Tóm tắt Luận án Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học một số loài Ardisia thuộc họ Myrsinaceae ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC

VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ

……..….***…………

TRỊNH ANH VIÊN

NGHIÊN CỨU THÀNH PHẦN HÓA HỌC VÀ HOẠT TÍNH

SINH HỌC MỘT SỐ LOÀI ARDISIA THUỘC HỌ MYRSINACEAE

Ở VIỆT NAM

Chuyên ngành: Hóa học các hợp chất thiên nhiên

Mã số: 62.44.01.17

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ HÓA HỌC

Hà Nội-2017

Công trình đƣợc hoàn thành tại: Học viện Khoa học và Công nghệ - Viện

Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam

Người hướng dẫn khoa học: 1. GS. TS Phạm Quốc Long

2. TS Nguyễn Thị Hồng Vân

Phản biện 1:

Phản biện 2:

Phản biện 3:

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án tiến sĩ cấp Học

viện, họp tại Học viện Khoa học và Công nghệ - Viện Hàn lâm Khoa học

và Công nghệ Việt Nam vào hồi … giờ ..’, ngày … tháng … năm 2017.

Có thể tìm hiểu luận án tại:

- Thư viện Học viện Khoa học và Công nghệ

- Thư viện Quốc gia Việt Nam

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của luận án

Việt Nam là một nước nhiệt đới gió mùa, đa dạng về địa hình, thổ

nhưỡng và đặc trưng khí hậu khác nhau giữa các vùng miền. Đây là điều

kiện thuận lợi để các loài sinh vật phát triển đa dạng về số lượng các loài,

phong phú về chủng loại, trong đó có nhiều loài thực vật được sử dụng làm

thuốc trong dân gian.

Họ Đơn nem (Myrsinaceae) là một họ thực vật khá lớn, bao gồm 50 chi

và khoảng 1400 loài, được phân bố rộng rãi trên thế giới, nhất là ở các

nước có khí hậu ôn đới và nhiệt đới. Trong đó, chi Cơm nguội (Ardisia) có

khoảng 400 - 500 loài. Kết quả nghiên cứu tài liệu cho thấy các loài Ardisia

có nhiều hoạt tính sinh học rất đáng quý, như: hoạt tính kháng nấm, kháng

khuẩn, kháng virut, hoạt tính chống oxi hóa, chống lao, antileishmania,

chống đái tháo đường, bảo vệ thần kinh, bảo vệ tim mạch, chống loãng

xương và đặc biệt là hoạt tính gây độc tế bào, chống ung thư rất tốt. Các

hợp chất đã được phân lập từ một số loài Ardisia có cấu trúc phong phú,

bao gồm các tritecpen saponin, benzoquinon, flavonoid, alkylphenolic, các

dẫn xuất của bergenin, các dẫn xuất của resorcinol…, trong đó có nhiều

chất có cấu trúc mới.

Ở Việt Nam, họ Đơn nem có khoảng 140 loài và được phân thành 6 chi

(gồm có: Ardisia, Embelia, Maesa, Aegyceras, Rapanea và Myrsine) phân

bố rộng ở Việt Nam, nhất là ở các vùng đồng bằng trung du. Chi Ardisia có

khoảng 101 loài, các nghiên cứu về thành phần hóa học và hoạt tính sinh

học các loài thực vật này còn hạn chế ở Việt Nam, chúng chỉ mới được sử

dụng trong phạm vi dân gian để chữa bệnh. Các loài trong chi Ardisia

thường có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tiêu thũng và được sử dụng để

chữa các bệnh viêm khớp, đòn ngã tổn thương, sưng đau hầu họng, trị tiêu

chảy, lậu, sốt rét, viêm ruột, mụn nhọt ghẻ lở và trị các bệnh về gan. Vì

2

vậy, với mong muốn tìm kiếm các hoạt chất ứng dụng trong Y-Dược từ

nguồn dược liệu Việt Nam, chúng tôi đã chọn các loài thuộc chi Cơm nguội

(Ardisia), họ Đơn nem (Myrsinaceae) làm đối tượng nghiên cứu cho đề tài:

“Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học một số loài

Ardisia thuộc họ Myrsinaceae ở Việt Nam”.

2. Mục tiêu nghiên cứu của luận án

- Phân lập các hợp chất sạch từ một số loài Ardisia ở Việt Nam.

- Xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất phân lập được.

- Thăm dò hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn, kháng virus và hoạt tính gây

độc tế bào của một số hợp chất phân lập được.

