Báo cáo Đề tài Xây dựng bộ tình huống điển hình và giảng dạy thử nghiệm học phần luật tố tụng dân sự tại trường Đại học Luật, Đại học Huế

ĐẠI HỌC HUẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT

BÁO CÁO TỔNG KẾT

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP CƠ SỞ

Tên đề tài:

XÂY DỰNG BỘ TÌNH HUỐNG ĐIỂN HÌNH VÀ GIẢNG DẠY

THỬ NGHIỆM HỌC PHẦN LUẬT TỐ TỤNG DÂN SỰ

TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT, ĐẠI HỌC HUẾ

Mã số: ĐHL2019-CB-09

Xác nhận của cơ quan chủ trì đề tài:

Chủ nhiệm đề tài:

ThS. Lê Thị Thìn

Thừa Thiên Huế, tháng 12/2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan các kết quả nghiên cứu này là của nhóm nghiên cứu.

Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi đã sưu tầm và sử dụng các bản án,

quyết định của Tòa án nhân dân các cấp trong quá trình giải quyết các vụ việc

dân sự để khai thác các nội dung của các bản án, quyết định phù hợp với nội

dung của tình huống, phục vụ cho công tác giảng dạy.

Tôi xin chịu toàn bộ trách nhiệm về lời cam đoan này.

TT. Huế, tháng 12 năm 2019

Chủ nhiệm đề tài

ThS. Lê Thị Thìn

DANH SÁCH THÀNH VIÊN THAM GIA ĐỀ TÀI

1. ThS. Lê Thị Thìn

2. ThS. Nguyễn Sơn Hải

3. TS. Nguyễn Thị Thúy Hằng

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU.............................................................................................. 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu đề tài............................................................................................... 3

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ....................................................................4

3.1. Đối tượng nghiên cứu................................................................................. 4

3.2. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................... 4

4. Cách tiếp cận, phương pháp nghiên cứu....................................................... 4

4.1. Cách tiếp cận.............................................................................................. 4

4.2. Phương pháp nghiên cứu............................................................................ 5

Chương 1. ĐỊNH HƯỚNG CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU BỘ TÌNH

HUỐNG ĐIỂN HÌNH HỌC PHẦN LUẬT TỐ TỤNG DÂN SỰ............... 5

1.1. Mục đích của học phần Luật tố tụng dân sự và yêu cầu đối với việc

xây dựng Bộ tình huống điển hình Luật tố tụng dân sự đáp ứng mục đích

của đề tài .......................................................................................................... 6

1.1.1. Mục đích của học phần Luật tố tụng dân sự ........................................... 6

1.2. Yêu cầu xây dựng tình huống đáp ứng yêu cầu của học phần Luật tố

tụng dân sự....................................................................................................... 7

1.2.1. Những kỹ năng vận dụng trong giải quyết các tình huống điển hình............. 8

1.2.2. Kỹ năng phát hiện vấn đề........................................................................ 9

1.2.3. Kỹ năng lập luận (IRAC)........................................................................ 9

1.2.4. Kỹ năng đặt câu hỏi............................................................................... 11

1.2.5. Kỹ năng nghiên cứu hồ sơ..................................................................... 11

1.2.6. Kỹ năng lập luận, tranh luận .................................................................12

1.2.7. Kỹ năng tra cứu văn bản quy phạm pháp luật ...................................... 14

1.2.8. Kỹ năng soạn thảo văn bản pháp luật ................................................... 15

1.3. Phương pháp tiếp cận và cách thức sử dụng Bộ tình huống điển hình....16

1.3.1. Phương pháp tiếp cận............................................................................ 16

1.3.2. Cách thức sử dụng Bộ tình huống điển hình......................................... 17

1.4. Các văn bản pháp luật có liên quan trong quá trình sử dụng bộ tình

huống .............................................................................................................. 18

Chương 2. TÌNH HUỐNG ĐIỂN HÌNH TRONG TỐ TỤNG DÂN SỰ . 20

2.1. Các tình huống điển hình trong tố tụng dân sự .................................. 20

2.2. Hướng dẫn giải quyết tình huống......................................................... 27

2.2.1. Tình huống về chủ thể trong tố tụng dân sự ......................................... 27

2.2.1.1. Lý thuyết ............................................................................................ 28

2.2.1.2. Tình huống và hướng dẫn giải quyết ................................................. 33

2.2.2. Nhóm tình huống về thẩm quyền của Tòa án trong tố tụng dân sự............ 38

2.2.2.1. Lý thuyết ............................................................................................ 39

2.2.2.2. Tình huống và hướng dẫn giải quyết ................................................. 42

2.2.3. Nhóm tình huống về chứng minh và chứng cứ trong tố tụng dân sự........... 46

2.2.3.1. Lý thuyết ............................................................................................ 48

2.2.3.2. Tình huống và hướng dẫn giải quyết ................................................. 49

2.2.4. Nhóm tình huống về biện pháp khẩn cấp tạm thời trong tố tụng dân sự .....55

2.2.4.1. Lý thuyết ............................................................................................ 56

2.2.4.2. Tình huống và hướng dẫn giải quyết ................................................. 59

2.2.5. Nhóm tình huống về án phí, lệ phí và chi phí tố tụng........................... 61

2.2.5.1. Lý thuyết ............................................................................................ 62

2.2.5.2.Tình huống và hướng dẫn giải quyết .................................................. 64

