Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số giai đoạn 2011-2020, những đề xuất cho giai đoạn 2021-2030
CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC
BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA CỦA ĐỒNG BÀO CÁC
DÂN TỘC THIỂU SỐ GIAI ĐOẠN 2011-2020, NHỮNG ĐỀ XUẤT CHO
GIAI ĐOẠN 2021-2030
Trịnh Thị Thủy
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
Email: thuybvh@gmail.com
ới quan điểm nhất quán, Đảng và Nhà nước ta đã khẳng
Vđịnh: “Văn hóa các dân tộc thiểu số là một bộ phận quan
trọng của nền văn hóa Việt Nam thống nhất, đa dạng”. Trong từng
giai đoạn phát triển của đất nước, Đảng và Nhà nước luôn có
những chủ trương, chính sách phù hợp, nhằm bảo tồn và phát huy
giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số. Sự nhất quán
trong nhận thức và triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách
của Đảng và Nhà nước ta trong công tác bảo tồn và phát huy các
giá trị văn hóa truyền thống đã góp phần quan trọng trong phát
triển đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội của đồng bào các dân tộc
thiểu số. Bên cạnh những kết quả đạt được, trong giai đoạn 2011 –
2020, công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của
đồng bào các dân tộc thiểu số cũng đang đặt ra một số vấn đề cần
được quan tâm và giải quyết kịp thời trong giai đoạn 2021-2030.
Ngày nhận bài:
27/02/2021
Ngày phản biện: 04/3/2021
Ngày tác giả sửa: 12/3/2021
Ngày duyệt đăng: 25/3/2021
Ngày phát hành: 30/3/2021
DOI:
Từ khóa: Chính sách của Đảng và Nhà nước; Bảo tồn và phát
huy giá trị văn hóa; Vùng dân tộc thiểu số và miền núi; Văn hóa các
dân tộc thiểu số.
1. Đặt vấn đề
trình nghiên cứu như: “Tính hợp lý giữa cái còn và
cái mất của một di sản” (Thông, 2003); “Văn hóa
truyền thống Tây Nguyên, tiềm năng, thực trạng và
một số vấn đề đặt ra trong công tác bảo tồn và phát
huy” (Thịnh, 2008), tác giả Ngô Đức Thịnh đã khái
quát tiềm năng văn hóa truyền thống của các DTTS
ở Tây Nguyên, đồng thời đánh giá thực trạng công
tác bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống của
các dân tộc. Tác giả đã chỉ ra những vấn đề cần
quan tâm trong công tác bảo tồn và phát huy giá
trị văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS
ở Tây Nguyên. Bài viết “Bảo tồn giá trị văn hóa
truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số
nhằm khẳng định và tôn vinh sự thống nhất trong
đa dạng văn hóa của Việt Nam” (Bài, 2019), Kỷ yếu
Hội thảo khoa học “Bảo tồn và phát huy giá trị văn
hóa trong đồng bào dân tộc thiểu số” cũng đã đánh
giá những thành tựu trong công tác bảo tồn giá trị
văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS, đồng
thời, đề xuất các giải pháp nhằm bảo tồn giá trị văn
hóa truyền thống của đồng bào các DTTS, khẳng
định bản sắc văn hóa và sự thống nhất trong đa dạng
của văn hóa Việt Nam. Công trình “Bảo tồn văn hóa
các dân tộc thiểu số rất ít người thực trạng và một số
vấn đề đặt ra” (Thanh, 2019), thuộc kỷ yếu Hội thảo
khoa học Quốc gia về “Bảo tồn và phát huy giá trị
văn hóa trong đồng bào các DTTS”, cũng chỉ ra một
số thách thức trong bảo tồn văn hóa các DTTS rất
ít người trên các phương diện kinh tế, xã hội, ngôn
Suốt quá trình lãnh đạo, điều hành đất nước,
công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân
tộc thiểu số (DTTS) luôn được Đảng và Nhà nước
ta quan tâm, chỉ đạo. Với quan điểm nhất quán,
Đảng và Nhà nước ta đã khẳng định “Văn hóa các
DTTS là một bộ phận quan trọng của nền văn hóa
Việt Nam thống nhất, đa dạng”. Các chủ trương,
chính sách của Đảng, Nhà nước ban hành và thực
hiện trong thời gian qua đã góp phần quan trọng
trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân
tộc, đồng thời tạo điều kiện để các DTTS phát triển
kinh tế - xã hội. Nhờ đó mà những năm qua, vùng
DTTS và miền núi ở nước ta đã có nhiều chuyển
biến tích cực trên tất cả các mặt: Kinh tế - xã hội
phát triển, trình độ học vấn và dân trí được nâng lên,
đời sống vật chất và tinh thần được cải thiện, giá trị
văn hóa truyền thống được bảo tồn và phát huy, trật
tự an ninh xã hội được đảm bảo, bình đẳng và đại
đoàn kết dân tộc được thực hiện…; góp phần quan
trọng vào sự phát triển chung của đất nước.
