Báo cáo Trầm cảm ở học sinh Trung học phổ thông: Thực trạng và giải pháp

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HẢI DƯƠNG

TRƯỜNG THPT NHỊ CHIỂU

BÁO CÁO

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

ĐỀ TÀI

TRẦM CẢM Ở HS THPT: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

Lĩnh vực:

Khoa học xã hội hành vi

NHÓM THỰC HIỆN

1. Nhóm trưởng:

2. Thành viên:

Phùng Thị Xuân

Vũ Huyền Trang

Giáo viên hướng dẫn:

Nguyễn Thị Đậu

HẢI DƯƠNG -2018

1

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN

TÓM TẮT NỘI DUNG DỰ ÁN ………………………………………………….7

Phần I: Tổng quan vấn đề ……………………………………………………….8

1.1. Lí do chọn đề tài ………………………………………………………………8

1.2. Câu hỏi nghiên cứu …………………………………………………………..10

1.3. Cơ sở thực hiện đề tài…………………………………………………………10

1.3.1. Cơ sở khoa học………………………………………………….…………..10

1.3.2. Cơ sở thực tiễn……………………………………………………...………14

1.4. Mục tiêu nghiên cứu…………………………………………………………..17

1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn…………………………………………...……18

1.6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu………...……………………………………….18

1.7. Phương pháp nghiên cứu……………………………...………………………18

1.8. Tính sáng tạo của đề tài …………………………………...………………….19

Phần II: Kết quả và thảo luận…………………………………………………..20

2.1. Tỉ lệ học sinh mắc trầm cảm………………………...………………………..20

2.2. Mô tả về trầm cảm………………………………...…………………………..22

2.2.1. Diễn biến một ngày của trầm cảm đối với học sinh trung học phổ thông….22

2.2.2. Trầm cảm gây ra sự đau khổ cả về tinh thần lẫn thể xác.…….. ……… …..23

2.2.3. Trầm cảm khiến mọi thứ trở lên khó khăn và tồi tệ hơn.………………….. 23

2.2.4. Làm thay đổi quan điểm và suy nghĩ của chính mình………………..……..24

2.2.5. Không còn hứng thú với sở thích của mình ………………………….…….25

2.2.6. Những yếu tố cảm xúc cứ dồn nén tác động làm cho người bệnh trở nên vô

cảm…………………………………………………………………………….…..25

2

2.2.7. Sự tự ti, bi quan, thất bại trong suy nghĩ và hành động ………...…………..25

2.2.8. Sự khác nhau giữa trầm cảm và buồn bã.…………………… ……………..26

2.2.9. Sự khác nhau giữa trầm cảm và tự kỉ……………………………………….26

2.2.10. Sự khác biệt giới tính khi mắc bệnh ……………………………..………27

2.2.11. Biểu hiện nhận biết chung của trầm cảm ở học sinh THPT ………..……..29

2.3. Nguyên nhân dẫn tới căn bệnh trầm cảm……………………………….…….31

2.3.1. Bệnh lí…………………………………………..…………………………..31

2.3.2. Áp lực từ phía bên ngoài

………………………………….……………34

2.3.3. Áp lực do chính bản thân tạo nên…………………………………….…….42

2.4. Hậu quả của căn bệnh trầm cảm……………………………………….….45

2.4.1. Các bệnh liên quan tim mạch và não bộ………………………………..…46

2.4.2. Giảm sức mạnh của hệ miễn dịch………………………………………….47

2.4.3. Mất đi cảm giác ngon miệng và mất ngủ………………………………….48

2.4.4. Nhức đầu và đau lưng………………………………………………………48

2.4.5. Biến động trong áp lực máu………………………………………………..48

2.4.6. Mệt mỏi và kiệt sức……………………………………………………….48

2.4.7. Tự tử………………………………………………………………….…….48

2.5. Giải pháp giúp học sinh THPT vượt qua căn bệnh trầm cảm………………..49

2.5.1. Giải pháp thứ nhất: Loại trừ các tác động tiêu cực………………………..50

2.5.2. Giải pháp thứ hai: Tăng cường các hoạt động tích cực…………………….57

2.5.3. Giải pháp thứ ba: Bản thân tự điều chỉnh cảm xúc…………………………59

Phần III: Kết luận và khuyến nghị..................………………………………..64

3.1. Kết luận……………………………………………………………..............64

3.2. Khuyến nghị…………………………………………………………………64

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

3

DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt

Từ đầy đủ

Trung học phổ thông

DANH MỤC CÁC HÌNH

THPT

Hình 2.1. Biểu đồ tỉ lệ học sinh THPT mắc bệnh trầm cảm

Hình 2.2. Kết quả khảo sát về biểu hiện rối loạn cảm xúc của các bạn học sinh.

Hình 2.3. Biểu hiện của trầm cảm nhẹ

Hình 2.4. Gen gây ra bệnh trầm cảm

Hình 2.5. Bố mẹ ơi đừng bắt con học

Hình 2.6. Bạo lực gia đình

Hình 2.7. Áp lực học tập, thành tích

Hình 2.8. Nỗi ám ảnh từ các môn học

Hình 2.9. Bị bạn bè bắt nạt

Hình 2.10. Tự tạo áp lực cho chính mình

Hình 2.11. Hậu quả của trầm cảm

Hình 2.12. Trầm cảm sát thủ giấu mặt trong xã hội hiện đại

Hình 2.13. Làm bạn với con

Hình 2.14. Kế hoạch GDTT đạo đức Hồ Chí Minh cho HS của THPT Nhị Chiểu

Hình 2.15. Các hoạt động ngoại khóa của trường THPT Nhị Chiểu.

