Giáo trình Hệ thống phanh - Nghề: Công nghệ ô tô

1

TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ ĐẮK LẮK

KHOA CÔNG NGHỆ ÔTÔ

---------------oOo---------------

GIÁO TRÌNH HỆ THỐNG PHANH

NGHỀ CÔNG NGHỆ Ô TÔ

TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG NGHỀ

Người biên soạn: Trần Thanh Dũng

Lưu hành nội bộ - 2014

2

LỜI NÓI ĐẦU

Hệ thống phanh ô tô là hệ thống quan trọng của gầm xe, bao gồm: cơ cấu phanh và dẫn động

phanh, dùng để điều khiển giảm tốc độ, dừng xe theo yêu cầu của người lái và đảm bảo an toàn

giao thông khi vận hành trên đường.

Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống phanh là một công việc có tính thường xuyên và quan trọng

đối với nghề sửa chữa ô tô, nhằm đảm bảo năng suất vận tải và tuyệt đối an toàn cho người và

xe. Nếu hệ thống phanh không đảm bảo an toàn sẽ trực tiếp gây ra tai nạn giao thông và đe doạ

đến tính mạng của con người. Do đó công việc sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống phanh không

chỉ cần những kiến thức về cơ học ứng dụng, về thuỷ lực, khí nén, điện tử và kỹ năng sửa chữa

cơ khí, mà nó còn đòi hỏi tinh thần trách nhiệm đạo đức cao và sự yêu nghề của người thợ sửa

chữa ô tô. Vì vậy công việc sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống phanh đã trở thành một nghiệp vụ

rất cao của người thợ sửa chữa ô tô.

Cuốn giáo trình hệ thống phanh được biên soạn lần đầu nên không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất

mong nhận được ý kiến đóng góp, phê bình của người đọc. Xin cảm ơn.

Daklak, ....../.......

3

Contents

L ỜI NÓI ĐẦ U ............................................................................................................................2

BÀI 1: H Ệ TH Ố NG PHANH Ô TÔ ..........................................................................................12

1.Nhi ệ m v ụ , yêu c ầ u và phân lo ạ i h ệ th ố ng phanh.................................................................12

1.1 Nhi ệ m v ụ .......................................................................................................................12

1.2 Yêu c ầ u ..........................................................................................................................12

1.3. Phân lo ạ i .....................................................................................................................12

2. C ấ u t ạ o và nguyên lý ho ạt độ ng c ủ a h ệ th ố ng phanh ..............................................................12

2.1 C ấ u t ạ o và ho ạt độ ng c ủ a h ệ th ố ng phanh d ầ u ............................................................12

2.2 C ấ u t ạ o và ho ạt độ ng c ủ a h ệ th ống phanh hơi. ............................................................15

2.3.C ấ u t ạ o và ho ạt độ ng c ủa cơ cấ u phanh tay ...................................................................17

BÀI 2: H Ệ TH Ố NG PHANH D ẪN ĐỘ NG TH Ủ Y L Ự C .........................................................20

GI Ớ I THI Ệ U CHUNG H Ệ TH Ố NG PHANH D ẪN ĐỘ NG TH Ủ Y L Ự C ................................20

1. C ấ u t ạ o và nguyên lý ho ạt độ ng c ủ a h ệ th ố ng phanh d ẫn độ ng thu ỷ l ự c ..................................21

1.1 C ấ u t ạ o ..........................................................................................................................21

1.2 Nguyên lý ho ạt độ n g .....................................................................................................22

1.3 c ấ u t ạ o và nguyên lý ho ạt độ ng c ủ a xilanh chín h .........................................................23

1.4 Bàn đạ p phanh .............................................................................................................25

1.5 Đườ ng ố ng d ẫ n d ầ u phanh ..........................................................................................25

1.6 C ấ u t ạ o và nguyên lý ho ạt độ ng c ủa cơ cấ u phanh d ẫn độ ng th ủ y l ự c ........................25

2. Quy trình tháo l ắ p h ệ th ố ng phanh d ầ u ..............................................................................27

2.1 quy trình tháo l ắ p h ệ th ố ng phanh ................................................................................27

2.2 Quy trình tháo l ắ p xilanh chín h ....................................................................................31

2.3 Quy trình tháo l ắp cơ cấ u phanh ..................................................................................32

BÀI 3: B ảo dưỡ ng và s ử a ch ữ a h ệ th ố ng phanh d ẫn độ ng thu ỷ l ự c ...............................................35

1. M ục đích và yêu cầ u c ủ a b ảo dưỡ ng và s ử a ch ữ a h ệ th ố ng phanh d ẫn độ ng th ủ y l ự c ...............35

1.1 Hi ệ n tượ ng sai h ỏ ng và nguyên nhân ...........................................................................35

