Giáo trình mô đun Bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh
UBND TỈNH LÀO CAI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI
GIÁO TRÌNH
Mô đun: Bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh
TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP, CAO ĐẲNG
LƯU HÀNH NỘI BỘ
NĂM: 2017
3
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình được biên soạn dựa vào các loại sách tham
khảo,và tài liệu của một số hãng xe như huyndai,Toyota….
nên trong quá trình biên soạn có sai sót mong có sự góp ý của mọi người.
MÃ TÀI LIỆU: MĐ 27
4
LỜI MỞ ĐẦU
Giáo trình “Sửa chữa và bảo dưỡng Hệ thống phanh” được biên soạn theo
chương trình đào tạo trình độ Cao đẳng nghề công nghệ ô tô do Hiệu trưởng trường
Cao đẳng nghề Lào Cai ban hành tại Quyết định số 50/QĐ-TCĐN ngày 19 tháng 3
năm 2017.
Nội dung giáo trình được biên soạn ngắn gọn, dễ hiểu. Các kiến thức trong toàn
bộ giáo trình có mối liên hệ chặt chẽ. Giáo trình dùng làm tài liệu học tập nghiên cứu
cho học sinh, sinh viên chuyên ngành công nghệ ô tô. Tuy vậy, giáo trình cũng chỉ là
một phần trong nội dung của chuyên ngành đào tạo, nên người dạy, người học cần
tham khảo thêm các giáo trình có liên quan để việc sử dụng giáo trình có hiệu quả hơn.
Giáo trình gồm 6 bài:
Bài 1. Hệ thống phanh ô tô.
Bài 2. Hệ thống phanh dẫn động thuỷ lực.
Bài 3. Bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống dẫn động phanh thuỷ lực.
Bài 4. Hệ thống phanh dẫn động khí nén.
Bài 5. Bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống dẫn động phanh khí.
Bài 6. Bảo dưỡng và sửa chữa cơ cấu phanh tay.
Bài 7: Trợ lực phanh
Khi biên soạn giáo trình, tôi đã cố gắng cập nhật những kiến thức mới có liên
quan đến môn học và phù hợp với đối tượng sử dụng cũng như cố gắng gắn những nội
dung lý thuyết với vấn đề thực tế thường gặp trong sản xuất và đời sống để giáo trình
có tính thực tiễn.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng do thời gian biên soạn ngắn, trình độ còn hạn
chế nên chắc chắn không tránh khỏi thiếu sót.
Rất mong nhận được ý kiến đóng góp của người sử dụng để giáo trình hoàn chỉnh
hơn.
TÁC GIẢ
Nguyễn Đức Thuận
5
HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG GIÁO TRÌNH
1. Những điểm chính khi sử dụng giáo trình.
Giáo trình được sử dụng để giảng dạy cho trình độ Trung cấp nghề và Cao đẳng
nghề Công nghệ ô tô. Phương pháp giảng dạy như sau:
- Mỗi bài học trong giáo trình sẽ giảng dạy phần lý thuyết và rèn luyện kỹ năng
tại xưởng thực hành.
- Học sinh cần hoàn thành một sản phẩm sau khi kết thúc một bài học và giáo
viên có đánh giá kết quả của sản phẩm đó.
- Giáo viên trước khi giảng dạy cần phải căn cứ vào chương trình chi tiết và điều
kiện thực tế tại trường để chuẩn bị nội dung giảng dạy đầy đủ, phù hợp nhằm đảm bảo
chất lượng.
2. Những trọng tâm chương trình cần chú ý:
- Yêu cầu, nhiệm vụ và phân loại hệ thống phanh trên ô tô.
- Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh dẫn động thủy lực và hệ
thống phanh dẫn động khí nén trên ô tô.
- Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của các bộ phận chính: cơ cấu phanh, dẫn động
phanh.
- Hiện tượng, nguyên nhân sai hỏng chung và của các bộ phận hệ thống phanh
dẫn động thủy lực và hệ thống phanh dẫn động khí nén trên ô tô.
- Bảo dưỡng, kiểm tra và sữa chữa được những sai hỏng của các bộ phận hệ
thống phanh.