3. Các nội dung nghiên cứu chính của luận án

- Nghiên cứu sàng lọc hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn và gây độc tế bào

của các cặn chiết metanol tổng của 09 loài Ardisia thu hái ở Việt Nam.

- Nghiên cứu phân lập các hợp chất sạch từ 4 loài Ardisia là A. balansana,

A. splendens, A. insularis và A. incarnata.

- Nghiên cứu xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất sạch phân lập

được bằng các phương pháp hóa lý hiện đại.

- Nghiên cứu thử hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn, kháng vi rút và hoạt

tính gây độc tế bào của một số hợp chất sạch phân lập được.

4. Cấu trúc của luận án

Luận án gồm 155 trang đánh máy với 54 bảng, 48 hình. Phân bố cụ thể

như sau: Mở đầu 02 trang, tổng quan 37 trang, đối tượng và phương pháp

nghiên cứu 08 trang, thực nghiệm 20 trang, kết quả và thảo luận 68 trang,

kết luận và kiến nghị 03 trang, danh mục các công trình đã công bố 02

trang, tài liệu tham khảo 15 trang.

3

NỘI DUNG CHÍNH CỦA LUẬN ÁN

Chƣơng 1 . TỔNG QUAN

Bao gồm ba phần: phần 1 là tổng quan về đặc điểm hình thái và phân

loại họ Đơn nem (Myrsinaceae) và chi Cơm nguội (Ardisia) cùng các thông

tin về các loài Ardisia được sử dụng làm thuốc trong dân gian ở Việt Nam;

phần 2 là tổng quan về tình hình nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt

tính sinh học của chi Ardisia trên thế giới; phần 3 là tổng quan về tình hình

nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của chi Ardisia ở Việt

Nam.

Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tƣợng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận án là 9 loài Ardisia, bao gồm: A.

incarnata, A. insularis, A. pseudocrispa, A. splendens, A. stangii, A.

balansana, A. caudata, A. maculosa và A. primulaefolia, trong đó có 04

loài được nghiên cứu sâu về thành phần hóa học và hoạt tính sinh học là A.

balansana, A. splendens, A. insularis, A. incarnata.

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu

2.2.1. Phương pháp xử lý và chiết mẫu

Các mẫu thực vật sau khi thu hái được rửa sạch, thái nhỏ, phơi trong

bóng mát, sấy khô ở nhiệt độ 50-60^oC và nghiền thành bột. Bột được chiết

kết hợp siêu âm và gia nhiệt trong dung môi metanol ở 50^oC (3 lần × 2 giờ

mỗi lần). Dịch chiết metanol sau đó được cất loại dung môi dưới áp suất

giảm thu được cao chiết metanol. Cao metanol được bổ sung thêm nước và

chiết phân bố lại lần lượt với các dung môi n-hexan, cloroform, etyl axetat

và n-butanol. Cất loại dung môi dưới áp suất giảm thu được các cao chiết

tương ứng.

2.2.2. Phương pháp phân lập các hợp chất từ mẫu cây

Việc phân tích, phân tách các phần dịch chiết của cây được thực hiện

4

bằng các phương pháp sắc ký khác nhau như: sắc ký lớp mỏng (TLC), sắc

ký cột (CC) với pha tĩnh là silica gel pha thường và silica gel pha đảo YMC

RP 18, sắc ký rây phân tử với pha tĩnh là sephadex LH-20 (Merck) và sắc

ký trên cột diaion.

2.2.3. Phương pháp xác định cấu trúc hóa học

Sử dụng các phương pháp phổ hiện đại đồng thời kết hợp phân tích, tra

cứu tài liệu tham khảo để xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất phân

lập được. Các thiết bị và phương pháp sử dụng gồm: Điểm nóng chảy

1

(Mp); phổ khối lượng (MS); phổ cộng hưởng từ hạt nhân (NMR): H-

NMR, ¹³C-NMR và DEPT, HSQC, HMBC, COSY, NOESY, ROESY.

2.2.4. Các phương pháp thử hoạt tính sinh học

2.2.4.1. Phương pháp thử hoạt tính kháng vi sinh vật kiểm định

Các chủng vi sinh vật kiểm định: vi khuẩn Gram (+) B. subtillis, S.

aureus; vi khuẩn Gram (-) E. coli, P. aeruginosa; nấm men S. cerevisiae,

C. albicans và nấm mốc Asp. niger, F. oxysporum. Các chứng dương tính

là: ampicilin cho vi khuẩn Gram (+), tetracylin cho vi khuẩn Gram (-),

nystatin cho nấm sợi và nấm men.