2. Tổng quan nghiên cứu
Nghiên cứu về bảo tồn và phát huy giá trị văn
hóa truyền thống của đồng bào các DTTS đã được
các học giả quan tâm nghiên cứu từ lâu, đặc biệt là
sau khi Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII được
ban hành, hàng loạt các công trình nghiên cứu đã
được công bố. Tiêu biểu trong số đó có các công
Volume 10, Issue 1
13
CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC
ngữ, văn hóa và phát triển dân số. Đặc biệt, hiện và phát huy giá trị văn hóa truyền thống các DTTS
tượng mai một và mất dần bản sắc văn hóa ở các trong thời gian tới.
DTTS rất ít người đang ngày càng diễn ra ở nhiều
phương diện của đời sống tộc người. Bài viết “Bảo
tồn di sản văn hóa truyền thống của các dân tộc rất ít
người trong bối cảnh phát triển và hội nhập” (Hoa,
2019), nêu bật giá trị văn hóa truyền thống của một
số dân tộc rất ít người ở miền núi phía Bắc. Qua
phân tích các giá trị văn hóa truyền thống, tác giả
đã đưa ra các giải pháp thiết thực để bảo tồn và phát
huy giá trị văn hóa tốt đẹp đó.
Bên cạnh công trình nghiên cứu về văn hóa của
từng khu vực, cũng có các công trình nghiên cứu
về văn hóa truyền thống của từng dân tộc cụ thể,
tiêu biểu như: Bài viết “Người Bố Y gìn giữ bản
sắc văn hóa” (Phong, 2015), phân tích những thành
tựu trong công tác bảo tồn văn hóa truyền thống
của người Bố Y, đồng thời gợi ý một số giải pháp
nhằm tiếp tục bảo tồn và phát huy hiệu quả văn hóa
truyền thống của người Bố Y hiện nay. Trong bài
viết “Gian nan tìm lại nguồn cội của tộc người Ơ
Đu” (Vũ, 2016) đã phân tích những vấn đề đặt ra
đối với người Ơ Đu hiện nay, trong đó nhấn mạnh
những khó khăn trong việc duy trì những giá trị văn
hóa, đặc biệt là ngôn ngữ của tộc người này.
Trong giai đoạn hội nhập, giao thoa văn hóa
hiện nay, vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa
các DTTS càng được quan tâm đặc biệt. Nhiều hội
thảo khoa học được tổ chức với sự tham gia của
chuyên gia nghiên cứu và các nhà quản lý văn hóa
nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn và phát
huy giá trị văn hóa truyền thống các DTTS trong
giai đoạn hiện nay. Tiêu biểu như: Hội thảo “Bảo vệ
và phát huy giá trị văn hóa dân gian của các DTTS
ở Việt Nam” tại Làng văn hóa du lịch các dân tộc
Việt Nam, hội thảo “Bảo tồn và phát huy giá trị văn
hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam trong thời kì đổi
mới”, 2019; Hội thảo khoa học “Giải quyết hài hòa
mối quan hệ giữa bảo tồn di sản văn hóa với phát
triển kinh tế - xã hội”, Viện Văn hóa Nghệ thuật
quốc gia tổ chức năm 2020…
Nhìn chung, các nghiên cứu đều đánh giá những
thành tựu trong công tác bảo tồn, phát huy văn hóa
các DTTS trong thời gian qua. Đồng thời, chỉ ra
những vấn đề bất cập, hạn chế trong công tác bảo
tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của
các DTTS. Tuy nhiên, các công trình chưa đề cập
đến những định hướng trong công tác bảo tồn và
phát huy các giá trị văn hóa truyền thống các DTTS
trong bối cảnh hiện nay, đặc biệt là trong giai đoạn
từ năm 2021 đến năm 2030. Vì vậy, nghiên cứu về
“Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào
các dân tộc thiểu số giai đoạn 2011 – 2020, những
đề xuất cho giai đoạn 2021 – 2030” là rất cần thiết,
nhằm đánh giá những thành tựu, hạn chế, bất cập
của công tác bảo tồn , trên cơ sở đó đề xuất, định
hướng cho công tác này trong giai đoạn 2021 –
2030, góp phần nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn
3. Phương pháp nghiên cứu
Bài viết sử dụng chủ yếu phương pháp nghiên
cứu tổng hợp tài liệu thứ cấp với một khối lượng tài
liệu khá phong phú, bao gồm các công trình nghiên
cứu, hệ thống văn bản chính sách, các báo cáo về
phát triển kinh tế xã hội, văn hóa xã hội, trong đó có
việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các DTTS
và việc thực thi các chính sách bảo tồn giá trị văn
hóa truyền thống ở các địa phương trong cả nước.