6
MỤC LỤC
Trang
3
4
5
6
6
Lời nói đầu
Hướng dẫn thực hiện giáo trình
Mục lục
Bài 1: Hệ thống phanh ô tô
1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại hệ thống phanh
2. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh
2.1 Hệ thống phanh dẫn động cơ khí (phanh tay)
2.2 Hệ thống phanh dẫn động thuỷ lực
2.3 Hệ thống phanh dẫn động khí nén
2.4 Hệ thống phanh dẫn động thuỷ khí
Bài 2: Hệ thống phanh dẫn động thuỷ lực
1. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh dẫn động thuỷ
lực
2. Quy trình tháo lắp
3. Thực hành tháo, lắp nhận dạng các bộ phận và chi tiết
Bài 3: Bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh dẫn động phanh
thuỷ lực
1. Hiện tượng, nguyên nhân sai hỏng hệ thống phanh dẫn động thủy lực
2. Quy trình bảo dưỡng
3. Quy trình sửa chữa
4. Thực hành bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh dẫn động thủy lực
Bài 4: Hệ thống phanh dẫn động khí nén
1. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh dẫn động khí nén
2. Quy trình tháo lắp
3. Thực hành tháo, lắp nhận dạng các bộ phận và chi tiết
Bài 5: Bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh dẫn động khí nén
1. Mục đích và yêu cầu của bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh dẫn
động khí nén
2. Quy trình bảo dưỡng
3. Quy trình sửa chữa
4. Thực hành bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh dẫn động khí nén
Bài 6: Bảo dưỡng và sửa chữa cơ cấu phanh tay
1. Nhiệm vụ, yêu cầu của cơ cấu phanh tay
2. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của cơ cấu phanh tay
3. Hiện tượng, nguyên nhân sai hỏng và phương pháp kiểm tra bảo
dưỡng, sửa chữa cơ cấu phanh tay
4. Bảo dưỡng và sửa chữa cơ cấu phanh tay
7
Bài 7: Trợ lực phanh
1. Nhiệm vụ, yêu cầu của bộ trợ lực phanh
2. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của bộ trợ lực phanh
3. Hiện tượng, nguyên nhân sai hỏng và phương pháp kiểm tra bảo
dưỡng, sửa chữa trợ lực phanh
4. Bảo dưỡng và sửa chữa trợ lực phanh
8
Bài 1: HỆ THỐNG PHANH Ô TÔ
Mục tiêu:
- Phát biểu đúng yêu cầu, nhiệm vụ và phân loại hệ thống phanh
- Giải thích được cấu tạo, nguyên lý hoạt động hệ thống phanh
- Chấp hành đúng quy trình, quy phạm trong nghề công nghệ ô tô
- Rèn luyện tính kỷ luật, cẩn thận, tỉ mỉ của học viên.
Nꢀi dung:
1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại hệ thống phanh
1.1. Nhiệm vụ
- Hệ thống phanh ôtô dùng để điều khiển giảm tốc độ, dừng xe theo yêu cầu của
người lái để đảm bảo an toàn giao thông khi vận hành trên đường
1.2. Yêu cầu
- Đảm bảo phanh dừng xe trong thời gian nhanh và an toàn.
- Đảm bảo tránh hiện tượng trượt lết của bánh xe khi phanh (ABS)
- Hiệu quả phanh cao và êm dịu
- Điều khiển nhẹ nhàng, thuận tiện (ở tư thế ngồi, một chân).
- Cấu tạo đơn giản, điều chỉnh dễ dàng, thoát nhiệt tốt và có độ bền cao.
1.3. Phân loại
1.3.1. Theo cấu tạo dẫn động phanh (đặc điểm truyền lực)
- Phanh khí nén (phanh hơi)
- Phanh thuỷ lực (phanh dầu)
- Phanh cơ khí
1.3.2. Theo cấu tạo cơ cấu phanh
- Phanh tang trống
- Phanh đĩa
- Phanh đai
1.3.3. Theo kết cấu của cơ cấu điều khiển gồm có
- Hệ thống phanh không có trợ lưc
- Hệ thống phanh có trợ lưc
2. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh
2.1. Hệ thống phanh dẫn động cơ khí (phanh tay)
2.1.1. Cấu tạo: (hình 1-1)
Đĩa tĩnh (3) của phanh được bắt chặt vào cacte hộp số. Trên đĩa tĩnh lắp hai guốc
phanh (8) đối xứng nhau sao cho má phanh gần sát mặt tang trống phanh (6), lắp trên
trục thứ cấp của hộp số. Đầu dưới của má phanh tỳ lên đầu hình côn của chốt điều
9
chỉnh (7), đầu trên tỳ vào mặt một cụm đẩy guốc phanh gồm một chốt (4) và hai viên
bi cầu. Chốt đẩy guốc phanh thông qua hệ thống tay đòn được nối với tay điều khiển
(2).
