Tài liệu Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bình Định (1945-1954) (Phần 1)
LÒCH SÖÛ
ÑAÛNG BOÄ TÆNH BÌNH ÑÒNH
(1945 - 1954)
2
ÑAÛNG COÄNG SAÛN VIEÄT NAM
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ TÆNH BÌNH ÑÒNH
LÒCH SÖÛ
ÑAÛNG BOÄ TÆNH BÌNH ÑÒNH
(1945 - 1954)
TAÙI BAÛN, CHÆNH LYÙ, BOÅ SUNG
Thaùng 8-2017
Chæ ñaïo bieân soaïn, chænh lyù, boå sung:
BAN THÖÔØNG VUÏ TÆNH UÛY KHOÙA XVIII, XIX
Chænh lyù, boå sung:
BAN TUYEÂN GIAÙO TÆNH UÛY
4
LÔØI NOÙI ÑAÀU
Thöïc hieän Nghò quyeát soá 41-NQ/TW, ngaøy 24/01/1962 cuûa
Boä Chính trò veà thaønh laäp Ban Nghieân cöùu Lòch söû Ñaûng Trung
öông vaø Thoâng tri soá 91-TT/TW, ngaøy 18/9/1962 cuûa Ban Bí
thö Trung öông Ñaûng veà nghieân cöùu, bieân soaïn lòch söû Ñaûng
ôû caùc khu, thaønh, tænh; Thaùng 4/1977, Ban Thöôøng vuï Tænh uûy
Ban haønh Chæ thò 20-CT/TVTU chæ ñaïo “Ñaåy maïnh coâng taùc
nghieân cöùu Lòch söû Ñaûng phuïc vuï nhieäm vuï tröôùc maét”. Thaùng
6/1992, taäp Lòch söû Ñaûng boä tænh Bình Ñònh 1945 - 1954 (cuûa
nhoùm taùc giaû: Toâ Vaên Lieãu, Nguyeãn Xuaân Lai, Phuøng Khaéc
Tuyeån bieân soaïn) ñöôïc xuaát baûn vaø phaùt haønh. Töø ñoù ñeán nay,
Ban Thöôøng vuï Tænh uûy ñaõ nhaän ñöôïc nhieàu yù kieán goùp yù cuûa
caùn boä, ñaûng vieân vaø ñoäc giaû veà moät soá tö lieäu, söï kieän caàn
ñöôïc chænh lyù, boå sung.
Tieáp thu caùc yù kieán goùp yù, Hoäi nghò Ban Thöôøng vuï Tænh
uûy laàn thöù 2 (khoùa XVIII) chuû tröông bieân soaïn, chænh lyù, boå
sung taäp Lòch söû Ñaûng boä tænh 1945 - 1954 nhaèm naâng cao
chaát löôïng vaø phuïc vuï toát hôn coâng taùc giaùo duïc truyeàn thoáng
cho caùn boä, ñaûng vieân trong tænh vaø baïn ñoïc.
Treân cô sôû bieân soaïn cuûa nhaø nghieân cöùu lòch söû Nguyeãn
Ñoã Quyeân vaø söï tham gia goùp yù cuûa caùc ñoàng chí nguyeân laõnh
ñaïo tænh, caùc ñoàng chí trong Ban Thöôøng vuï Tænh uûy khoùa
XVIII, khoùa XIX, Ban Tuyeân giaùo Tænh uûy chænh lyù, boå sung
taäp Lòch söû Ñaûng boä tænh Bình Ñònh 1945 - 1954.
Taäp saùch xuaát baûn laàn naøy treân cô sôû nhöõng söï kieän trong
taäp saùch ñaõ ñöôïc xuaát baûn vaø phaùt haønh (thaùng 6/1992), coù
chænh lyù moät soá söï kieän vaø boå sung nguoàn tö lieäu môùi ñöôïc
söu taàm, khai thaùc ôû trung taâm löu tröõ: Cuïc löu tröõ Vaên phoøng
5
Trung öông Ñaûng, Trung taâm löu tröõ Quoác gia III (Haø Noäi),
Trung taâm löu tröõ Quoác gia II (thaønh phoá Hoà Chí Minh), Vieän
Lòch söû Ñaûng (Hoïc vieän Chính trò Quoác gia Hoà Chí Minh), caùc
nguoàn löu tröõ ôû ñòa phöông vaø xaùc minh söï kieän qua moät soá
nhaân chöùng lòch söû. Taäp Lòch söû Ñaûng boä tænh Bình Ñònh
1930 - 1945 coù 5 chöông (töø chöông I ñeán chöông V), do vaäy
taäp Lòch söû Ñaûng boä tænh Bình Ñònh 1945 - 1954 keát caáu goàm
4 chöông (töø chöông VI ñeán chöông IX).
Taäp Lòch söû Ñaûng boä tænh Bình Ñònh 1945 - 1954 ñöôïc
xuaát baûn laàn naøy nhaèm phuïc vuï toát hôn cho coâng taùc nghieân
cöùu, tuyeân truyeàn, giaùo duïc truyeàn thoáng caùch maïng cuûa queâ
höông Bình Ñònh, Ban Thöôøng vuï Tænh uûy xin traân troïng giôùi
thieäu taäp saùch vôùi caùn boä, ñaûng vieân vaø baïn ñoïc.
BAN THÖÔØNG VUÏ TÆNH UÛY
6
Chöông VI
CUÛNG COÁ CHÍNH QUYEÀN NHAÂN DAÂN,
CHUAÅN BÒ KHAÙNG CHIEÁN (9/1945 - 12/1946)
I. BÌNH ÑÒNH SAU CAÙCH MAÏNG THAÙNG TAÙM NAÊM 1945
Khi Nhaät tuyeân boá ñaàu haøng khoâng ñieàu kieän Ñoàng minh,
duø ñaõ nhaän ñöôïc hay chöa nhaän ñöôïc leänh Toång khôûi nghóa
cuûa UÛy ban khôûi nghóa toaøn quoác, trong voøng 2 tuaàn (cuoái
thaùng 8/1945), nhaân daân ta töø Baéc chí Nam ñaõ kòp thôøi ñöùng
leân khôûi nghóa giaønh chính quyeàn töø tay phaùt xít Nhaät, laäp neân
Nhaø nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa. Nhöng chính quyeàn
nhaân daân non treû ñaàu tieân ôû Ñoâng Nam AÙ laäp töùc bò caùc theá
löïc xaâm löôïc, phaûn ñoäng trong nöôùc, choáng phaù quyeát lieät vaø
thaâm ñoäc.