2.2.6. Nhóm tình huống về chuẩn bị xét xử sơ thẩm...................................... 69

2.2.6.1. Lý thuyết ............................................................................................ 70

2.2.6.2. Tình huống và hướng dẫn giải quyết ................................................. 72

2.2.7. Nhóm tình huống về phiên tòa sơ thẩm................................................ 75

2.2.7.1. Lý thuyết ............................................................................................76

2.2.7.2. Tình huống và hướng dẫn giải quyết ................................................. 79

2.2.8. Nhóm tình huống về phiên tòa phúc thẩm............................................ 86

2.2.8.1. Lý thuyết ............................................................................................ 87

2.2.8.2. Tình huống và hướng dẫn giải quyết ................................................. 91

2.2.9. Nhóm tình huống về giải quyết việc dân sự.......................................... 99

2.2.9.1. Lý thuyết .......................................................................................... 100

2.2.9.2. Tình huống và hướng dẫn giải quyết ............................................... 103

Chương 3. GIẢNG DẠY THỬ NGHIỆM VÀ KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC.....108

3.1. Đối tượng, thời gian giảng dạy thử nghiệm....................................... 108

3.1.1. Đối tượng giảng dạy............................................................................ 108

3.1.2. Thời gian giảng dạy............................................................................. 108

3.2. Nội dung và kết quả khảo sát qua giảng dạy thử nghiệm................ 108

3.2.1. Nội dung khảo sát................................................................................ 108

3.2.3.Ưu điểm và hạn chế được rút ra từ hoạt động xây dựng tình huống và

khảo sát đối với người học............................................................................ 112

3.2.3.1. Ưu điểm............................................................................................ 112

3.2.3.2. Hạn chế............................................................................................. 113

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................... 116

BẢNG CHỮ VIẾT TẮT

Bộ luật dân sự

: BLDS

Luật tố tụng dân sự

Bộ luật tố tụng dân sự

Tố tụng dân sự

: LTTDS

: BLTTDS

: TTDS

Văn bản quy phạm pháp luật

Cơ quan tiến hành tố tụng

Tòa án nhân dân

: VBQPPL

: CQTHTT

: TAND

Viện kiểm sát nhân dân

Viện kiểm sát

: VKSND

: VKS

Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

Biện pháp khẩn cấp tạm thời

Thương mại cổ phần

Kinh doanh thương mại

Quyền sử dụng đất

: GCNQSDĐ

: BPKCTT

: TMCP

: KDTM

: QSDĐ

Hội đồng xét xử

: HĐXX

: UBND

Ủy ban nhân dân

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đổi mới phương pháp dạy học đang là vấn đề trọng tâm của nhiều trường

đại học hiện nay, trong đó có các cơ sở đào tạo luật. Việc sinh viên sau khi ra

trường thể hiện năng lực như thế nào trong việc vận dụng kiến thức đã học để

giải quyết những tranh chấp, yêu cầu của đương sự trong công việc của mình

đều thể hiện chất lượng đào tạo của ngôi trường mà sinh viên đó đã từng học.

Qua khảo sát các cựu sinh viên sau khi ra trường cho thấy, việc học tập đối với

học phần Luật tố tụng nói chung và tố tụng dân sự nói riêng ở nhà trường có ý

nghĩa hết sức quan trọng trong việc vận dụng trong công việc của sinh viên sau

khi ra trường, đặc biệt là đối với sinh viên làm việc trong khối cơ quan tư pháp.

Chính vì vậy, việc xây dựng phương pháp học tập hiệu quả, kích thích được sự

hứng thú trong quá trình học của sinh viên là điều không thể không làm đối với

sinh viên chuyên ngành luật nói chung và học phần Luật tố tụng dân sự nói

riêng.

Phương pháp tình huống được áp dụng khá phổ biến ở các nước trên thế

giới, tuy nhiên khá mới mẻ ở Việt Nam. Ở Việt Nam, phương pháp được sử

dụng chủ yếu là thuyết giảng. Phương pháp này có ưu điểm là giảng viên có

khả năng truyền đạt một khối lượng kiến thức đáng kể trong thời gian không

nhiều. Tuy nhiên, phương pháp này không khuyến khích người học tư duy và

chủ động. Chính vì vậy, sinh viên chỉ ghi chép những điều giảng viên giảng

trên lớp, và giải quyết các tình huống theo một khuôn mẫu định sẵn, nhưng khi

hoàn cảnh thay đổi hoặc xuất hiện một vài tình tiết mới thì sinh viên không giải

quyết được. Điều này làm cho người học trở thành bị động trong mọi tình

huống.