1. Nút ấn;
2. Tay điều khiển;
3. Đĩa tĩnh;
4. Chốt;
5. Lò xo;
6. Tang trống;
7. Vít điều khiển;
8. Guốc phanh.
Hình 1.1. Phanh tay lắp trên
trục thứ cấp hộp số
2.1.2. Nguyên lý hoạt động
Muốn hãm xe chỉ cần kéo tay điều khiển (2) về phía sau qua hệ thống tay đòn
kéo chốt (4) ra phía sau đẩy đầu trên của guốc phanh hãm cứng trục truyền động. Vị trí
hãm của tay điều khiển được khóa chặt nhờ cơ cấu con cóc chèn vào vành răng của bộ
khóa. Muốn nhả phanh tay chỉ cần ấn ngón tay vào nút (1) để nhả cơ cấu con cóc rồi
đẩy tay điều khiển (2) về phía trước. Lò xo (5) sẽ kéoguốc phanh trở lại vị trí ban đầu.
Vít điều chỉnh (7) dùng để điều chỉnh khe hở giữa má phanh và tang trống.
2.2. Hệ thống dẫn động phanh thủy lực
2.2.1. Cấu tạo (hình 1-2)
Hình 1-2. Sơ đồ hệ thống phanh thủy lực
1. Bàn đạp phanh; 2. Cần đẩy; 3. Piston chính; 4. Xylanh chính;
5. Van cao áp; 6. Đường ống; 7. Xylanh con; 8. Piston con;
9. Guốc phanh; 10. Chốt; 11. Tang trống; 12. Lò xo .
Là hệ thống phanh dựa vào tính chất không chịu nén của chất lỏng để dẫn động.
Hệ thống phanh thủy lực thường gặp trên ôtô con, ôtô tải nhẹ (tổng trọng lượng không
quá 12 tấn) và có thể chia ra:
Phanh thủy lực đơn giản: bàn đạp, xylanh chính, xylanh con, cơ cấu phanh.
Phanh thủy lực có trợ lực bàn đạp phanh, các dạng trợ lực là: trợ lực chân không, trợ
lực điện từ, trợ lực khí nén, trợ lực thủy lực.
Phanh thủy lực có điều chỉnh lực phanh cho bánh xe, các bộ điều chỉnh thường
dùng là: bộ điều chỉnh lực phanh đơn giản, bộ điều chỉnh lực phanh tự động chống
trượt lết (ABS).
2.2.2. Nguyên lý hoạt động
Tác dụng của phanh là dựa trên cơ sở lực ma sát. Khi chưa đạp bàn đạp, các
guốc phanh (9) được lò xo (12) kéo vào nên mặt ma sát (mặt ngoài) của chúng tách rời
khỏi mặt trong của tang trống (11) nên bánh xe được quay tự do trên moayơ.
Khi đạp chân lên bàn đạp (1), cán đẩy (2) sẽ đẩy piston (3) chuyển dịch sang phải làm
tăng áp suất dầu đẩy mở van cao áp (5) đưa dầu vào đường ống (6) để tới xylanh ở các
bánh xe. Lúc này do áp suất dầu trong các xylanh con (7) tăng lên tạo lực đẩy hai
piston con (8) chạy sang hai bên đẩy guốc phanh (9) quay quanh các chốt (10) để các
má phanh tỳ ép và hãm chặt tang trống (11). Lực ma sát giữa má phanh và tang trống
giữ không cho các bánh xe quay tiếp. Lúc này nếu bánh xe bám tốt mặt đường thì lực
ma sát trên sẽ tạo ra môment phanh, bánh xe dừng lại.
Nếu nhấc chân khỏi bàn đạp (nhả chân phanh) thì áp suất trong hệ thống dầu sẽ
giảm nhanh, nhờ lò xo (12) các guốc phanh được kéo lại gần nhau làm cho các piston
(8) cũng bị kéo vào đẩy dầu qua van hồi dầu trở về xylanh chính và hộp chứa, các má
phanh không tiếp xúc với mặt trong của tang trống và không còn tác dụng phanh.
2.2.3. Ưu nhược điểm của hệ thống phanh thủy lực
- Ưu điểm: Phanh đồng thời các bánh xe với sự phân bố lực phanh giữa các bánh
xe hoặc giữa các má phanh theo yêu cầu. Có hiệu suất phanh cao, độ nhạy tốt, kết cấu
đơn giản nên được sử dụng rộng rãi cho nhiều loại ôtô.