2.2.4.2. Phương pháp thử hoạt tính kháng vi rút

Hoạt tính kháng virut được đánh giá theo phương pháp SRB trong đó có

đánh giá hiệu quả gây bệnh tế bào (CPE). Ribavirin được sử dụng làm

chứng dương, DMSO được sử dụng làm chứng âm.

2.2.4.3. Phương pháp thử độ độc tế bào in vitro

Hoạt tính gây độc tế bào được thử tại Phòng Sinh học thực nghiệm,

Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên và Viện Công nghệ sinh học-Viện

Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Phép thử này được thực hiện

theo phương pháp của Monks và Skehan. Các dòng tế bào ung thư thử

nghiệm: KB; LU-1; MCF7; HepG2; LNCaP; A-549, HT-29 và OVCAR

5

Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM

3.1. Sàng lọc các đối tƣợng nghiên cứu theo định hƣớng hoạt tính

kháng nấm, kháng khuẩn và gây độc tế bào

3.2. Chiết tách, phân lập các hợp chất sạch

3.2.1. Chiết tách, phân lập các hợp chất sạch từ rễ cây A. balansana

3.2.1.1. Xử lý mẫu từ rễ cây A. balansana

Từ các cao chiết cloroform (AB/B, 50 g), etyl axetat (AB/C, 30 g), và

phần cặn nước (AB/F, 8 g) của rễ cây cơm nguội balansa (A. balansana),

06 hợp chất sạch đã được phân lập và xác định cấu trúc hóa học.

3.1.2.2. Hằng số vật lý và dữ kiện phổ của các hợp chất phân lập được từ

rễ cây A. balansana

3.2.2. Chiết tách, phân lập các hợp chất sạch từ lá cây A. splendens

3.2.2.1. Xử lý mẫu lá cây A. splendens

Từ các cao chiết n-hexan (AS1; 50 g), etyl axetat (AS2; 80 g) và cặn

nước (AS3; 70 g) của loài cơm nguội rạng (A. splendens), chúng tôi đã

phân lập và xác định được cấu trúc của 12 hợp chất, trong đó một hợp

chất có cấu trúc mới.

3.2.2.2. Hằng số vật lý và dữ kiện phổ của các hợp chất phân lập được từ

lá cây A. splendens

3.2.3. Chiết tách, phân lập các hợp chất sạch từ lá cây A. insularis

3.2.3.1. Xử lý mẫu lá cây A. insularis

Từ các cao chiết n-hexan (AI1; 40 g), etyl axetat (AI2; 45 g) và cặn

nước (AI3; 65 g) tương ứng, chúng tôi đã phân lập và xác định được cấu

trúc của 14 hợp chất, trong đó một hợp chất có cấu trúc mới.

3.2.3.2. Hằng số vật lý và dữ kiện phổ của các hợp chất phân lập được từ

lá cây A. insularis

3.2.4. Chiết tách, phân lập các hợp chất từ lá cây A. incarnata

3.2.4.1. Xử lý mẫu lá cây A. incarnata

6

Từ các cao chiết n-hexan (AInc1; 55g), etyl axetat (AInc2; 86g) và cặn

nước (AInc3; 72g), chúng tôi đã phân lập và xác định được cấu trúc của 8

hợp chất.

3.2.4.2. Hằng số vật lý và dữ kiện phổ của các hợp chất phân lập từ lá cây

A. incarnata

CHƢƠNG 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

4.1. Kết quả sàng lọc hoạt tính các cao chiết metanol tổng

4.1.1. Kết quả sàng lọc hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn

Bảng 4.1. Hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn của các cao chiết metanol

tổng

Giá trị MIC (µg/ml)

VK Gram (+) Nấm mốc

A. n F. o

Tên mẫu

thử

STT

VK Gram (-)

Nấm men

E. c

P. e

B. s

S. a

C. a

-

S.s

1

2

3

4

5

6

7

8

9

AC

AInc

AI

AM

APr

APs

AS

-

200

-

200

-

200

-

200

-

200

-

200

-

200

-

200

-

200

-

200

-

ASt

AB

200

-

Ghi chú các ký hiệu viết tắt trong bảng: E. c: E. Coli; P. e: P. Earuginosa; B.s:

B.subtilis, S. a: S.aureus; A. n: A.niger; F. o:F.oxysporum; C. a: C.albicans; S. s: S.

serevisiae.

Kết quả ở Bảng 4.1 cho thấy: Một số loài cơm nguội thể hiện khả năng

kháng lại một số chủng vi khuẩn và chủng nấm thử nghiệm với các giá trị

MIC là 200 µg/ml, đó là các loài: A. incarnata, A. insularis, A.

pseudocrispa, A. splendens, A. stangii và A. balansana.

