứu Văn Sử Địa.
13. Trung tâm Lƣu trữ Quốc gia I. Phông GGI, MHN.
14. Văn Tân. 1959. Những tờ truyền đơn cộng sản đầu tiên. Hà Nội: Nxb. Thanh niên.
11 trang
21/04/2022
1320
Bạn đang xem tài liệu "Truyền đơn của Đảng Cộng sản Đông Dương trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh (1930-1931)", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- truyen_don_cua_dang_cong_san_dong_duong_trong_phong_trao_xo.pdf