- Nhược điểm: Không thể làm tỷ số truyền lớn được vì thế nếu hệ thống phanh
thủy lực không có trợ lực chỉ dùng cho các ôtô có trọng lượng nhỏ, lực tác dụng lên
bàn đạp phanh lớn. Khi bị hư hỏng, rò rỉ dầu hoặc vỡ đường ống thì cả hệ thống không
làm việc được. Hiệu suất truyền động sẽ giảm ở nhiệt độ thấp.
2.3. Hệ thống phanh dẫn động khí nén
Hệ thống phanh khí nén sử dụng năng lượng của khí nén để tiến hành phanh,
người điều khiển không cần mất nhiều lực để tác động phanh mà chỉ cần đủ lực thắng
lò xo ở tổng van khí nén để điều khiển cung cấp khí nén hoặc làm thoát khí nén ở các
bộ phận làm việc. Nhờ thế mà điều khiển phanh sẽ nhẹ hơn. Phanh khí nén thường
được sử dụng trên ôtô có tải trọng trung bình và lớn.
11
2.3.1. Cấu tạo (hình 1-3)
Máy nén khí (1) chính là máy bơm được dẫn động bởi động cơ sẽ bơm khí đến
bình hơi (4, 5), dung tích hơi đảm bảo dự trữ hơi để đạp phanh một số lần. Bộ điều
chỉnh áp suất (2) giới hạn áp suất khí nén trong bình ở mức qui ước. Áp suất của khí
nén trong bình được xác định nhờ áp kế (3) đặt trong buồng lái.
Hình 1-3. Sơ đồ hệ thống phanh khí nén
1. Máy nén khí; 2. Bꢀ điều chỉnh áp suất; 3. Đồng hồ áp; 4,5. Bình
khí nén; 6. Bầu phanh; 7. Cam phanh; 8. Van điều khiển; 9. Bàn
đạp phanh; 10. Ống mềm dẫn khí; 11. Guốc phanh .
2.3.2. Nguyên lý hoạt động
Khi đạp chân phanh (9), thông qua ty đẩy tác động vào van điều khiển (8) mở
cho khí nén từ bình chứa phân phối đến các bầu phanh bánh xe, đẩy cần đẩy và xoay
cam tác động đẩy hai guốc phanh ép chặt má phanh vào tang trống tạo nên lực ma sát,
làm cho tang trống và moayơ bánh xe giảm dần tốc độ quay hoặc dừng lại theo yêu
cầu của người lái.
Nếu nhả chân khỏi bàn đạp phanh (9) van điều khiển 8 sẽ đóng kín đường dẫn
khí nén từ bình chứa và xả khí nén của bầu phanh bánh xe ra ngoài không khí. Áp suất
khí trong bầu phanh giảm xuống và các guốc phanh trượt về vị trí ban đầu dưới tác
dụng của lò xo, nhờ đó bánh xe làm việc bình thường.
2.3.3. Ưu nhược điểm hệ thống phanh khi nén
- Ưu điểm: Lực tác dụng lên bàn đạp bé, vì vậy mà phanh khí nén thường được
trang bị cho ôtô có tải trọng lớn, có khả năng điều chỉnh hệ thống phanh rơmoóc. Hệ
12
thống phanh khí nén có thể cơ khí hóa quá trình điều khiển ôtô và có thể sử dụng
không khí nén cho các bộ phận làm việc như hệ thống treo loại khí.
- Nhược điểm: Số lượng các cụm chi tiết khá nhiều, kích thước chung lớn và giá
thành cao.
2.4. Hệ thống phanh dẫn động thuỷ khí
2.4.1. Cấu tạo (hình 1-4)
Hình 3. Sơ đồ hệ thống phanh thủy khí
1. Máy nén khí; 2. Van áp suất; 3. Đồng hồ đo áp suất; 4. Bình nén khí;
5. Bình chứa dầu; 6. Bàn đạp phanh; 7. Bầu phanh; 8. Ống mềm;
9. Xylanh con; 10. Guốc phanh; 11. Tang trống.
2.4.2. Nguyên lý hoạt động
Hệ thống phanh thủy khí là sự kết hợp của hệ thống phanh dầu và hệ thống
phanh khí, nhằm vận dụng các ưu điểm của hai hệ thống này.
Nguyên lý làm việc của hệ thống phanh thủy khí theo sơ đồ trên như sau: Khí
được nén ở máy nén khí (1) được dẫn động cung cấp khí nén đến bình chứa (4), áp
suất của khí nén trong bình được định theo van áp suất (2) và biểu thị qua đồng hồ áp
suất (3) đặt trong buồng lái. Khi cần phanh người điều khiển tác động vào bàn đạp
phanh (6), bàn đạp sẽ dẫn động đến tổng van khí nén, lúc đó khí nén sẽ từ bình chứa
(4) qua tổng van khí nén tạo áp lực ép màng của bầu phanh (7) tác động lên xylanh
chính. Dầu dưới áp lực cao sẽ truyền qua ống dẫn (8) đến các xylanh con (9), dẫn động
các má phanh (10) và tiến hành quá trình phanh.