4

Hình 2.16. Thanh niên TN THPT Nhị Chiểu tiếp sức mùa thi và giới thiệu sách

Hình 2.17. HĐ tuyên truyền phổ biến kiến thức về trầm cảm của học sinh lớp 11A.

Hình 2.18. Ngày hội thể thao.

5

LỜI CẢM ƠN

Nghiên cứu khoa học là một sân chơi vô cùng bổ ích cho học sinh trung học.

Đây là nơi tìm ra những bạn trẻ tài năng và sáng tạo, giúp các bạn học sinh có thể

thể hiện năng lực của bản thân. Chúng em vô cùng cảm ơn Sở giáo dục và đào tạo

Hải Dương đã tổ chức cuộc thi này để chúng em có thể được tham gia, thể hiện tư

duy của bản thân. Bên cạnh đó, trong quá trình nghiên cứu, chúng em đã nhận được

sự giúp đỡ của các cơ quan, đơn vị sau:

- Trường THPT Nhị Chiểu – huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương

- Trường THPT Kinh Môn II - huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương

- Trường THPT Trần Quang Khải - huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương

- Trung tâm giáo dục thường xuyên huyện Kinh Môn, Hải Dương

- Trường THPT Đông Triều, Quảng Ninh.

Nhóm tác giả chúng em xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu các nhà trường,

các thầy cô giáo và các bạn học sinh đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện cho chúng

em thực hiện đề tài này.

6

TÓM TẮT NỘI DUNG DỰ ÁN

“Trầm cảm ở học sinh THPT – Thực trạng và Giải pháp” là một đề tài

thuộc lĩnh vực xã hội và hành vi. Ý tưởng đề tài xuất phát từ một thực trạng đang

rất “nóng” hiện nay, khi mà cứ vài tháng, thậm chí vài tuần chúng ta lại nghe được

những thông tin đau lòng từ các phương tiện truyền thông về những vụ tự tử, mà

đối tượng lại là các bạn học sinh THPT. Tại sao lại có tình trạng như vậy? Sau một

thời gian tìm hiểu về vấn đề, chúng tôi đã tìm ra được một trong những nguyên

nhân dẫn đến tự tử đó chính là bệnh Trầm Cảm. Vậy chúng ta cần làm gì giúp cho

các bạn học sinh THPT vượt qua trầm cảm để những vụ việc đáng tiếc trên không

tiếp tục gia tăng trong xã hội hiện đại? Từ cơ sở khoa học, cơ sở thực tiễn và các

phương pháp nghiên cứu, đề tài hướng tới tìm ra thực trạng và giải pháp giúp các

bạn học sinh THPT giảm áp lực và suy nghĩ tích cực. Kết quả, đề tài đã chỉ ra tỉ lệ

học sinh mắc trầm cảm, tác hại của trầm cảm và phân tích được nguyên nhân trong

đó đặc biệt chú ý đến nguyên nhân do chính các bạn học sinh tự tạo áp lực cho

mình. Qua đó đã đề xuất được ba nhóm giải pháp khả thi có khả năng ứng dụng

trong thực tiễn. Đề tài thể hiện niềm đam mê nghiên cứu khoa học kĩ thuật và ý

thức trách nhiệm trước một căn bệnh đang làm ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống

của các bạn trẻ đặc biệt là các bạn học sinh THPT - những mầm xanh tương lai của

đất nước.

7

PHẦN I

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ

1.1. Lý do chọn đề tài

Tôi là ai? Mục đích sống của tôi là gì? đây có lẽ là một câu hỏi gây hoang

mang cho rất nhiều bạn học sinh trung học hiện nay. Có những ngày, tôi lang thang

trong mớ cảm xúc hỗn độn, đi tìm cái gọi là đam mê mà hàng ngàn hàng vạn bạn

trẻ đang tìm kiếm để rồi tôi thấy mình nhỏ bé và bất tài. Tôi mệt mỏi với đống bài

tập nhàm chán. Tôi hoang mang với kì thi THPT Quốc gia sắp diễn ra. Tôi bất lực

với mọi thứ, và đã có lúc tôi ước giá như mình chưa từng tồn tại. Tôi không hiểu

cảm giác đó là gì? Tôi bị kéo theo những suy nghĩ đó một cách ngu ngốc trong một

khoảng thời gian khá lâu. Cho đến một ngày, tôi đọc một bài báo nói về căn bệnh

trầm cảm. Lúc đó, khái niệm về trầm cảm của tôi rất mơ hồ và sự tò mò đã thôi

thúc tôi tìm hiểu về đề tài này.

Có lẽ rằng trong tất cả chúng ta đều có lúc cảm thấy buồn bã, u tối nhưng để

vượt qua cảm giác đó không phải là ai cũng có thể làm được. Yếu đuối ư? Không

hề. Trầm cảm giống như một sợi dây mà ta càng giãy thì càng bị siết chặt, càng cố

thoát khỏi thì càng đau đớn. Trước khi qua đời, nam ca sĩ Hàn Quốc Jonghuyn đã

viết một tâm thư gửi chị gái, trong đó có đoạn: Bên trong tôi mọi thứ đã vỡ vụn.

