Đào tạo ngành Design với thực tiễn xã hội từ nhà trường đến doanh nghiệp

Tạp chí Khoa học Viện Đại học Mở Hà Nội 57 (07/2019) 41-51

41

ĐÀO TẠO NGÀNH DESIGN VỚI THỰC TIỄN XÃ HỘI

TỪ NHÀ TRƯỜNG ĐẾN DOANH NGHIỆP

INDUSTRIAL DESIGN TRAINING WITH SOCIAL PRACTICES

FROM UNIVERSITY TO BUSINESS

Trần Quốc Bình *¹

Ngày tòa soạn nhận được bài báo:5/01/2019

Ngày nhận kết quả phản biện đánh giá: 5/7/2019

Ngày bài báo được duyệt đăng: 26/7/2019

Tóm tắt: Trong nhiều năm qua, việc phát triển đào tạo chuyên môn về mỹ thuật ứng

dụng ở Việt Nam đã có những bước cải thiện đáng kể. Tuy nhiên sự mất cân đối trong cung

cầu của ngành đào tạo design hiện vẫn đang là một trong những vấn đề cần có hướng giải

quyết cụ thể. Cùng với quá trình hội nhập và phát triển, nước ta đang và sẽ còn nhu cầu về mỹ

thuật ứng dụng có trình độ tay nghề cao, nhưng rõ ràng lượng cung hiện tại chưa đáp ứng

được nhu cầu đó. Nhiều doanh nghiệp phản ánh về thực trạng không tuyển dụng được những

nhà thiết kế design đúng yêu cầu. Thực tế hiện nay cho thấy, có một khoảng cách không nhỏ

giữa giáo dục với thực tiễn xã hội, trong đó mối liên kết với các công ty, doanh nghiệp còn rất

nhiều hạn chế. Các cơ sở giáo dục, đào tạo mất đi sự cân đối trong cơ cấu đào tạo ở cả phần

giáo dục và phần đào tạo, chưa có sự kết nối giữa nhà trường, cơ sở đào tạo design với doanh

nghiệp và xã hội. Tình trạng này gây ra sự mất cân đối trong đào tạo trong các cơ sở giáo

dục đồng thời gây tình trạng lãng phí nguồn lực của cả người học và người sử dụng lao động.

Chính vì vậy, cần có các giải pháp hữu hiệu của các cơ quan chức năng, nhà trường các cơ

sở đào tạo về design cần có hướng đi cụ thể nhằm giải quyết tình trạng mất cân đối trong đào

tạo design của nước ta hiện nay, nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu nguồn nhân lực trong mỹ

thuật ứng dụng của các doanh nghiệp và xã hội trong giai đoạn hiện nay.

Từ khóa: Đào tạo, design, xã hội, nhà trường, doanh nghiệp

Abstract: Over the years, the development of professional training in applied fine art in

Vietnam has made significant improvements. However, the imbalance between supply and

demand of design training industry is still one of the issues that need specific solutions. Along

with the process of integration and development, our country is and will still be in need of

highly skilled applied art, but it is clear that the current supply has not met that demand.

Many businesses reflect the fact that they cannot recruit the designers. The current reality

¹* Trường Đại học Mở Hà Nội

42

Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion

shows that there is a big gap between education and social practice, in which the linkage with

companies and businesses is still very limited. Education and training units lose the balance

in both the education and training sections, there is no connection between schools and

training institutions with enterprises and society. This situation causes an imbalance in

training in educational institutions while at the same time wasting resources of both learners

and employers. Therefore, it is necessary to have effective solutions of functional agencies,

universities and training units on industrial design, there should be specific directions to solve

imbalance in industrial design training of our country today to better meet the requirements of

human resources in the applied fines arts of businesses and society in the current period.

Keywords: Training, design, society, university, businesses

dáng Ulm (1955-1968) của Đức trong thế kỷ

trước. [1]

1. Thực trạng đào tạo ngành

design và mối liên kết với doanh nghiệp

tại Việt Nam hiện nay

Cụm từ design ở Việt Nam có nghĩa

là "Mỹ thuật công nghiệp", "thiết kế tạo

dáng công nghiệp" hay "mỹ thuật ứng

dụng". Thuật ngữ này mới nhập vào Việt

Nam từ thập niên 1960, bắt nguồn từ

Industrielle Formgestaltung trong tiếng Đức,

khi các giáo sư trường Đại học Mỹ thuật

Công nghiệp Halle (Die Hochschule für

Industrielle Formgestaltung – Halle) sang

trường Trung cấp Mỹ nghệ Hà Nội trao đổi

học thuật và đã được dịch thành "Mỹ thuật

công nghiệp"(MTCN). Từ đó trở thành thuật

ngữ của ngành và trở nên thông dụng, cụm

từ MTCN - MTƯD trở nên phổ biến quen

thuộc ở Việt Nam. [2]

Khái niệm về Design

Định nghĩa Design tiếng Anh hay

Disegno tiếng Latin đều nhấn mạnh ý tưởng

sáng tạo hình thức cho một tác phẩm hoặc

một sản phẩm, một công trình hay một mục

tiêu xác định dự kiến thực hiện và ý tưởng

sáng tạo đó biểu hiện qua bản vẽ, phác

thảo, thiết kế hay bản kế hoạch. Design có

nhiều nghĩa khác nhau trong các lĩnh vực

khác nhau...