2.4.3. Ưu nhược điểm của hệ thống phanh thủy khí
- Ưu điểm: Hệ thống phanh thủy khí thường dùng trên ôtô vận tải trung bình và
lớn. Nó phối hợp cả ưu điểm của phanh khí nén và phanh thủy lực, cụ thể là lực tác
13
dụng lên bàn đạp bé, độ nhạy cao, hiệu suất lớn và có thể sử dụng cơ cấu phanh nhiều
loại khác nhau.
- Nhược điểm: Hệ thống phanh thủy khí sử dụng chưa rộng rãi do phần truyền
động thủy lực còn bị ảnh hưởng nhiều của nhiệt độ, kết cấu phức tạp, nhiều chi tiết.
CÂU HỎI ÔN TẬP
1. Trình bày yêu cầu, nhiệm vụ và phân loại hệ thống phanh?
2. Vẽ sơ đồ cấu tạo và nêu nguyên lý hoạt động hệ thống phanh thủy lực?
3. Vẽ sơ đồ cấu tạo và nêu nguyên lý hoạt động hệ thống phanh khí nén?
14
Bài 2: HỆ THỐNG PHANH DẪN ĐỘNG THỦY LỰC
Mục tiêu:
- Giải thích được cấu tạo, nguyên lý hoạt động hệ thống phanh dẫn động thủy lực
- Tháo lắp, nhận dạng và kiểm tra các bộ phận của hệ thống phanh dẫn động thủy
lực
- Chấp hành đúng quy trình, quy phạm trong nghề công nghệ ô tô
- Rèn luyện tính kỷ luật, cẩn thận, tỉ mỉ của học viên.
Nꢀi dung:
1. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh dẫn động thuỷ lực
1.1. Dẫn động phanh thuỷ lực
1.1.1. Xy lanh chính
Bé trî lùc phanh
Bé ®iÒu hoµ lùc phanh
èng dÇu
Xi lanh chÝnh
Xi lanh b¸ nh xe tr• í c
Bµn ®¹ p phanh
Xi lanh b¸ nh xe sau
Hình 2-1. Sơ đồ cấu tạo chung dẫn động phanh thủy lực
a. Xi lanh chính mꢀt pittông (hình. 2-2a )
Thân xi lanh chính làm bằng gang, có lắp bình chứa dầu và được thông với
nhau qua lỗ bù và lỗ nạp dầu, bên trong lắp pittông (loại một pittông và loại hai
pittông) và van hồi dầu. Bên ngoài có bu lông xả không khí, nắp chắn bụi và các
đường ống dẫn dầu đến các bánh xe.
- Pittông: Pittông làm bằng nhôm, một đầu có lắp cupen, một đầu pittông tiếp
xúc với thanh đẩy. Phần đầu pittông có lỗ nhỏ để thông bù dầu khi pittông hồi vị tránh
tạo ra độ chân không.
- Van hồi dầu: Van hồi dầu có lò xo và đế van cao su, thân van có lỗ dầu nhỏ tác
dụng như van một chiều (mở khi hồi dầu)
b. Xi lanh chính có hai pittông (hình. 2-2b)
15
Loại xi lanh có hai pittông, có hai bình chứa dầu và các lỗ bù, lỗ nạp dầu riêng
nên được sử dụng rộng rải do có ưu điểm: đảm bảo an toàn cho ôtô, khi có sự cố ở
một xi lanh bánh xe hoặc ở một đường ống nào đó bị hở thì hệ thống phanh ôtô vẫn
còn tác dụng phanh ở cụm phanh sau hoặc cụm phanh trước. Để báo hiệu hiện tượng
giảm áp trong mạch dầu của hai bánh xe trước hoặc hai bánh xe sau, xi lanh chính có
lắp bulông hạn chế hành trình pittông và công tắc của đèn báo giảm áp suất.
