Đa dạng nghệ thuật điêu khắc đá trên thế giới
ĐA DẠNG NGHỆ THUẬT ĐIÊU KHẮC ĐÁ TRÊN THẾ GIỚI
Có thể nói, điêu khắc đá là loại hình nghệ thuật xuất hiện sớm nhất của nhân loại. Từ đó
đến nay, điêu khắc đá ngày càng phát triển rực rỡ gắn liền với các nền văn hóa khác nhau
trên thế giới. Bài viết hôm nay sẽ đưa quý vị trải nghiệm nghệ thuật điêu khắc đá trên khắp
thế giới.
NỀN ĐIÊU KHẮC ĐÁ TÂY TẠNG
Phật giáo ảnh hưởng đến mọi khía cạnh trong đời sống sinh hoạt người dân Tây Tạng.
Được truyền bá vào thế kỷ VII, Phật giáo dần trở thành tôn giáo chính vào thế kỷ VIII. Kết
hợp với nền văn hóa truyền thống địa phương độc đáo, Phật giáo Tây Tạng ra đời.
Để có thể hiểu rõ hơn tầm ảnh hưởng của Phật giáo Tây Tạng, chúng ta phải ngắm nhìn
các tác phẩm điêu khắc đá mỹ nghệ tại nơi đây. Các tác phẩm đá hiển hiện khắp mọi nơi
ở Tây Tạng. Những phiến đá được chạm khắc và sơn màu sặc sỡ. Chủ đề thường hướng
đến Phật giáo, loài vật và các sinh hoạt thường ngày.
LOẠI HÌNH SẢN PHẨM ĐÁ TÂY TẠNG
Chủ đề xuyên suốt của các sản phẩm nơi đây chính là tín ngưỡng truyền thống và Phật
giáo. Phần lớn, sản phẩm nơi đây được làm ra dưới dạng mani stone. Đây là một loại hình
riêng biệt. Sở dĩ như thế là vì thần chú sáu âm của Đức Avalokiteshvara được khắc lên đá.
Đó là Om Mani Padme Hum (tiếng Phạn) hay người Tây Tạng phát âm thành Om Mani
Peme Hung. Đây là một trong những câu thần chú nổi tiếng nhất trong Phật giáo. Người
Việt Nam chúng ta thường biết đến Úm ma ni bát mi hồng hay Án ma ni bát mê hồng. Ở
Tây Tạng, câu thần chú này rất được coi trọng thể hiện lòng bác ái của Đức Quán Âm.
Thần chú sáu âm của Đức Avalokiteshvara được khắc lên đá.
Ngoài ra, người dân nơi đây còn ném các hòn đá mani stone này như một hành động cầu
nguyện. Mani stone được xem là vật linh thiêng dùng hiến tế lên Đức Phật. Một hình thức
khác chính là tường mani stone. Những bức tường này có thể dài từ vài met đến một kilomet
và cao đến 2m.
Bên cạnh Phật giáo, người nơi đây còn khắc lên đá những hoạt động thường ngày của họ.
Có thể, truyền thống này đã được lưu truyền từ thời Nguyên Thủy đến nay. Không khó để
chúng ta bắt gặp hình ảnh về chuyến đi săn, thú vật… được lưu giữ trên đá. Điều này giúp
điêu khắc đá Tây Tạng mang nhiều ý nghĩa hơn chỉ là các biểu tượng tâm linh. Những dấu
ấn lịch sử của bao thế thệ người Tây Tạng đều được khắc ghi trọn vẹn trên đá.
NGUYÊN LIỆU ĐÁ VÀ PHƯƠNG PHÁP CHẾ TÁC
Đa phần người dân chạm khắc thẳng trên phiến đá, khối đá hay thậm chí là viên đá cuội.
Quy mô của các sản phẩm thay đổi từ nhỏ như viên sỏi đến hoành tráng như núi đá. Bạn
có thể bắt gặp nhiều mani stone nặng hàng trăm tấn bên vệ đường. Hay bạn cũng có thể
nhìn thấy những hòn nhỏ được trẻ em trong làng mang theo bên mình. Không có một hình
dạng, màu sắc hay chủ đề cố định cho sản phẩm đá này.