Pháp luật luôn thay đổi để thích nghi nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội

ngày càng biến động và đa dạng. Do vậy, việc áp dụng pháp luật một cách

1

khuôn mẫu tuyệt đối trong việc giải quyết các tình huống trong xã hội là không

hợp lý. Chính vì vậy, bên cạnh phương pháp giúp cho người học nắm được luật

thực định còn phải giúp người học nắm được phương pháp áp dụng luật và

không ngừng nghiên cứu để chủ động trong mọi tình huống phát sinh. Ngoài

ra, sinh viên sau khi tốt nghiệp chuyên ngành luật còn phải có khả năng lập

luận sắc bén và có khả năng hùng biện, đối đáp trên cơ sở quy định của pháp

luật để bảo vệ công lý.

Bên cạnh đó, học phần Luật tố tụng dân sự là học phần mang tính chất đặc

trưng, là một trong ba lĩnh vực tố tụng trong hệ thống pháp luật Việt Nam quy

định về trình tự thủ tục áp dụng pháp luật trong giải quyết các vụ việc dân sự

của cơ quan tiến hành tố tụng và người tiến hành tố tụng. Vì vậy, yêu cầu đặt

ra đối với người học là việc trau dồi các kỹ năng tố tụng. Để đạt được kỹ năng

nhất định, người học cần được rèn luyện, đóng vai người tiến hành tố tụng trong

giải quyết từng tình huống cụ thể trong từng lĩnh vực pháp luật dân sự quy định.

Chính vì vậy, việc xây dựng các tình huống điển hình để người học vận dụng

pháp luật giải quyết là một trong những yêu cầu thiết yếu.

Để làm được điều đó và nhằm nâng cao chất lượng đào tạo luật tại Trường

Đại học Luật, Đại học Huế, việc áp dụng phương pháp mới trong giảng dạy là

điều cần thiết. Phương pháp mà nhóm tác giả muốn đề cập ở đây là phương

pháp sử dụng tình huống điển hình nhằm kích thích khả năng tìm tòi, chủ động

tư duy và lập luận trên cơ sở áp dụng quy định của pháp luật để giải quyết tình

huống. Tình huống đưa ra nhằm kích thích sinh viên tự học và tìm tòi phương

pháp lập luận để giải quyết. Trên cơ sở xác định vấn đề cần truyền đạt đến sinh

viên, giáo viên sẽ hình thành vấn đề và xây dựng tình tiết sự kiện.

Thông qua giải quyết các tình huống điển hình phù hợp với nội dung môn

học trong từng chương sẽ giúp sinh viên nắm vững hơn các quy định của pháp

luật, đồng thời các tình huống điển hình sẽ đặt ra những vấn đề yêu cầu sinh

2

viên phải giải quyết, buộc sinh viên phải tư duy và vận dụng pháp luật để giải

quyết vấn đề.

Chính vì vậy, việc thực hiện đề tài Xây dựng bộ tình huống điển hình và

giảng dạy thử nghiệm học phần Luật tố tụng dân sự tại Trường Đại học Luật ,

Đại học Huế thực sự mang tính chất cần thiết cả đối với giảng viên và sinh viên

trong quá trình nghiên cứu pháp luật nói chung và Luật tố tụng dân sự nói riêng.

2. Mục tiêu đề tài

Việc xây dựng bộ tình huống điển hình và áp dụng giảng dạy thử nghiệm

học phần Luật tố tụng dân sự nhằm đáp ứng các mục tiêu sau:

Mục tiêu tổng quát: Nhằm xây dựng bộ tình huống điển hình và giảng dạy

thử nghiệm bộ học phần Luật tố tụng dân sự tại Trường đại học Luật, Đại học

Huế phù hợp với đề cương chi tiết học phần và chuẩn đầu ra ngành Luật, luật

Kinh tế.

Mục tiêu cụ thể:

Thứ nhất, xây dựng cơ sở thực tiễn cho học phần Luật tố tụng dân sự, bộ

tình huống điển hình về lĩnh vực tố tụng dân sự được chọn lọc từ các bản án,

quyết định, các tranh chấp thực tế kết hợp với cơ sở lý luận để tạo nên bộ tình

huống điển hình nhằm rèn luyện phương pháp áp dụng pháp luật cho sinh viên

trong việc giải quyết các quan hệ pháp luật phát sinh trong lĩnh vực nói trên.