Kết hợp với đó là phương pháp điền dã dân tộc và
phương pháp chuyên gia thông qua các hội nghị,
hội thảo.
4. Nội dung nghiên cứu
4.1. Thực trạng công tác bảo tồn và phát huy
giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các dân
tộc thiểu số giai đoạn 2011 - 2020
4.1.1. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo trong triển
khai thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá
trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng
đồng bào dân tộc thiểu số
Trong từng giai đoạn phát triển của đất nước,
Đảng và Nhà nước luôn có những chủ trương, chính
sách phù hợp, kịp thời nhằm ưu tiên, phát triển toàn
diện đối với vùng đồng bào DTTS và miền núi. Từ
những chủ trương đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du
lịch đã cụ thể hóa và triển khai ban hành các văn
bản mang tính pháp quy, các thông tư, đề án, dự án
và ký kết các chương trình phối hợp với các ban, bộ,
ngành Trung ương để thực hiện có hiệu quả công tác
văn hóa vùng đồng bào DTTS nói chung, công tác
bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống nói riêng.
Ngày 27/7/2011, Thủ tướng Chính phủ đã ký
Quyết định số 1270/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Bảo
tồn, phát triển văn hóa các DTTS Việt Nam đến năm
2020”, trên cơ sở đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du
lịch đã ban hành và trực tiếp chỉ đạo, tổ chức thực
hiện các chương trình, đồng thời lồng ghép dự án về
văn hóa các DTTS, nhiều giá trị văn hóa truyền thống
tiêu biểu của các DTTS đã được bảo tồn, phát huy. Bộ
Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng phối hợp với Bộ
Kế hoạch và Đầu tư trình Thủ tướng Chính phủ ban
hành Quyết định số 936/QĐ-TTg ngày 30/6/2017 về
phê duyệt Chương trình mục tiêu Phát triển văn hóa
giai đoạn 2016 - 2020; Quyết định số 586/QĐ-TTg
ngày 03/5/2017 phê duyệt Đề án “Chính sách đặc thù
hỗ trợ từ ngân sách nhà nước đầu tư cơ sở vật chất
cho hoạt động tuyên truyền, phổ biến phim tới vùng
sâu, vùng xa, vùng DTTS, biên giới, hải đảo, vùng
đặc biệt khó khăn”.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban
hành Thông tư số 12/2014/TT-BVHTTDL, ngày
10/10/2014 về quy định chi tiết thi hành một số
điều của Nghị định số 05/2011/NĐ-CP của Chính
phủ về công tác dân tộc; Triển khai các dự án thành
phần của Đề án Bảo tồn và phát triển văn hóa các
14
JOURNAL OF ETHNIC MINORITIES RESEARCH
CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC
DTTS Việt Nam đến năm 2020; Quyết định số 449/ các dân tộc, góp phần tạo động lực phát triển kinh
QĐ-TTg ngày 13/3/2013 của Thủ tướng Chính phủ tế - xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng.
về việc phê duyệt Chiến lược công tác dân tộc đến
năm 2020; xây dựng Kế hoạch triển khai chương
trình hành động thực hiện Chiến lược công tác
dân tộc (Quyết định số 1395/QĐ-BVHTTDL ngày
09/5/2014); Phê duyệt Đề án tổ chức định kỳ “Ngày
hội giao lưu văn hóa, thể thao và du lịch vùng đồng
bào các DTTS” theo khu vực và toàn quốc giai đoạn
2013 - 2020; Đề án “Đưa các chương trình văn hóa
nghệ thuật phục vụ vùng sâu, vùng xa, vùng biên
giới hải đảo, vùng DTTS”; tổ chức tổng kết, đánh
giá và phê duyệt 02 đề án giai đoạn 2021 - 2030; Đề
án “Bảo tồn phát huy trang phục truyền thống các
DTTS Việt Nam trong giai đoạn hiện nay”…
Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa
trước đây, sau này là Chương trình mục tiêu phát
triển văn hoá đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du
lịch triển khai thực hiện hiệu quả, góp phần quan
trọng nâng cao đời sống văn hoá tinh thần, bảo tồn
và phát huy giá trị di sản văn hoá các dân tộc, đặc
biệt là các vùng khó khăn, vùng đồng bào DTTS.