1.2 Yêu c ầ u b ảo dưỡ ng và s ử a ch ữ a ......................................................................................38

2.Quy trình bảo dưỡng ...........................................................................................................40

4

2.1 Quy trình bảo dưỡng dẫn động phan h ..........................................................................40

2.2 Quy trình b ảo dưỡng cơ cấ u phan h ..............................................................................42

3.Quy trình s ử a ch ữ a ..............................................................................................................44

3.1 Sửa chữa dẫn động phanh ............................................................................................44

3.2 S ử a ch ữa cơ cấ u phanh ................................................................................................46

BÀI 4: H Ệ TH Ố NG PHANH D ẪN ĐỘ NG KHÍ NÉN ................................................................48

1. C ấ u t ạ o và nguyên lý ho ạt độ ng c ủ a h ệ th ố ng phanh d ẫn độ ng khí né n ...................................48

1.1 C ấ u t ạ o ..........................................................................................................................48

1.2 Nguyên lý ho ạt độ ng .....................................................................................................49

2. Quy trình tháo l ắ p ................................................................................................................50

3. Th ự c hành tháo, l ắ p nh ậ n d ạ ng các b ộ ph ậ n và chi ti ế t ...........................................................51

3.1 Nhi ệ m v ụ , yêu c ầ u d ẫn độ ng phanh khí nén ......................................................................52

3.2 C ấ u t ạ o và ho ạt độ ng c ủ a d ẫn độ ng phanh khí nén ......................................................52

3.3 Tháo l ắ p, nh ậ n d ạ ng d ẫn độ ng phanh khí nén ..............................................................54

3.4 Nhi ệ m v ụ , yêu c ầu cơ cấ u phanh khí nén ......................................................................56

3.5 C ấ u t ạ o và nguyên lý ho ạt độ ng c ủa cơ cấ u phanh khí né n .........................................56

3.6 Quy trình tháo l ắp cơ cấ u phanh khí nén ......................................................................58

3.7 Nhi ệ m v ụ , yêu c ầ u c ủ a b ộ ph ậ n cung c ấ p khí nén ........................................................60

3.8 C ấ u t ạ o và nguyên lý ho ạt độ ng c ủ a b ộ ph ậ n cung c ấ p khí nén ...................................60

3.9 Quy trình tháo l ắ p máy nén khí ....................................................................................63

Bài 5: B ảo dưỡ ng và s ử a ch ữ a h ệ th ố ng phanh d ẫn độ ng khí nén .................................................66

1. M ục đích và yêu cầ u c ủ a b ảo dưỡ ng và s ử a ch ữ a h ệ th ố ng phanh d ẫn độ ng khí né n ................66

1.1 Hi ện tượ ng sai h ỏ ng và nguyên nhâ n ...............................................................................66

1.2 Yêu c ầ u b ảo dưỡ ng và s ử a ch ữ a ......................................................................................68

2. Quy trình b ảo dưỡ ng. ...........................................................................................................69

3. Quy trình s ử a ch ữ a ...............................................................................................................71

3.1. Bàn đạp phanh và ty đẩ y ............................................................................................71

3.2 Van điêù khiể n ..............................................................................................................71

3.3 B ầ u phanh bánh xe .......................................................................................................72

5

3.4 Máy nén khí .................................................................................................................72

3.5 Van an toàn và điề u ch ỉ nh áp su ấ t ................................................................................72

3.6 Bình ch ứ a khí nén và các ố ng d ẫ n khí nén ...................................................................73

Bài 6: B ảo dưỡ ng và s ử a ch ữa cơ cấ u phanh tay .........................................................................74

1. Nhi ệ m v ụ , yêu c ầ u c ủa cơ cấ u phanh tay ............................................................................74

1.1 Nhi ệ m v ụ .......................................................................................................................74

1.2 Yêu c ầ u .........................................................................................................................74

1.3 Phân lo ạ i ......................................................................................................................74

2. C ấ u t ạ o và nguyên lý ho ạt độ ng c ủa cơ cấ u phanh tay ............................................................74

2.1 C ấ u t ạ o .........................................................................................................................74

2.2 Nguyên t ắ c ho ạt độ n g ...................................................................................................75

3. Hi ện tượ ng, nguyên nhân sai h ỏng và phương pháp kiể m tra b ảo dưỡ ng, s ử a ch ữa cơ cấ u phanh

tay ..........................................................................................................................................76

3.1 Hi ện tượ ng và nguyên nhân sai h ỏ ng ...............................................................................76

3.2 Phương pháp kiể m tra và b ảo dưỡ ng s ử a ch ữ a .................................................................77

4. B ảo dưỡ ng và s ử a ch ữa cơ cấ u phanh ta y ..............................................................................77

4.1 Quy trình tháo l ắ p, b ảo dưỡ ng và s ử a ch ữ a .....................................................................78