Căn bệnh trầm cảm gặm nhấm tôi một cách chậm rãi, cuối cùng cũng đã nuốt

chửng tôi. Và tôi không thể nào đánh bại được nó. Có thể thấy rằng, không phải là

họ không muốn thoát ra mà là không thể thoát ra được cái hố sâu vô hình ấy.

Một số người cho rằng: trầm cảm là một căn bệnh của người lớn. Nhưng hiện

nay, rất nhiều nghiên cứu cho rằng trầm cảm diễn ra ở cả trẻ em và đặc biệt là học

sinh trung học. Theo các chuyên gia y tế và giáo dục, ở độ tuổi học sinh, do những

thay đổi về hormone tăng trưởng trong giai đoạn dậy thì khiến khả năng kiềm chế

tâm lý rất kém. Và đối với các bạn học sinh do phải chịu áp lực từ nhiều phía, nhiều

sự thay đổi của đời sống nên gây ra rất nhiều biến đổi về mặt tâm, sinh lí. Đó là

8

một loạt các trạng thái khác nhau như lo âu, chán nản, buồn bã, mệt mỏi, vô vọng,

cô đơn… Không giống như tự sát, trầm cảm diễn ra không ngừng với cường độ

thấp. Tự tử là dấu chấm hết cho cuộc đời: chúng ta biết đến và nhìn thấy ngay lập

tức.

Ngày nay trầm cảm là một trong những rối loạn tâm thần phổ biến và gia tăng

thành xu hướng ở nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt là các nước đang phát triển.

Trầm cảm là một vấn đề lớn cần được quan tâm đặc biệt là công tác chăm sóc sức

khỏe cộng đồng. Trầm cảm chính là tiếng kêu khóc trong sự im lặng. Họ giằng xé,

cào cấu bản thân một cách bất lực. Có người cho rằng, trầm cảm cũng giống như bị

bóng đè. Mặc dù lí trí kêu gọi mình phải tỉnh táo nhưng cơ thể lại không thể cử

động, không thể chống đỡ được, cảm thấy mình như bị giam cầm trong cái xác của

chính mình. Những người bị trầm cảm sẽ không yêu cầu mọi người một cách trực

tiếp nhưng lại là người cần sự giúp đỡ nhất.

Như vậy, trầm cảm âm thầm bào mòn con người, âm thầm cướp đi bạn bè,

người thân và ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng cuộc sống như vui chơi và học tập

của các bạn học sinh trung học. Tuy nhiên, khi rơi vào tình trạng cô lập, ít ai cảm

nhận được dấu hiệu của chúng. Thật khó để biết cách đối phó với trầm cảm, đặc

biệt là khi nó kéo dài suốt một khoảng thời gian. Nên không phải ai cũng có sự

nhận thức đúng đắn về vấn đề này. Sự hiểu biết không đầy đủ về trầm cảm cũng có

nguy cơ tăng mạnh đối với những cá nhân có dấu hiệu hoặc nguy cơ mắc trầm cảm

từ trước đó. Học sinh có dấu hiệu trầm cảm nhưng không có hiểu biết về cách tự

mình giải quyết hay cố tình lảng tránh đều có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm

trọng. Vì vậy, chúng tôi quyết định nghiên cứu đề tài này nhằm đưa ra một số giải

pháp giúp học sinh trung học phổ thông thoát khỏi cái bóng của trầm cảm. Các bạn

là những người đặc biệt hơn người khác. Chúng tôi sẽ giúp bạn nhận ra được bạn

đặc biệt ở chỗ nào và từ đó đưa bạn ra khỏi bóng tối mà bạn nghĩ là sẽ không bao

giờ thoát khỏi được.

9

1.2. Câu hỏi nghiên cứu

Học sinh trung học phổ thông cần làm gì để thoát khỏi bệnh trầm cảm? Làm thế

nào để có cảm hứng sống: sống hết mình với nhiệt huyết tuổi trẻ, với hoài bão và

đam mê? Từ câu hỏi nghiên cứu chúng tôi đưa ra Slogan: “CHÁY HẾT MÌNH” và

nghiên cứu đề tài trên các khía cạnh:

- Thực trạng vấn đề: Tỉ lệ học sinh THPT mắc bệnh trầm cảm

- Nguyên nhân

- Hậu quả

- Giải pháp

1.3. Cơ sở thực hiện đề tài

1.3.1. Cơ sở khoa học

Để có được một nền y học phát triển như hiện nay, chúng ta không thể không kể

đến Hypocrate - người đặt nền móng cho nền y học hiện đại. Thuyết thể dịch - một

nghiên cứu vĩ đại của ông lần đầu tiên trong lịch sử đã cất tiếng gọi tên thuật ngữ

Trầm Cảm. Như vậy có thể nói con người đã biết đến trầm cảm từ hàng nghìn

năm trước. Ở thời Ai Cập cổ đại, đức vua Saul đã có các biểu hiện của trầm cảm

như trong sách kinh Cựu Ước đã viết. Nhưng trong thời kì này mọi người tin rằng

bệnh này do sự trừng phạt của Chúa trời nên các linh mục là những vị thuốc trị liệu

chính. Đến năm 120 -180 sau Công Nguyên, Aretaeus đưa ra khái niệm về trầm

cảm nội sinh và trầm cảm ngoại sinh. Vào thế kỷ thứ 19, trầm cảm được xem là

một sự yếu đuối về cá tính do sự di truyền học. Trong những thập niên 50-60, trầm

cảm được chia làm 2 loại, nội tại và thần kinh. Khi trầm cảm bắt nguồn từ bên

trong cơ thể, có thể do nguồn gốc từ gen hoặc vô căn thì được gọi là loại nội tại.