Möôïn danh nghóa quaân Ñoàng minh vaøo giaûi giaùp vuõ khí
quaân Nhaät, 6 quaân ñoaøn vôùi hôn 200.000 quaân Trung Hoa
Daân Quoác (Quoác daân ñaûng Trung Quoác), daét theo boïn phaûn
ñoäng ngöôøi Vieät löu vong, traøn vaøo mieàn Baéc nöôùc ta. Ñoäi
quaân hoãn taïp naøy khoâng chæ giuùp boïn tay chaân chieám giöõ moät
vaøi thò xaõ, ngang ngöôïc ñoøi ta cung caáp gaïo, tieàn, nhaø cöûa,
thöïc phaåm..., maø coøn tìm caùch tieâu dieät Ñaûng Coäng saûn Ñoâng
Döông, phaù tan toå chöùc Vieät Minh, giuùp boïn phaûn ñoäng trong
nöôùc laät ñoå chính quyeàn nhaân daân, döïng leân chính quyeàn tay
sai cuûa chuùng.
ÔÛ mieàn Nam, cuõng vôùi chieâu baøi treân, quaân Anh ñaõ môû
ñöôøng cho thöïc daân Phaùp quay laïi ñaùnh cöôùp nöôùc ta moät laàn
nöõa. Traø troän trong ñoäi hình Sö ñoaøn 20 cuûa quaân Anh tôùi
Saøi Goøn, vöøa coù caùc nhaân vieân cuûa cô quan tình baùo Phaùp,
7
vöøa coù caû moät soá ñôn vò boä binh vaø thieát giaùp cuûa Ñoäi quaân
vieãn chinh Phaùp ôû Vieãn Ñoâng (Forces Expeùditionnaires
Francaise’s d’Extreme Orient, FEFEO) ñöôïc thaønh laäp cuoái
thaùng 4/1945(1). Ngaøy 23/9/1945, vôùi söï tieáp tay cuûa töôùng
D.Gracey, chæ huy Ñoäi quaân Anh ôû mieàn Nam Ñoâng Döông,
quaân Phaùp noå suùng gaây haán ôû Saøi Goøn, roài ñaùnh chieám Nam
Boä, Cöïc Nam Trung Boä vaø Taây Nguyeân. Ñaàu naêm 1946, vôùi söï
thoâng ñoàng cuûa Myõ - Anh, hieäp öôùc Phaùp - Hoa ñöôïc kyù taïi
Truøng Khaùnh (Trung Quoác) ngaøy 28/02/1946, ñaõ taïo ñieàu kieän
cho quaân Phaùp möôïn chieác aùo “giaûi giaùp quaân Nhaät”, tieán ra
Mieàn Baéc môû roäng chieán tranh xaâm löôïc ra caû Ñoâng Döông.
Caùc ñaûng phaùi phaûn ñoäng ñöôïc nuoâi döôõng ôû Trung Quoác
nhö Vieät Caùch (Vieät Nam caùch maïng ñoàng minh hoäi), Vieät
Quoác (Vieät Nam quoác daân ñaûng),... cuøng boïn tay sai cuûa Nhaät,
Phaùp nhö Ñaïi Vieät (Ñaïi Vieät quoác gia xaõ hoäi ñaûng, Ñaïi Vieät
quoác daân ñaûng), Phuïc Quoác,... ra söùc vu caùo, xuyeân taïc ñöôøng
loái, chính saùch cuûa Ñaûng vaø Chính phuû ta. Chuùng xuùi giuïc
bieåu tình, gaây baõi thò, toå chöùc baét coùc, aùm saùt, toáng tieàn,... Boïn
Tôø-roát-kít khoâng ngôùt ñöa ra nhöõng khaåu hieäu chuû tröông quaù
“taû”, khieâu khích hoøng gaây hoang mang trong daân chuùng,
chia reõ caùc löïc löôïng yeâu nöôùc. Chuùng coá tình gaây ra traïng
thaùi roái loaïn, laøm maát oån ñònh xaõ hoäi taïo côù cho caùc theá löïc
xaâm löôïc tìm caùch laät ñoå Chính phuû Hoà Chí Minh.
Trong luùc “giaëc ngoaøi, thuø trong” ñe doïa nghieâm troïng
cheá ñoä môùi, thì tình hình kinh teá taøi chính, vaên hoùa - xaõ hoäi
nöôùc ta cuõng heát söùc nguy ngaäp. Naïn ñoùi naêm 1945 laøm cheát
hôn 2 trieäu ngöôøi ôû Baéc Boä vaø Baéc Trung Boä chöa kòp khaéc
phuïc, thì thieân tai nhaát laø baõo luõ gaây ra caûnh maát muøa ôû haøng
(1)
Philippe Devillers, Paris - Saigon - Hanoi, Nhaø xuaát baûn Gallimard -
Julliard, Paris, 1988, daãn trong Lòch söû Nam Boä khaùng chieán, taäp I, 1945 - 1954,
Nhaø xuaát baûn Chính trò Quoác gia, Haø Noäi, 2012, trang 218.
8
chuïc tænh(1). Saûn xuaát coâng nghieäp ñình ñoán, haøng tieâu duøng
khan hieám, giaù caû leo thang, ngoaïi thöông beá taéc. Ngaân saùch
quoác gia troáng roãng, ñoàng baïc Ñoâng Döông bò tö baûn taøi chính
Phaùp thao tuùng, quaân Trung Hoa Daân Quoác laïi tung quan kim,
quoác teä maát giaù vaøo thò tröôøng nöôùc ta ñeå vô veùt thoùc gaïo, haøng
hoùa... caøng gaây theâm khoù khaên cho neàn kinh teá coøi coïc cuûa
nöôùc ta do Phaùp - Nhaät ñeå laïi, tình hình ñoù laøm cho ñôøi soáng
nhaân daân ta, nhaát laø caùc taàng lôùp lao ñoäng voâ cuøng ñieâu ñöùng.
Lòch söû laïi thaùch thöùc söùc soáng maõnh lieät cuûa daân toäc ta vaø
söï saùng taïo voâ taän cuûa caùch maïng Vieät Nam. Ngaøy 03/9/1945,
ngay trong phieân hoïp ñaàu tieân cuûa Chính phuû caùch maïng laâm
thôøi taïi thuû ñoâ Haø Noäi, Chuû tòch Hoà Chí Minh ñaõ ñeà ra 6
nhieäm vuï caáp baùch ñoái vôùi nhaân daân ta baáy giôø(2). Sau ñoù
trong Böùc thö göûi Noâng gia Vieät Nam (thaùng 12/1945), Ngöôøi
neâu leân 2 nhieäm vuï quan troïng nhaát: “cöùu ñoùi ôû Baéc vaø khaùng
chieán ôû Nam”(3).
Ngaøy 25/11/1945, trong Chæ thò “Khaùng chieán, kieán quoác”,
Trung öông Ñaûng Coäng saûn Ñoâng Döông chæ roõ: “Keû thuø chính
cuûa chuùng ta luùc naøy laø thöïc daân Phaùp xaâm löôïc”. Nhieäm vuï
chuû yeáu tröôùc maét cuûa nhaân daân ta laø: “cuûng coá chính quyeàn,
choáng thöïc daân Phaùp xaâm löôïc, baøi tröø noäi phaûn, caûi thieän
ñôøi soáng cho nhaân daân”. Trong boán nhieäm vuï ñoù, nhieäm vuï
bao truøm laø cuûng coá chính quyeàn.