Thứ hai, rà soát đề cương chi tiết học phần, chuẩn đầu ra và các kỹ năng

theo yêu cầu của học phần.

Thứ ba, nghiên cứu các bản án, các trường hợp thực tế và chọn những đối

tượng điển hình phù hợp với từng chế định trong học phần.

Thứ tư, xây dựng ccs tình huống và đặt ra các câu hỏi nhằm giải quyết các

yêu cầu liên quan tới kiến thức và các kỹ năng nghiên cứu, lập luận, giải quyết

các tình huống trên thực tế.

Thứ năm, giảng dạy thử nghiệm 20 giờ học cho một số nhóm sinh viên và

3

tiếp thu, chỉnh sửa theo nội dung của kết quả khảo sát từ người học so cho phù

hợp.

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Để đạt hiệu quả trong nghiên cứu, đề tài hướng tới nghiên cứu các nhóm

đối tượng sau đây:

Đề cương chi tiết học phần luật Tố tụng dân sự, chuẩn đầu ra ngành Luật

và luật Kinh tế;

Hệ thống các văn bản pháp luật quy định về các nội dung trong luật tố

tụng dân sự;

Hệ thống các bản án, quyết định giải quyết các vụ việc dân sự trong thực tiễn;

Nghiên cứu các môn học tiên quyết theo phù hợp với chuyên ngành đào tạo.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về lĩnh vực nghiên cứu: việc nghiên cứu đề tài tập trung vào lĩnh vực

giảng dạy và học tập môn Luật tố tụng dân sự

- Về địa bàn: Đề tài nghiên cứu giảng dạy thử nghiệm cho một nhóm sinh

viên chuyên ngành luật học và một nhóm sinh viên chuyên ngành Luật kinh tế

tại Trường Đại học Luật – Đại học Huế.

- Về thời gian: đề tài nghiên cứu hệ thống các văn bản pháp luật, bản án,

quyết định của Tòa án từ từ năm 2016 đến năm 2019.

4. Cách tiếp cận, phương pháp nghiên cứu

4.1. Cách tiếp cận

Đề tài được tiếp cận trên cơ sở thực tiễn giải quyết các vụ việc dân sự tại

Tòa án các cấp. Đó có thể là một vụ việc thực tế đã được Tòa án giải quyết hoặc

các vụ việc phát sinh trong thực tiễn mang tính thời sự, đã được đưa lên các

phương tiện thông tin đại chúng nhưng chưa được giải quyết, hoặc đã được giải

quyết nhưng xung quanh việc giải quyết đó có nhiều ý kiến trái ngược nhau.

4

Trên cơ sở xây dựng một tình huống cụ thể từ việc lấy nguồn từ tình huống

pháp luật cụ thể, nhóm tác giả tiếp cận nhu cầu người học thông qua việc đặt ra

các câu hỏi mang tính chất gợi mở, buộc người học trả lời những câu hỏi liên

quan dựa trên hệ thống các kiến thức về lý luận đã được tiếp cận dựa theo quy

định của Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành. Sinh viên bắt buộc phải tiếp cận từ

góc độ khái niệm và đặc điểm.

Thông qua việc tiếp cận hệ thống các văn bản pháp luật, từ đó nắm vững

các quy định của pháp luật nhằm hướng tới nghiên cứu, áp dụng giải quyết các

tình huống cụ thể trong thực tiễn.

Các tình huống được xây dựng trong Bộ tình huống điển hình này nhóm

tác giả xây dựng trên cơ sở phù hợp với tiến trình nội dung môn học. Có thể có

những tình huống giải quyết trong phạm vi nội dung bài học, cũng có những

tình huống được sử dụng nhiều lần với những tình tiết thêm vào nhằm mở rộng

kiến thức pháp lý cho sinh viên đối với những vấn đề có liên quan.

4.2. Phương pháp nghiên cứu

Quá trình thực hiện đề tài, nhóm tác giả có thể sử dụng một số phương

pháp nghiên cứu sau:

Phương pháp luận biện chứng

Phương pháp tổng hợp, thống kê

Phương pháp phân tích, đối chiếu, so sánh

Phương pháp xử lý thông tin thu thập

Chương 1

ĐỊNH HƯỚNG CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU BỘ TÌNH HUỐNG ĐIỂN