Còn trầm cảm do thần kinh là do các yếu tố ảnh hưởng từ thúc đẩy trực tiếp từ môi

trường như do bị ức chế tinh thần nặng.

Sang đến thập niên 70-80 các nhà nghiên cứu chuyển tập trung từ nguyên nhân

sang ảnh hưởng của rối loạn trầm cảm đến người bệnh. Điều đó có nghĩa là những

10

nghiên cứu về nguyên nhân và ảnh hưởng của trầm cảm của những nhà chuyên

môn là tương đối chính xác. Trên thực tế thì ngay từ hàng nghìn năm trước con

người và các nhà khoa học phần xác định được hướng đi và nhận định được tác hại

vô cùng khủng khiếp của trầm cảm. Nhận ra được vấn đề cấp bách này đến năm

1992, trầm cảm được các chuyên gia nghiên cứu hoàn thiện về khái niệm của căn

bệnh và phân loại trong Bảng phân loại bệnh Quốc tế lần thứ 10 của WHO. Mới

nhất là trong hướng dẫn chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần lần thứ 5 đã

chỉ rõ trầm cảm được phân vào nhóm rối loạn cảm xúc. Rối loạn cảm xúc được

chia làm hai loại thường gặp là hưng cảm (rối loạn lưỡng cực) và trầm cảm có

nghĩa là vui cực độ và buồn cực độ. Qua hàng loạt các nghiên cứu từ hàng nghìn

thế kỉ trước tuy vẫn có nhiều ý kiến tranh cãi khác nhau về mặt y khoa nhưng hầu

hết các nhà khoa học vẫn nhất trí đồng ý rằng: Rối loạn trầm cảm là một hội chứng

phản ánh tâm trạng buồn bã hoặc một nỗi khổ quá mức bình thường.

Theo tổ chức y tế thế giới WHO thì trầm cảm được biết đến là một chứng rối

loạn sắc khí trong tâm thần học. Do hoạt động của bộ não rối loạn nên tạo nên bất

thường trong hành vi và suy nghĩ. Cũng có thể hiểu theo một khái niệm tương tự thì

trầm cảm là một biểu hiện của trạng thái ức chế trong tất cả các hoạt động của tâm

thần và cả thể chất. Đó chính là một trạng thái bị đè nén, kìm hãm do sự tiềm tàng

phẫn uất ở trong lòng rất lâu không được giải phóng của tất các hoạt động tâm thần

và thể chất. Gây ra những cảm giác buồn phiền, căng thẳng và mất hứng kéo dài

dai dẳng. Do sự kìm nén ấy nên những người mắc bệnh luôn luôn cảm thấy buồn

rầu và mệt mỏi, cáu gắt vô cớ, luôn có những suy nghĩ tiêu cực về cuộc sống, chán

ghét mọi thứ. Tình trạng này không gây ảnh hưởng nhỏ đến cuộc sống mà còn

khiến cho cuộc sống của người bệnh trở nên vô nghĩa chỉ muốn thoát khỏi đi tìm

cái chết để cứu bản thân mình. Cuộc sống của họ chỉ mang một màu trầm buồn,

những cảm xúc tiêu cực mà trầm cảm gây ra như đám dây leo, bám rễ thật sâu vào

11

tâm hồn đang dần héo úa và hút cạn nguồn sinh lực cuối cùng họ. Nỗi buồn, sự thất

vọng và chán nản cứ bám lấy, bủa vây họ mỗi ngày, mỗi giờ.

Xã hội ngày càng phát triển khiến cho những vấn đề bệnh lí còn nguy hiểm hơn

cả. Suốt một năm 2017 dư luận xã hội đã dấy lên một hồi chuông báo động nguy

cấp về tình trạng trầm cảm gia tăng và có xu hướng trẻ hóa. Dựa vào những nguyên

nhân, hình thức và nguyên lí gây bệnh thì theo tổ chức y tế thế giới trầm cảm chia

làm nhiều loại khác nhau: trầm cảm nặng, trầm cảm nhẹ, trầm cảm xuất hiện từng

giai đoạn, trầm cảm tái diễn, trầm cảm nặng và tái diễn, trầm cảm mức độ nhẹ liên

tục, trầm cảm di chứng của rối loạn khí sắc trầm cảm, rối loạn phân liệt cảm xúc.

Trầm cảm nặng được phân chia thành 2 loại đó là không loạn thần với biểu hiện

buồn thảm, ủ rũ, bi quan, chán nản và loạn thần với những biểu hiện như hoang

tưởng, ảo giác, ảo thanh xui khiến như: tự tử, giết người, không ăn, bỏ nhà và nhảy

lầu là nguy hiểm nhất.