4.2 Bảo dưỡn g .....................................................................................................................80

4.3 S ử a ch ữ a .......................................................................................................................81

6

CHƯƠNG TRÌNH MÔ ĐUN ĐÀO TẠO

SỬA CHỮA VÀ BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG PHANH

Mã số mô đun: MĐ 30

Thời gian mô đun: 105 giờ

(Lý thuyết: 30 giờ; Thực hành: 75 giờ)

I. VỊ TRÍ, TÍNH CHẤT CỦA MÔN HỌC:

- Vị trí: Mô đun được bố trí dạy sau các môn học/ mô đun sau: MH 07, MH 08, MH 09, MH 10, MH

11, MH 12, MH13, MH 14, MH 15, MH 16, MĐ 18, MĐ 19, MĐ 20.

- Tính chất: Mô đun chuyên môn nghề bắt buộc.

II. MỤC TIÊU CỦA MÔN HỌC:

Trình bày đầy đủ các yêu cầu, nhiệm vụ và phân loại hệ thống phanh trên ô tô

Giải thích được cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh dẫn động thủy lực và phanh dẫn

động khí nén trên ô tô

Trình bày được cấu tạo và nguyên lý hoạt động của các bộ phận (dẫn động phanh và cơ cấu phanh

bánh xe) của hệ thống phanh dẫn động thủy lực và phanh hơi

Phân tích được những hiện tượng, nguyên nhân sai hỏng chung và của các bộ phận hệ thống phanh

dẫn động thủy lực và phanh dẫn động khí nén trên ô tô

Trình bày được phương pháp bảo dưỡng, kiểm tra và sữa chữa được những sai hỏng của các bộ phận

hệ thống phanh

Sử dụng đúng các dụng cụ kiểm tra, bảo dưỡng và sửa chữa đảm bảo chính xác và an toàn

+ Chấp hành đúng quy trình, quy phạm trong nghề công nghệ ô tô

+ Rèn luyện tính kỷ luật, cẩn thận, tỉ mỉ của học viên.

III. NỘI DUNG MÔ ĐUN:

1. Nội dung tổng quát và phân phối thời gian:

Thời gian

Số

TT

Tên các bài trong mô đun

Hệ thống phanh ô tô

Tổng số

Lý

thuyết

Thực

hành

6

Kiểm

tra*

0

1

15

9

3

2

3

Hệ thống phanh dẫn động thuỷ lực

Bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống dẫn động phanh

thuỷ lực

12

0

28

15

6

3

20

12

2

0

4

5

Hệ thống phanh dẫn động khí nén

Bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống dẫn động phanh

khí

23

9

6

3

15

6

2

0

4

6

Bảo dưỡng và sửa chữa cơ cấu phanh tay

Cộng:

105

30

71

* Ghi chú: Thời gian kiểm tra được tích hợp giữa lý thuyết với thực hành được tính bằng giờ thực

hành

7

2. Nội dung chi tiết:

Bài 1: Hệ thống phanh ô tô

Thời gian: 15 giờ

Mục tiêu:

- Phát biểu đúng yêu cầu, nhiệm vụ và phân loại hệ thống phanh

- Giải thích được cấu tạo, nguyên lý hoạt động hệ thống phanh

- Chấp hành đúng quy trình, quy phạm trong nghề công nghệ ô tô

- Rèn luyện tính kỷ luật, cẩn thận, tỉ mỉ của học viên.

Nội dung:

1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại hệ thống phanh

2. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh

2.1 Hệ thống phanh dẫn động cơ khí (phanh tay)

2.2 Hệ thống phanh dẫn động thuỷ lực

2.3 Hệ thống phanh dẫn động khí nén

2.4 Hệ thống phanh dẫn động thuỷ khí

Bài 2: Hệ thống phanh dẫn động thuỷ lực

Mục tiêu:

Thời gian: 15 giờ

- Giải thích được cấu tạo, nguyên lý hoạt động hệ thống phanh dẫn động thủy lực

- Tháo lắp, nhận dạng và kiểm tra các bộ phận của hệ thống phanh dẫn động thủy lực

- Chấp hành đúng quy trình, quy phạm trong nghề công nghệ ô tô

- Rèn luyện tính kỷ luật, cẩn thận, tỉ mỉ của học viên.

Nội dung:

1. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh dẫn động thuỷ lực

1.1 Cấu tạo

1.2 Nguyên lý hoạt động

2. Quy trình tháo lắp

3. Thực hành tháo, lắp nhận dạng các bộ phận và chi tiết

Bài 3: Bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh dẫn động phanh thuỷ lực Thời gian: 28 giờ

Mục tiêu:

- Giải thích được hiện tượng, nguyên nhân sai hỏng và phương pháp kiểm tra bảo dưỡng, sửa chữa hệ

thống phanh dẫn động thủy lực

- Thực hành kiểm tra, bảo dưỡng sửa chữa hệ thống phanh dẫn động thủy lực

- Chấp hành đúng quy trình, quy phạm trong nghề công nghệ ô tô

- Rèn luyện tính kỷ luật, cẩn thận, tỉ mỉ của học viên.