Đến nay đã có hơn 80 lễ hội truyền thống tiêu biểu
của các DTTS được Bộ hỗ trợ các địa phương tổ
chức phục dựng, bảo tồn và phát triển đúng mục
đích, phù hợp với từng dân tộc; hơn 30 làng, bản,
buôn truyền thống của 25 dân tộc thuộc các tỉnh đại
diện cho vùng, miền trên cả nước được hỗ trợ đầu
Cùng với đó, thực hiện Nghị quyết số 12/NQ- tư bảo tồn gắn phát triển du lịch khai thác tiềm năng
CP ngày 15 tháng 02 năm 2020 của Chính phủ triển từ văn hoá truyền thống tiêu biểu của dân tộc, từ đó
khai thực hiện Nghị quyết số 88/2019/QH14 ngày nhân rộng, phát triển để xây dựng các làng văn hoá -
18 tháng 11 năm 2019 của Quốc hội, Bộ Văn hóa, du lịch, điểm văn hoá du lịch, tạo đà chuyển dịch cơ
Thể thao và Du lịch đã xây dựng báo cáo nghiên cấu kinh tế, đẩy mạnh tốc độ xóa đói, giảm nghèo
cứu khả thi Dự án: “Bảo tồn, phát huy giá trị văn cho đồng bào ở địa bàn vùng DTTS.
hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số
gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục
tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng
bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 -
2030 với 19 nhiệm vụ trọng tâm.
4.1.2. Công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn thường xuyên được phục dựng, tái hiện tại Làng
hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số
Để bảo tồn và phát triển văn hóa các DTTS, hàng
năm, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch phối hợp tổ
chức các hoạt động chào mừng Ngày Văn hóa các
Bên cạnh đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
còn định kỳ tổ chức gặp mặt nghệ nhân và những
người có công trong công tác bảo tồn, phát huy văn
hóa truyền thống các DTTS. Công trình kiến trúc
truyền thống và lễ hội truyền thống của các dân tộc
Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, góp phần
bảo tồn di sản văn hóa vật thể và phi vật thể của
đồng bào các dân tộc.
Công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa
dân tộc Việt Nam (19/4) đồng bộ từ Trung ương phi vật thể của các DTTS được cụ thể hóa bằng
đến địa phương; khảo sát và mở các lớp truyền dạy những hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ như tập
văn hóa truyền thống phi vật thể, các nghề thủ công huấn về công tác kiểm kê, bảo tồn văn hóa phi vật
truyền thống của DTTS rất ít người do chính các thể của các địa phương nơi có đồng bào sinh sống;
nghệ nhân - chủ thể nắm giữ kho tàng văn hóa phi đồng thời, hướng dẫn các địa phương xây dựng hồ
vật thể trực tiếp tham gia truyền dạy cho thế hệ trẻ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể để đưa vào
các dân tộc: Bố Y, Pu Péo, Ơ Đu, Brâu, Rơ Măm, Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đến
Mảng, Cống, Lô Lô, Chứt, Si La... Qua đó, giáo nay, đã có hơn 150 di sản văn hóa phi vật thể của
dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý các DTTS được đưa vào Danh mục di sản văn hóa
thức trách nhiệm, niềm tự hào về văn hóa các dân phi vật thể quốc gia (trên tổng số gần 300 di sản văn
tộc, góp phần củng cố, tăng cường sức mạnh khối hóa phi vật thể của cả nước). Các di tích lịch sử văn
đại đoàn kết các dân tộc, tôn vinh bản sắc văn hóa hóa và danh lam thắng cảnh vùng DTTS cũng được
các dân tộc.
Thông qua việc định kỳ tổ chức Ngày hội văn
hóa, thể thao và du lịch các dân tộc vùng Tây Bắc,
quan tâm lập hồ sơ khoa học và xếp hạng cấp quốc
gia và quốc gia đặc biệt.
Triển khai các Chương trình mục tiêu quốc gia
Đông Bắc, miền Trung, Tây Nguyên; Giao lưu văn xây dựng nông thôn mới, Bộ Văn hóa, Thể thao và
hóa đối với từng dân tộc như tổ chức Ngày hội Du lịch đã chỉ đạo các đơn vị thuộc Bộ xây dựng
văn hóa dân tộc Hoa, Thái, Chăm, Khmer, Mông, và phát triển mô hình bảo tồn và phát huy bản sắc
Mường, Dao...; giao lưu Liên hoan nghệ thuật Hát văn hóa truyền thống tốt đẹp gắn với xây dựng
then, Đàn tính các dân tộc Tày, Nùng, Thái; giao lưu nông thôn mới tại các tỉnh: Lâm Đồng, Bình Phước,
văn hóa nghệ thuật tuyến biên giới Việt Nam - Lào, Nghệ an, Điện Biên, Lai Châu, Phú Thọ, Lào Cai,
Việt Nam - Campuchia... đã tăng cường củng cố Hà Giang. Thông qua đó đã khích lệ được phong
khối đại đoàn kết giữa các dân tộc, các địa phương trào văn hóa văn nghệ, hoạt động bảo tồn văn hóa
trong cả nước. Đồng thời, tuyên truyền, vận động truyền thống có sức lan tỏa và bước đầu đã có hiệu
đồng bào các dân tộc giữ gìn và phát huy bản sắc, quả trong việc khai thác, xây dựng thành sản phẩm
giá trị di sản văn hóa và truyền thống tốt đẹp của phục vụ phát triển du lịch tại các địa phương.