4.1.2. Sàng lọc hoạt tính gây độc tế bào của các cao metanol tổng

Bảng 4.2. Hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn của các cao chiết metanol

tổng

STT

Tên

Giá trị IC₅₀(µg/ml)

mẫu

KB

LU-1

HepG2 LNCaP

MCF7

7

2

3

4

5

6

7

8

9

10

AC

AInc

AI

AM

APr

APs

AS

>100

6,09

>100

5,26

>100

5,59

>100

12,63

61,13

>100

89,05

> 100

52,99

55,84

74,27

8,46

45,31

>100

> 100

56,51

44,77

54,11

41,55

>100

> 100

99,85

55,52

57,18

53,67

45,62

>100

93,79

> 100

50,62

50,41

47,68

56,13

>100

> 100

59,20

59,51

67,09

ASt

AB

Từ các kết quả Bảng 4.2, có thể thấy rằng: cao chiết metanol của loài

cơm nguội thắm (Ardisia incarnata) thể hiện hoạt tính tốt nhất đối với cả 5

dòng tế bào ung thư thử nghiệm, các giá trị IC₅₀nằm trong khoảng 5,26 –

12,63 µg/ml. Cao chiết metanol của các loài A. insularis, A. splendens, A.

balansana và A. stangii thể hiện hoạt tính trung bình đối với 5 dòng tế bào.

Cao chiết metanol của các loài còn lại không thể hiện có hoạt tính.

4.2. Xác định cấu trúc hóa học các hợp chất đƣợc phân lập

4.2.1. Xác định cấu trúc hóa học các hợp chất phân lập từ rễ cây cơm

nguội balansa (A. balansana)

Từ rễ cây A. balansana, 6 hợp chất bao gồm: angelicoidenol (AB-1), axit

gallic (AB-2), metyl gallate (AB-3), quercetin (AB-4), myricitrin (AB-5) và

rutin (AB-6) đã được phân lập và xác định cấu trúc. Trong đó, hợp chất

AB-1 và AB-3 lần đầu tiên được phân lập từ chi Ardisia.

4.2.2. Xác định cấu trúc hóa học của các chất phân lập được từ lá cây

cơm nguội rạng (A. splendens)

Từ lá cây cơm nguội rạng (Ardisia splendens), 12 hợp chất bao gồm một

chất mới là myricetin 3,7-di-O-α-L-rhamnopyranoside (AS-1) và 11 hợp

chất đã biết khác là myricitrin (AS-2), desmanthin-1 (AS-3), myricetin 3-

O-(3"-O-galloyl)α-L-rhamnopyranoside (AS-4), quercetin 3,-O-α-L-

rhamnopyranoside (AS-5), quercetin 3,7-di-O-α-L-rhamnopyranoside (AS-

6), catechin (AS-7), benzyl O-β-D-glucopyranoside (AS-8), 2-phenylethyl

O-β-D-glucopyranoside (AS-9), 3S, 5R, 6R, 9S-tetrahydroxymegastigman-

8

7-ene (AS-10), corilagin (AS-11) và (2S)-3-O-(9, 12, 15-octadecatrienoyl)-

glyceryl-β-D-galactopyranoside (AS-12) đã được phân lập và xác định cấu

trúc. Các hợp chất AS-3, AS-4, AS-5, AS-6, AS-8, AS-9, AS-10, AS-11 và

AS-12 lần đầu tiên được phân lập từ chi Cơm nguội (Ardisia).

Hợp chất mới AS-1 (myricetin 3,7-di-O-α-L-rhamnopyranoside)

Hợp chất AS-1 thu được dưới dạng chất bột màu vàng. Các tín hiệu thu

được trên phổ ¹H-NMR và ¹³C-NMR của AS-1 gợi ý đây có thể là một hợp

chất falavonoid.

Cụ thể, phổ ¹H-NMR của hợp chất AS-1 cho thấy sự có mặt của các tín

hiệu sau: hai tín hiệu doublet với hằng số tương tác J = 2,5 Hz tại δ_H6,39

(1H, d) và 6,64 (1H, d) đặc trưng cho hai proton ghép cặp meta của vòng

A; tín hiệu singlet tại δ_H6,95 (2H, s) đặc trưng cho hai proton của vòng B.

Về phía trường cao hơn có sự xuất hiện của hai tín hiệu của hai proton

anomeric tại δ_H5,31 (br s) và 5,52 (br s). Điều này gợi ý AS-1 là một

flavonoid glycoside.