(1)
Döông Kinh Quoác, Vieät Nam nhöõng söï kieän lòch söû 1919 - 1945, Nhaø
xuaát baûn Giaùo duïc, Haø Noäi, 2002 coù ñoaïn: Côn luõ lòch söû ngaøy 18/8/1945 ñaõ
laøm haøng loaït ñeâ caùc soâng Hoàng, soâng Thaùi Bình, soâng Thao,... bò vôõ naëng neà
ôû Vónh Yeân, Phuùc Yeân, Phuù Thoï, Sôn Taây, Haø Ñoâng, Haø Nam, Höng Yeân,
Haûi Döông,...
(2)
Saùu nhieäm vuï caáp baùch: 1. Choáng ñoùi; 2. Xoùa naïn muø chöõ; 3. Toång
tuyeån cöû baàu Quoác hoäi; 4. Giaùo duïc tinh thaàn: caàn, kieäm, lieâm, chính vaø thöïc
hieän ñôøi soáng môùi; 5. Boû caùc loaïi thueá voâ lyù vaø caám huùt thuoác phieän; 6. Töï
do tín ngöôõng vaø ñoaøn keát löông - giaùo.
(3)
Vaên kieän Ñaûng 1945 - 1954, taäp I, Ban Nghieân cöùu Lòch söû Trung öông -
Haø Noäi, xuaát baûn naêm 1979, trang 27 - 28.
9
Tröôùc tình theá “ngaøn caân treo sôïi toùc”, nhöõng chuû tröông
saéc beùn vaø ñuùng ñaén treân laø cöông lónh haønh ñoäng tröôùc maét
cho toaøn Ñaûng, toaøn daân ta vöôït qua böôùc ngoaët ngaët ngheøo
cuûa lòch söû.
Trong boái caûnh chung cuûa caû nöôùc, tænh Bình Ñònh böôùc
vaøo cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp xaâm löôïc laàn thöù
hai, vôùi muoân vaøn khoù khaên, thöû thaùch lôùn, ñoøi hoûi Ñaûng boä,
chính quyeàn caùch maïng non treû cuûa ñòa phöông vaø nhaân daân
phaûi quyeát taâm vaø noã löïc to lôùn ñeå vöôït qua.
Duø khoâng naèm trong vuøng coù quaân Anh, quaân Töôûng ñeán
giaûi giaùp quaân Nhaät, nhöng tænh Bình Ñònh laø ñòa phöông coù
tieàm naêng veà nhaân taøi, vaät löïc cuûa mieàn Trung, coù vò trí cô
ñoäng, chieán löôïc quan troïng, vì vaäy xöa nay caùc theá löïc xaâm
löôïc ñeàu nhoøm ngoù. Ñaàu naêm 1946, caû ba phía: phía Baéc laø
Ñaø Naüng (thaùng 3/1946), phía Taây laø An Kheâ (Gia Lai - thaùng
6/1946), phía Nam laø Vaïn Giaõ (Baéc Khaùnh Hoøa - thaùng
02/1946) ñeàu coù quaân vieãn chinh Phaùp chieám ñoùng. Hôn nöõa,
taïi Quy Nhôn coøn coù khoaûng 50 quaân Nhaät canh giöõ chi nhaùnh
Ngaân haøng Ñoâng Döông ñang chôø quaân Ñoàng minh ñeán “giaûi
giaùp”. Bôø bieån tænh Bình Ñònh daøi, laïi coù nhieàu cöûa bieån, nhaát
laø cöûa bieån Quy Nhôn noái vôùi Baéc Taây Nguyeân baèng Quoác loä
19 vaø coù nhieàu baõi ngang, raát thuaän lôïi cho haûi quaân Phaùp ñoå
boä vaø baén phaù.
Lôïi duïng tình hình khoù khaên cuûa ñaát nöôùc, boïn phaûn ñoäng
ôû ñòa phöông (trong nguïy quyeàn vöøa bò nhaân daân laät ñoå, caùc toå
chöùc thaân Phaùp vaø Nhaät, trong moät soá toân giaùo,...) ngaám ngaàm
hoaït ñoäng, tìm caùch moác noái vôùi caùc theá löïc xaâm löôïc, xuyeân
taïc nhöõng chuû tröông, chính saùch cuûa Maët traän Vieät Minh vaø
chính quyeàn caùch maïng(1). Ñaëc bieät moät soá phaàn töû phaûn ñoäng
(1)
Lòch söû Ñaûng boä huyeän Tuy Phöôùc (1945 - 1975), xuaát baûn thaùng 8/1991;
Lòch söû Ñaûng boä huyeän An Nhôn (1930 - 1975), xuaát baûn thaùng 8/1988.
10
trong ñaïo Cao Ñaøi ôû caùc huyeän raùo rieát chuaån bò löông thöïc, vuõ
khí vaø taäp hôïp löïc löôïng chôø cô hoäi gaây baïo loaïn(1). Moät soá
ngöôøi Hoa ôû Quy Nhôn, An Nhôn, Phuø Myõ, Hoaøi Nhôn,... khi
nghe quaân Trung Hoa Daân Quoác keùo vaøo Ñaø Naüng, ñeå giaûi
giaùp vuõ khí quaân Nhaät, ñaõ voäi coâng khai treo côø, toå chöùc ñoåi
baïc “Quan Kim”, cöû ñaïi bieåu ñi Ñaø Naüng chaøo möøng(2).
Maëc duø Bình Ñònh laø moät tænh lôùn ven bieån, coù caùnh ñoàng
lôùn thöù ba cuûa mieàn Trung, töøng ñöôïc xem laø “Tieåu Noâng naïi”
(töùc Ñoàng Nai nhoû), nhöng laø ñòa phöông ñoäc canh caây luùa,
thöôøng bò baõo luõ taøn phaù, haïn haùn gay gaét. Tröôùc kia haøng
naêm phaûi nhaäp haøng ngaøn taán luùa cuûa Nam Boä, haøng ngaøn taán
caù muoái, caù khoâ vaø nöôùc maém cuûa Phan Thieát (tænh Bình Thuaän)
vaø Phuù Quoác (tænh Kieân Giang). Haøng coâng ngheä phaåm nhaát
laø haøng tieâu duøng thieát yeáu (thuoác taây vaø thuoác baéc, giaáy, vaûi
maëc, daàu thaép, vaên phoøng phaåm,...) phuï thuoäc vaøo haøng nhaäp
khaåu cuûa Phaùp, Hoàng Koâng vaø caùc thaønh phoá lôùn trong nöôùc
nhö Saøi Goøn, Haø Noäi,... sau ñoù bò taéc ngheõn.