HÌNH HỌC PHẦN LUẬT TỐ TỤNG DÂN SỰ

5

1.1. Mục đích của học phần Luật tố tụng dân sự và yêu cầu đối với

việc xây dựng Bộ tình huống điển hình Luật tố tụng dân sự đáp ứng mục

đích của đề tài

1.1.1. Mục đích của học phần Luật tố tụng dân sự

Luật tố tụng dân sự (LTTDS) được thừa nhận là một ngành luật độc lập

trong hệ thống pháp luật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Luật

tố tụng dân sự bao gồm hệ thống các quy phạm pháp luật điều chỉnh các mối

quan hệ tố tụng phát sinh trong quá trình Tòa án giải quyết các vụ việc dân sự

nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp phát sinh từ quan hệ dân sự, quan hệ pháp

luật hôn nhân và gia đình, quan hệ pháp luật kinh doanh - thương mại, quan hệ

pháp luật lao động cho Nhà nước, cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Xuất phát từ ý nghĩa quan trọng trên nên LTTDS là một môn học bắt buộc

đối với sinh viên năm thứ 3 trong chương trình đào tạo cử nhân Luật của Trường

Đại học Luật, Đại học Huế. Học phần LTTDS được giảng dạy nhằm đáp ứng

các mục đích cơ bản của học phần:

Thứ nhất, LTTDS là một trong ba ngành luật tố tụng trong hệ thống pháp

luật Việt Nam. Để đào tạo các cử nhân luật nhằm hướng tới xây dựng hệ thống

kiến thức cho các ngành nghề ứng dụng pháp luật. Yêu cầu đặt ra trong quá

trình đào tạo cử nhân luật là phải có hệ thống kiến thức về trình tự thủ tục giải

quyết các vụ việc dân sự tại Tòa án và phân biệt được các quy định của pháp

luật giữa ba ngành luật tố tụng: dân sự, hình sự và hành chính với nhau.

Thứ hai, học phần LTTDS là hệ thống kiến thức mang tính chất tổng quát

nhằm giúp người học xác định được trình tự, thủ tục giải quyết các vụ việc dân

sự để từ đó xác định được các bước thủ tục cần phải tiến hành trong khi giải

quyết các quan hệ pháp luật cụ thể.

Thứ ba, LTTDS không chỉ quy định trình tự, thủ tục, cách thức giải quyết

các vụ việc dân sự của Tòa án mà còn quy định một cách hệ thống các nguyên

6

tắc cơ bản, các quyền và nghĩa vụ của các chủ thể trong mối quan hệ tố tụng để

từ đó, các đương sự, người tham gia tố tụng và người tiến hành tố tụng nắm rõ

được quyền, nghĩa vụ của mình.

Thứ tư, bên cạnh việc học tập về mặt lý luận, nắm rõ các quy định của

Pháp luật về tố tụng thì việc học tập học phần luật tố tụng dân sự còn đòi hỏi

người học rèn luyện, trau dồi các kỹ năng tố tụng. Để đạt được kỹ năng nhất

định, mục đích của học phần còn đòi hỏi người học phải rèn luyện, đóng vai

người tiến hành tố tụng khi giải quyết từng tình huống cụ thể trong từng lĩnh

vực pháp luật dân sự quy định.

Thứ năm, học phần LTTDS xây dựng khung pháp lý về tố tụng giải quyết

các vụ việc dân sự nói chung. Ngoài ra, học phần này còn hướng dẫn giải quyết

cho người học phân biệt từng quan hệ pháp luật cụ thể bao gồm các quan hệ

pháp luật dân sự, Hôn nhân và Gia đình, Kinh doanh, thương mại và Lao động.

Chính vì vậy, người học muốn giải quyết các trường hợp cụ thể thì cần phải

nắm rõ các quy định cụ thể của pháp luật nội dung có liên quan.

1.2. Yêu cầu xây dựng tình huống đáp ứng yêu cầu của học phần Luật

tố tụng dân sự

Từ những mục đích cần đạt được đối với việc giảng dạy và học tập học

phần LTTDS đã đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với việc xây dựng tình huống nhằm

đáp ứng yêu cầu của học phần LTTDS. Học phần LTTDS được xây dựng dựa

vào hệ thống các quy phạm pháp luật của Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015.

Chính vì vậy, nhằm giúp người học tiếp cận dễ dàng hơn các quy định của Bộ

luật tố tụng dân sự thì các tình huống điển hình được xây dựng đáp ứng các yêu

cầu sau:

Thứ nhất, tình huống được xây dựng phải là những tình huống có thực mà

các cơ quan Tòa án có thẩm quyền đã giải quyết để từ đó nhằm giúp người học

nhận thức được quan hệ pháp luật đó là quan hệ pháp luật tố tụng dân sự

(TTDS) tránh nhầm lẫn giữa tố tụng dân sự và tố tụng hành chính.

7

Thứ hai, tình huống được trích lược phù hợp với kiến thức trong nội dung

từng chương của học phần. Nhằm hướng tới mục đích giúp người học tiếp thu

và nhận về lượng kiến thức phù hợp của từng vấn đề để từ đó dễ dàng vận dụng

trong việc giải quyết tình huống và nâng cao hiểu biết những quy định về mặt

lý luận.