Design là giải pháp của thiết kế và

trang trí nhằm sáng tạo một hình thức hấp

dẫn phù hợp công năng, mục đích sử dụng

cho một hay nhiều sản phẩm hoặc một tác

phẩm. Ngôn ngữ của design là ngôn ngữ tạo

hình hữu hình: bản vẽ phác thảo, bản vẽ

thiết kế (hình ảnh 3D và cấu tạo kỹ thuật

2D).

Design hay MTCN - MTƯD

thường được xếp loại bởi một số nhóm

ngành chính sau:

- Design Công nghiệp (Industrial Design).

- Design Đồ họa (Graphic Design)

Ranh giới giữa Design và Nghệ thuật

(Art) là rất mỏng manh, không rõ ràng và

xếp chung cả hai thành khái niệm Nghệ

thuật ứng dụng, Design ngày nay được hiểu

một cách rộng rãi là Nghệ thuật ứng dụng

(Applied Arts). Điều này được đưa ra theo

quan niệm bởi Raymond Loewy, nhà thiết

kế công nghiệp hàng đầu của nước Mỹ thế

kỷ XX và được ứng dụng dạy trong các

trường Bauhaus (1919-1933) và Trường Tạo

- Design Thời trang (Fashion Design)

- Design Nội thất (Interior Design)

- Nghệ thuật trang trí (Decorative Arts)

Ngoài ra design được mở rộng lĩnh vực

theo sản phẩm và dịch vụ đáp ứng nhu cầu

xã hội ngày càng phát triển, đặc biệt trong

bối cảnh thế kỷ XXI khi nền văn minh bước

vào thời kỳ mới với nhiều tiến bộ vượt bậc

của khoa học công nghệ.

Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion

43

tạo ngắn hạn về MTƯD cho ta thấy nhu cầu

xã hội lớn như thế nào.

1.1. Thực trạng đào tạo ngành design

hiện nay

Trong những thập niên gần đây, sự

bùng nổ về công nghệ thông tin, sự phát

triển công nghiệp hàng hóa mạnh mẽ đã tạo

ra cho thị trường việc làm một cơn khát

nhân lực thiết kế MTƯD. Nắm được xu thế

phát triển, tầm ảnh hưởng trong nền công

nghiệp hàng hóa, cũng như cơ hội việc làm

có thu nhập cao của MTƯD trong đó có ba

ngành Thiết kế nội thất, Thiết kế thời Trang,

Thiết kế đồ họa, các trường đại học, cao

đẳng, trung cấp và các trung tâm đào tạo đã

mở thêm các khoa đào tạo hoặc liên kết đào

tạo về MTƯD ngoài các khoa, chuyên ngành

cơ bản hiện có, nhằm thỏa mãn nhu cầu của

thị trường việc làm trước cơn “khát” về

nhân lực thiết kế MTƯD hiện nay. Số lượng

đào tạo cũng chiếm tỷ lệ cao trong các

ngành nghề đào tạo. Năm 2017 chỉ tiêu

tuyển sinh của trường Đại học Mỹ thuật

Công nghiệp Hà Nội có 450 chỉ tiêu, Trường

Đại học Mở, khoa tạo Dáng Công nghiệp có

200 chỉ tiêu với ba ngành đào tạo: thiết kế

đồ họa, nội thất, thời trang. Chỉ tính riêng

các trường đại học trên cả nước có đào tạo

thiết kế đồ họa như Đại học Mỹ thuật Việt

Nam, Đại học Mỹ thuật TPHCM, Đại học

Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội, Trường Đại

học Nghệ thuật – Đại học Huế, Đại học

Quốc tế Hồng Bàng, Đại học Kinh doanh và

Công nghệ Hà Nội, Đại học Thái Nguyên,

Đại học Hoa Sen, Đại học Tôn Đức Thắng,

Đại học Dân lập Văn Lang, Đại học FPT,

Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương,

Đại học Hòa Bình, Đại học Kiến trúc Hà

Nội, Đại học Kiến trúc Đà Nẵng, Đại học

Kiến trúc TPHCM, Đại học Mở Hà Nội, Đại

học Nguyễn Tất Thành, Đại học Nguyễn

Trãi, Đại học Kinh Bắc...chưa kể các trường

cao đẳng, trung cấp và các trung tâm đào tạo

trên cả nước liên tục tuyển sinh các lớp đào

Nhưng trên thực tế ngành MTƯD vẫn

đang tồn tại vấn đề nguồn cung nhiều nhưng

chất lượng chưa tinh, sinh viên ra trường

chưa đáp ứng được ngay công việc của các

nhà tuyển dụng. Nhiều doanh nghiệp phản

ánh lại sau khi nhận sinh viên mới ra trường

họ phải mất khoảng thời gian từ ba đến 6

tháng (tùy từng vị trí) đào tạo thêm cho họ

thì mới đáp ứng được công việc của công ty.

Điều này đã được chỉ ra trong các cuộc hội

thảo về đào tạo thiết kế MTƯD. Trong bài

phát biểu tại Hội thảo Khoa học toàn quốc

“Đổi mới Đào tạo Mỹ thuật ứng dụng ở Việt

Nam từ Thực tiễn đến Giải pháp” tại Thành

phố Hồ Chí Minh ngày 25.6.2016, Tiến sĩ

Đỗ Lệnh Hùng Tú, Ủy viên Ban Lý luận phê

bình thuộc Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ

thuật TP.HCM cho rằng: “Với khoảng 20

đơn vị đào tạo về mỹ thuật công nhiệp, mỹ

thuật ứng dụng, thiết kế trên cả nước, sự

đào tạo ồ ạt nguồn nhân lực thiết kế ở Việt

Nam trong những năm qua đã tạo được

nguồn lực đáng kể góp phần thúc đẩy sự

phát triển thiết kế ở Việt Nam. Tuy nhiên,

không ít sinh viên ra trường không kiếm

được việc làm. Số khác theo nghề không bền

lâu, chủ động bỏ nghề, chuyển nghề vì thu

nhập thấp hoặc nhiều lý do khác...”