Xi lanh
Ty ®Èy
Pitt«ng thø cÊp
Pitt«ng chÝnh
Lç x¶ kh«ng khÝ
Bul«ng h¹ n chÕ
Van håi
Lß xo Pitt«ng vµ cóp pen
Lß xo
Xi lanh chÝnh
Hình 2-2. Cấu tạo xy lanh chính
a) Xi lanh loại mꢀt pittông b) Xi lanh loại hai pittông
1.1.2. Xi lanh bánh xe (xi lanh công tác)
Xi lanh công tác được lắp ở mâm phanh (hình 2-3), được làm bằng gang, có lỗ
dẫn dầu phanh và lỗ xả không khí, bên trong lắp hai pitông có cúp ben (hoặc một
pittông) và lò xo, bên ngoài có nắp chắn bụi và ty đẩy guốc phanh.
Bul«ng x¶ khÝ
Pitt«ng vµ cóp ben Lß xo
N¾p ch¾n
Ty ®Èy
Lß xo
Xi lanh
Pitt«ng vµ cupen
Bul«ng x¶ khÝ
Xi lanh
Hình 2-3. Sơ đồ cấu tạo xi lanh bánh xe
a) Loại xi lanh hai pittông b) Loại xi lanh mꢀt pittông
16
1.1.3. Bàn đạp phanh
Bàn đạp phanh có cấu tạo giống bàn đạp ly hợp và được lắp ở phía trong bàn đạp
ly hợp. Bàn đạp phanh có ty đẩy và lò xo hồi vị.
1.1.4. Đường ống dẫn dầu phanh: Đường ống dẫn dầu phanh làm bằng đồng,
có các đầu loe và các đai ốc dùng để tháo lắp.
1.2. Cơ cấu phanh thuỷ lực
1.2.1 . Cơ cấu phanh tang trống
Xi lanh
Bul«ng x¶ khÝ
Xi lanh
M©m phanh
Lß xo
Tang trèng
Cam lÖch t©m
M¸ phanh
M©m phanh
Guèc phanh
Chèt lÖch t©m
Guèc phanh
Hình 2-4 Sơ đồ cấu tạo cơ cấu phanh tang trống loại 1 xy lanh
a. Guốc phanh và má phanh
- Guốc phanh được làm bằng thép có mặt cắt chữ T và có bề mặt cung tròn theo
cung tròn của tang trống, có khoan nhiều lỗ để lắp má phanh, trên một đầu có lỗ lắp với
chốt lệch tâm, còn đầu kia tiếp xúc với pit tông của xi lanh dầu bánh xe.
- Má phanh làm bằng vật liệu ma sát
M©m phanh
Xi lanh
Lß xo
cao (amiăng), có cung tròn theo guốc phanh
và có nhiều lỗ để lắp với guốc phanh bằng
các đinh tán. Loại cơ cấu phanh có một xi
lanh bánh xe, má phanh quay cùng chiều
tang trống (má trước) làm dài hơn so với má
phanh quay ngược chiều do phần chịu lực
ma sát lớn hơn nên mòn nhanh hơn.
Tang trèng
- Đinh tán làm bằng nhôm hoặc đồng.
Xi lanh
- Lò xo hồi vị để luôn giữ cho hai guốc
phanh và má phanh tách khỏi tang trống và
ép hai pittông gần lại nhau.
Chèt ®iÒu chØnh
Guèc phanh
Hình 2-5. Sơ đồ cấu tạo cơ cấu phanh
tang trốngloại 2 xy lanh
b. Chốt lệch tâm và cam lệch tâm
- Chốt lệch tâm dùng lắp guốc phanh, có phần lệch tâm dùng để điều chỉnh khe
hở giữa má phanh và tang trống phanh.
17
- Cam lệch tâm lắp trên mâm phanh, dùng để điều chỉnh khe hở phía trên giữa
má phanh và tang trống.
c. Mâm phanh
- Mâm phanh làm bằng thép, dùng để lắp các chi tiết của cơ cấu phanh và được
lắp chặt với trục bánh xe.
d. Tang trống
- Tang trống làm bằng gang được lắp trên moayơ của bánh xe, dùng để tạo bề
mặt tiếp xúc với má phanh khi phanh xe.
e. Nguyên tắc hoạt động
Xi lanh
Tang trèng
Pitt«ng
Xi lanh
ChiÒu tang trèng
F
F
Lß xo
Guèc phanh vµ m¸ phanh
Chèt lÖch t©m
Hình 2-6. Hoạt động của cơ cấu phanh thủy lực (loại một xy lanh – khi phanh)
- Khi người lái đạp bàn đạp phanh thông qua các bộ phận của dẫn động phanh
làm tăng áp suất dầu trong các đường ống dầu và xi lanh của bánh xe, đẩy các pít tông
và guốc phanh, má phanh áp sát vào tang trống tạo nên lực ma sát, làm cho tang trống
và moayơ bánh xe giảm dần tốc độ quay hoặc dừng lại theo yêu cầu của người lái.