Nội dung:

1. Mục đích và yêu cầu của bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh dẫn động thủy lực

1.1 Hiện tượng sai hỏng và nguyên nhân

1.2 Yêu cầu bảo dưỡng và sửa chữa

2. Quy trình bảo dưỡng

8

3. Quy trình sửa chữa

4. Thực hành bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh dẫn động thủy lực

4.1 Bảo dưỡng

4.1.1 Bảo dưỡng thường xuyên

4.1.2 Bảo dưỡng định kỳ

4.2 Sửa chữa

4.2.1 Cơ cấu phanh

4.2.2 Hệ thống dẫn động phanh

* Kiểm tra thực hành

Bài 4: Hệ thống phanh dẫn động khí nén

Mục tiêu:

Thời gian: 15 giờ

- Giải thích được cấu tạo, nguyên lý hoạt động và phương pháp bảo dưỡng hệ thống phanh dẫn động

khí nén

- Tháo lắp, nhận dạng và kiểm tra các bộ phận của hệ thống phanh dẫn động khí nén

- Chấp hành đúng quy trình, quy phạm trong nghề công nghệ ô tô

- Rèn luyện tính kỷ luật, cẩn thận, tỉ mỉ của học viên.

Nội dung:

1. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh dẫn động khí nén

1.1 Cấu tạo

1.2 Nguyên lý hoạt động

2. Quy trình tháo lắp

3. Thực hành tháo, lắp nhận dạng các bộ phận và chi tiết

Bài 5: Bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh dẫn động khí nén Thời gian: 23 giờ

Mục tiêu:

- Giải thích được hiện tượng, nguyên nhân sai hỏng và phương pháp kiểm tra bảo dưỡng, sửa chữa

hệ thống phanh dẫn động khí nén

- Thực hành kiểm tra, bảo dưỡng sửa chữa hệ thống phanh dẫn động khí nén

- Chấp hành đúng quy trình, quy phạm trong nghề công nghệ ô tô

- Rèn luyện tính kỷ luật, cẩn thận, tỉ mỉ của học viên.

Nội dung:

1. Mục đích và yêu cầu của bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh dẫn động khí nén

1.1 Hiện tượng sai hỏng và nguyên nhân

1.2 Yêu cầu bảo dưỡng và sửa chữa

2. Quy trình bảo dưỡng

3. Quy trình sửa chữa

4. Thực hành bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh dẫn động khí nén

4.1 Bảo dưỡng

4.1.1 Bảo dưỡng thường xuyên

4.1.2 Bảo dưỡng định kỳ

9

4.2 Sửa chữa

4.2.1 Máy nén khí

4.2.2 Cơ cấu phanh

4.2.3 Hệ thống dẫn động phanh

* Kiểm tra thực hành

Bài 6: Bảo dưỡng và sửa chữa cơ cấu phanh tay

Mục tiêu:

Thời gian: 9 giờ

- Phát biểu đúng yêu cầu, nhiệm vụ của cơ cấu phanh tay

- Giải thích được cấu tạo và nguyên lý hoạt động của cơ cấu phanh tay

- Tháo lắp, nhận dạng và kiểm tra, bảo dưỡng sửa chữa được cơ cấu phanh tay đúng yêu cầu kỹ thuật

- Chấp hành đúng quy trình, quy phạm trong nghề công nghệ ô tô

- Rèn luyện tính kỷ luật, cẩn thận, tỉ mỉ của học viên.

Nội dung:

1. Nhiệm vụ, yêu cầu của cơ cấu phanh tay

2. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của cơ cấu phanh tay

2.1 Cấu tạo

2.2 Nguyên lý hoạt động

3. Hiện tượng, nguyên nhân sai hỏng và phương pháp kiểm tra bảo dưỡng, sửa chữa cơ cấu phanh

tay

3.1 Hiện tượng và nguyên nhân sai hỏng

3.2 Phương pháp kiểm tra và bảo dưỡng sửa chữa

4. Bảo dưỡng và sửa chữa cơ cấu phanh tay

4.1 Quy trình tháo lắp, bảo dưỡng và sửa chữa

4.2 Bảo dưỡng

4.3 Sửa chữa

IV. ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN MÔ ĐUN:

- Vật liệu:

 + Dầu phanh và dung dịch rửa

 + Giẻ sạch, phấn, giấy nhám

 + Vật tư, phụ tùng thay thế

- Dụng cụ và trang thiết bị:

 Mô hình cắt của hệ thống phanh ô tô

 Các bầu phanh, bộ van phân phối, cơ cấu phanh bộ trợ lực phanh và ô tô dùng tháo lắp học tập

 Bộ dụng cụ cầm tay nghề sửa chữa ô tô

 Dụng cụ đo và các thiết bị kiểm tra hệ thống phanh

 Phòng học, xưởng thực hành có đủ bàn tháo lắp

 Máy chiếu, máy tính

- Tài liệu:

 Hoàng Đình Long-Kỹ thuật sửa chữa ô tô-NXB GD-2006

10

 Nguyễn Khắc Trai-Cấu tạo ô tô-NXB KH&KT-2008

 Các bản vẽ, tranh vẽ các bộ phận của hệ thống phanh ô tô

 Ảnh và CD ROM về cấu tạo và nguyên lý làm việc của hệ thống phanh ô tô

 Phiếu kiểm tra.

- Nguồn lực khác:

 Thực hành tại cơ sở sửa chữa ô tô có đầy đủ trang thiết bị và dụng cụ sửa chữa, đo kiểm hiện đại.

V. PHƯƠNG PHÁP VÀ NỘI DUNG ĐÁNH GIÁ:

1. Phương pháp kiểm tra, đánh giá khi thực hiện mô đun:

Được đánh giá qua bài viết, kiểm tra, vấn đáp hoꢀc trắc nghiệm, tự luận, thực hành trong quá

trình thực hiện các bài học có trong mô đun về kiến thức, kỹ năng và thái độ.

2. Nội dung kiểm tra, đánh giá khi thực hiện mô đun:

- Về kiến thức:

 Trình bày được đầy đủ các yêu cầu, nhiệm vụ cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh ô

tô

 Giải thích đúng những hiện tượng, nguyên nhân sai hỏng, phương pháp bảo dưỡng, kiểm tra và sửa

chữa những sai hỏng của các bộ phận hệ thống phanh ô tô

 Qua các bài kiểm tra viết hoꢀc trắc nghiệm đạt yêu cầu 60%.

- Về kỹ năng:

 Tháo lắp, kiểm tra và bảo dưỡng và sửa chữa được các sai hỏng chi tiết, bộ phận của hệ thống phanh

ô tô

 Sử dụng đúng các dụng cụ kiểm tra, bảo dưỡng và sửa chữa đảm bảo chính xác và an toàn

 Chuẩn bị, bố trí và sắp xếp nơi làm việc vệ sinh an toàn và hợp lý

 Qua sản phẩm tháo lắp, bảo dưỡng, sửa chữa và điều chỉnh đạt yêu cầu kỹ thuật 70% và đúng thời

gian quy định

- Về thái độ:

 Chấp hành nghiêm túc các quy định về kỹ thuật, an toàn và tiết kiệm trong bảo dưỡng, sửa chữa

 Cẩn thận, chu đáo trong công việc luôn quan tâm đúng, đủ không để xảy ra sai sót

VI. HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG CHƯƠNG TRÌNH:

1. Phạm vi áp dụng chương trình:

- Chương trình mô đun đào tạo được sử dụng để giảng dạy cho trình độ Trung cấp nghề và Cao đẳng

nghề Công nghệ ô tô.

2. Hướng dẫn một số điểm chính về phương pháp giảng dạy mô đun:

- Mỗi bài học trong mô đun sẽ giảng dạy phần lý thuyết và rèn luyện kỹ năng tại xưởng thực hành

- Học sinh cần hoàn thành một sản phẩm sau khi kết thúc một bài học và giáo viên có đánh giá kết

quả của sản phẩm đó

- Giáo viên trước khi giảng dạy cần phải căn cứ vào chương trình chi tiết và điều kiện thực tế tại

trường để chuẩn bị nội dung giảng dạy đầy đủ, phù hợp để đảm bảo chất lượng dạy và học.

3. Những trọng tâm chương trình cần chú ý:

- Nội dung trọng tâm:

11

 Yêu cầu, nhiệm vụ và phân loại hệ thống phanh trên ô tô

 Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh dẫn động thủy lực và hệ thống phanh dẫn động

khí nén trên ô tô

 Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của các bộ phận chính: cơ cấu phanh, dẫn động phanh

 Hiện tượng, nguyên nhân sai hỏng chung và của các bộ phận hệ thống phanh dẫn động thủy lực và

hệ thống phanh dẫn động khí nén trên ô tô

 Bảo dưỡng, kiểm tra và sữa chữa được những sai hỏng của các bộ phận hệ thống phanh.