Khác với trầm cảm nặng, trầm cảm nhẹ xuất hiện đơn độc về mức độ, không

gây nên sự đau buồn và trở ngại đối với hoạt động hàng ngày, thường kéo dài ít

nhất 2 tuần, không có hiện tượng hoang tưởng, ảo giác.

Trầm cảm xuất hiện từng giai đoạn: tái diễn nhiều đợt và có thể xen kẽ với giai

đoạn hưng cảm. Giữa các giai đoạn trầm cảm và hưng cảm là thời kỳ khí sắc bình

ổn hoàn toàn. Loại trầm cảm này còn được gọi là bệnh loạn thần hưng trầm cảm. Tỉ

lệ mắc bệnh ở nam nữ gần như nhau, sau tuổi trung niên thì giai đoạn trầm cảm

thường xuất hiện nhiều hơn giai đoạn hưng cảm và kéo dài hơn.

Trầm cảm tái diễn biểu hiện giống như loại trầm cảm nặng và trầm cảm nhẹ đã

nêu trên nhưng không xuất hiện đơn độc mà tái diễn nhiều đợt trong đời người.

Giai đoạn trầm cảm kéo dài từ 3 - 12 tháng, trung bình 6 tháng. Bệnh thường khởi

phát chậm, thường gặp ở độ tuổi từ 50. Phần lớn bệnh được phục hồi hoàn toàn và

tỉ lệ mắc bệnh trầm cảm loại này ở nữ ghi nhận gấp đôi nam.

12

Trầm cảm nặng và tái diễn gần giống như các bệnh trước kia gọi là trầm cảm,

trầm uất, loạn thần hưng trầm cảm, trầm cảm sinh thể, trầm cảm nội sinh. Trong

đời, con người ít nhất thường có hai giai đoạn trầm cảm nặng hay nhẹ tái diễn, mỗi

giai đoạn thường kéo dài trên 2 tuần, giữa hai giai đoạn trầm cảm phải có một thời

kỳ lành bệnh ít nhất 6 tháng.

Trầm cảm mức độ nhẹ liên tục biểu hiện, đơn độc nhưng kéo dài, có khi gần hết

tuổi thanh niên, gây nên sự đau buồn và trở ngại cho sinh hoạt lao động, làm việc

và học tập của người bệnh. Bệnh có thể nặng lên và tiến triển như rối loạn trầm

cảm tái diễn hay xen kẽ với các giai đoạn hưng cảm. Nếu các giai đoạn trầm cảm

và hưng cảm xen kẽ nhau được gọi là khí sắc tuần hoàn; nếu mức độ khí sắc trầm,

nhẹ, kéo dài thì gọi là loạn khí sắc.

Trầm cảm di chứng của các rối loạn khí sắc trầm cảm: biểu hiện đơn độc hoặc

tái diễn nhưng mức độ nhẹ, không kéo dài gồm các trạng thái hỗn hợp trầm cảm và

hưng cảm, trầm cảm ẩn, rối loạn xúc cảm khác không liên quan đến nghiện rượu,

nghiện ma túy, rối loạn nội tiết hay rối loạn tâm thần thực tổn.

Phân liệt cảm xúc: biểu hiện các triệu chứng phân liệt và triệu chứng cảm xúc

xuất hiện đồng thời, nổi bật như nhau. Lưu ý thể trầm cảm xuất hiện sau cơn loạn

thần cấp tính của bệnh tâm thần phân liệt không xếp vào loại trầm cảm này. Các

triệu chứng trầm cảm biểu hiện như đã nêu ở trên. Các triệu chứng phân liệt ở bệnh

nhân biểu hiện ý nghĩ vang lên thành tiếng nói ở trong đầu, bị những lực lượng xa

lạ nào đó điều khiển, mưu hại; nghe thấy những tiếng nói gièm pha, buộc tội mà

thực tế không có... Phần lớn bệnh nhân được phục hồi hoàn toàn sau điều trị, một

số ít trường hợp tiến triển thành thiếu sót phân liệt như thờ ơ với ngoại cảnh, có

hành vi kỳ dị...

Trầm cảm có thể kéo dài hoặc tái phát nhiều lần, làm suy giảm đáng kể khả

năng làm việc, khả năng tương tác đương đầu với cuộc sống. Trường hợp nặng nhất

13

có thể dẫn tới tự tử. Ở mức độ nhẹ, bệnh có thể chữa trị bằng nhiều cơ chế điều trị

về tâm lí, dinh dưỡng …mà không cần dùng thuốc. Với mức độ vừa và nặng thì có

người bệnh có thể kết hợp nhiều phương pháp vào cùng trị liệu như kết hợp điều trị

tâm lí khoa học và điều trị bằng thuốc.

Như vậy căn bệnh trầm cảm trên thực tế có nhiều loại khác nhau nên rất khó để

người bệnh có thể phát hiện và nhận thức được các triệu chứng mình mắc phải có

liên quan gì đến trầm cảm không. Dù cho mắc bệnh trầm cảm ở mức độ nào đi

chăng nữa thì trong cơn bộc phát sẽ dẫn tới các hệ lụy vô cùng tàn khốc và tồi tệ có

thể là tự tử hay sát hại người khác. Theo như công bố của Mỹ thì cứ 40 giây trôi

qua lại một sinh mạng kết thúc do chính suy nghĩ và hành vi của mình dồn nén.