Trong luùc ñoù, haøng ngaøn taán muoái aên, daàu döøa, daây döøa,
cau khoâ, boø heo, ñoà nan, noùn Goø Gaêng, laâm thoå saûn,... öù ñoïng
khoâng tieâu thuï ñöôïc. Nhaø maùy deät luïa Delignon vaø caùc xöôûng
deät thuû coâng cuûa ngöôøi Hoa, haõng SITA (Socieùteù industrielle
de tissage d’Annam), haõng boät tröùng vòt FIARD phaûi ñoùng cöûa
vì thieáu nguyeân lieäu. Khoâng chæ noâng daân laâm vaøo caûnh cô cöïc
maø caùc taàng lôùp khaùc nhö coâng nhaân, thôï thuû coâng, daân ngheøo
ñoâ thò cuõng khoán ñoán. Khoaûng 95% daân soá bò muø chöõ(3). Nhöõng
(1)
Lòch söû Ñaûng boä huyeän Phuø Caùt (1930 - 1975), 3/1996; Lòch söû Ñaûng boä
huyeän Phuø Myõ (1930 - 1975), 9/2001.
(2)
Lòch söû Ñaûng boä huyeän An Nhôn (1930 - 1975), sñd; Lòch söû Ñaûng boä
huyeän Hoaøi Nhôn (1928 - 1954), xuaát baûn naêm 1986; Lòch söû Ñaûng boä thaønh
phoá Quy Nhôn (1930 - 1975), xuaát baûn thaùng 10/1998.
(3)
Baùo caùo thaønh tích Bình daân hoïc vuï cuûa tænh Bình Ñònh trong 9 naêm
khaùng chieán choáng Phaùp cuûa Ty Giaùo duïc Bình Ñònh.
11
teä naïn vaø caùc thoùi hö taät xaáu cuûa xaõ hoäi thöïc daân phong kieán
raát naëng neà, khoâng theå xoùa boû vaø caûi taïo trong ngaøy moät ngaøy
hai. Trong cuoäc soáng toái taêm vaø khoán cuøng ñoù, ñôøi soáng cuûa
ñoàng baøo caùc daân toäc ít ngöôøi ôû mieàn nuùi caøng cô cöïc vaø cay
ñaéng hôn.
Cuøng vôùi caû nöôùc, tænh Bình Ñònh böôùc vaøo cuoäc khaùng
chieán choáng thöïc daân Phaùp laàn naøy khaùc haún vôùi nhöõng naêm
thaùng khaùng chieán choáng Phaùp cuoái theá kyû XIX. Vôùi söï laõnh
ñaïo ñuùng ñaén vaø saùng taïo cuûa Ñaûng Coäng saûn Ñoâng Döông
(Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam ngaøy nay) vaø Chuû tòch Hoà Chí Minh,
baèng cuoäc ñoåi ñôøi lòch söû trong Caùch maïng thaùng Taùm naêm
1945, ñaõ mang laïi cho nhaân daân Bình Ñònh moät nguoàn söùc
maïnh voâ cuøng to lôùn. Ñoù laø khí theá, quyeát taâm, yù chí, tinh thaàn
vaø nieàm tin cuûa ngöôøi daân baét ñaàu laøm chuû ñaát nöôùc vaø vaän
meänh cuûa mình. Chính quyeàn caùch maïng caùc caáp tuy vöøa môùi
ñöôïc thaønh laäp coøn chaäp chöõng, non nôùt, nhöng ñoù laø chính
quyeàn cuûa nhaân daân, ñöôïc caùc löïc löôïng yeâu nöôùc ôû ñòa phöông
taäp hôïp trong Maët traän Vieät Minh laøm haäu thuaãn. Ñoäi nguõ caùn
boä chính quyeàn, maët traän vaø caùc ñoaøn theå quaàn chuùng, cuõng
nhö löïc löôïng vuõ trang caùch maïng duø môùi ñöôïc hình thaønh,
coøn bao khoù khaên vaø thieáu thoán veà nhieàu maët, nhaát laø thieáu
hieåu bieát veà quaûn lyù Nhaø nöôùc, quaûn lyù xaõ hoäi vaø xaây döïng
neàn kinh teá, vaên hoùa môùi, song giaøu nhieät tình caùch maïng, taän
tuïy, naêng noå vaø ham hoïc hoûi.
Coù theå noùi, tình hình tænh Bình Ñònh luùc baáy giôø coù raát
nhieàu khoù khaên vaø haïn cheá. Maët traän Vieät Minh trong giai
ñoaïn giao thôøi ñoù, vöøa laø Maët traän daân toäc thoáng nhaát ôû ñòa
phöông, vöøa laø löïc löôïng coù vai troø quan troïng trong vieäc huy
ñoäng, toå chöùc moïi taàng lôùp quaàn chuùng thöïc hieän caùc chuû
tröông, chính saùch cuûa Ñaûng vaø Chính phuû. Song Maët traän
Vieät Minh chöa taäp hôïp ñöôïc roäng raõi moïi taàng lôùp nhaân daân
ñòa phöông, cuõng chöa hình thaønh ñöôïc heä thoáng töø tænh xuoáng
12
cô sôû. Chính quyeàn nhaân daân cuõng môùi thieát laäp ôû caáp tænh vaø
caùc huyeän, coøn taïi caáp cô sôû thì nhieàu nôi vaãn coøn döïa vaøo toå
chöùc höông lyù cheá ñoä cuõ(1). Caùc löïc löôïng vuõ trang caùch maïng
môùi thaønh laäp ôû moät soá nôi, löïc löôïng coøn ít, laïi chöa thoáng
nhaát caû veà toå chöùc laãn teân goïi (töï veä cöùu quoác, töï veä saét,...)
chöa ñöôïc hoïc taäp chính trò vaø kyõ naêng chieán thuaät taùc chieán.
Ñaûng boä tænh Bình Ñònh, haït nhaân laõnh ñaïo caùc phong traøo
caùch maïng ñòa phöông, tuy ra ñôøi khaù sôùm (naêm 1930), cô sôû
ñaûng ñöôïc xaây döïng ôû moät soá huyeän, töøng coù caáp uûy tænh
(Tænh uûy laâm thôøi nhöõng naêm 1937 - 1939, Tænh uûy laâm thôøi
cuoái thaùng 7/1945), nhöng chöa ñi tôùi thoáng nhaát veà löïc löôïng
vaø toå chöùc toaøn tænh.
Tình hình treân ñaët ra cho Ñaûng boä, Maët traän Vieät Minh,
chính quyeàn caùch maïng vaø nhaân daân Bình Ñònh nhöõng vaán ñeà
böùc xuùc ñoøi hoûi phaûi giaûi quyeát töùc thôøi maø caên baûn vaø vöõng
chaéc, vöøa ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu caáp baùch cuûa ñòa phöông,
vöøa cuøng caû nöôùc khaån tröông chuaån bò cho cuoäc khaùng chieán
laâu daøi, gian khoå choáng thöïc daân Phaùp xaâm löôïc.