4. Tài liệu cần tham khảo:

- Giáo trình mô đun Bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống phanh do Tổng cục dạy nghề ban hành

Hoàng Đình Long-Kỹ thuật sửa chữa ô tô-NXB GD-2006,Nguyễn Khắc Trai-Cấu tạo ô tô-NXB

KH&KT-2008

12

BÀI 1: HỆ THỐNG PHANH Ô TÔ

Mục tiêu của bài: Học xong bài này người học có khả năng

- Phát biểu đúng yêu cầu, nhiệm vụ và phân loại hệ thống phanh

- Giải thích được cấu tạo, nguyên lý hoạt động hệ thống phanh

- Chấp hành đúng quy trình, quy phạm trong nghề công nghệ ô tô

- Rèn luyện tính kỷ luật, cẩn thận, tỉ mỉ của học viên.

Nội dung bài học

1.Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại hệ thống phanh.

1.1 Nhiệm vụ

- Hệ thống phanh ô tô dùng để điều khiển giảm tốc độ và dừng xe theo yêu cầu của người lái trên

đường bằng hoꢀc dốc để đảm bảo an toàn giao thông khi vận hành trên đường.

1.2 Yêu cầu

- Quãng đường phanh ngắn nhất

- Thời gian phanh nhỏ nhất

- Gia tốc phanh chậm dần lớn.

- Phanh êm dịu trong mọi trường hợp.

- Điêu khiển nhẹ nhàng.

- Độ nhạy cao

- Phân bố mô men đều trên các bánh xe phù hợp với tải trọng lực bám

- Không có hiện tượng bó.

- Thoát nhiệt tốt.

- Kết cấu gọn nhẹ

1.3. Phân loại

a. Theo cấu tạo dẫn động phanh( đꢀc điểm truyền lực):

- Phanh khí nén ( phanh hơi).

- Phanh thủy lực ( phanh dầu).

- Phanh thủy lực điều khiển bằng khí nén.

- Phanh cơ khí.

b. Theo cấu tạo cơ cấu phanh:

- Phanh tang trống.

- Phanh đĩa.

- Phanh đai.

c. Theo kết cấu của cơ cấu điều khiển gồm có:

- Hệ thống phanh không có trợ lực.

- Hệ thống phanh có trợ lực.

2. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh

2.1 Cấu tạo và hoạt động của hệ thống phanh dầu

2.1.1 Cấu tạo.

13

a. Dẫn động phanh bao gồm: (hình.1-2a )

- Bàn đạp phanh, dẫn động ty đẩy và có lò xo hồi vị.

- Xi lanh chính, có bình chứa dầu phanh, bên trong lắp lò xo, pít tông.

- Xi lanh phanh bánh xe lắp trên mâm phanh, bên trong có lò xo, pít tông

b. Cơ cấu phanh bánh xe bao gồm: (hình.1-2b )

- Mâm phanh được lắp chꢀt với trục bánh xe, trên mâm phanh có lắp xi lanh bánh xe .

- Guốc phanh và má phanh được lắp trên mâm phanh nhờ hai chốt lệch tâm, lò xo hồi vị luôn

kéo hai guốc phanh rời khỏi tang trống. Ngoài ra còn có các cam lệch tâm hoꢀc chốt điều

chỉnh.

Hình 1.1 Sơ đồ hệ thống phanh thủy lực

14

2.1.2 Nguyên tắc hoạt động.

a. Trạng thái phanh xe

- Khi người lái đạp bàn đạp phanh, thông qua ty đẩy làm cho pít tông chuyển động nén lò xo và

dầu trong xi lanh chính làm tăng áp suất dầu (áp suất dầu lớn nhất 8,0 MPa) và đẩy dầu trong xi

lanh chính đến các đường ống dầu và xi lanh của bánh xe. Dầu trong xi lanh bánh xe đẩy các

pít tông và guốc phanh ép chꢀt má phanh vào tang trống tạo nên lực ma sát, làm cho tang trống

và moayơ bánh xe giảm dần tốc độ quay hoꢀc dừng lại theo yêu cầu của người lái.

b. Trạng thái thôi phanh

- Khi người lái rời chân khỏi bàn đạp phanh, áp suất trong hệ thống dầu phanh giảm nhanh nhờ

lò xo hồi vị, kéo các guốc phanh, má phanh rời khỏi tang trống, lò xo guốc phanh hồi vị kéo hai

pít tông của xi lanh bánh xe về gần nhau, đẩy dầu hồi theo ống trở về xi lanh chính và bình dầu.

- Khi cần điều chỉnh khe hở giữa má phanh và tang trống, tiến hành điều chỉnh xoay hai chốt

lệch tâm (hoꢀc chốt điều chỉnh) của hai guốc phanh và hai cam lệch tâm trên mâm phanh.

Hình 1.3 Sơ đồ hệ thống phanh thủy lực

2.1.3 Dầu phanh

Dầu phanh phải đạt được các đăc tính sau.