Để thiết kế MTƯD tốt người học

thiết kế phải học nhiều các bộ môn khác

nhau, cộng với tư duy thẩm mỹ, khả năng

sáng tạo, làm chủ được công cụ thiết kế để

có thể biến các ý tưởng thành sản phẩm hấp

dẫn, thu hút người tiêu dùng. Để làm được

điều này ở Việt Nam vẫn chưa có sự thống

nhất giữa các trường và các trung tạo đào

tạo về design.

Ở các cơ sở hay các trung tâm đào

tạo MTƯD thường đi sâu vào đào tạo các kỹ

năng sử dụng công cụ thiết kế, ít dành thời

44

Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion

gian cho việc học kiến thức cơ bản về mỹ

thuật, mỹ học, lịch sử mỹ thuật, lịch sử các

phong cách thiết kế...Việc đào tạo của các

trung tâm mang tính thực dụng hơn sáng tạo

nên sinh viên tốt nghiệp sẽ trở thành kỹ

thuật viên hơn là nhà thiết kế.

thương hiệu design ngoại quốc mà không có

nhiều những giá trị thiết kế mang bản sắc,

thương hiệu của người Việt Nam.

Các công ty, doanh nghiệp sản xuất

thương mại lớn nhỏ trong nước nhận thức

được vấn đề là mẫu mã Design cần phải

mang bản sắc văn hóa Việt, nhưng trên thực

tế họ lại không tìm thấy những người thiết

kế có tầm. Nếu có thì những người này cũng

đã được các công ty nước ngoài mời về làm

việc. Vai trò, chức năng của nhà design ứng

dụng trở nên mờ nhạt trong suốt quá trình từ

hoạt động ý tưởng sáng tạo sản phẩm đến

quá trình thiết kế sản phẩm, phát triển công

nghệ và quá trình thương mại hóa như đóng

gói bao bì, tiếp thị quảng cáo…Dẫn đến việc

đóng góp của design vào giá trị sử dụng và

giá trị thương mại của sản phẩm trong nước

còn thấp, không đáp ứng được nhu cầu xã

hội và doanh nghiệp. Điều này chúng ta có

thể nhận thấy ngay qua các poster quảng

cáo, hình ảnh quảng cáo, ca nhạc, phim ở

các tụ điểm vui chơi giải trí, rạp chiếu phim,

hàng hóa, kiểu dáng giường, tủ, bàn ghế,…ở

các cửa hàng trang trí nội thất.

Ngược lại các trường đào tạo chính

quy về MTƯD hiện nay thường vẫn còn đi

theo các chương trình khung của Bộ giáo

dục và đào tạo, chú trọng vào việc đào tạo

tổng hợp các môn cả lý thuyết lẫn thực hành

mỗi thứ biết một ít, dẫn đến tình trạng sinh

viên ra trường có nhiều kiến thức tổng hợp

về mỹ thuật vững, khả năng sáng tạo tốt

nhưng lại bị hạn chế bởi các kỹ năng sử

dụng công cụ thể hiện. Điều này khiến sinh

viên khó thể hiện tốt ý tưởng sáng tạo của

mình, hoặc thiếu kiến thức thực tế nên bị

hạn chế cơ hội việc làm.