- Khi người lái rời chân khỏi bàn đạp phanh, áp suất trong hệ thống dầu phanh
giảm nhanh nhờ lò xo hồi vị, kéo các guốc phanh, má phanh rời khỏi tang trống.
1.2.2. Cơ cấu phanh đĩa
C¬ cÊu phanh tang trèng
Xi lanh chÝnh
C¬ cÊu phanh ®Üa
®• êng èng dÇu phanh
C¬ cÊu phanh ®Üa
18
Phanh đĩa được dùng phổ biến trên ôtô con có vận tốc cao nhờ có các ưu điểm
- Có mômen ma sát ổn định khi hệ số ma sát thay đổi, ở nhiệt độ cao và thoát
sau:
nhiệt thoát nước tốt (vì có bề mặt tiếp xúc ở hai phía của đĩa phanh)
- Hiệu quả phanh cao, hoạt động êm dịu và ổn định phương hướng khi phanh.
- Kết cấu nhỏ gọn, kiểm tra, thay thế dễ dàng và không cần điều chỉnh.
Nhược điểm cơ cấu phanh không được che kín, nên khó tránh khỏi bụi bẩn, đất
cát và rét rỉ các chi tiết. Kích thước má phanh hạn chế, dễ gây tiếng kêu nên cần có áp
suất dầu lớn và không có tác dụng tự tăng lực phanh khi phanh, nên chỉ sử dụng cho
cơ cấu phanh các bánh xe trước của ôtô con.
a. Cấu tạo (hình 2-8 )
- Đĩa phanh: Đĩa phanh làm bằng gang, dạng đĩa phẳng và được lắp chặt với
moayơ bánh xe.
- Tấm ma sát và má phanh
Tấm ma sát được làm bằng thép lá dày từ 2-3 mm, má phanh dày từ 9 - 10 mm,
má phanh được tán với tấm đỡ bằng các đinh tán. Tấm đỡ và má phanh lắp phía ngoài
pít tông về một bên của đĩa phanh.
Moay¬
Xi lanh
§Üa phanh
TÊm ®ì
Chèt b¸ o mßn
§Üa phanh
§Üa phanh
M¸ phanh
Pitt«ng
Hình 2-8. Sơ đồ cấu phanh đĩa
- Cụm xi lanh công tác
Cụm xi lanh công tác bao gồm : Hai xi lanh được chế tạo liền với gía đỡ hoặc rời
(xi lanh di động), xi lanh có khoan lỗ dầu đến và lỗ xả không khí, bên trong lắp một
pittông có vòng đệm kín dầu và bên ngoài có vòng hãm và vành chắn bịu.
b. Nguyên tắc hoạt động (hình 2-9)
- Khi người lái đạp bàn đạp phanh thông qua các bộ phận của dẫn động phanh
làm tăng áp suất dầu trong các đường ống dầu và xi lanh của bánh xe, đẩy pít tông và
tấm má phanh ép vào đĩa phanh tạo nên lực ma sát, làm cho đĩa phanh và moayơ bánh
xe giảm dần tốc độ quay hoặc dừng lại theo yêu cầu của người lái.
19
- Khi người lái rời chân khỏi bàn đạp phanh, áp suất trong hệ thống dầu phanh
giảm nhanh, nhờ sự biến dạng của vòng đệm kín dầu của pittông và khe hở cho phép
của các ổ bi bánh xe tạo nên rung lắc đĩa phanh làm cho pitông và má phanh rời khỏi
đĩa phanh.
- Khi mòn chiều dày má phanh còn lại từ 2- 3 mm (hoặc có tiếng rít của tấm báo
mòn má phanh) thì phải thay má phanh mới.
Côm phanh ®Üa
Xi lanh
Pitt«ng
M¸ phanh
§Üa phanh
a)
b)
Hình 2-9. Sơ đồ hoạt động cơ cấu phanh đĩa
a- Trạng thái chưa phanh; b- Trạng thái phanh
2. Quy trình tháo lắp
2.1. Quy trình tháo
B1.Chuẩn bị dụng cụ và nơi làm việc
- Bộ dụng cụ tay nghề tháo lắp và bình chứa dầu phanh
- Kích nâng, giá kê chèn lốp xe.
B2. Làm sạch bên ngoài cụm dẫn động phanh
- Dùng bơm nước áp suất cao, phun nước rửa sạch các cặn bẩn bên ngoài gầm
ôtô.