Tất cả các tác phẩm đều được tạo nên thủ công, không có sự trợ giúp của máy móc. Thợ
điêu khắc nơi đây thường là thầy tu, nông dân hay những người chăn nuôi. Họ thường chế
tác và mùa đông và những dịp lễ tôn giáo khác. Điêu khắc mani stone còn được xem là một
phương pháp thiền định.
NGHỆ THUẬT ĐIÊU KHẮC ĐÁ SHONA – ZIMBABWE
Nghệ thuật điêu khắc Shona của người Zimbabwe được rất nhiều người biết đến. Nguồn
gốc tên Shona lấy từ tộc người Shona, bộ tộc lớn nhất tại Zimbabwe. Thậm chí, ý nghĩa
tên Zimbabwe bắt nguồn từ nghề đá mỹ nghệ lâu đời của người Shona. Theo tiếng địa
phương, Zimbabwe là ngôi nhà của đá. Trong quá khứ, điêu khắc đá Shona không được
biết đến rộng rãi như ngày nay. Người Shona chủ yếu chế tác đá để xây dựng và trang trí.
Và thành phố Great Zimbabwe được xây dựng hòan toàn từ đá là minh chứng rõ ràng nhất.
Sự phát triển, tân tiến trong kỹ thuật chế tác đá của bộ tộc Shona được thể hiện rõ nét.
Để có thể hiểu rõ hơn về nền văn hóa Shona, chúng ta cùng tìm hiểu qua các phần dưới
đây.
CÁC LOẠI ĐÁ ĐƯỢC SỬ DỤNG
Đa phần điêu khắc Shona sử dụng các loại đá trong họ Serpentine. Những loại đá trầm tích,
biến chất này sở hữu sắc màu vô cùng đa dạng. Màu sắc đá biến đổi từ xanh lá đậm đến
đen, hoặc là những sắc độ hiếm gặp hơn.
Phần lớn tượng đá của nghệ thuật Shona đều được chế tác từ đá Serpentine.
Loại đá đầu tiên được đề cập đến tại đây là đá Opal. Đá Opal là loại đá mềm, đục, màu
xanh lá cây nhạt, đôi khi có màu nâu nhạt. Loại đá này mang đến những vân đá mịn, nhỏ
bề mặt gần như trong mờ. Điều đặc biệt của đá Opal chính là những đốm đỏ, cam hay xanh
dương rải rác trên bề mặt.
Tiếp theo, chúng ta sẽ cùng đến với loại đá cứng nhất trong các loại đá chế tác nơi đây. Đó
chính là đá springstone. Màu sậm của đá giúp mang lại độ tương phản cao khi đặt giữa
không gian tươi sáng. Điều này giúp các tác phẩm càng nổi bật hơn.
Đá cobalt có thể có màu tím hay lục với vân vàng – trắng hay nâu/cam. Sự quý hiếm cùng
tính chất giòn của đá là thách thức trong việc chế tác. Qua đôi tay của nghệ nhân giàu kinh
nghiệm, màu sắc cùng vân đá sẽ hiện lên nổi bật.
Dolomite là loại đá mềm, thường có màu trắng – hồng. Nếu có sự xuất hiện của nguyên tố
sắt, đá có thể mang màu vàng, xám, thậm chí là đen. Bộ tộc Shona thường dùng loại đá
này để chế tác các thành phẩm quy mô lớn.
Ngoài ra, điêu khắc Shona còn sử dụng đá Sapolite, Leopard và nhiều loại đá khác nữa.
QUY TRÌNH CHẾ TÁC
Đầu tiên, họ chọn ra phần đá phù hợp nhất với dự định, hay đơn giản chỉ là đẹp nhất. Thợ
điêu khắc Shona miêu tả công việc của họ như giúp đá bộc lộ nét đẹp tiềm ẩn. Trong văn
hóa Shona, quá trình điêu khắc gắn liền với đời sống tâm linh của bộ tộc. Họ tin rằng linh
hồn của tổ tiên và các sinh vật có thể được tìm thấy trong đá.