Trở lại với thực trạng đào tạo MTƯD

hiện nay, do nhiều trường đào tạo mạnh ai

lấy làm nên chưa có sự thống nhất giữa các

trường, các cơ sở, trung tâm đào tạo, mạnh

nơi nào nơi đó đào tạo, không có sự thống

nhất từ Bộ Giáo dục và Đào tạo cho đến các

trường cũng như góp ý chuyên môn của các

chuyên gia trong và ngoài nước. Đặc biệt là

thiếu sự tham gia của các doanh nghiệp sử

dụng lao động về thiết kế MTƯD. Chính vì

vậy, đội ngũ sinh viên thiết kế MTƯD ở

nước ta khi ra trường còn yếu cả về trình độ

chuyên môn, kỹ thuật thực hành, lẫn kinh

nghiệm thực tế. Hiện nay, đội ngũ nhiều nhà

thiết kế MTƯD trẻ chủ yếu thực hiện cóp

nhặt ý tưởng áp đặt kiểu cách “Design ngoại

nhập” vào Việt Nam, trong khi không thể

hiện được giá trị thẩm mỹ mang bản sắc văn

hóa Việt đối với các hàng hoá xuất khẩu ra

nước ngoài. Thực chất những nhà thiết kế

design của chúng ta là những người gia công

rập khuôn theo khuôn mẫu, mẫu mã có sẵn

trong và ngoài nước, hoặc làm nhái theo

Thực trạng trên cho thấy cần phải có giải

pháp kết nối giữa nhà trường với các doanh

nghiệp, công ty thiết kế, quảng cáo… Các

bên cần ngồi lại cùng nhau bàn bạc, định

hướng cho sự đào tạo và phát triển của

design Việt Nam. Trong đó nhà trường là

nơi đào tạo chính, còn các doanh nghiệp

công ty, đặt hàng, tư vấn hỗ trợ về tài chính

và thực tập các vấn đề về chuyên môn…

1.2. Cần có mối liên kết giữa nhà

trường với doanh nghiệp

- Mô hình đại học với doanh

nghiệp trên thế giới

Mô hình đại học trên thế giới đã có

chuyển biến tích cực và thực sự đi vào

thực tế công nghiệp kể từ khi đạo luật

Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion

45

Bayh-Dole được thông vào tháng 12 năm

1980. Đạo luật này do Thượng nghị sỹ

Birch Bayh và Robert Dole đồng tài trợ,

cho phép các trường đại học và các tổ

chức phi lợi nhuận cấp bằng sáng chế và

thương mại hóa kết quả nghiên cứu của

họ trong các chương trình nghiên cứu

bằng quỹ của chính phủ; cho phép các cơ

quan liên bang cấp giấy phép cho các

công nghệ của họ ứng dụng trong thương

mại và đời sống sản xuất. Nó được xem

như một cuộc cách mạng trong giáo dục.

Đạo luật Bayh-Dole đề cập đến hai vấn

đề quan trọng nhằm góp phần thúc đẩy

mối quan hệ giữa đại học và doanh

nghiệp. Với việc tạo ra một chính sách

bản quyền đồng bộ cho tất cả các cơ quan

liên bang mà được tài trợ nghiên cứu từ

chính phủ và cho phép các đại học giữ

pháp lý của các sáng chế, đạo luật đã tạo

ra một mô hình chính sách quốc gia

khuyến khích các trường đại học và các tổ

chức phi lợi nhuận liên kết với giới doanh

nghiệp - dịch vụ trong vấn đề chuyển giao

tri thức và khoa học công nghệ.

nhận được tài chính từ chính phủ để trả

các chi phí hành chính, khuyến khích các

hợp đồng chuyển giao công nghệ giữa các

trường đại học và đơn vị công nghiệp.

Bên cạnh đó, chính phủ Nhật còn có các

chương trình thúc đẩy các chức năng

chuyển giao công nghệ của các đại học

trong đó có việc gửi các chuyên gia, các

cá nhân có kinh nghiệm kinh doanh trong

các doanh nghiệp vào các trường đại học

giảng dạy, trao đổi những kiến thức

chuyên môn. Sự cải cách mạnh mẽ trong

giáo dục đại học của Nhật Bản đã giúp

những nền tảng tri thức của sự sáng tạo

được nghiên cứu tại các trường đại học

đến nhanh hơn với các doanh nghiệp,

thúc đẩy sự phát triển của đất nước, tránh

được tình trạnh lãng phí tài năng. Ngoài

ra còn góp phần gia tăng quyền độc lập tự

chủ trong mỗi trường đại học. Các trường

đại học tự tìm kiếm tập thể, cá nhân để

cùng hợp tác giáo dục và đào tạo.

Trong các nước công nghiệp, đổi

mới kỹ thuật đã trở thành lực lượng chính

cho khả năng cạnh tranh. Điều này dẫn

đến sự tham gia mạnh mẽ hơn của

ngành công nghiệp ứng dụng trong

nghiên cứu và phát triển (R&D). Ở các

nước công nghiệp, sự tham gia của các

trường đại học trong các dự án đã trở

thành hoạt động quan trọng. Qua sự hợp

tác giữa các trường đại học với doanh

nghiệp sẽ dẫn đến một sự sáng tạo của

xã hội dựa trên nền tảng tri thức cộng

hưởng hai bên cùng có lợi giữa doanh

nghiệp và các trường đào tạo, đặc biệt là

trong ngành design.

Đạo luật này đã góp chuyển biến

mạnh mẽ trong các trường đại học ở Mỹ,

thúc đẩy sự hợp tác với giới công nghiệp

– doanh nghiệp – dịch vụ, đóng góp 40 tỷ

USD và tạo ra trên 260.000 việc làm

[1,2]. Ảnh hưởng của đạo luật lan rộng

đến cả châu Âu, Úc và các nước Châu Á.

Ở châu Á, Nhật Bản và Hàn Quốc đã ban

hành nhiều đạo luật và thành lập nhiều tổ

chức cơ quan thúc đẩy sự chuyển giao tri

thức và khoa học công nghệ giữa các

trường đại học và các tổ chức công

nghiệp [6,7].

- Ở Việt Nam

Năm 1998, tại Nhật Bản ban hành

Chủ trương liên kết giữa các trường

luật xúc tiến chuyển giao công nghệ công

đào tạo nghề, đại học với các doanh nghiệp

(DN), cơ sở sản xuất để tạo việc làm cho

sinh viên sau khi tốt nghiệp ra trường để giải

nghiệp - đại học, cho phép thành lập các

văn phòng cấp phép công nghệ (TLOs)

46

Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion

quyết việc làm cho sinh viên đã được Chính

phủ chỉ đạo tại nhiều văn bản. Cụ thể như:

Nghị quyết số 100/NQ-CP ngày 18/11/2016

của Chính phủ ban hành Chương trình hành

động của Chính phủ nhiệm kỳ 2016-2021;

Nghị quyết của Chính phủ về những nhiệm

vụ, giải pháp chủ yếu chỉ đạo điều hành thực

hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và

dự toán ngân sách nhà nước hàng năm;

Thông tư số 29/2017/TT-BLĐTBXH, ngày

15/12/2017 của Bộ Lao động, Thương binh

và Xã hội quy định về liên kết tổ chức thực

hiện chương trình đào tạo. Theo đó, nhà

trường và DN có thể liên kết tổ chức đào

tạo, trong đó DN có thể đảm nhận đến 20%

chương trình đào tạo.

trường, doanh nghiệp, sinh viên, và tránh

được sự đầu tư lãng phí của Chính phủ.