Trầm cảm nó đáng sợ hơn ta tưởng. Theo như phát biểu của bác sĩ Tô Thanh

Phương (Phó giám đốc Bệnh viện Tâm thần Trung ương I) thì “ Không có gì đau

đớn bằng căn bệnh trầm cảm. Người bị bệnh trầm cảm chỉ muốn tìm đến cái chết.

Thậm chí đau đớn như bệnh ung thư con người còn chịu đựng được chứ trầm cảm

thì khó ai chịu đựng được nó”

1.3.2. Cơ sở thực tiễn

Theo thông báo của tổ chức Y tế thế giới WHO thì tính đến năm 2020 trầm cảm

là căn bệnh đứng thứ hai trong số những căn bệnh phổ biến của thế giới và sẽ là

gánh nặng bệnh tật hàng đầu vào năm 2030. Hiện nay trung bình hàng năm thế giới

có khoảng trên 200 triệu người bị mắc bệnh trầm cảm, nghĩa là mỗi quốc gia có từ

3-5% dân số mắc phải, ở Việt Nam con số này là 2,8%. Trầm cảm là một trong

những nguyên nhân chính dẫn đến tự sát 45% - 70% người tự sát do mắc bệnh trầm

cảm và 15% người tử vong khi thực hiện hành vi tự sát đó. Theo số liệu thống kê ở

Nhật Bản vào năm 2014 trung bình một ngày ở Nhật có 70 người tự sát trong đó

1/3 trong số đó bị trầm cảm. Ở Việt Nam khoảng 4000 người tự sát mỗi năm do

mắc bệnh trầm cảm. Trầm cảm có thể gặp ở nhiều dân tộc, nhiều nơi tùy thuộc vào

nhiều yếu tố như độ tuổi, nghề nghiệp, giới tính, trình độ, tính cách, môi trường xã

14

hội xung quanh…. Tỉ lệ trầm cảm ở trẻ em là từ 0,45% - 2,5%, tỉ lệ này còn rõ ràng

hơn khi với trẻ vị thành niên là 0,4% - 8,3% trong đó có từ 15% - 20% là bị trầm

cảm nặng. Ở độ tuổi vị thành niên đặc biệt là các bạn đang học THPT thì đây chính

là thời cơ thuận lợi cho bệnh phát triển. Do ở trong độ tuổi này có nhiều biến đổi về

thể chất và tinh thần, nên có nhiều biểu hiện lệch lạc trong hành vi và cách suy nghĩ

mà chiếm đa số là suy nghĩ tiêu cực – trầm cảm. Nếu không phát hiện sớm và kịp

thời chữa trị thì sẽ làm ảnh hưởng lớn đến chất lượng học tập, đến sức khỏe, giao

tiếp và sự phát triển của về thể chất tinh thần, tính cách của người mắc bệnh.

Ở Nhật Bản, Kashani và Sherman (1998) nghiên cứu và nhận thấy tần suất mắc

trầm cảm từ 1-2% ở trẻ tiền dậy thì, từ 2-5% ở trẻ vị thành niên (Fleming và Offort,

1990). Ở Đức, Essau và cộng sự nghiên cứu 1035 học sinh từ độ tuổi từ 12-17 thì

17,9% bị trầm cảm. Còn ở Mĩ, đối với Jackson và Lurie (2006) thì theo nghiên cứu

ở tuổi vị thành niên có 20-25% bạn mắc ít nhất một giai đoạn của trầm cảm. Một số

nghiên cứu khác còn cho thấy tần xuất mắc trầm cảm ở bạn gái từ 13-17 tuổi cao

hơn các bạn nam. Nhưng khi các bạn nam mắc phải trầm cảm thì có nguy cơ tự sát

cao hơn các bạn nữ. Nguyên nhân ban đầu được các nhà tâm lí học cho rằng các

bạn nam không dám chia sẻ, tâm sự, thể hiện nỗi buồn, sự mệt mỏi chán nản của

mình với ai khác do định kiến “phái mạnh” thì phải mạnh mẽ luôn kiểm soát được

cảm xúc của mình nên đã khiến cho các bạn nam giấu mình đi và để cho trầm cảm

gặm nhấm suy nghĩ của mình.

Tại Việt Nam, theo tiến sĩ bác sĩ Hoàng Cẩm Tú đã tiến hành nghiên cứu về

chứng rối loạn hành vi, cảm xúc của trẻ em và trẻ vị thành niên ở một số tỉnh ở Hà

Nội cho thấy 2,2% trẻ em và trẻ vị thành niên từ 4-18 tuổi mắc chứng lo âu và trầm

cảm. Giáo sư tiến sĩ Nguyễn Bá Đạt nghiên cứu về rối loạn trầm cảm và một số

hành vi tâm lí xã hội liên quan đến học sinh trung học phổ thông ở khu vực Hà Nội

cho biết là 18,8% là biểu hiện rối loạn trầm cảm, 9,9% khẳng định là bị trầm cảm.

Kết quả nghiên cứu của BV tâm thần ban ngày (Hà Nội) với trên 1.200 học sinh ở

15

Hà Nội (bậc tiểu học và THCS), có gần 19,4% học sinh có vấn đề sức khỏe tâm

thần chung, trong số các ca tự sát có 10% ở lứa tuổi từ 10 đến 17.