Volume 10, Issue 1
15
CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã thực hiện
Việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các
được hơn 400 dự án sưu tầm, bảo tồn, phát huy di DTTS mặc dù đã đạt được rất nhiều kết quả nhưng
sản văn hóa phi vật thể các dân tộc Việt Nam; Xây trên thực tế công tác này vẫn còn những khó khăn,
dựng Ngân hàng dữ liệu lưu giữ sản phẩm của toàn bất cập. Điều kiện kinh tế - xã hội vùng đồng bào
bộ chương trình “Sưu tầm, bảo tồn và phát huy di DTTS còn nhiều khó khăn, trình độ dân trí không
sản văn hóa phi vật thể các dân tộc Việt Nam” do đồng đều nên việc huy động nguồn lực vật chất của
các địa phương triển khai với tổng số hơn 850 dự chính quyền địa phương vùng này và của chính bản
án… Các địa phương cũng đã chủ động, tích cực thân đồng bào trong việc duy trì, bảo vệ những giá
ban hành nhiều chương trình, đề án, quy hoạch, kế trị văn hóa vật thể, phi vật thể là rất khó khăn. Bên
hoạch triển khai thực hiện trên địa bàn tỉnh theo cạnh đó, sự quan tâm của các cấp, các ngành trong
từng giai đoạn, như: Đề án Bảo tồn, phát triển văn công tác văn hóa, thể thao, du lịch nói chung, bảo
hóa các DTTS; Đề án Tổ chức định kỳ ngày hội tồn bản sắc văn hóa truyền thống và phát triển văn
các dân tộc; Đề án Xây dựng và phát triển văn hóa, hóa các DTTS nói riêng có lúc, có nơi chưa sâu sát,
con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền triển khai chưa đồng bộ. Một số ngành, địa phương
vững đất nước; Đề án Kiểm kê, sưu tầm, bảo quản, chưa nhận thức đúng và đủ về tầm quan trọng của
trưng bày, tuyên truyền di sản văn hóa truyền thống công tác bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống,
điển hình của các DTTS; Quy hoạch phát triển văn nhất là bản sắc văn hóa các dân tộc; Công tác tuyên
hóa, thể dục thể thao; Quy hoạch tổng thể phát triển truyền, vận động đồng bào chưa thường xuyên và
du lịch; Quy hoạch phát triển các khu du lịch, điểm sâu rộng.
du lịch; Quy hoạch phát triển hệ thống thiết chế văn
hóa, thể thao cơ sở; Đề án Bảo tồn, phát triển các
loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc…
Một số chương trình, đề án về bảo tồn và phát
huy các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc
được phê duyệt, nhưng không có kinh phí riêng nên
Như vậy có thể thấy, thực hiện chủ trương, chính triển khai khó khăn, phải lồng ghép vào ngân sách
sách của Đảng và Nhà nước về công tác bảo tồn, sự nghiệp hàng năm của đơn vị hoặc đầu tư chưa
phát huy giá trị văn hóa dân tộc, các cấp, ngành đã đáp ứng yêu cầu thực tế. Công tác xã hội hóa các
quan tâm và ban hành nhiều chính sách nhằm ưu hoạt động văn hóa dân tộc trên địa bàn vùng DTTS
tiên phát triển văn hóa, thể thao và du lịch vùng gần như không có. Lại còn thiếu các văn bản hướng
đồng bào DTTS. Nhờ vậy, trong những năm qua, dẫn, áp dụng để triển khai áp dụng mức kinh phí hỗ
vùng DTTS nước ta đã có nhiều chuyển biến và đổi trợ trong các nhiệm vụ về bảo tồn, phát huy bản sắc
mới rõ nét về cơ sở hạ tầng kinh tế kỹ thuật và văn văn hóa dân tộc. Nguồn ngân sách Nhà nước cho
hoá xã hội, trình độ học vấn và dân trí, đời sống vật hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch vùng DTTS rất
chất và tinh thần, trật tự an ninh xã hội, bình đẳng hạn hẹp. Đội ngũ cán bộ quản lý và làm công tác
và đại đoàn kết dân tộc… Sự nhất quán trong nhận văn hoá lại thiếu, yếu nhất là đội ngũ cán bộ trẻ, có
thức và triển khai thực hiện các chủ trương, chính năng lực. Người có uy tín và các nghệ nhân người
sách của Đảng và Nhà nước đã góp phần quan trọng DTTS thì ngày càng ít dần. Chế độ chính sách đối
trong việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền với người làm công tác văn hóa, thể thao và du lịch
thống tiêu biểu, phát triển đời sống văn hóa trong ở cơ sở còn chưa được quan tâm đúng mức.
cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
Khảo sát thực tế vùng đồng bào DTTS cho thấy,
Sự đầu tư, hỗ trợ của Nhà nước thông qua các việc bảo tồn, phát triển giá trị văn hóa, thể thao,
Chương trình mục tiêu quốc gia đã đạt được những du lịch chưa thực sự được coi trọng và đầu tư thỏa
kết quả quan trọng. Ngành văn hoá ở các cấp đã đáng, chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Nhiều
thực hiện nhiều chương trình công tác, bám sát yêu chính sách được thực hiện thông qua những dự án,
cầu của nhiệm vụ chính trị nhằm xây dựng phát đề án còn tách rời, biệt lập giữa văn hóa và phát
triển đời sống văn hoá, từng bước cải thiện, nâng triển kinh tế và giữa các ngành với nhau. Hệ thống
cao mức hưởng thụ về văn hoá, nghệ thuật; tăng các thiết chế và cơ sở vật chất về văn hóa, thể thao,
cường đầu tư để bảo tồn, phát huy, phát triển những du lịch ở vùng DTTS nhìn chung vẫn ở tình trạng
giá trị văn hoá truyền thống của đồng bào các dân xuống cấp, chắp vá do thiếu tính đồng bộ và hiệu
tộc. Việc tăng cường kết hợp, lồng ghép các dự án quả sử dụng còn thấp. Vai trò chủ thể của người dân,
văn hóa với các chương trình, dự án hỗ trợ phát của cộng đồng trong việc bảo tồn các giá trị văn hóa
triển văn hóa, thể thao, du lịch các DTTS trong truyền thống của các DTTS tuy được đề cao nhưng
những năm qua đã góp phần bảo tồn và phát huy còn thiếu các chính sách đãi ngộ thỏa đáng.
các giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu của các
dân tộc trong thời kỳ mới, tạo động lực phát triển
văn hóa gắn với du lịch, xóa đói, giảm nghèo, xây
dựng đời sống văn hóa, môi trường văn hóa lành
mạnh, tiến bộ, đẩy lùi tập tục lạc hậu và tệ nạn xã
hội vùng DTTS.
Hơn thế, một số địa phương còn chưa quan tâm
nhiều đến công tác nghiên cứu, sưu tầm, phục dựng
các giá trị văn hóa của lễ hội truyền thống; chưa có
chính sách cụ thể để hỗ trợ các nghệ nhân dân gian,
người có công trong việc lưu giữ, truyền dạy, bảo
tồn những giá trị văn hóa, thể thao truyền thống của
đồng bào các DTTS. Bản thân kinh phí dành cho
4.1.3. Những khó khăn, bất cập
16
JOURNAL OF ETHNIC MINORITIES RESEARCH
CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC
công tác văn hóa, thể thao, du lịch nhìn chung còn và truyền dạy văn hóa phi vật thể tại cộng đồng các
thấp. Đặc biệt, một số tỉnh miền núi do nguồn thu dân tộc.
ngân sách hạn hẹp nên việc bố trí nguồn lực để phát
triển sự nghiệp văn hóa, thể thao trên địa bàn hết
sức khó khăn, chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm
vụ đặt ra đối với công tác bảo tồn, phát triển văn
hóa, thể thao, du lịch vùng DTTS và miền núi.
Sáu là, nghiên cứu ban hành các chính sách cụ
thể, thống nhất giữa các địa phương đối với nhà đầu
tư cũng như cộng đồng dân cư trong việc quản lý,
phát triển các loại hình du lịch tại vùng đồng bào
dân tộc thiểu số nhằm tạo điều kiện cho đồng bào
4.2. Những đề xuất đối với công tác bảo tồn và được chia sẻ lợi ích, hưởng lợi từ các hoạt động
phát huy giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc kinh tế, du lịch.