Để đạt được những tay nghề mà các

nhà tuyển dụng yêu cầu trở thành ưu tiên

hàng đầu của các trường đại học, nhất là

các trường đào tạo về MTƯD. Để có

những nhà thiết kế có trình độ và tay nghề

cao, cách duy nhất là các trường đào tạo về

design liên lạc với nhà tuyển dụng, các

công ty thiết kế các doanh nghiệp…cùng

đào tạo các kỹ năng, phương pháp thực

hành thực tế chuyên ngành đi vào chiều

sâu của từng chuyên ngành. Điều này rất

cần sự hợp tác giữa trường đại học với

doanh nghiệp. Đây là những yếu tố then

chốt ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục,

cũng như trình độ tay nghề của sinh viên.

Chính phủ Việt Nam, mà trực tiếp

là Bộ Giáo dục và Đào tạo, đã đưa ra các

sáng kiến khác nhau, bao gồm các thí

nghiệm, các thử nghiệm và nỗ lực điều tiết

tiếp xúc giữa các trường đại học với doanh

nghiệp. Dự án POHE2 (professional –

oriented higher education: giáo dục đại

học định hướng ứng dụng) đã bắt đầu từ

giả định rằng chất lượng của sinh viên

được đánh giá dựa vào khả năng làm việc

của sinh viên tốt nghiệp trên thị trường lao

động. Do đó, chất lượng sinh viên tốt

nghiệp ngày càng phải được các nhà tuyển

dụng (tương lai) nhìn nhận bằng cách đảm

nhận tốt các công việc chuyên ngành. Các

trường đại học, cơ sở giáo dục phải đổi

mới phương thức đào tạo từ Hàn lâm sang

vừa học vừa làm, vừa trải nghiệm thực tế

qua các doanh nghiệp và các công ty, từ đó

cung cấp nguồn nhân lực cao đáp ứng nhu

cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp.

Muốn phát huy được chương trình giáo

dục này, các nhà trường, cơ sở đào tạo

cùng các công ty, doanh nghiệp cần phải

ngồi với nhau đưa ra những chương trình

đào tạo cụ thể có lợi ba bên, đó là nhà

Tuy nhiên, sự đổi mới giáo dục dù đã

được đưa vào chủ trương lớn của Đảng và

Nhà nước với phương châm xã hội hóa giáo

dục, gắn kết giáo dục với thực tế yêu cầu

của xã hội nhưng kết quả chưa mang lại như

kỳ vọng. Có rất nhiều nguyên nhân về mô

hình, cơ chế chính sách và kết cấu hạ tầng

giáo dục...Để có thể tiến đến các mô hình

giáo dục tiên tiến như ở các nước trên thế

giới thì còn rất nhiều việc chúng ta cần giải

quyết dần dần.

2. Một số ý kiến về đào tạo

design kết hợp với doanh nghiệp

2.1. Tổ chức hội thảo khoa học

từ nhà trường đến doanh nghiệp

Để đáp ứng nhu cầu xã hội và

doanh nghiệp trong giai đoạn hiện nay, các

trường đào tạo về MTƯD nên tổ chức các

cuộc hội thoại, đối thoại giữa nhà tuyển

dụng với nhà trường. Hình thành các diễn

đàn trao đổi, các buổi hội thảo khoa học có

sự tham gia của giảng viên, các nhà khoa

học nghiên cứu độc lập, doanh nghiệp và

Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion

47

cựu sinh viên là một trong các phương

pháp rất hiệu quả để liên kết giữa đại học

và Doanh nghiệp. Các trường, khoa dạy

design thường xuyên tổ chức các buổi đối

thoại giữa nhà trường với doanh nghiệp,

cựu sinh viên thành đạt về các vấn đề kinh

tế xã hội, trào lưu xu hướng thiết kế mới

nổi trội gần đây. Nhà trường, khoa nên có

định hướng đưa mối quan hệ, hợp tác với

các doanh nghiệp lên tầm đối tác chiến

lược. Doanh nghiệp hỗ trợ tài chính, tiếp

nhận và hỗ trợ sinh viên đồ họa, nội thất,

thời trang của nhà trường, khoa đến thực

tập tại công ty,… tài trợ nhà trường trong

việc tổ chức các sự kiện thường niên cho

sinh viên ngành MTƯD như: mở các cuộc

triển lãm thiết kế ứng dụng trên địa bàn

thành phố hoặc triển lãm các trường

MTƯD toàn quốc. Qua đó các doanh

nghiệp, công ty thiết kế biết được khả năng

sáng tạo của sinh viên đồng thời cũng tìm

được những nhà thiết kế phù hợp cho công

ty cũng như doanh nghiệp của mình. Đổi

lại nhà trường, khoa và các giảng viên,

phải cam kết hoàn thành các báo cáo khoa

học phục vụ cho các đề tài nghiên cứu của

doanh nghiệp cũng như nguồn nhân lực

theo đơn đặt của doanh nghiệp và các công

ty thiết kế ngay cả khi các doanh nghiệp,

công ty thiết kế, muốn được góp một phần

vào đào tạo sinh viên nếu doanh nghiệp

yêu cầu.

dạy các kỹ năng thực hành, thực tập để đáp

ứng nhu cầu của doanh nghiệp và xã hội.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng

sẽ cử chuyên gia, những người giàu kinh

nghiệm về thiết kế, marketing,…cùng phối

hợp với khoa và giảng viên trong khoa

tham gia giảng dạy các môn học tự chọn

cùng các giảng viên hướng dẫn đề tài đồ án

tốt nghiệp nhằm hỗ trợ cho sinh viên các

kỹ năng nghề nghiệp phù hợp với yêu cầu

thực tiễn của sự phát triển nguồn nhân lực

ngành MTƯD, nâng cao chất lượng đào

tạo của các trường đào tạo design trong

giai đoạn hiện nay.