Thứ ba, trong TTDS có bốn nhóm quan hệ pháp luật điển hình như đã

trình bày ở trên. Chính vì vậy, tình huống được xây dựng phải là tình huống

mang tính điển hình cho mỗi loại quan hệ pháp luật được LTTDS điều chỉnh.

Thứ tư, tình huống được xây dựng phải là các tình huống điển hình. Bởi

lẽ, trong đời sống, các vụ việc dân sự phát sinh ngày càng nhiều, phong phú, đa

dạng và phức tạp. Chính vì vậy, tình huống được xây dựng phải là tình huống

điển hình nhất, đại diện cho quan hệ pháp luật cụ thể nhằm mục đích giúp người

học dễ dàng tiếp cận kiến thức cơ bản, đồng thời rèn luyện một số kỹ năng cần

thiết cho người học.

Tính điển hình được thể hiện ở chỗ, các tình huống được xây dựng, chọn

lọc là những bản án, quyết định do Tòa án giải quyết đối với các quan hệ pháp

luật Dân sự, Hôn nhân và Gia đình, Kinh doanh- Thương mại và Lao động. Các

tình huống này chứa đựng các thông tin, nội dung, trình tự thủ tục tố tụng theo

quy định của pháp luật về TTDS. Để từ đó, qua việc nghiên cứu, giải quyết tình

huống mang tính điển hình này giúp người học trau dồi, phân biệt được kiến

thức cơ bản trong TTDS và hướng tới có thể giải quyết các tình huống khác có

liên quan.

1.2.1. Những kỹ năng vận dụng trong giải quyết các tình huống điển hình

Luật tố tụng dân sự là một môn học khó, ở đó lượng kiến thức mang tính

chất tổng hợp của nhiều học phần khác nhau như: Luật dân sự, Luật Hôn nhân

và gia đình, Luật lao động, Luật thương mại, Luật doanh nghiệp, Luật đất đai,

8

… đòi hỏi người học muốn giải quyết được tình huống thì cần phải nắm được

các quy định của pháp luật nội dung. Nếu như người học chỉ giỏi về mặt lý luận

mà không có kỹ năng vận dụng thì việc học tập môn LTTDS sẽ không mang

lại hiệu quả cao. Chính vì vậy, để giải quyết được các tình huống điển hình của

môn học đòi hỏi người học cần phải rèn luyện và vận dụng một cách có hệ

thống các kỹ năng cơ bản sau đây:

1.2.2. Kỹ năng phát hiện vấn đề

Tình huống được xây dựng hoặc được lấy từ những tình huống thực tiễn

đều chứa đựng các quan hệ pháp lý. Các quan hệ pháp lý đó chứa đựng các vấn

đề pháp lý và làm nảy sinh các yêu cầu của các đương sự trong mối quan hệ

cần được Tòa án giải quyết. Chính vì vậy, trước khi giải quyết tình huống người

học cần phải đọc kỹ tình huống , sau đó xác định vấn đề pháp lý cơ bản của

tình huống là gì. Đây là bước đầu tiên quan trọng trong hoạt động giải quyết

tình huống. Bởi vì, nếu không xác định được vấn đề pháp lý liên quan thì việc

tra cứu văn bản, đặt các câu hỏi để tìm ra phương hướng giải quyết sẽ không

chính xác.

1.2.3. Kỹ năng lập luận (IRAC)

Một trong những phương pháp khoa học và và phổ biến đối với người học

luật nói riêng và những người hành nghề luật nói chung đó là phương pháp

IRAC. IRAC là từ viết tắt của Issue (vấn đề) – Relevant Law (quy định pháp

luật liên quan)– Application Facts (vận dụng luật vào tình huống) – Conclusion

(kết luận). Phương pháp này được ứng dụng để phân tích và giải quyết các tình

huống pháp lý, việc nắm rõ và vận dụng tốt phương pháp này sẽ giúp cho người

học rèn luyện được kỹ năng phát hiện vấn đề, nắm được quy định của pháp luật

liên quan để vận dụng pháp luật nhằm đi đến đưa ra kết luận giải quyết tình

huống được đưa ra. Cụ thể:

Issue (vấn đề) – vấn đề pháp lý nào cần được giải quyết

9

Để tìm ra vấn đề pháp lý trong tình huống cụ thể, đòi hỏi người học phải

có kiến thức về pháp luật rộng ở nhiều lĩnh vực pháp luật khác nhau. Để từ đó

khi đọc tình huống chúng ta sẽ dễ dàng xác định được quan hệ pháp luật nào

đang tồn tại trong vụ việc đó. Thực tế cho thấy, việc nắm bắt được “vấn đề

pháp lý” không phải dễ dàng, người học có thể xác định vấn đề pháp lý sai nếu

như không xem xét hết mọi khía cạnh pháp luật tồn tại trong vụ việc dân sự.