thiểu số, giai đoạn 2021-2030
5. Thảo luận
Kết quả nghiên cứu trên cho thấy, việc bảo tồn
và phát huy giá trị văn hóa các DTTS là một vấn đề
cần thiết và cấp bách, đặc biệt trong giai đoạn đổi
mới và xu thế hội nhập quốc tế đang diễn ra ngày
càng mạnh mẽ. Để công tác này đạt được hiệu quả
mong muốn trong giai đoạn 2021 – 2030, cần chú
trọng 06 vấn đề sau:
Trong thời gian qua, công tác bảo tồn và phát
huy các gía trị văn hóa truyền thống của các DTTS
đã được Đảng và Nhà nước ta quan tâm, triển khai
thực hiện. Thực tiễn cho thấy công tác bảo tồn văn
hóa truyền thống các DTTS đã đạt được những
thành tựu quan trọng, nhiều giá trị văn hóa truyền
thống của đồng bào các DTTS đã được bảo tồn và
Một là, tăng cường các hoạt động tuyên truyền, phát huy trong thực tiễn. Đời sống vật chất, tinh
giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các thần của đồng bào các DTTS được nâng lên, đồng
cấp, các ngành và của người dân về công tác bảo vệ bào được tiếp cận với nhiều dịch vụ văn hóa, xã hội.
và phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đó, công tác
thiểu số trên cả nước. Tiếp tục tổ chức quán triệt nội bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống
dung, mục tiêu, quan điểm, nhiệm vụ, giải pháp xây của đồng bào các DTTS đang đặt ra nhiều vấn đề
dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam của cần quan tâm:
Nghị quyết số 33-NQ/TW, Kết luận số 76-KL/TW.
Hai là, tập trung tham mưu các giải pháp và văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS với
nguồn lực cần thiết để thực hiện Nghị quyết số phát triển kinh tế - xã hội.
- Gắn công tác bảo tồn và phát huy các giá trị
88/2019/QH14 ngày 18 tháng 11 năm 2019 của
Quốc hội về phê duyệt Đề án tổng thể phát triển
kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và
miền núi giai đoạn 2021 - 2030, Nghị quyết số 12/
NQ-CP ngày 15 tháng 02 năm 2020 của Chính phủ
triển khai thực hiện Nghị quyết số 88/2019/QH14
ngày 18 tháng 11 năm 2019 của Quốc hội.
- Phát huy vai trò của chủ thể sáng tạo ra văn hóa
trong công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn
hóa truyền thống các DTTS, đặc biệt là già làng,
trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng.
- Công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn
hóa truyền thống phải gắn với các hoạt động thực
tiễn của cộng đồng, của gia đình và từng cá nhân.
Ba là, xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa
các cơ quan lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, tham mưu
về công tác dân tộc trong việc triển khai thực hiện
đồng bộ các chính sách, các chương trình, đề án, dự
án về phát triển văn hóa, thể thao, du lịch vùng đồng
bào dân tộc thiểu số. Các chế độ chính sách, các cơ
chế đầu tư, các định mức hỗ trợ đến năm 2025 và
định hướng đến năm 2030 cần được các ngành quan
tâm, phối hợp với ngành văn hóa, thể thao và du
lịch để sửa đổi, bổ sung phù hợp với tiến trình phát
triển chung của đất nước.
Bốn là, hỗ trợ nâng cao mức hưởng thụ văn hóa
cho đồng bào các dân tộc thiểu số thông qua việc
xây dựng, tổ chức phong trào văn hóa, văn nghệ.
Khuyến khích đưa các chương trình hoạt động văn
hóa, nghệ thuật phục vụ vùng sâu, vùng xa, biên
giới, vùng dân tộc thiểu số.
- Xây dựng các mô hình bảo tồn văn hóa truyền
thống gắn với phát triển du lịch cộng đồng,...
6. Kết luận
Trong thời gia qua, công tác bảo tồn và phát huy
giá trị văn hóa truyền thống trong vùng DTTS đã
được Đảng và Nhà nước ta coi trọng. Nhiều chủ
trương, chính sách đã được ban hành và triển khai
thực hiện. Các hoạt động bảo tồn và phát huy bản
sắc văn hóa truyền thống được tổ chức, nhiều giá
trị văn hóa truyền thống được bảo tồn và phát huy.
Tuy nhiên, thực tế công tác bảo tồn và phát huy giá
trị văn hóa truyền thống các DTTS vẫn còn nhiều
bất cập, nhiều giá trị văn hóa truyền thống trong
đồng bào DTTS vẫn chưa được bảo tồn và phát
huy, nhiều giá trị văn hóa truyền thống bị biến đổi
theo chiều hướng tiêu cực, rất nhiều giá trị văn hóa
truyền thống của các DTTS đã bị mai một, đặc biệt
là ngôn ngữ, chữ viết của các DTTS rất ít người...
Trước thực trạng đó, cần phải có những giải pháp
phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn
và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của các
DTTS trong giai đoạn 2021 – 2030.