II. CUÛNG COÁ CHÍNH QUYEÀN NHAÂN DAÂN, GIAÛI QUYEÁT
MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ KINH TEÁ - XAÕ HOÄI CAÁP BAÙCH
Khoaûng ñaàu thaùng 9/1945(2), Tænh uûy laâm thôøi, UÛy ban
Vieät Minh, UÛy ban nhaân daân caùch maïng laâm thôøi tænh Bình Ñònh
(1)
Lòch söû Ñaûng boä huyeän Taây Sôn (1930 - 1975), xuaát baûn thaùng 01/1999,
trang 56 coù ñoaïn: “Ñeán cuoái naêm 1945, thaønh laäp xong UÛy ban Vieät Minh 4
toång: Vónh Thaïnh, Phuù Phong, Tröôøng Ñònh, Thuaän Truyeàn vaø UÛy ban nhaân
daân caùch maïng laâm thôøi caùc laøng”. Baùo caùo veà chính quyeàn mieàn Nam Trung
Boä trong Ñaïi hoäi Ñaïi bieåu Ñaûng boä Lieân khu V laàn thöù nhaát (thaùng 4/1949),
coù ñoaïn: “Rieâng tænh Bình Ñònh, coù nôi UÛy ban nhaân daân caùch maïng laâm thôøi
huyeän phaûi laøm vieäc vôùi toå chöùc lyù höông cuõ ñeán 2 thaùng môùi thaønh laäp
ñöôïc UÛy ban nhaân daân caùch maïng laâm thôøi laøng”.
(1)
Chöa tìm ñöôïc taøi lieäu xaùc ñònh thôøi ñieåm vaø noäi dung cuoäc hoäi nghò
quan troïng naøy. Veà thôøi ñieåm, coù tænh nhö Thöøa Thieân Hueá, trong Lòch söû
Ñaûng boä Thöøa Thieân Hueá, taäp I (1930 - 1954) ghi: thaùng 10/1945.
13
(luùc ñoù goïi laø tænh Taêng Baït Hoå) hoïp taïi Quy Nhôn, ñeå thaûo
luaän nhöõng bieän phaùp thöïc hieän caùc chuû tröông, chính saùch
môùi cuûa Ñaûng vaø Chính phuû. Caên cöù vaøo 6 nhieäm vuï caáp
baùch maø Chuû tòch Hoà Chí Minh ñeà ra vaø ñöôïc thoâng qua trong
phieân hoïp ñaàu tieân cuûa Hoäi ñoàng Chính phuû ngaøy 03/9/1945,
hoäi nghò ñaõ xaùc ñònh caùc nhieäm vuï tröôùc maét cuûa ñòa phöông:
Taäp trung söùc cuûng coá chính quyeàn caùch maïng vaø giaûi quyeát
moät soá vaán ñeà kinh teá - xaõ hoäi böùc baùch nhaèm oån ñònh tình
hình vaø caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân; tích cöïc xaây döïng, phaùt
trieån caùc ñoaøn theå quaàn chuùng cuûa Maët traän Vieät Minh vaø löïc
löôïng vuõ trang, khaån tröông chuaån bò khaùng chieán. Ñoàng thôøi,
xaây döïng heä thoáng toå chöùc caùc Ñaûng boä töø tænh xuoáng cô sôû
ñeå baûo ñaûm söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng.
Trong ñoù vieäc xaây döïng vaø cuûng coá chính quyeàn caùch
maïng coøn non treû, cuõng nhö giaûi quyeát töùc thôøi moät soá vaán ñeà
kinh teá - xaõ hoäi caáp baùch coù taàm quan troïng haøng ñaàu ñeå huy
ñoäng söùc maïnh toaøn daân vaøo vieäc giöõ chính quyeàn nhaân daân
vaø xaây döïng cheá ñoä môùi.
1. Cuûng coá chính quyeàn nhaân daân non treû
Nhaèm phaùt huy quyeàn laøm chuû cuûa nhaân daân vaø cuûng coá
Nhaø nöôùc veà maët phaùp lyù, thöïc hieän nhieäm vuï caáp baùch thöù
ba “sôùm toå chöùc cuoäc toång tuyeån cöû vôùi cheá ñoä phoå thoâng ñaàu
phieáu”, ngaøy 08/9/1945 Chuû tòch Hoà Chí Minh kyù Saéc leänh soá
14/SL quy ñònh vieäc môû cuoäc toång tuyeån cöû baàu Quoác hoäi
trong thôøi haïn 2 thaùng (keå töø ngaøy kyù Saéc leänh). Do coù söï caûn
trôû cuûa caùc töôùng Trung Hoa Daân Quoác: Lö Haùn, Tieâu Vaên
vaø boïn tay sai trong Vieät Quoác vaø Vieät Caùch, ngaøy baàu cöû phaûi
dôøi ñeán 23/12/1945 (theo Saéc leänh soá 51/SL ngaøy 16/10/1945),
sau ñoù laïi phaûi hoaõn ñeán ngaøy 06/01/1946 (theo Saéc leänh soá
76/SL ngaøy 18/12/1945).
Cuoái thaùng 11/1945, tænh Bình Ñònh tieán haønh caùc coâng
taùc chuaån bò Toång tuyeån cöû. Maët traän Vieät Minh cuøng chính
14
quyeàn caùch maïng caùc caáp toå chöùc caùc ñoäi coâng taùc veà taän
thoân, xoùm caû vuøng bieån, ñoàng baèng vaø mieàn nuùi, ñeå tuyeân
truyeàn phoå bieán muïc ñích yù nghóa cuoäc Toång tuyeån cöû, nghóa
vuï vaø quyeàn lôïi cuûa coâng daân. Ñoàng thôøi, laäp danh saùch öùng
cöû vieân vaø cöû tri coâng boá roäng raõi trong nhaân daân, vaän ñoäng
nhaân daân löïa choïn nhöõng ñaïi bieåu xöùng ñaùng vaøo khoùa Quoác
hoäi ñaàu tieân cuûa nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa.
Duø coù Saéc leänh hoaõn cuoäc baàu cöû Quoác hoäi khoùa I ñeán
ngaøy 06/01/1946, “nhöng do Bình Ñònh ñaõ saép ñaët xong neân
toå chöùc Toång tuyeån cöû vaøo ngaøy 23/12/1945. Soá ngöôøi öùng
cöû treân 50 ngöôøi, soá ngöôøi ñöôïc baàu laøm ñaïi bieåu Quoác hoäi
12 ngöôøi”(1). Ñoù laø caùc oâng: Traàn Leâ, Traàn Quang Khanh,
Huyønh Trieáp, Traàn Tín, Traàn Huy, Phaïm Sanh, Phan Chaán,
Nguyeãn Höõu Mai, Nguyeãn Xuaân Nhö, Nguyeãn Hoaøng, Mang
Thoang, Nguyeãn Baù Tín. Tieáp theo, thi haønh Saéc leänh soá
63/SL ngaøy 22/11/1945, tænh Bình Ñònh toå chöùc caùc cuoäc baàu
cöû Hoäi ñoàng nhaân daân tænh vaø xaõ(2), baàu UÛy ban haønh chính
caùc caáp thay cho UÛy ban nhaân daân caùch maïng laâm thôøi laäp ra
trong Caùch maïng thaùng Taùm naêm 1945.