2.2. Liên kết đào tạo ngành design

với các doanh nghiệp liên quan

Trong các trường đạo tạo về MTƯD

thường có nhiều khoa, ngành, ví dụ như

khoa nội thất, đồ họa, thời trang…vì vậy nhà

trường cần cho từng khoa chủ động thiết lập

trung tâm hợp tác doanh nghiệp và trung

tâm phát triển nghề nghiệp cho sinh viên,

xây dựng mạng lưới các doanh nghiệp có

các thành tố là cựu sinh viên, mối quan hệ

lãnh đạo, doanh nghiệp để tranh thủ sự hỗ

trợ của doanh nghiệp hoặc hình thành nên

các trung tâm phát triển hợp tác doanh

nghiệp. Các bộ phận này có thể là một

phòng/ban độc lập, cũng có thể là một bộ

phận trong một phòng/ban hoặc trung tâm.

Có thể đưa ra ví dụ về tên của các bộ phận

này như: Trung tâm hợp tác doanh nghiệp

và hỗ trợ sinh viên. Trung tâm kết nối doanh

nghiệp với sinh viên, Trung tâm đào tạo

(khác với phòng đào tạo). Các tuyên bố

về chức năng và nhiệm vụ của các trung

tâm. Trung tâm này đều có các nhiệm vụ

chính, như:

Qua các cuộc hội thảo giữa nhà

trường, khoa và doanh nghiệp, đại diện

lãnh đạo các trường và doanh nghiệp cùng

nhau thảo luận, góp ý về nội dung chương

trình đào tạo design, tùy theo từng ngành

cụ thể, phối hợp với trường, khoa xây dựng

và phát triển chương trình đào tạo về

nguồn nhân lực cao mà các công ty thiết

kế, các doanh nghiệp cần góp ý trong giảng

- Tiếp nhận, tư vấn và hỗ trợ giới thiệu

việc làm thêm cho sinh viên để sinh viên

vừa có cơ hội làm việc cũng như thực tập

nâng cao tay nghề và có thêm thu nhập.

48

Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion

Trung tâm này còn là nơi giới thiệu việc làm

cho sinh viên khi tốt nghiệp.

đào tạo tại khoa, mời các nhà nghiên cứu

doanh nhân nói chuyện thực tiễn hay giảng

dạy một số chương thực hành, tổ chức hội

thảo và giao lưu giữa cựu sinh viên, doanh

nghiệp với sinh viên nhằm tạo điều kiện

cho sinh viên tìm hiểu về thực tiễn hoạt

động kinh doanh. Qua các buổi trao đổi

này, sinh viên có thể tìm hiểu thêm hoặc

phát triển những nghiên cứu sau này, đồng

thời doanh nghiệp cũng có cơ hội quảng

bá, giới thiệu và cũng có thể tuyển chọn

được ứng viên tiềm năng, tâm huyết.

tác và tổ chức đào tạo. Hợp tác đào tạo theo

nhu cầu doanh nghiệp.

- Tổ chức triển khai các hoạt động đào

tạo cho sinh viên. Xây dựng và phát triển

mối quan hệ với cựu sinh viên và doanh

nghiệp. Hỗ trợ giới thiệu cho sinh viên đến

các công ty thiết kế để sinh viên thực tập.

- Tư vấn hướng nghiệp, tiếp nhận tài

trợ học bổng của các doanh nghiệp trong

và ngoài nước, trang thiết bị học tập cho

sinh viên.

2.3. Nhà trường, cơ sở đào tạo thiết

kế chương trình dựa trên nhu cầu xã hội

và doanh nghiệp

- Tổ chức khảo sát tình trạng việc làm

của sinh viên sau khi tốt nghiệp, đánh giá

thông tin phản hồi của các doanh nghiệp và

tổ chức sử dụng lao động về chất lượng sinh

viên sau tốt nghiệp. Tổ chức cho sinh viên

tham quan doanh nghiệp. Tổ chức một

lần/một học kỳ. Thời gian của các đợt tham

quan doanh nghiệp cũng khác nhau, từ một

ngày đến vài ngày.

Qua sự hợp tác giao lưu trao đổi nói

trên, nhà trường, khoa, cơ sở đào tạo có thể

kết hợp với các doanh nghiệp thiết kế các

chương trình đào tạo dựa trên nhu cầu thực

tế của từng doanh nghiệp. Phương pháp này

rất cần được áp dụng vào các chương trình

đào tạo ngành MTƯD ở Việt Nam vốn dĩ xa

rời thực tế công nghiệp. Phương pháp này

rất phù hợp với kinh tế thị trường vì thường

chỉ giải quyết một vấn đề liên quan đến công

ty theo xu hướng biến đổi kinh tế xã hội.