Năm là, xây dựng các thiết chế văn hóa, thể thao
cấp xã, thôn, bản để người dân có điều kiện nhiều
hơn đến tham gia sáng tạo và hưởng thụ các giá trị
văn hóa, thể thao; Có cơ chế chính sách đặc thù cho
các nghệ nhân dân tộc thiểu số trong việc bảo tồn
Volume 10, Issue 1
17
CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC
Tài liệu tham khảo
Bài, Đ. V. (2019). Bảo tồn giá trị văn hóa truyền
thống của đồng bào các dân tộc thiểu số
nhằm khẳng định và tôn vinh sự thống nhất
trong đa dạng văn hóa của Việt Nam. Kỷ yếu
Hội thảo khoa học “Bảo tồn và Phát huy giá
trị văn hóa trong đồng bào dân tộc thiểu số.”
Chính phủ. (2020). Triển khai thực hiện Nghị
quyết số 88/2019/QH14 ngày 18 tháng 11
năm 2019 của Quốc hội về phê duyệt Đề án
tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng
bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030.
Nghị quyết số 12/NQ-CP, ngày 15/02/2020.
Thịnh, N. Đ. (2008). Văn hóa truyền thống Tây
Nguyên, tiềm năng, thực trạng và một số vấn
đề đặt ra trong công tác bảo tồn và phát huy.
Tạp chí Khoa học Xã hội miền Trung - Tây
Nguyên.
Thông, N. H. (2003). Tính hợp lý giữa cái còn
và cái mất của một di sản. Tạp chí Văn hoá
Nghệ thuật, (số 6).
Thủ tướng Chính phủ. (2011). Phê duyệt Đề án
“Bảo tồn, phát triển văn hóa các DTTS Việt
Nam đến năm 2020. Quyết định số 1270/
QĐ-TTg, ngày 27/7/2011.
Hoa, Đ. T. (2019). Bảo tồn di sản văn hóa truyền
thống của các dân tộc rất ít người trong bối
cảnh phát triển và hội nhập. Tạp chí Nghiên
cứu Dân tộc.
Thủ tướng Chính phủ. (2017a). Phê duyệt Đề
án “Chính sách đặc thù hỗ trợ từ ngân sách
nhà nước đầu tư cơ sở vật chất cho hoạt
động tuyên truyền, phổ biến phim tới vùng
sâu, vùng xa, vùng DTTS, biên giới, hải đảo,
vùng. Quyết định số 586/QĐ-TTg, ngày
03/5/2017.
Thủ tướng Chính phủ. (2017b). Phê duyệt
Chương trình mục tiêu Phát triển văn hóa
giai đoạn 2016 - 2020. Quyết định số 936/
QĐ-TTg, ngày 30/6/2017.
Phong, V. (2015). Người Bố Y gìn giữ bản sắc
văn hóa. Tạp chí Dân vận.
Quốc hội. (2019). Phê duyệt Đề án tổng thể phát
triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và
miền núi giai đoạn 2021 - 2030. Nghị quyết
số 88/2019/QH14, ngày 18/11/2019.
Thanh, N. N. (2019). Bảo tồn văn hóa các dân
tộc thiểu số rất ít người thực trạng và một số
vấn đề đặt ra. Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc
gia về “Bảo tồn và Phát huy giá trị văn hóa
trong đồng bào các dân tộc thiểu số.
Vũ, B. (2016). Gian nan tìm lại nguồn cội của
tộc người Ơ Đu. Báo Đại Đoàn kết.
PRESERVE AND PROMOTE THE CULTURAL VALUES OF ETHNIC
MINORITIES IN THE PERIOD 2011-2020, RECOMMENDATIONS
FOR THE PERIOD 2021-2030
Trinh Thi Thuy
Ministry of Culture, Sports and Tourism
Email: thuybvh@gmail.com
Abstract
With a consistent viewpoint, the Party and State have affirmed:
the culture of ethnic minorities is an important part of the unified
and diverse Vietnamese culture. In each stage of development, the
Party and State always have appropriate guidelines and policies
to preserve and promote the traditional cultural values of ethnic
minorities. Consistency in awareness and implementation of the
policies of the Party and State in the conservation and promotion
of traditional cultural values have made an important contribution
to the development of economy, culture, unity of ethnic minorities.
In addition to the achieved results, in the period 2011-2020, the
preservation and promotion of traditional cultural values of ethnic
minorities have also presented a number of issues that need to be
timely addressed and resolved in the period 2021-2030.
Received:
Reviewed:
Revised:
Accepted:
Released:
27/02/2021
04/3/2021
12/3/2021
25/3/2021
30/3/2021
DOI:
Keywords
Party and State policies; Preserve and promote cultural values;
Ethnic minorities and mountainous areas; Ethnic cultures.
18
JOURNAL OF ETHNIC MINORITIES RESEARCH
6 trang
21/04/2022
840
Bạn đang xem tài liệu "Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số giai đoạn 2011-2020, những đề xuất cho giai đoạn 2021-2030", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- bao_ton_va_phat_huy_gia_tri_van_hoa_cua_dong_bao_cac_dan_toc.pdf