Trong 3 cuoäc baàu cöû treân, laàn ñaàu tieân moïi taàng lôùp nhaân
daân tænh Bình Ñònh khoâng phaân bieät chính kieán, chính hay
nguï cö, nam - nöõ, giaø - treû, löông - giaùo, daân toäc, giaøu, ngheøo,...
ñeàu ñöôïc caàm laù phieáu tröïc tieáp baàu nhöõng ngöôøi ñaïi dieän
(1)
Theo baûn phoâ toâ Baùo caùo toång tuyeån cöû Quoác hoäi Bình Ñònh, 1 trang,
Hoà sô 47, Phoâng phuû Thuû töôùng, Trung taâm löu tröõ Quoác gia III, khoâng ghi cô
quan soaïn thaûo. Caùc tænh töø Quaûng Nam - Ñaø Naüng ñeán Khaùnh Hoøa ñeàu baàu
cöû ngaøy 06/01/1946.
(2)
Veà thôøi ñieåm, baàu cöû Hoäi ñoàng nhaân daân tænh thì: Quaûng Ngaõi, Quaûng
Nam - Ñaø Naüng, Haø Tónh, Ngheä An ñeàu ghi: ngaøy 17/02/1946; coøn Phuù Yeân,
Thöøa Thieân Hueá laïi ghi thaùng 3/1946. Veà Hoäi ñoàng nhaân daân xaõ: Haø Tónh
ngaøy 17/02/1946, Phuù Yeân 9/1946, Quaûng Ngaõi 14/4/1946, Ngheä An 24/2/1946.
Caùc huyeän trong tænh: 4/1946, 5/1946.
15
cho mình vaøo caùc cô quan quyeàn löïc Nhaø nöôùc töø cô sôû ñeán
Trung öông. Tyû leä cöû tri ñi boû phieáu khaù cao, raát nhieàu xaõ ñaït
treân 90%, coù xaõ ñaït 100%. Danh saùch öùng cöû vieân do Maët
traän Vieät Minh giôùi thieäu ñeàu truùng cöû vôùi soá phieáu cao. Trong
12 vò ñaïi bieåu Quoác hoäi khoùa I cuûa tænh Bình Ñònh coù 6 cöïu
“chính trò phaïm”, 5 Vieät Minh bí maät, 1 linh muïc, 1 daân toäc
thieåu soá, 1 baùc só. Trong 30 vò ñaïi bieåu Hoäi ñoàng nhaân daân
tænh khoùa I, ngoaøi caùn boä Vieät Minh coøn coù moät soá vieân chöùc
yeâu nöôùc vaø thaân só, ñaëc bieät “coù 1 linh muïc, 1 cöïu toång ñoác”(1).
Tuy nhieân, laàn ñaàu tieân tænh Bình Ñònh toå chöùc baàu cöû Quoác
hoäi vaø Hoäi ñoàng nhaân daân caùc caáp, neân trong laõnh ñaïo khoâng
traùnh khoûi moät soá thieáu soùt.
Khoaûng thaùng 3/1946, thi haønh Saéc leänh soá 63/SL ngaøy
22/11/1945 cuûa Chính phuû laâm thôøi veà toå chöùc UÛy ban haønh
chính caùc caáp(2). Tænh Bình Ñònh tieán haønh giaûi theå caáp toång,
ñòa danh tænh vaø huyeän laáy laïi teân cuõ, taùch vaø nhaäp cuøng laäp
theâm thoân môùi, toå chöùc lieân hieäp xaõ laàn thöù nhaát. Toaøn tænh töø
679 thoân cuõ (coøn goïi laø laøng) ôû ñoàng baèng nhaäp laïi coøn 212
xaõ môùi (phaàn lôùn caùc xaõ môùi goàm töø 2 ñeán 7 thoân, moät soá xaõ
môùi voán laø moät thoân cuõ). Huyeän An Nhôn: coù 31 xaõ, huyeän
Bình Kheâ (nay laø huyeän Taây Sôn): coù 21 xaõ, huyeän Hoaøi AÂn:
coù 22 xaõ, huyeän Hoaøi Nhôn: coù 27 xaõ, huyeän Phuø Caùt: coù 32
xaõ, huyeän Phuø Myõ: coù 37 xaõ, huyeän Tuy Phöôùc: coù 42 xaõ
(caùc saùch hoaëc buoân, noùc, beáp ôû mieàn nuùi chöa saùt nhaäp).
Sau baàu cöû, Hoäi ñoàng nhaân daân tænh vaø caùc xaõ toå chöùc hoäi
nghò ñeå baàu UÛy ban haønh chính tænh vaø caùc xaõ thay cho UÛy
(1)
Baùo caùo vaø quyeát nghò aùn veà chính saùch mieàn Nam Trung Boä trong Ñaïi
hoäi ñaïi bieåu Ñaûng boä Lieân khu V laàn thöù nhaát (thaùng 4/1949).
(2)
Nguyeãn Quang AÂn, Vieät Nam nhöõng thay ñoåi ñòa danh vaø ñòa giôùi caùc
ñôn vò haønh chính 1945 - 1997, Nhaø xuaát baûn Vaên hoùa - Thoâng tin, Haø Noäi,
1997, trang 70: Hieán phaùp Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa naêm 1946 quy ñònh
veà phöông dieän haønh chính ôû tænh coù caùc caáp: tænh, huyeän, xaõ.
16
ban nhaân daân caùch maïng laâm thôøi caùc caáp ñöôïc laäp ra khi giaønh
chính quyeàn (khoaûng thaùng 10/1945 coù leänh UÛy ban nhaân daân
caùch maïng laâm thôøi ñoåi thaønh UÛy ban nhaân daân) vaø baøn chöông
trình coâng taùc. UÛy ban haønh chính caùc huyeän ñöôïc taêng cöôøng
moät soá nhaân söï môùi, Chuû tòch thöôøng laø caùc vò töøng ñaûm nhaän
nhieäm vuï Chuû tòch UÛy ban nhaân daân caùch maïng laâm thôøi huyeän.
Chuû tòch ñaàu tieân cuûa UÛy ban haønh chính tænh Bình Ñònh laø
ñoàng chí Traàn Quang Khanh, nguyeân laø Chuû tòch UÛy ban nhaân
daân caùch maïng laâm thôøi tænh Taêng Baït Hoå.