13

Phổ C-NMR (Bảng 4.9) chỉ ra sự có mặt của các tín hiệu cộng hưởng

của 27 nguyên tử cacbon, trong đó có 15 cacbon thuộc khung flavonol và

1

13

12 cacbon của hai cấu tử đường. Các dữ liệu phổ H-NMR và C-NMR

của AS-1 có dạng tương tự của hợp chất quercetin 3,7-di-O-α-L-

rhamnopyranoside ngoại trừ sự xuất hiện thêm một nhóm hydroxyl tại vị trí

C-5´. Tiến hành thủy phân hợp chất AS-1 thu được L-rhamnose (được xác

định bởi dẫn xuất trimetylsilyl bằng phương pháp GC-MS). Điều này đã

khẳng định sự có mặt của hai cấu tử đường α-L-rhamnopyranosyl trong cấu

trúc của AS-1. Trên phổ HMBC có sự xuất hiện các tương tác giữa proton

anomeric của cấu tử đường rhamnose thứ nhất H-1" (δ_H5,31) với cacbon

C-3 (δ_C136,5); giữa proton anomeric của cấu tử đường rhamnose thứ hai

H-1"' (δ_H5,52) với cacbon C-7 (δ_C163,4), cho thấy hai cấu tử đường này

được gắn lần lượt váo các vị trí C-3 và C-7 của khung flavonol. Các kết

9

quả phổ NMR trên của AS-1 hoàn toàn phù hợp với dữ kiện thu được trên

phổ khối lượng phân giải cao: phổ khối lượng phân giải cao HR-ESI-MS

của hợp chất AS-1 cho pic ion phân tử tại m/z 609,1455 [M-H]^-, tính toán

lý thuyết cho 609,1461 phù hợp với công thức phân tử C₂₇H₂₉O₁₆.

Hình 4.7. Phổ ¹H-NMR của hợp chất AS-1

Hình 4.8. Phổ ¹³C-NMR của hợp chất AS-1

Hình 4.12. Phổ khối lượng phân giải cao HR-ESI-MS của hợp chất AS-1

Từ các dữ liệu phổ thu được, hợp chất AS-1 được xác định là myricetin

3,7-di-O-α-L-rhamnopyranoside và có cấu trúc hóa học như ở Hình 4.13

dưới đây. Đây là một hợp chất mới.

10

Bảng 4.9: Các dữ liệu phổ ¹H và ¹³C-NMR của hợp chất AS-1

Hợp chất AS-1

δ_C, ppm δ_H, ppm (J, Hz)

C

δ_C, ppm

δ_H, ppm (J, Hz)

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1'

2'

3'

4'

5'

6'

159,8

136,5

179,6

162.8

99,8

103,5

71,8

72,0

73,3

71,6

17,6

99,79

72,0

73,5

71,2

18,1

-

1"

2"

3"

4"

5"

5,31 (br s)

4,22 (m)

3,79 (dd, 3,2/9,2)

3,30 (m)

6,39 (d, 2,0)

3,50 (m)

163,4

95,4

-

6"

0,95 (d, 6,0)

5,52 (br s)

4,00 (m)

3,82 (dd, 3,2/9,2)

3,47 (m)

6,64 (d, 2,0)

1'"

2'"

3'"

4'"

5'"

6'"

157,9

107,4

121,6

109,6

146,7

138,0

146,7

109,6

-

6,95 (s)

3,59 (m)

1,24 (d, 6,0)

-

6,95 (s)

Hình 4.13. Cấu trúc hóa học của hợp chất AS-1

4.2.3. Xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất phân lập từ lá cây

cơm nguội đảo (A.insularis)

Từ lá cây cơm nguội đảo (Ardisia insularis), 14 hợp chất bao gồm 01

chất mới có khung flavonoid glycoside được đặt tên là ardinsuloside (AI-

1), 04 dẫn xuất bergenin (bergenin (AI-2), norbergenin (AI-3),

demethoxybergenin (AI-4), 4-O-galloylbergenin (AI-5), 06 hợp chất

flavonoid (myricitrin (AI-6), myricetin 3-O-(3″-O-galloyl)-α-L-

rhamnopyranoside (AI-7), desmanthine-2 (AI-8), quercetin 3-O-α-L-

rhamnopyranoside (AI-9), 3-O-galloylepicatechin (AI-10), 3-O-galloyl-3'-

methoxyepicatechin (AI-11), 02 hợp chất phenolic (axit gallic (AI-12),

11

metyl gallat (AI-13) và 01 dẫn xuất của megastigman lần đầu tiên được

phân lập từ chi Ardisia là (3S, 5R, 6R, 7E, 9S)-megastigman-7-ene-3,5,6,9-

tetrol 3-O-β-D-glucopyranoside (AI-14) đã được phân lập và xác định cấu

trúc.