Chương trình đào tạo có thể được chia ra

làm hai phần:

Trường, khoa kết nối với nhà tuyển

dụng, doanh nghiệp, các công ty thiết kế,

đưa ra các chương trình thực hành, thực

tập cho sinh viên. Chương trình thực tập

rất quan trọng đối với sinh viên ngành

MTƯD, không chỉ giúp sinh viên củng cố,

ứng dụng kiến thức đã học để năng cao tay

nghề mà còn phát triển kỹ năng thao tác

các kỹ năng thực hành máy, tiếp cận với

công nghệ hiện đại, những xu hướng thiết

kế mới đang được thịnh hành trên thế giới

cũng như trong nước, làm quen với môi

trường doanh nghiệp. Từ đó sinh viên có

tay nghề cao đáp ứng nhu cầu của các

doanh nghiệp.

- Kiến thức nền tảng và kiến thức mô

hình thực tế. Kiến thức nền tảng mang tính

học thuật cao nhằm tạo cơ sở khoa học nền

tảng để giải quyết vấn đề đặt ra.

- Kiến thức mô hình thực tế là giới

thiệu các mô hình lý thuyết dùng để giải

quyết các vấn đề sẽ được giải quyết trong

dự án.

Với chương trình đào tạo này sinh

viên sẽ biết học để làm gì và làm để hiểu

hơn những gì được học. Ngoài ra, nhà

trường còn lập ra hội đồng đánh giá khóa

học trong đó có các giảng viên trong trường,

các giảng viên ngoài trường và các thành

Ngoài ra các trường đại học đào tạo về

design nên mời các chuyên gia, cựu sinh

viên thành đạt, doanh nhân đang công tác ở

các doanh nghiệp tư vấn thiết kế đồ họa,

nội thất, thời trang tham gia vào quá trình

Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion

49

viên khách mời từ các công ty, doanh nghiệp

2.5. Chương trình thực tập nghề tại

công ty, doanh nghiệp thiết kế

về đánh giá kết quả của sinh viên. Sinh viên

khi được các chuyên gia đánh giá sẽ tiếp thu

được nhiều kiến thức quí báu từ các chuyên

gia. Ưu điểm của phương pháp này là tạo

mối liên kết hữu cơ, doanh nghiệp cùng

tham gia kiểm tra đánh giá kết quả học tập

của sinh viên đồng thời có tác động thay đổi

kết cấu chương trình đào tạo, trong khi nhà

trường sẽ cân bằng được chương trình đào

tạo có kịp thời đáp ứng được nhu cầu

của các doanh nghiệp và sự phát triển

của xã hội.

Nhà trường, khoa xây dựng một

chương trình huấn luyện nghề nghiệp (thực

tập hoặc kiến tập) cho sinh viên ngành

design ngay từ năm thứ 3. Sinh viên năm

thứ 3 sẽ được khoa gửi đi đến các doanh

nghiệp theo đúng chuyên môn đang theo

học. Ví dụ sinh viên ngành nội thất gửi về

các doanh nghiệp, công ty thiết kế thi công

nội thất. Sinh viên ngành đồ họa gửi về các

công ty in ấn, công ty quảng cáo, công ty

truyền thông. Sinh viên ngành thời trang gửi

về các công ty may, các nhà chuyên thiết kế

thời trang để thực tập. Từ đó giúp cho sinh

viên được trải nghiệm thực tế, từ thực hành

đến lý thuyết, nắm vững các công đoạn

trước, trong và sau thiết kế, từng bước hiểu

được công việc mà mình đã, đang và sẽ làm

sau này và có cơ hội tạo dựng các mối quan

hệ nghề nghiệp.

2.4. Thành lập doanh nghiệp

thuộc Khoa

Trường cho phép các khoa thành lập

các doanh nghiệp, trung tâm nghiên cứu

thiết kế mỹ thuật, xưởng đồ họa, nội thất,

thời trang dưới sự quản lý của khoa. Đây là

một trong những yếu tố đặc trưng của từng

khoa. Việc này giúp cho trường, khoa xây

dựng được cơ sở hạ tầng phục vụ cho nghiên

cứu học tập đồng thời cũng khai thác được

lợi ích kinh doanh từ đó. Ngoài ra các doanh

nghiệp, trung tâm trực thuộc khoa sẽ đóng

góp một phần kinh phí xây dựng hệ thống

phòng thí nghiệm tiên tiến là hình thức liên

doanh với các doanh nghiệp để xây dựng

các phòng, xưởng thực tế cho các sinh viên

thực hành và đào tạo nâng cao tay nghề cho

kỹ thiết kế tương lai. Đây cũng là một cách

tăng nguồn kinh phí cho các trường, khoa

đang đào tạo mỹ thuật ứng dụng có thêm

kinh phí đầu tư trang thiết bị dạy học hiện

đại phục vụ cho sự phát triển của trường.

Hình thức thành lập doanh nghiệp trung tâm

thuộc khoa thành công khi cả hai bên dựa

trên mục tiêu chuyển giao kiến thức công

nghệ chứ không phải đơn thuần là tiết kiệm

tiền trong việc đầu tư cơ sở hạ tầng cho

nghiên cứu và học tập.