- Không ăn mòn.

- Không tác hại đến vật liệu mà nó tiếp xúc.

- Có đủ chất nhờn để bôi trơn piston và xilanh, piston và xilanh con.

- Không làm hỏng cúp pen.

- Không gây gỉ xét xilanh phanh.

15

Có các loại dầu phanh sau: DOT3, DOT5 và DOT5. Trong đó loại DOT3 dùng phổ biến,

DOT dùng cho phanh đĩa. DOT3 và DOT4 không được pha lẫn vào nhau vì khi hoạt động

DOT4 sinh nhiệt cao.

2.2 Cấu tạo và hoạt động của hệ thống phanh hơi.

2.2.1. Cấu tạo

12

11

13

10

4

9

2

8

13

5

1

3

6

7

14

Hình 1.4 Sơ đồ cấu tạo hệ thống phanh hơi

a. Máy nén khí

- Có nhiệm vụ cung cấp khí nén tới bình chứa khí nén để thực hiện quá trình phanh.

b. Van điều áp

- Có nhiệm vụ ổn định áp suất trong bình chứa khí nén trong suốt quá trình động cơ làm việc.

c. Đồng hồ áp suất

- Có nhiệm vụ báo cho người lái biết áp suât trong bình chứa khí nén và áp suất phanh

d. Chân phanh

- Có nhiệm vụ điều khiển van phân phối thực hiện quá trình phanh.

e. Lò xo hồi vị chân phanh

- Có nhiệm vụ kéo chân phanh trở về vị trí ban đầu khi thôi phanh.

f. Tay phanh

- Có nhiệm vụ giữ cho xe ô tô đứng yên trên đường khi Ô tô ngừng hoạt động.

g. Tổng van phanh

- Có nhiệm vụ phân phồi khí nén đến các bầu phanh bánh xe trong quá trình phanh.

h. Đầu nối

16

- Có nhiệm vụ làm kín các đường ống dẫn khí nén.

l. Má phanh

- Có nhiệm vụ tạo ra lực ma sát cản trở lại sự chuyển động của Ô tô trong quá trình phanh.

m. Bầu phanh

- Có nhiệm vụ điều khiển sự làm việc của má phanh.

n. Bình chứa khí nén

- Có nhiệm vụ duy chì một lượng không khí đủ để thực hiện từ 8  10 lần phanh trong trường

hợp máy nén khí bị hỏng.

r. Van an toàn

- Có nhiệm vụ ổn định áp suất trong bình chứa khí nén.

k. Nút xả khí

- Dùng để xả nước trong bình chứa khí nén.

q.Cam phanh

- Dùng để điều khiển sự làm việc của má phanh.

2.2.2 Nguyên tắc hoạt động

a. Trạng thái phanh xe

- Khi người lái đạp bàn đạp phanh, thông qua ty đẩy làm cho pít tông điều khiển chuyển

động nén lò xo và đẩy van khí nén mở cho khí nén từ bình chứa phân phối đến các bầu phanh

bánh xe, nén lò xo đẩy cần đẩy và xoay cam tác động đẩy hai guốc phanh ép chꢀt má phanh

vào tang trống tạo nên lực ma sát, làm cho tang trống và moayơ bánh xe giảm dần tốc độ quay

hoꢀc dừng lại theo yêu cầu của người lái.

b. Trạng thái thôi phanh

- Khi người lái rời chân khỏi bàn đạp phanh, lò xo của pít tông điều khiển và van khí nén sẽ

hồi vị các van và pít

tông điều khiển về vị

trí ban đầu làm cho

van khí nén đóng kín

đường dẫn khí nén từ

bình chứa và xả khí

nén của bầu phanh

bánh xe ra ngoài

không khí.

Hình 1.5

a. Bầu phanh bánh xe

b. Cơ cấu phanh

17

Lò xo của bầu phanh hồi vị, đẩy cần đẩy và trục cam tác động về vị trí không phanh và lò xo

guốc phanh kéo hai guốc phanh rời khỏi tang trống.

- Khi cần điều chỉnh khe hở giữa má phanh và tang trống, tiến hành điều chỉnh xoay hai chốt

lệch tâm (hoꢀc chốt điều chỉnh) của hai guốc phanh và hai cam lệch tâm trên mâm phanh.

2.3.Cấu tạo và hoạt động của cơ cấu phanh tay

2.3.1 Phanh tay lắp ở bánh sau (tác động hai bánh sau thường dùng trên xe du lịch)

2.3.1.1 Cấu tạo

a. Mâm phanh và cam tác động

- Mâm phanh được lắp chꢀt với vỏ hộp số, trên mâm phanh có cam tác động và guốc phanh.