Hợp chất mới AI-1 (ardinsuloside) :

1

Hợp chất AI-1 thu được dưới dạng chất bột màu trắng. Phổ H-NMR

của AI-1 cho thấy có sự xuất hiện của các tín hiệu sau: sáu tín hiệu singlet

của 6 nhóm metyl bậc 4 tại δ_H0,73, 0,87, 0,88, 0,99, 1,00 và 1,20 cùng với

một tín hiệu broad singlet của một proton olefinic tại δ_H5,17 và một tín

hiệu doublet của proton nhóm oximetin tại δ_H3,61, gợi ý rằng hợp chất AI-

1

1 có cấu trúc kiểu khung tritecpen olean. Bên cạnh đó, trên phổ H-NMR

của AI-1 còn có sự xuất hiện của hai proton anomeric tại δ_H4,35 (1H, d, J

= 7,6 Hz) và 4,54 (1H, d, J = 7,6 Hz) chứng tỏ trong cấu trúc của AI-1 có

chứa hai cấu tử đường.

Phổ ¹³C-NMR và phổ DEPT của AI-1 cho thấy sự xuất hiện của các tín

hiệu của 41 nguyên tử cacbon, bao gồm: 07 cacbon bậc bốn, 14 cacbon

nhóm metin, 14 cacbon nhóm metylen và 6 cacbon nhóm metyl. Các dữ

1

13

liệu phổ H-NMR và C-NMR của AI-1 tương tự với các số liệu phổ của

hợp chất assamicoside A, tuy nhiên ở hợp chất AI-1 không xuất hiện hai

nhóm hydroxy tại C-16 và C-21 của khung aglycone. Trên phổ HMBC, các

mối tương tác giữa proton H-23 (δ_H3,33 và 3,64) với cacbon C-3 (δ_C83,5),

C-4 (δ_C43,8), C-5 (δ_C48,2) và C-24 (δ_C13,4); giữa proton H-24 (δ_H0,73)

với cacbon C-3 (δ_C83,5), C-4 (δ_C43,8), C-5 (δ_C48,2), và C-23 (δ_C65,2)

cho thấy hai nhóm hydroxyl được gắn vào vị trí C-3 và C-23 của khung

aglycon. Cấu hình của nhóm hydroxyl tại C-3 và của nhóm metyl tại C-4

được xác định là cấu hình β bởi sự xuất hiện trên phổ ROESY các tương

tác giữa các proton H-3 (δ_H3,61)/H-23 (δ_H3,33 và 3,64)/H-5 (δ_H1,22)

cùng với hằng số tương tác lớn J_H2a/H3a= 10,4 Hz. Mặt khác, trên phổ

12

HMBC, các tương tác giữa proton H-28 (δ_H3,10) với các cacbon C-16 (δ_C

22,9), C-17 (δ_C38,1), C-18 (δ_C43,9) và C-22 (δ_C32,3) đã khẳng định nhóm

hydroxyl được gắn vào vị trí C-28. Thủy phân hợp chất AI-1 thu được D-

glucose và L-arabinose. Hằng số tương tác của các proton anomeric của hai

cấu tử đường là J_{H-1′/H-2′}=7,6 Hz và J_{H-1″/H-2″}= 7,6 Hz đã chứng tỏ hai cấu tử

đường này có cấu hình là -D-glucopyranoside và -L-arabinopyranoside.

Ngoài ra, trên phổ HMBC của hợp chất AI-1 còn xuất hiện các tương tác

giữa proton anomeric H-1″ (δ_H4,54) của cấu tử đường glucopyranoside với

cacbon C-3′ (δ_C84,2) của cấu tử đường arabinopyranoside, tương tác giữa

proton H-3′ (δ_H3,64) của cấu tử đường arabinopyranoside với cacbon C-1″

(δ_C105,5) của cấu tử đường glucopyranoside chứng tỏ hai cấu tử đường

này được gắn với nhau thông qua liên kết -D-glucopyranosyl-(13)--L-

arabinopyranoside. Phần cấu tử đường này lại được gắn vào vị trí C-3 của

khung aglycon thông qua sự xuất hiện của mối tương tác giữa proton H-3

(δ_H3,61) và cacbon C-1′ (δ_C106,1) của arabinopyranoside, tương tác giữa

proton anomeric H-1′ (δ_H4,35) của arabinopyranoside với cacbon C-3 (δ_C

83,5) của khung aglycon trên phổ HMBC.