Chương trình thực tập này được tính

như một tín chỉ phải hoàn thành trước khi

bước vào năm cuối. Nhà trường, khoa, kết

hợp với các công ty doanh nghiệp thiết kế

tạo ra một mạng lưới các trợ giảng cấp cao

từ trường đến doanh nghiệp (người của

doanh nghiệp) có hiểu biết và kiến thức về

lĩnh vực nghề nghiệp chuyên môn. Nhà

trường, khoa kết hợp với các công ty, doanh

nghiệp để hỗ trợ sinh viên trong suốt thời

gian thực tập. Trong quá trình thực tập sinh

viên sẽ có cơ hội cọ xát và thể hiện mình

trước yêu cầu và môi trường làm việc tại

doanh nghiệp. Các trợ giảng sẽ giao nhiệm

vụ và giám sát sinh viên trong suốt quá trình

thực tập. Như vậy cho thấy sự liên quan gắn

bó mật thiết của nhà trường với doanh

nghiệp thông qua chương trình thực tập của

sinh viên, mối quan hệ liên kết giữa sinh

viên - trợ giảng - doanh nghiệp – các công ty

sẽ được thiết lập. Lưu ý, đây không phải là

50

Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion

đợt thực tập tốt nghiệp như ở các trường

không phải chuyên MTƯD đang thực hiện

mà là đợt thực tập huấn luyện nghề nghiệp

để chuẩn bị kinh nghiệm, kỹ năng thiết kế

cho sinh viên trước khi nhận đề tài/đồ án

nghiên cứu tốt nghiệp của mình. Như vậy,

đề tài/đồ án tốt nghiệp của sinh viên sẽ phù

hợp với như cầu doanh nghiệp và sinh viên

có thời gian trải nghiệm thực tế để có định

hướng nghiên cứu tốt hơn trong đồ án tốt

nghiệp của mình.

Đây là một mô hình cần được nhà

trường, các doanh nghiệp bắt tay nhau hợp

tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Một sự hợp tác mang lại ba lợi ích. Một là

lợi ích cho nhà trường, tạo sự uy tín cho cơ

sở đào tạo. Hai là các công ty, doanh

nghiệp không mất công, mất thời gian tiền

bạc đào tạo lại người lao động cho phù

hợp với doanh nghiệp của mình. Ba là

tránh lãng phí tiền của đầu tư của chính

phủ trong tình hình kinh phí chi cho giáo

dục nước ta còn eo hẹp.

3.Kết luận

Theo tôi, các doanh nghiệp trong

nước chưa có cơ hội và điều kiện tiếp cận

với mô hình, từ nhà trường đến doanh

nghiệp. Vì vậy trong quá trình đào tạo cần

có sự tham gia của doanh nghiệp, như đề

xuất danh mục nghề, tham gia giảng dạy và

đánh giá kết quả học tập, tổ chức cho học

sinh thực tập tại doanh nghiệp... Sinh viên

khi ra trường họ đã được thực tập và làm

việc tại doanh nghiệp, công ty và ở mức độ

nhất định đã đáp ứng được yêu cầu của

doanh nghiệp cả về kiến thức và kỹ năng

chuyên môn.

Tài liệu tham khảo:

Tài liệu tham khảo trong nước:

1. Vũ Thị Phương Anh. (2013). Gắn kết giữa

nhà trường và doanh nghiệp: Phải chăng còn

thiếu một mắt xích? Truy cập ngày 27/02/2018

tại http:/ncgd vn. Blogspot.com/2013/10/gan-

ket-giua-nha-truong-va-doanh nghiep.html

2. Nguyễn Ngọc Dũng (2012), “Bàn về thuật

ngữ Design”, Tạp chí Nghiên cứu Mỹ thuật, số

3,4/12, tr.12-15.

3. Nguyễn Ngọc Dũng, “Bàn về thuật ngữ

Design”, Tạp chí Nghiên cứu Mỹ thuật, số

3,4/12, 2012, tr.12-15.

Các doanh nghiệp tư nhân, doanh

4. Vũ Tiến Dũng. (2016). “Một số giải pháp

tăng cường liên kết đào tạo giữa trường đại

học và doanh nghiệp”, Tạp Chí Lí Luận

Chính Trị, số 5.

nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, các công

ty tư vấn thiết kế có quy mô nên chủ động

kết hợp với nhà trường, cơ sở đào tạo về

design tổ chức các buổi hội thảo trao đổi về

các xu hướng thiết kế, những yêu cầu của

các doanh nghiệp, hỗ trợ bồi dưỡng kỹ năng,

thực hành thực tập cho sinh viên tại các địa

điểm của công ty, doanh nghiệp mình. Thực

tập tại các cơ sở đào tạo của doanh nghiệp

có ưu điểm là hình thức đào tạo phù hợp với

đặc điểm sản xuất cũng như công nghệ của

doanh nghiệp. Do vậy các doanh nghiệp và

công ty vừa tiết kiệm được thời gian đào tạo

và tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp, vừa

tìm được nhân lực làm việc theo yêu cầu của

doanh nghiệp.

5. Trần Khánh Đức. Giáo Dục Đại Học Việt

Nam Và Thế Giới, Đại học Quốc gia Hà Nội,

2012.

6. Trần Khánh Đức. “Đặc trưng và mô hình

quản lý giáo dục ở một số nước trên thế giới”.

TTKHGD, Số 102 Tr.42-43, 45.

7. Nguyễn Đình Luận. (2015). Sự gắn kết

giữa nhà trường và doanh nghiệp trong đào

tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh

tế xã hội ở Việt nam: Thực trạng và khuyến

nghị. Tạp Chí Phát Triển và Hội Nhập, 22

(32).

8. Phạm Thi Ly. (2016). Về quan hệ hợp tác

giữa nhà trường và doanh nghiệp. Truy cập