- Cam tác động lắp trên mâm phanh và tiếp xúc với hai đầu guốc phanh, dùng để dẫn động

đẩy hai guốc phanh và má phanh thực hiện qúa trình phanh.

b. Guốc phanh và má phanh

- Guốc phanh và má phanh được lắp trên mâm phanh nhờ hai chốt lệch tâm, lò xo hồi vị luôn

kéo hai guốc phanh rời khỏi tang trống.

- Guốc phanh được làm bằng thép có mꢀt cắt chữ T và có bề mꢀt cung tròn theo cung tròn

của tang trống, có khoan nhiều lỗ để lắp má phanh, trên một đầu có lỗ lắp với chốt lệch tâm,

còn đầu kia tiếp xúc với côn đội và cam tác động.

- Má phanh làm bằng vật liệu ma sát cao (amiăng), có cung tròn theo guốc phanh và có nhiều

lỗ để lắp với guốc phanh bằng các đinh tán.

- Đinh tán làm bằng nhôm hoꢀc đồng.

- Lò xo hồi vị để luôn giữ cho hai guốc phanh và má phanh tách khỏi tang trống và ép gần lại

nhau.

c. Chốt lệch tâm

- Chốt lệch tâm dùng lắp guốc phanh, có phần lệch tâm dùng để điều chỉnh khe hở giữa má

phanh và tang trống phanh.

- Cam lệch tâm lắp trên mâm phanh, dùng để điều chỉnh khe hở phía trên giữa má phanh và

tang trống.

d. Tang trống

- Tang trống làm bằng gang được lắp và quay theo trục thứ cấp của hộp số, có mꢀt bích để

lắp với truyền động các đăng.

18

Hình 1.6 Sơ đồ cấu tạo cơ cấu phanh tay

2.3.1.2 Nguyên lý hoạt động.

- Khi kéo phanh tay. Bóp tay kéo hoꢀc nút ấn để nhả cơ cấu hãm (cần hãm) con cóc rồi kéo

phanh tay. Truyền động từ tay phanh qua vành răng hình dẻ quạt làm cho cần kéo kéo thanh

kéo số, thanh kéo số được nối với cơ cấu dẫn động phanh bằng chốt nối số, cơ cấu dẫn động

phanh lại bắt chꢀt với trục quả đào vì vậy khi thanh kéo số dịch chuyển sẽ làm cho cơ cấu dẫn

động phanh và trục quả đào quay đồng thời các má phanh sẽ bị ép vào tang trống để thực hiện

quá trình phanh.

Vấu hãm số có nhiệm vụ giữ cho tay phanh ở một vị trí nhất định khi phanh. Trường hợp người

lái xe muốn nhả phanh tay thì phải bóp tay kéo hoꢀc nút ấn để nhả cơ cấu hãm con cóc số rồi

mới nhả được phanh tay.

2.3.2 Phanh tay lắp ở đầu ra của hộp số:(thường dùng trên xe tải)

2.3.1.1 Cấu tạo

Hình 1.7

19

2.3.1.2 Nguyên lý hoạt động

- Khi người lái cần kéo phanh tay, ấn nút đầu cần điều khiển (hoꢀc bóp tay kéo) và kéo cần

điều khiển về phía sau cảm thấy nꢀng và thôi ấn nút (hoꢀc thả tay kéo), thông qua các đòn dẫn

động và cam tác động (hoꢀc dây kéo và thanh đẩy), đẩy hai guốc phanh và má phanh áp sát vào

tang trống tạo nên lực ma sát, làm cho tang trống và truyền động các đăng (hoꢀc tang trống và

moayơ bánh xe) ngừng quay.

- Khi thôi phanh tay người lái ấn nút đầu cần điều khiển (hoꢀc bóp tay kéo) và kéo cần điều

khiển về vị trí ban đầu (phía trước) cơ cấu phanh tray trở về vị trí thôi phanh, lò xo hồi vị, kéo

hai guốc phanh và má phanh rời khỏi tang trống.

20

BÀI 2: HỆ THỐNG PHANH DẪN ĐỘNG THỦY LỰC

Mục tiêu của bài: Học xong bài này người học có khả năng:

- Giải thích được cấu tạo, nguyên lý hoạt động hệ thống phanh dẫn động thủy lực

- Tháo lắp, nhận dạng và kiểm tra các bộ phận của hệ thống phanh dẫn động thủy lực

- Chấp hành đúng quy trình, quy phạm trong nghề công nghệ ô tô

- Rèn luyện tính kỷ luật, cẩn thận, tỉ mỉ của học viên.

GIỚI THIỆU CHUNG HỆ THỐNG PHANH DẪN ĐỘNG THỦY LỰC

Hình 2.1 Sơ đồ hệ thống phanh dẫn động

thủy lực

* 1 số cách bố trí của hệ thống phanh thủy lực

- Sơ đồ dẫn động phanh hai dòng