Ngoài ra, phổ khối lượng phân giải cao HR-ESI-MS của hợp chất AI-1

cho pic ion giả phân tử tại m/z 787,4394 [M+Cl]^–(tính toántheo lý thuyết

cho công thức phân tử C₄₁H₆₈O₁₂Cl, Calcd. 787,4405).

Hình 4.23. Phổ ¹H-NMR của hợp chất AI-1

13

Hình 4.24. Phổ ¹³C-NMR của hợp chất AI-1

Hình 4.30. Phổ khối lượng phân giải cao HR-ESI-MS của hợp chất AI-1

Tổng hợp các dữ liệu phổ thu được trên đây, hợp chất AI-1 được xác

định là 3,23,28-trihydroxyolean-12-ene-3-O-[-D-glucopyranosyl-(1→3)--

L-arabinopyranoside. Đây là hợp chất mới và đƣợc chúng tôi đặt tên là

ardinsuloside.

Bảng 4.20. Dữ liệu phổ ¹H-NMR và ¹³C-NMR của hợp chất AI-1

Hợp chất AS-1

C

δ_C, ppm

δ_H, ppm (J, Hz)

0,96 (m)/1,62 (m)

1,73 (m)/1,81 (m)

δ_C, ppm

δ_H, ppm (J, Hz)

1,12 (m)

1

2

39,6

26,3

21

22

35,3

32,3

1,35 (m)/1,52 (m)

3,33 (d, 10,4)

3,64 (d, 10,4)

0,73 (s)

3

83,5

3.61 (br d, 10,4)

23

65,2

4

5

6

7

43,8

48,2

18,9

33,3

-

24

25

26

27

13,4

16,6

17,4

26,6

1,22 (m)

1,40 (m)/1,50 (m)

1,32 (m)/1,65 (m)

1,00 (s)

0,99 (s)

1,20 (s)

3,10 (d, 11,2)

3,51 (d, 11,2)

0,87 (s)

8

41,0

-

28

69,8

9

10

49,0

37,6

1,64 (m)

-

29

30

33,8

24,0

0,88 (s)

14

11

12

13

14

24,7

123,4

145,7

42,9

1,89 (m)

5,17 (br s)

106,1

72,1

84,2

69,5

4,35 (d, 7,6)

3,68 (dd, 7,6/8,0)

3,64 (m)

1

2

3

4

-

4,03 (br s)

3,56 (d, 12,0)

3,86 (d, 12,0)

4,54 (d, 7,6)

3,30 (m)

3,35 (m)

3,30 (m)

15

26,6

1,32 (m)/1,84 (m)

66,9

5

16

17

18

19

20

22,9

38,1

43,9

47,8

31,8

1,19 (m)

1″

2″

3″

4″

5″

105,5

75,3

77,9

71,1

77,6

-

1,97 (m)

1,04 (m)/1,77 (m)

-

3,30 (m)

3,65 (d, 4,8/12,0)

3,83 (d, 12,0)

6″

62,3

Hình 4.31. Cấu trúc hóa học của hợp chất AI-1

4.2.4. Xác định cấu trúc các hợp chất phân lập từ lá cây cơm nguội

thắm (Ardisia incarnata)

Từ lá cây cơm nguội thắm (Ardisia incarnata), 8 hợp chất bao gồm

myricitrin (AInc-1), quercitrin (AInc-2), afzeline (AInc-3), 3S, 5R, 6R, 9S-

tetrahydroxymegastigman-7-ene (AInc-4), (3S,5R,6R,7E,9S)-megastigman-7-

ene-3,5,6,9-tetrol 3-O-β-D-glucopyranoside (AInc-5), (2S)-3-O-(9, 12, 15-

octadecatrienoyl)-glyceryl-β-D-galactopyranoside (AInc-6), angelicoidenol

(AInc-7) và axit gallic (AInc-8) đã được phân lập và xác định cấu trúc.

Nhận xét chung về kết quả nghiên cứu thành phần hóa học của 04

loài cơm nguội : Như vậy, kết quả nghiên thành phần hóa học từ 4 loài

cơm nguội là A. balansana, A. splenden, A. insularis và A. incarnata,

chúng tôi đã phân lập và xác định được cấu trúc của 40 hợp chất, trong đó

có 2 hợp chất mới và 12 hợp chất lần đầu tiên được phân lập từ chi Ardisia.