Hậu quả là các bước tiếp theo (R, A, C) đều không chính xác. Do đó, việc xác

định “Vấn đề pháp lý” là rất quan trọng.

Relevant Law (quy định pháp luật liên quan)

Sau khi xác định được những vẫn đề pháp lý của tình huống, nhiệm vụ

của người học là tìm kiếm và vận dụng những quy định của pháp luật liên quan

đến vấn đề đã được phát hiện ở trên. Bằng việc rà soát hệ thống các văn bản

pháp luật từ bao quát cho đến cụ thể, từ phạm vi rộng cho đến các văn bản có

phạm vi hẹp, gần với quan hệ pháp lý của tình huống. Cụ thể:

Xác định pháp luật cần giải quyết trong tình huống là gì: Luật Dân sự,

Hình sự, Hành chính, Lao động, Hôn nhân và gia đình…

Vấn đề đó được quy định ở Chương nào, Điều nào và Khoản nào của văn

bản luật.

Có văn bản pháp luật nào mang tính ngoại lệ cần áp dụng hay không

Application Facts (vận dụng luật vào tình huống)

Phần này là phần quan trọng nhất trong giải quyết vấn đề pháp lý, bởi lẽ

việc kết nối giữa I và R chính là A, tức là kết nối vấn đề pháp lý, sự kiện pháp

lý với quy định pháp luật liên quan để đưa ra được những phân tích cụ thể. Vận

dụng luật vào tình huống để chứng minh rằng vì sao dùng điều luật này mà

không vận dụng điều luật khác để giải quyết vấn đề.

Conclusion – Kết luận

10

Phần này mang tính chất tổng hợp của ba phần trên. Từ việc phát hiện vấn

đề, tìm pháp luật điều chỉnh sau đó là lập luận vận dụng quy định của pháp luật

vào tình huống thực tế để từ đó đưa ra kết luận đối với giải quyết tình huống.

Ở phần này chúng ta không viết thêm lập luận nào liên quan nữa.

1.2.4. Kỹ năng đặt câu hỏi

Kỹ năng đặt câu hỏi là một kỹ năng có tính bao quát, đòi hỏi người học

cần phải tư duy tốt. Bởi lẽ, khi tiếp cận một tình huống cụ thể, điều đầu tiên

hiển thị đó là hệ thống các câu hỏi không giống nhau. Ví dụ: quan hệ pháp luật

cần điều chỉnh là quan hệ nào? Vấn đề cần giải quyết ở đây là gì? Ai là đương

sự trong vụ việc… và để giải quyết được vấn đề thì cần phải lần lượt trả lời các

câu hỏi đó. Để đưa ra được câu hỏi cho tình huống thì người học cần rèn luyện

kỹ năng liên quan đến đặt câu hỏi. Nếu đặt được câu hỏi trọng tâm, đúng, phù

hợp và logic thì người học sẽ dễ dàng trong việc đi tìm câu trả lời. Sau khi tìm

được câu trả lời, người học sẽ đi đến kết luận giải quyết cho tình huống. Chính

vì vậy, kỹ năng đặt câu hỏi là một kỹ năng rất quan trọng trong quá trình giải

quyết các vụ việc dân sự tại Tòa án.

1.2.5. Kỹ năng nghiên cứu hồ sơ

Hồ sơ vụ việc dân sự là tập hợp các giấy tờ, tài liệu do Tòa án thu thập

hoặc soạn thảo trong quá trình thụ lý một vụ án việc dân sự và cần thiết cho

việc giải quyết vụ việc đó. Hồ sơ vụ việc dân sự giúp Tòa án có các thông tin

cập nhật về tiến trình thụ lý và giải quyết vụ án, nhất là về các quyết định đã

được đưa ra và các biện pháp đã được thực hiện trong quá trình tố tụng, đồng

thời, dựng lại diễn biến của việc thụ lý và xét xử vụ án qua các giai đoạn tố

tụng. Hồ sơ của một vụ việc dân sự có thể bao gồm: Đơn khởi kiện của đương

sự; thông báo về thụ lý vụ việc dân sự của Tòa án; thông báo về việc phân công

Thẩm phán giải quyết vụ việc; quyết định trả lại đơn khởi kiện, đơn yêu cầu;

quyết định tạm đình chỉ, đình chỉ giải quyết vụ việc dân sự; quyết định công

11

nhận sự thỏa thuận của đương sự; các tài liệu chứng cứ mà đương sự đã giao

nộp hoặc do Tòa án thu thập được; các biên lai thu tiền…

Trình tự tố tụng trải qua nhiều bước, giai đoạn khác nhau. Chính vì vậy,

hồ sơ mà người học tiếp cận được có thể chưa được hoàn chỉnh. Tuy nhiên, dựa

trên những tài liệu, giấy tờ đã có người học cũng cần phải nghiên cứu và lập

luận để đi đến đạt kết quả trong việc nghiên cứu và giải quyết vấn đề.