Sau khi đã lựa chọn được phần đá ưng ý, nghệ nhân bắt đầu phác thảo trên đá bằng bút chì.
Từ đây, các công cụ thủ công được sử dụng để chạm khắc lên phiến đá. Nghệ nhân linh
hoạt lựa chọn búa và đục với nhiều hình dạng và kích cỡ khác nhau.
Khi đã tạo hình thô cho phiến đá, nghệ nhân bắt đầu tạo hình sản phẩm. Nghệ nhân sử dụng
búa nhỏ tác động trực tiếp lên bề mặt đá. Quá trình này giúp bộc lộ các vân đá tự nhiên và
từ từ tạo hình cho thành phẩm.
Tiếp theo là công đoạn làm nhẵn bề mặt đá. Tất cả các công cụ như dũa, bào hay máy móc
đều được sử dụng triệt để.
Bước cuối cùng chính là đánh bóng sản phẩm. Trước khi tiến hành đánh bóng, các nghệ
nhân dùng giấy nhám để tăng thêm độ mịn cho thành phẩm. Để đánh bóng, thông thường,
họ sẽ dùng lửa để làm ấm giai đoạn này. Dưới nhiệt độ nóng, sáp sẽ chảy xuống bám trên
bề mặt đá. Các tầng lớp sáp này sau đó được đập vỡ để lộ ra độ sáng bóng và chiều sâu
màu sắc đá.
ĐIÊU KHẮC KHMER – CAMPUCHIA
Chạm khắc đá có vị trí quan trọng trong nền văn hóa Campuchia. Trải qua hàng ngàn năm,
điêu khắc đá đã phát triển rực rỡ ở Campuchia. Từ bức tượng nhỏ được chế tác bởi nghệ
nhân địa phương đến công trình Anglor Wat nổi tiếng. Điêu khắc đá đã trở thành loại hình
nghệ thuật phát triển rực rỡ nhất ở Campuchia. Lịch sử hình thành và phát triển của điêu
khắc đá Campuchia gắn liền với vương quốc Khmer. Nghệ thuật Khmer độc đáo, chi phối
của điêu khắc Khmer.
NGUYÊN LIỆU ĐÁ
Đằng sau sự thành công của điêu khắc Campuchia chính là sự độc đáo của loại đá sử dụng.
Loại đá đặc trưng của điêu khắc Khmer chính là đá cát có tuổi đời hơn 400 triệu năm.
Nguồn khai thác đá chủ yếu ở Banteay Meanchey, Kompong Thom và Pursat. Đây là loại
đá hoàn hảo cho việc chế tác và được sử dụng trong hầu hết các tác phẩm. Tượng đá nhỏ,
cơ bản hay tượng Phật khổng lồ đều được điêu khắc từ đá cát.
Ngoài ra, đá từ Phnom Kulen còn được khai thác và sử dụng. Những chi tiết phức tạp trên
đền Anglor Wat được chạm khắc bằng loại đá nơi đây.
NGUỒN GỐC RA ĐỜI CỦA ĐIÊU KHẮC KHMER
Mặc dù gắn liền với vương quốc Angkor, điêu khắc Campuchia đã bắt nguồn từ nhiều thế
kỷ trước đó. Các tác phẩm đá cổ xưa nhất của Campuchia được chế tác trong triều đại
vương quốc Funan. Đó là vào khoảng thời gian từ thế kỷ I hay II sau Công nguyên đến thế
kỷ VI sau Công nguyên. Thời kỳ này còn được biết đến dưới tên gọi vương quốc tiền
Angkor.
Sự thông thương của Trung Đông và Trung Quốc đã đi ngang qua mảnh đất này. Sức ảnh
hưởng sâu rộng của nền văn hóa Ấn Độ cũng bắt nguồn từ lý do này. Đạo Hindu trở thành
tôn giáo quốc gia của Campuchia và kéo dài đến tận thế kỷ XXII. Nhiều tác phẩm thời kỳ
này chế tác về 3 vị thần chính của Hindu giáo. Đó là thần Brahma, thần Shiva và thần
Vishnu.