- Dùng máy nén khí làm sạch cặn bẩn và nước bám bên ngoài cụm dẫn động
phanh, cụm cơ cấu phanh.
B3. Xả dầu hệ thống phanh và tháo các đường ống dẫn dầu
- Tháo các bu lông xả không khí.
- Xả dầu phanh vào bình chứa.
- Tháo các đầu nồi ống dầu.
- Tháo các ống dầu.
B4. Tháo xi lanh chính và bộ trợ lực phanh
- Tháo các bulông hãm
- Tháo xi lanh chính
20
- Tháo các bulông hãm bộ trợ lực
- Tháo rời bộ trợ lực
B¸ n trôc
B5. Tháo bộ điều hòa (nếu có)
B6. Tháo bánh xe và moayơ
- Tháo các đai ốc hãm bánh xe
- Tháo cụm moay ơ
Moay¬
Tang trèng
B7. Tháo guốc phanh
- Tháo lò xo và các phanh hãm
- Tháo chốt và cam lệch tâm
- Tháo guốc phanh
Hình 2-10 Tháo cụm moay ơ và bánh xe
- Tháo xi lanh và pittông bánh xe
- Tháo mâm phanh
Trôc b¸ nh
Chèt ®Þnh vÞ
Guèc phanh
Lß xo
CÇn bÈy lß xo
a)
b)
c)
Hình 2-11. Tháo cơ cấu phanh từ xe ô tô
a) Tháo lò so guốc phanh; b) Tháo chốt định vị c) Tháo guốc phanh
B8. Tháo cơ cấu ABS (nếu có)
B9. Làm sạch chi tiết và kiểm tra
- Làm sạch chi tiết
- Kiểm tra các chi tiết
2.2. Quy trình lắp
Ngược lại quy trình tháo (sau khi sửa chữa và thay thế các chi tiết hư hỏng)
* Các chú ý
- Kê kích và chèn lốp xe an toàn khi làm việc dưới gầm xe.
- Thay dầu phanh đúng loại, tra mỡ bôi trơn các chi tiết: chốt bàn đạp, ty đẩy...
- Thay thế các chi tiết theo định kỳ bảo dưỡng (đệm kín, cupen, nắp chắn bụi...)
21
- Lắp đúng vị trí của các chi tiết của dẫn động phanh, cơ cấu phanh.
- Điều chỉnh dẫn động phanh, cơ cấu phanh.
3. Thực hành tháo, lắp nhận dạng các bộ phận và chi tiết
3.1. Chuẩn bị
3.1.1. Dụng cụ
- Dụng cụ tháo lắp cơ cấu phanh
- Khay đựng dụng cụ, chi tiết
- Giá nâng cầu xe, kích nâng và gỗ chèn kê lốp xe.
3.1.2. Vật tư
- Giẻ sạch
- Giấy nhám
- Nhiên liệu rửa, dầu mỡ bôi trơn
- Tài liệu phát tay về các quy trình tháo lắp và tra cứu các yêu cầu kỹ thuật sửa
chữa cơ cấu phanh.
3.2. Tổ chức hoạt động thực hành.
- Giáo viên làm mẫu cho học viên quan sát
- Chia nhóm học sinh
3.3. Nhận dạng các bộ phận
Học viên thực hiện bài tập: Tháo lắp các bộ phận; Nhận dạng các chi tiết các bộ
phận của hệ thống, báo cáo tình trạng chung và điền các thông tin vào phiếu kiểm tra.
3.4. Cách thức kiểm tra đánh giá
3.4.1. Kiến thức
- Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống dẫn động phanh thủy lực
- Thời điểm kiểm tra: Tiến hành kiểm tra vào đầu giờ của bài dạy tiếp theo.
- Cơ sở đánh giá: Giáo viên có thể đánh giá kết quả của học viên dưới hình thức
kiểm tra viết hoặc trắc nghiệm.
3.4.2. Kỹ năng
- Tháo lắp hệ thống
- Thời điểm kiểm tra: Tiến hành kiểm tra trong quá trình thực tập tại xưởng
trường
- Cơ sở đánh giá: Giáo viên qua sát quá trình học viên thực hiện bài tập, sau đó
đối chiếu với các tiêu chí đã được đặt ra trong bảng tiêu chuẩn để đánh giá kết quả của
học viên.
22
Tải về để xem bản đầy đủ
81 trang
15/04/2022
2840
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình mô đun Bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- giao_trinh_mo_dun_bao_duong_va_sua_chua_he_thong_phanh.pdf