Thöïc hieän chính saùch ñaïi ñoaøn keát cuûa Maët traän Vieät Minh
vaø chuû tröông cuûa Chính phuû Lieân hieäp khaùng chieán thaønh
laäp ngaøy 02/3/1946 do Chuû tòch Hoà Chí Minh ñöùng ñaàu, trong
UÛy ban haønh chính caùc caáp, ngoaøi caùc thaønh vieân laø caùn boä
caùch maïng tröôùc naêm 1945 vaø trong Caùch maïng thaùng Taùm
laøm noøng coát, coøn coù moät soá thaønh vieân môùi nhaèm huy ñoäng
moïi ñoùng goùp cho hoaït ñoäng boä maùy chính quyeàn môùi. UÛy
ban haønh chính caáp tænh vaø huyeän ôû Bình Ñònh coù ñaïi bieåu
cuûa daân toäc ít ngöôøi, cuøng moät soá nhaân só, trí thöùc vaø vieân
chöùc cuõ tieán boä(1). ÔÛ caáp xaõ coù moät soá laø thanh nieân coù hoïc
thöùc vaø höông lyù cuõ sôùm tham gia hoaëc uûng hoä phong traøo
Vieät Minh taïi ñòa phöông.
Ñi ñoâi vôùi vieäc kieän toaøn caùc cô quan daân cöû, theo nhu
caàu coâng taùc cuûa moãi caáp, beân caïnh vieäc cuûng coá caùc ngaønh
chuyeân moân ñaõ coù, nhö: giaùo duïc, thueá quan, taøi chính, y teá,
thanh nieân, coâng chính, ñòa chính vaø noâng laâm haûi,... UÛy ban
haønh chính caùc caáp ñaõ hình thaønh caùc ngaønh môùi nhö: quaân söï,
coâng an, kinh teá, thoâng tin, bình daân hoïc vuï, cöùu teá xaõ hoäi,...
Cuøng vôùi vieäc xaây döïng vaø cuûng coá boä maùy haønh chính, UÛy
(1)
Baùo caùo tình hình chính quyeàn mieàn Nam Trung Boä, Hoà sô 180, Phoâng
phuû Thuû töôùng, Cuïc Löu tröõ Quoác gia I, Haø Noäi: UÛy ban haønh chính caùc tænh
Quaûng Nam, Quaûng Ngaõi ñeàu laø cöïu chính trò phaïm. UÛy ban haønh chính tænh
Bình Ñònh coù 8 Vieät Minh vaø 4 vöøa laø thaân só vöøa laø chuyeân moân.
17
ban Vieät Minh vaø UÛy ban haønh chính tænh môû moät lôùp huaán
luyeän ngaén ngaøy giuùp cho caùn boä huyeän, xaõ böôùc ñaàu hieåu
ñöôïc tình hình, nhieäm vuï, caùch laøm vieäc, nhaát laø caùch toå chöùc
thöïc hieän caùc chuû tröông coâng taùc trong nhaân daân(1).
Ñoái vôùi mieàn nuùi, khoaûng cuoái thaùng 9/1945, UÛy ban Vieät
Minh vaø UÛy ban nhaân daân caùch maïng laâm thôøi tænh ñieàu ñoäng
moät soá caùn boä ngöôøi Kinh cuûa caùc huyeän laân caän leân caùc
nguoàn laøm coâng taùc “thöôïng du vaän”. Buoåi ñaàu döïa vaøo moät
soá nhaân vieân coù nhaän thöùc tieán boä trong boä maùy chính quyeàn
cuõ ôû mieàn nuùi (tri sôû, tri thuoäc,...) ñeå taäp hôïp nhaân daân tuyeân
truyeàn ñöôøng loái chuû tröông cuûa Chính phuû, toå chöùc nhöõng
buoåi leã “ñoaøn keát Kinh - Thöôïng” (döïa vaøo tuïc leä “aên theà” ôû
mieàn nuùi) giöõa ñoàng baøo mieàn nuùi vaø mieàn xuoâi cuøng nhau
hôïp söùc choáng giaëc Phaùp xaâm löôïc. Khoaûng thaùng 8/1946,
thöïc hieän chuû tröông cuûa UÛy ban haønh chính Trung Boä, tænh
Bình Ñònh laäp “Phoøng quoác daân thieåu soá tænh”, choïn moät soá
giaø laøng coù uy tín cuøng caùc vò caàm ñaàu phong traøo choáng
Phaùp ôû caùc nguoàn An Laõo, Kim Sôn, Caàu Boâng vaø Haø Thanh,
moãi nôi laäp moät “Phaân phoøng vaän ñoäng” cuøng caùn boä ngöôøi
Kinh vaän ñoäng nhaân daân vaøo caùc toå chöùc quaàn chuùng, chuaån
bò ñieàu kieän cho vieäc laäp chính quyeàn caùch maïng ôû caùc huyeän
mieàn nuùi sau naøy(2).
Cuõng vaøo thôøi gian naøy, moät soá phaùi ñoaøn cuûa Trung öông
vaø Chính phuû vaøo coâng taùc Khu V ñeàu ñeán tænh Bình Ñònh:
(1)
Theo Lòch söû Ñaûng boä huyeän Phuø Myõ vaø huyeän Hoaøi AÂn (1930 - 1975).
(2)
Veà thôøi ñieåm laäp caùc toå chöùc naøy ôû Lieân khu V coøn coù yù kieán khaùc
nhau Nam Trung Boä khaùng chieán 1945 - 1975, Vieän Lòch söû Ñaûng vaø Hoäi
ñoàng bieân soaïn lòch söû Nam Trung Boä khaùng chieán, Haø Noäi, 1992, trang 72
ghi: Thaùng 3/1946 UÛy ban Haønh chính Trung Boä laäp Ban vaän ñoäng quoác daân
thieåu soá Nam Trung Boä vaø caùc phoøng quoác daân thieåu soá caùc tænh. Coøn Baùo
caùo tình hình chính quyeàn Nam Trung Boä naêm 1949, Hoà sô 180, tlñd: Thaùng
8/1946 khi laäp “Phaân ban Quoác daân thieåu soá Mieàn Nam Trung Boä” môùi baét
ñaàu coâng taùc vaän ñoäng thöôïng du.