Phật giáo xuất hiện vào khoảng thế kỷ I và dần dần phát triển song song Hidu giáo. Các
Hindu giáo, các tác phẩm đều chịu ảnh hưởng của phong cách Ấn Độ.
Điêu khắc Khmer bắt đầu xuất hiện vào thế kỷ VII sau Công nguyên. Phong cách này chú
trọng vào sự chính xác và chân thật trong từng chi tiết. Đa phần các bức tượng đều nở một
nụ cười nhã nhặn như tượng Phật cười.
QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GẮN LIỀN VỚI VƯƠNG QUỐC ANGKOR
Triều đại Angkor bắt đầu vào năm 802 sau Công nguyên với sự lên ngôi của Jayavarman
II.
Trong thời kỳ đầu của vương triều, điêu khắc đá đã trở nên vô cùng phổ biến. Số lượng
đền thờ và sản phẩm đá được chế tác thể hiện sự xa hoa và tráng lệ đương thời. Tượng có
kích thước lớn, oai nghiêm, màu sắc sậm với chủ đề về các vị thần trong Hindu giáo.
Sự xuất hiện của Angkor Wat đánh dấu thời kỳ phát triển rực rỡ nhất của điêu khắc Khmer.
Tính đến thời điểm hiện tại, Anglor Wat vẫn là địa danh nổi tiếng nhất của Campuchia.
Ban đầu, Angkor Wat được xây dựng là một đền thờ Hindu giáo. Qua thời gian, Angkor
Wat dần trở thành đền thờ Phật giáo. Chúng ta dễ dàng tìm thấy cả tượng thần Visnu lẫn
tượng Phật trong phức hơp ngôi đền. Tuy nhiên, chính các bức tranh chạm khắc trên tường
đá mới là điểm giúp Angkor Wat nổi tiếng.
Sự xuất hiện của Angkor Wat đánh dấu thời kỳ phát triển rực rỡ nhất của điêu khắc
Khmer.
Triều đại Khmer bắt đầu suy yếu vào năm 1431 dưới sự xâm lược của Thái Lan. Từ đó,
điêu khắc Khmer trở nên hạn chế.
Trải qua thời kỳ nội chiến Khmer Đỏ, nghệ thuật điêu khắc Campuchia gần như biến mất
hoàn toàn. Nhiều nghệ nhân tử vong trong trận chiến hoặc bị Khmer Đỏ sát hại. Một số ít
nghệ nhân lánh nạn ở nước ngoài và sau này quay về giúp gầy dựng lại nền văn hóa truyền
thống cho thế hệ tượng lai.
TỔNG KẾT
Có thể nói, từng dân tộc, vùng miền có phong cách điêu khắc đá cùng sản phẩm đặc trưng.
Qua thời gian đã có sự giao thoa, học hỏi giữa các nền văn hóa. Các tác phẩm thời xưa đã
trở thành chứng nhân lịch sử và là nguồn tư liệu cho hậu thế. Như nghệ thuật điêu khắc
Khmer đã được học hỏi và lưu truyền đến tận bây giờ. Tượng đá Champa ở Việt Nam là
một minh chứng rõ ràng cho điều này.
Tượng đá Champa ở Việt Nam chịu ảnh hưởng của nghệ thuật điêu khắc Khmer.
Qua bài viết, chúng ta đã phần nào thấy được sự đa dạng trong các nền văn hóa khắp thế
giới. Vì thế, sản phẩm đá mỹ nghệ vô cùng phong phú với nhiều phong cách chế tác khác
thức, tiếp thu tinh hoa của các nền văn hóa khác nhau nhằm cung cấp các sản phẩm độc
đáo.
Nếu có nhu cầu cần tư vấn về các mặt hàng tại đây, hãy liên hệ ngay với chúng tôi.
10 trang
22/04/2022
320
Bạn đang xem tài liệu "Đa dạng nghệ thuật điêu khắc đá trên thế giới", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- da_dang_nghe_thuat_dieu_khac_da_tren_the_gioi.docx