Cấu trúc của 40 hợp chất phân lập được trình bày ở Bảng 4.30 dưới đây.

15

Bảng 4.30: Tổng hợp cấu trúc hóa học của các hợp chất phân lập được

ST

T

Ký hiệu

chất

Tên hợp chất

Cấu trúc

AS-1

Chất

mới

Myricetin 3,7-di-O-α-

L-rhamnopyranoside

1

AI-1

Chất

mới

2

3

ardinsuloside

myricitrin

AB-5

AS-2

AI-6

AInc-1

4

5

desmanthin-1

AS-3

myricetin 3-O-(3"-O-

galloyl)-α-L-

rhamnopyranoside

AS-4

AI-7

6

7

desmathine-2

quercetin

AI-8

AB-4

16

AS-5

AI-9

AInc-2

quercetin 3-O-α-L-

rhamnopyranoside

8

9

quercetin 3,7-di-O-α-

L-rhamnopyranoside

AS-6

AB-6

10

rutin

11

12

afzeline

catechin

AInc-3

AS-7

13 3-O-galloylepicatechin

AI-10

AI-11

3-O-galloyl-3'-

14

methoxyepicatechin

AB-2

AI-12

AInc-8

15

16

Axit gallic

AB-3

AI-13

Metyl gallat

17

bergenin

AI-2

17

18

19

norbergenin

AI-3

demethoxybergenin

AI-4

AI-5

20

4-O-galloylbergenin

β-1-O-galloyl-3,6-(R)-

21 hexahydroxydiphenoyl AS-11

-D-glucose

benzyl O-β-D-

glucopyranoside

22

23

AS-8

AS-9

2-phenylethyl O-β-D-

glucopyranoside

AB-1

AInc-7

24

25

angelicoidenol

3S, 5R, 6R, 9S-

tetrahydroxymegastig

man-7-ene

AS-10

AInc-4

(3S, 5R, 6R, 7E, 9S)-

megastigman-7-ene-

3,5,6,9-tetrol 3-O-β-D- AInc-5

AI-14

26

27

glucopyranoside

(2S)-3-O-(9,12,15-

octadecatrienoyl)-

glyceryl-β-D-

AS-12

AInc-6

galactopyranoside

18

4.3. Kết quả thử hoạt tính sinh học một số hợp chất phân lập đƣợc

4.3.1. Hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn

Bảng 4.31. Hoạt tính kháng nấm, kháng khuẩn của một số hợp chất phân lập

được

S

T

Giá trị MIC (µg/ml)

VK Gr (+) Nấm mốc

Ký hiệu

chất

VK Gr (-)

Nấm men

E. c

-

P. e

-

B. s

S. a

A. n

-

F. o

C. a

S.s

T

1

AB-4

AB-6

AS-3

AS-11

AI-2

-

2

3

4

5

6

7

8

9

200

-

200

-

200

-

200

-

200

-

AI-3

200

-

AInc-1

AInc-2

AInc-3

200

-

Ghi chú các ký hiệu viết tắt trong bảng: E. c: E. Coli; P. e: P. Earuginosa; B.s:

B.subtilis, S. a: S.aureus; A. n: A.niger; F. o: F.oxysporum; C. a: C.albicans; S. s: S.

serevisiae.

Kết quả thu được trong Bảng 4.31 cho thấy: một số hợp chất như AB-6

(rutin), AS-3 (desmanthin-1), AI-3 (norbergenin), AInc-1 (myricitrin),

quercitrin (AInc-2), afzeline (AInc-3) thể hiện có hoạt tính đối với một số

chủng vi sinh vật kiểm nghiệm với các giá trị MIC đều là 200 µg/ml.

4.3.2. Hoạt tính kháng virut Coxsackie A16

Bảng 4.32. Hoạt tính kháng virut của một số hợp chất phân lập được

STT

Ký hiệu chất

AS-2 (AInc-1)

AS-3

Tên hợp chất

Myricitrin

Desmanthin-1

Corilagin

IC₅₀(µM)

1

2

3

40,1

32,2

30,5

AS-11

Các kết quả thu được trong Bảng 4.32 cho thấy: các hợp chất myricitrin,

desmanthin-1, corilagin đều có hoạt tính ức chế virut CA16 với các giá trị

IC₅₀tương ứng là 40,1, 32,2 và 30,5 µM.

4.3.3. Hoạt tính gây độc tế bào

Một số hợp chất được thử hoạt tính gây độc tế bào trên các dòng tế bào

A-549, HT-29 và OVCAR, kết quả thu được trong bảng dưới đây.