Kỹ năng nghiên cứu hồ sơ là kỹ năng đòi hỏi người học cần phải vận dụng

nhiều kỹ năng khác nhau và đặc biệt là kỹ năng đọc hiểu văn bản và kỹ năng

đặt câu hỏi. Khi nghiên cứu hồ sơ, người học cần đặt ra hệ thống các câu hỏi

cơ bản sau đây để nắm được hồ sơ của vụ án:

+ Xác định đương sự trong vụ việc là ai, tư cách tham gia của các chủ thể

như thế nào?

+ Vụ việc đó thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án không? Tòa nào có

thẩm quyền? Tòa án đã thụ lý giải quyết đúng thẩm quyền chưa?

+ Tòa án đã xác định đúng quan hệ pháp luật phát sinh trong vụ việc chưa,

quan hệ pháp luật Dân sự, Hôn nhân và gia đình, Kinh doanh – thương mại hay

Lao động và quan hệ pháp luật cụ thể là gì?

+ Vụ việc còn thời hiệu khởi kiện hay không?

+ Vụ việc bao gồm các tài liệu chứng cứ nào, việc thu thập tài liệu, chứng

cứ của Tòa án có đúng trình tự thủ tục theo pháp luật hay không?

+ Hệ thống các quyết định trong quá trình tố tụng được ban hành có đúng

thẩm quyền hay không? quyết định như vậy là phù hợp chưa.

1.2.6. Kỹ năng lập luận, tranh luận

Nghề luật là nghề đào tạo ra các bàn tay thắt nút cho xã hội, sắp xếp điều

chỉnh, và quản lý xã hội; Bảo vệ và thực thi công lý. Muốn đưa ra một đạo luật

đúng, sát với thực tiễn, giảm bớt phiền hà và tài chính cho xã hội thì không thể

làm theo ý chí chủ quan của nhà lập pháp được. Mà luôn phải đưa vấn đề ra

tranh luận giữa các nhà lập pháp với nhau, giữa các nhà lập pháp với nhà khoa

12

học để tìm hướng đi đúng cho một đạo luật. Để muốn có được những sản phẩm

tốt đó cho công việc hành nghề luật sau này, phục vụ cho xã hội. Thì nhất thiết

phải truyền tải, trang bị cho sinh viên kỹ năng lập luận, tranh luận và nhiều kỹ

năng mềm khác.

Kỹ năng lập luận, tranh luận là một trong những kỹ năng mềm cần thiết

và bắt buộc đối với mỗi sinh viên luật. Đó là một trong các chìa khóa giúp cho

sinh viên luật đi đến thành công trên con đường sự nghiệp hành nghề luật của

mình. Mỗi sinh viên luật luôn luôn cần có kỹ năng lập luận, tranh luận. Nhưng

muốn có kỹ năng lập luận, tranh luận thì trước hết chúng ta phải hiểu thế nào

là kỹ năng lập luận, tranh luận.

Lập luận là dựa vào những sự kiện, chân lý được mọi người thừa nhận,

dựa trên những lý lẽ chúng ta đi tới những kết luận – đó là lập luận. ví dụ: “ở

hiền gặp lành”; “chân lý thuộc về số đông”… Có hai loại lập luận: lập luận để

chứng minh một chân lý và lập luận để thuyết phục.

+ Lập luận dựa vào các lý lẽ được đưa ra từ những định lý, định luật, quy

tắc, nguyên tắc thì thuộc về lập luận để chứng minh.

+ Lập luận dựa trên các lý lẽ là những lôgic đời thường. Ví dụ: “ở hiền

gặp lành” là lý lẽ về quan hệ nhân quả hay “trời kêu ai người ấy dạ” là lý lẽ về

số mạng là loại lập luận để thuyết phục.

- Tranh luận - là một loại hình giao tiếp bằng lời nói giữa hai chủ thể trở

lên. Nói một cách đơn giản, thì tranh luận là cuộc bàn cãi để tìm hiểu phải trái,

đúng sai. Nhưng tranh luận không có nghĩa là một cuộc đấu khẩu, chửi bới

không có luật lệ giữa các bên vốn có niềm tin vào quan điểm riêng của mình.

Do đó, việc tranh luận cũng cần phải có kỹ năng, để tiến hành tranh luận mà

không rơi vào tranh cãi.

Kỹ năng lập luận, tranh luận bao gồm những quy tắc nghiêm ngặt và các

kỹ năng khá phức tạp. Đôi khi người học cần đứng vào vị trí phản đối điều mà

ngày thường mình vẫn luôn tin tưởng là đúng. Việc tranh luận luôn luôn phải

13