Theo cách nhìn tổng quan qua các thí nghiệm khảo sát thực tế ở một số địa bàn

như trên cho thấy: các nhà khoa học, bác sĩ tiến sĩ khoa tâm lí đã đưa ra những

đánh giá về tỉ lệ mắc bệnh trầm cảm nhưng chưa đưa ra được con số cụ thể chính

xác về số ca mắc trầm cảm ở tuổi vị thành niên. Vì điều kiện về địa điểm, công cụ

và tiêu chí đánh giá khai thác thực tế khác nhau nên giữa các con số có xuất hiện sự

chênh lệch. Nhưng đó chính là cơ sở nền tảng để xây dựng nên những tiêu chí đánh

giá cụ thể và chính xác hơn.

Qua hàng loạt những con số chắc hẳn đã gợi ra cho mỗi người những suy nghĩ

và phần nào nhận thức được sự nguy hại của căn bệnh ghê gớm này. Tuy nhiên

thực tế hiện nay có thể trả lời rằng hiểu biết của mọi người trong xã hội, của nhà

trường và các bậc phụ huynh nhất là ở nông thôn còn hạn chế. Thậm chí mọi người

còn tỏ ra rất thờ ơ coi thường căn bệnh, cho rằng đây là một bệnh không vấn đề gì,

cỏn con có thể chữa triệt để bằng thuốc nên không cần lo lắng hay biết về chứng rối

loạn trầm cảm. Có thể nói đây là một vấn đề vô cùng nguy hiểm đến chính bản thân

người mắc bệnh và cả chính những người xung quanh khi mọi người “quá hạn hẹp”

về kiến thức trầm cảm. Ví dụ như ở thành phố Hồ Chí Minh có một gia đình khi

con bị trầm cảm giai đoạn cuối dẫn đến có hành vi tự tử mới phát hiện và đưa con

đi chữa trị. Theo lời kể của người mẹ thì gia đình làm kinh doanh buôn bán nên đa

số không có thời gian dành cho con và cũng không có mấy khi tìm hiểu hay để tâm

đọc báo về trầm cảm. Nên khi con nói thường xuyên đau đầu, mệt mỏi, mất ngủ…

cũng không để tâm lắm, coi đó là một chuyện bình thường. Những câu chuyện bi

thương do trầm cảm gây ra như giết hại những người thân trong gia đình hoặc phá

hại của cải… không phảo là hiếm trong xã hội hiện nay. Bao nhiêu câu chuyện do

bế tắc trong cuộc sống khiến bản thân người mắc bệnh đi tìm con đường kết thúc

đời mình để buông xuôi giải tỏa mọi thứ bởi không phả ai cũng có thể tự mình vượt

qua.

16

Thực tế đó đã thôi thúc chúng tôi tiến hành điều tra, khảo sát và trực tiếp phỏng

vấn các bạn học sinh THPT nhất là trong khu vực tỉnh Hải Dương để tìm hiểu học

sinh THPT có bị trầm cảm hay không? (Dựa trên phân loại các biểu hiện trầm cảm

của tổ chức y thế giới). Mắc bệnh ở mức độ nào?... Để từ đó đưa ra những cảnh báo

sớm và cung cấp những kiến thức cơ bản về trầm cảm để giúp cho mọi người trong

xã hội hiểu biết hơn về căn bệnh trầm cảm, đặc biệt các bạn học sinh THPT tự

mình điều chỉnh cảm xúc để vượt qua căn bệnh trầm cảm bởi các nhà khoa học đã

khẳng định trầm cảm có thể chữa khỏi nếu được phát hiện sớm.

1.4. Mục tiêu nghiên cứu

Xuất phát từ chính bản thân: Chính mình cũng cảm thấy chông chênh, bất an,

cảm thấy bất lực khi bước vào tuổi mới lớn, phải chọn lựa lối đi cho riêng mình.

Bản thân cũng chưa kiểm soát được cảm xúc, hành vi của mình. Đôi khi chính

mình đang tự gây nên áp lực cho mình.

Xuất phát từ thực tế: Nhìn lại bản thân và nhìn ra cuộc sống, thấy rất nhiều bạn

trẻ hiện nay sống còn chưa thoáng. Đôi lúc còn suy nghĩ tiêu cực, luôn cho rằng

sống là một việc rất khó khăn. Những áp lực được gọi là “áp lực tự áp đặt” của các

bạn học sinh là một điều khiến chúng tôi suy ngẫm.

Mục đích nghiên cứu của dự án: Tìm ra các giải pháp thiết thực, có tính khả thi

nhằm giúp các bạn học sinh THPT giảm bớt những căng thẳng khi bị mọi người

trong xã hội, bản thân mình tự áp đặt cho mình. Từ đó giúp các bạn sống đúng với

độ tuổi và kiểm soát hành vi của mình, sống hết mình với tuổi trẻ, với đam mê. Đặc

biệt là các bạn học sinh bị trầm cảm nhẹ có thể điều chỉnh cảm xúc để không bị

trầm cảm tái phát. Các bạn bị trầm cảm nặng cải thiện được tình trạng của mình để

không dẫn đến hậu quả đáng tiếc.