18
thaùng 12/1945, coù phaùi ñoaøn ñoàng chí Leâ Vaên Hieán - Boä tröôûng
Boä Lao ñoäng, thaùng 01/1946 phaùi ñoaøn ñoàng chí Voõ Nguyeân Giaùp,
Boä tröôûng Boä Noäi vuï Chính phuû lieân hieäp laâm thôøi (laäp ngaøy
01/01/1946),... Ñaëc bieät, phaùi ñoaøn cuï Huyønh Thuùc Khaùng -
Boä tröôûng Boä Noäi vuï vaø ñoàng chí Phaïm Vaên Ñoàng thay maët
Trung öông Ñaûng vaø Chính phuû ñi coâng taùc taïi caùc tænh mieàn
Trung ñaõ ñeán tænh Bình Ñònh ñeå truyeàn ñaït ñöôøng loái khaùng
chieán cöùu nöôùc cuûa Ñaûng vaø Chính phuû, cuøng Lôøi daën doø cuûa
Chuû tòch Hoà Chí Minh cho Ñaûng boä, quaân vaø daân ñòa phöông
tröôùc khi böôùc vaøo cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp
xaâm löôïc. Trong thôøi gian ôû tænh Bình Ñònh, phaùi ñoaøn ñaõ gaëp
moät soá vò thaân só vaø ñaïi bieåu caùc toân giaùo ñeå thaêm hoûi vaø ñoäng
vieân hoï tham gia cuøng nhaân daân trong cuoäc khaùng chieán vaø
xaây döïng cheá ñoä môùi(1). Trung öông Ñaûng vaø Chính phuû cöû
ñoàng chí Phaïm Vaên Ñoàng laøm ñaïi dieän taïi Nam Trung Boä ñeå
“... ñoäng vieân, toå chöùc vaø laõnh ñaïo quaàn chuùng, taêng cöôøng
ñoaøn keát nhaân daân,... kieân trì chieán ñaáu vaø quyeát taâm thaéng keû
ñòch ngay treân caùc maët traän Nam Trung Boä”(2).
Qua caùc ñôït thaêm vaø laøm vieäc cuûa caùc phaùi ñoaøn Trung
öông Ñaûng vaø Chính phuû ñaõ goùp phaàn ñoäng vieân coå vuõ, cuûng
coá nieàm tin cuûa Ñaûng boä, nhaân daân vaø caùc löïc löôïng vuõ trang
tænh Bình Ñònh vaøo söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng, Chính phuû vaø Chuû
tòch Hoà Chí Minh.
2. Giaûi quyeát moät soá vaán ñeà kinh teá - xaõ hoäi caáp baùch
Treân maët traän saûn xuaát, thöïc hieän chuû tröông “Taêng gia
saûn xuaát vaø cöùu ñoùi” cuûa Chính phuû (ngaøy 03/9/1945) vaø
(1)
Cuï Huyønh Thuùc Khaùng gaëp cuï Phoù baûng Ñaøo Phan Duaân nguyeân Tuaàn
vuõ tænh Khaùnh Thuaän; ñoàng chí Phaïm Vaên Ñoàng ñeán thaêm cöû nhaân Ñaøo Nhöõ
Tuyeân nguyeân AÙn saùt, con cuï Thöôïng thö Ñaøo Taán.
(2) Ñaây laø Lôøi caên daën cuûa Hoà Chuû tòch maø ñoàng chí Phaïm Vaên Ñoàng ghi trong
Döï thaûo laàn thöù nhaát “Khu V, 30 naêm chieán tranh giaûi phoùng”, taäp I Khaùng chieán
choáng thöïc daân Phaùp, Boä Tö leänh Quaân khu V, xuaát baûn naêm 1986.
19
höôûng öùng Lôøi keâu goïi cuûa Chuû tòch Hoà Chí Minh: “Taêng gia
saûn xuaát! Taêng gia saûn xuaát ngay! Taêng gia saûn xuaát nöõa! Ñoù
laø caùch thieát thöïc cuûa chuùng ta ñeå giöõ vöõng chính quyeàn töï
do, ñoäc laäp”(1). UÛy ban Vieät Minh vaø UÛy ban nhaân daân caùch
maïng laâm thôøi tænh Bình Ñònh phaùt ñoäng toaøn daân haêng haùi
tham gia chieán dòch taêng gia saûn xuaát, cöùu ñoùi. Vôùi khaåu hieäu:
“Khoâng moät taác ñaát boû hoang, taác ñaát taác vaøng”, phong traøo
khai hoang phuïc hoùa, taän duïng ñaát goø ñoài vaø ñaát ven ñöôøng,...
ñeå taêng dieän tích caáy luùa vaø troàng hoa maøu, nhaát laø khoai mì,
khoai lang ñöôïc ñaåy maïnh khaép nôi, töø ven bieån vaø ñoàng baèng
ñeán vuøng goø ñoài, caû caùc thò töù, cô quan vaø ñôn vò vuõ trang.
Vôùi söï tham gia tích cöïc cuûa nhaân daân, phong traøo taêng
gia saûn xuaát thu ñöôïc nhöõng keát quaû khaû quan. Toaøn tænh ñaõ
khai hoang vaø phuïc hoùa hôn 2.000 maãu ruoäng ñaát. Tröôùc kia
muøa luùa töù quyù chæ laøm soá ít ôû huyeän Phuø Caùt vaø huyeän Phuø Myõ,
töø naêm 1946 lan daàn ra nhieàu huyeän, keå caû caùc huyeän chæ
laøm 2 vuï (thaùng 3 vaø thaùng 10) nhö huyeän Tuy Phöôùc, huyeän
An Nhôn,... saûn löôïng vuï töù quyù naêm ñaàu tieân döôùi cheá ñoä
môùi ñuû cho nhaân daân toaøn tænh duøng trong 3 thaùng(2). Veà thuûy
lôïi, ngoaøi vieäc tu boå caùc heä thoáng möông, ñaäp vaø bôø xe nöôùc,
nhieàu nôi coù saùng kieán môùi: Taùm xaõ Baéc Phuø Myõ nhö Traø OÅ,
Nguyeãn Thung, Xuaân Thaïnh, An Bình, Lieâm Chaùnh,... (nay
thuoäc caùc xaõ Myõ Ñöùc, Myõ Thaéng, Myõ Phong, Myõ Thoï,...) ñaõ
huøn söùc 6.000 coâng ñaøo moät con möông daøi 215 meùt, roäng 8
meùt, saâu 2 meùt ñeå thaùo nöôùc uùng cho 520 maãu, moãi naêm sinh
lôïi ñöôïc 52 taán luùa; xaõ Höông Sôn (nay thuoäc xaõ Hoaøi Höông,
(1) Hoà Chí Minh, Thö göûi caùc nhaø noâng, tuyeån taäp, taäp I, Nhaø xuaát baûn Söï Thaät,
Haø Noäi, xuaát baûn naêm 1980, trang 365.
(2)
Baùo caùo cuûa UÛy ban Vieät Minh tænh Bình Ñònh trong Ñaïi hoäi kieåm thaûo
Vieät Minh toaøn tænh taïi Boàng Sôn ngaøy 19/8/1947. Lòch söû Ñaûng boä huyeän Phuø
Myõ (1930 - 1975), sñd, trang 75 - 76 cuõng ghi: “Trong vuï saûn xuaát Ñoâng Xuaân
1945 - 1946, chæ vuøng ven ñaàm Traø OÅ, caùc baøu Thanh Thuûy, Chaùnh Traïch,...
ñaõ taêng haøng chuïc maãu”.
20
Tải về để xem bản đầy đủ
102 trang
21/04/2022
1180
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Tài liệu Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bình Định (1945-1954) (Phần 1)", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- tai_lieu_lich_su_dang_bo_tinh_binh_dinh_1945_1954_phan_1.pdf