1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

17

Đề tài nhằm cung cấp những kiến thức cơ bản về căn bệnh trầm cảm, giúp

cho mọi người trong xã hội có những hiểu biết về căn bệnh trầm cảm. Chúng tôi

coi đây là một tài liệu khoa học phổ cập nhằm tuyên truyền phổ biến những kiến

thức về trầm cảm hướng tới nhiều đối tượng trong xã hội vì dễ tiếp cận hơn so với

các tài liệu khoa học chuyên sâu của các nhà khoa học thuộc các lĩnh vực y học và

tâm lý học.

Đề tài nhằm đóng góp giải pháp nâng cao chất lượng các môn học, mở ra các

phòng tham vấn học đường, các trang mạng xã hội để tâm sự giữa các bạn học sinh,

góp phần xây dựng một thế hệ học sinh Việt hòa đồng, sôi nổi, có lối sống văn

minh, lành mạnh, giảm thiểu những suy nghĩ tiêu cực không đáng có.

Đề tài giúp cho các bạn học sinh THPT cảm thấy thích thú, yêu thích việc

đến trường, việc được đi học và trân trọng cơ hội được sống của bản thân. Qua đó,

đưa ra một số đề xuất cho các bậc phụ huynh, các trường THPT… quan tâm, giúp

đỡ, uốn nắn cũng như phát hiện sớm được những thay đổi hằng ngày của các bạn

học sinh để không xảy ra những sự việc hay hậu quả đáng tiếc do trầm cảm gây ra.

1.6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu

Với khả năng của độ tuổi, nhóm tác giả chúng tôi chỉ tập nghiên cứu thực

trạng bị trầm cảm của các bạn học sinh THPT, khoảng từ 15 đến 18 tuổi- những

bạn cùng lứa tuổi với chúng tôi.

1.7. Phương pháp nghiên cứu

Để nghiên cứu đề tài, nhóm tác giả đã sử dụng những phương pháp chủ yếu sau:

 Thu thập thông tin (qua quan sát thực tiễn và lấy tư liệu thông tin cùng hình

ảnh trên các phương tiện thông tin đại chúng).

 Điều tra, thăm dò ý kiến, lấy số liệu.

 Thống kê số liệu, đối chiếu, phân tích.

18

1.8. Tính sáng tạo của đề tài

Trầm cảm có thể nói là đề tài chưa bao giờ cũ. Bởi cho dù có rất nhiều công

trình nghiên cứu, các liệu pháp tâm lý, các loại thuốc của những nhà khoa học

thuộc lĩnh vực y học, tâm lý học…dùng để chữa trị bệnh đã có hiệu quả. Nhưng số

người mắc bệnh, độ tuổi mắc bệnh vẫn tiếp tục gia tăng và trẻ hóa. Chính vì vậy

chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài này trong phạm vi hẹp đó là trầm cảm ở

học sinh THPT độ tuổi từ 15 đến 18 tuổi. Hướng tiếp cận, lý giải và đề xuất giải

pháp của một nhóm tác giả có cùng độ tuổi với đối tượng nghiên cứu.

Một điều đặc biệt nữa của dự án chính là chúng tôi đi sâu tìm hiểu một

nguyên nhân gây ra căn bệnh trầm cảm chính là do bản thân các bạn học sinh tự tạo

áp lực cho chính mình. Chúng ta thường cho rằng trầm cảm là do những yếu tố bên

ngoài tác động như: áp lực từ sự kì vọng của gia đình, bạn bè, áp lực học tập thi cử

,… Thế nhưng ít ai để ý rằng áp lực lớn nhất tác động lên lại là chính bản thân.

Trong mỗi chúng ta dù là tôi hay là bạn đều lấp ló trong mình sự đố kỵ với người

khác, sự nghi ngờ khả năng của bản thân cho rằng mình bất tài, mình không thể

làm được... Những suy nghĩ đó đang điều khiển chúng ta khiến chúng ta quay

cuồng nhưng chúng ta lại không thử làm, không dám làm và không hành động....

Chúng tôi muốn thông qua vấn đề tâm lí học đường này để các bạn học sinh THPT

thay đổi quan niệm sống để sống có trách nhiệm với chính mình và ý nghĩa với

cuộc đời.

19

PHẦN II

KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

2.1. Tỉ lệ học sinh mắc trầm cảm

Qua khảo sát thực tế ở hơn 1000 học sinh trung học phổ thông ở khu vực Kinh

Môn- Hải Dương, khu vực Mạo Khê- Quảng Ninh bao gồm: Trường THPT Nhị

Chiểu, trường THPT Quang Khải và trường THPT Kinh môn II và Trung tâm giáo

dục thường xuyên Kinh Môn, THPT Đông Triều- Quảng Ninh ở các khối lớp 10,

11 và 12 về vấn đề biến đổi tâm lí trong tuổi dậy thì. Nhóm thực hiện chúng tôi đã

rất bất ngờ về con số những bạn đã và đang mắc trầm cảm lên tới gần 31,65%. Số

những bạn không mắc trầm cảm là 69,35%. Điều đáng ngại ở đây là con số này sẽ

ngày càng có xu hướng tăng nhanh.

31,65%

Đã và đang bị trầm cảm

Chưa bị trầm cảm

69,35%

Hình 2.1: Biểu đồ tỉ lệ học sinh THPT mắc bệnh trầm cảm

20