Giáo trình Hình họa

ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ CÔNG NGHIỆP HÀ NỘI

Chủ biên: Nguyễn Hải Anh

Đồng chủ biên: Trương Công Tiến

GIÁO TRÌNH

HÌNH HỌA

(Lưu hành nội bộ)

Hà Nội năm 2011

Tuyên bố bản quyền

Giáo trình này sử dụng làm tài liệu giảng dạy nội bộ trong

trường cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội

Trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội không sử

dụng và không cho phép bất kỳ cá nhân hay tổ chức nào sử dụng

giáo trình này với mục đích kinh doanh.

Mọi trích dẫn, sử dụng giáo trình này với mục đích khác

hay ở nơi khác đều phải được sự đồng ý bằng văn bản của

trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội

LỜI GIỚI THIỆU

Hình họa là môn học nhằm rèn luyện khả năng quan sát, vẽ lại đối tƣợng nhìn thấy. Qua đó,

Hình họa cũng rèn luyện khả năng cảm thụ , cảm xúc và thị hiếu thẩm mỹ về hình. Giúp học

sinh nhận thức vị trí quan trọng của khối cơ bản trong môn Hình họa đồng thời hiểu đƣợc vẻ

đẹp của hình khối, đƣờng nét, đậm nhạt trong tự nhiên và mối quan hệ giữa chúng với nhau.

CHƯƠNG I: KIẾN THỨC CHUNG VỀ HÌNH HOẠ

MỤC TIÊU

5

6

1. KHÁI NIỆM

2. NGUỒN GỐC CỦA HÌNH HOẠ

3. VAI TRÒ CỦA HÌNH HOẠ

4. CÁC YẾU TỐ NGHIÊN CỨU CỦA HÌNH HOẠ

CHƯƠNG II: PHƯƠNG PHÁP VẼ HÌNH HOẠ

1. PHẦN CHUẨN BỊ

7

8

2. PHƢƠNG PHÁP TIẾN HÀNH VẼ

3.YÊU CẦU CỦA MỘT BÀI VẼ TỐT

CHƯƠNG III: KHỐI CƠ BẢN VÀ VAI TRÒ CỦA KHỐI CƠ BẢN

MỤC TIÊU

12

13

14

1. KHÁI NIỆM

2. CÁC KHỐI HÌNH CƠ BẢN

3. VAI TRÒ CỦA BÓNG

CHƯƠNG IV: THỰC HÀNH VẼ CÁC KHỐI CƠ BẢN

MỤC TIÊU

15

16

17

19

1. VẼ KHỐI VUÔNG

2. VẼ KHỐI CẦU

3. VẼ KHỐI TAM GIÁC

4. VẼ KHỐI TRỤ

5. VẼ HAI KHỐI CƠ BẢN

VẼ HÌNH VUÔNG VÀ HÌNH TRÒN

VẼ HÌNH TAM GIÁC VÀ LỤC GIÁC

CHƯƠNG V: THỰC HÀNH VẼ ĐỒ VẬT, HOA QUẢ

MỤC TIÊU

20

22

23

1. VAI TRÒ CỦA VẼ ĐỒ VẬT VÀ HOA QUẢ

2. VẼ TĨNH VẬT, LỌ HOA, TRÁI CÂY

23

CHƯƠNG VI: THỰC HÀNH VẼ MÔ HÌNH MẮT, MŨI, MIỆNG, TAI, ĐẦU SỌ

MỤC TIÊU

26

28

30

1. VẼ KHỐI MẮT

2. VẼ KHỐI MŨI

3. VẼ KHỐI MIỆNG

4. VẼ KHỐI TAI

5. VẼ ĐẦU SỌ

31

32

CHƯƠNG I:

KIẾN THỨC CHUNG VỀ HÌNH HỌA

MỤC TIÊU:

-

Vẽ tốt các bài vẽ khối cơ bản, các bài tĩnh vật… là một trong những điều kiện đầu tiên cho

việc phát triển khả năng vẽ của ngƣời học.

-

Giúp học sinh biết cách sử dụng bút chì, que đo, dây dọi và các nguyên tắc, các bƣớc tiến

hành vẽ hình họa khối cơ bản và đồ vật.

1. KHÁI NIỆM:

-

Hình họa là phƣơng pháp dựng hình để mô tả đối tƣợng khách quan có thực mà mắt ta quan

sát đƣợc bằng đường nét, mảng, hình khối, sáng tối… để tạo không gian trên mặt phẳng. Không

gian trong hình họa có thể là một màu hoặc nhiều màu.

-

Có nhiều cách gọi khác nhau về hình họa: Hình họa, Vẽ theo mẫu, Vẽ tả thực, …

2. NGUỒN GỐC CỦA HÌNH HỌA:

Những bức vẽ đƣợc phát hiện trong hang động An-ta-mi-ra (Tây Ban Nha) năm 1875 đã

-

đƣợc khẳng định là Nghệ thuật Tiền sử. Bức vẽ đƣợc diễn tả rất thực, sống động với việc vờn bóng

khối, diễn tả ánh sáng… rất công phu.

-

Ngoài ra, nghệ thuật Tiền sử còn đƣợc tìm thấy ở các hang động ở Tây Ban Nha, Pháp, Đức,

Nga và Châu Phi…

-

Những hình vẽ tìm thấy ở nƣớc ta đƣợc khắc trên vách đá ở động Ngƣời Xƣa (Hòa Bình).

Đặc biệt, trống đồng cổ với các hoa văn tinh tế đƣợc phát hiện ở Đông Sơn.

-

Nghệ thuật ra đời là do nhu cầu của con ngƣời. Để bảo tồn và phát triển, ngƣời nguyên thủy

đã sáng tạo ngôn ngữ nghệ thuật cho mình. Những tác phẩm đầu tiên trong buổi bình minh của

loài người đều mang nặng dấu ấn của Hình họa. Đó là hình vẽ con ngƣời, con vật với các động

tác đa dạng và sống động.

-

Hình vẽ có trƣớc chữ viết. Những hình vẽ trên hang động của người nguyên thủy không

chỉ để trang trí mà còn là ký hiệu thông tin để ghi nhớ và báo cho cộng đồng những con thú

cần săn bắn. Chữ tƣợng hình của ngƣời Ai Cập, Trung Quốc là minh chứng cho khả năng hình vẽ

làm biểu tƣợng và là phƣơng tiện truyền tải thong tin nhanh nhất, đơn giản nhất.

3. VAI TRÒ CỦA HÌNH HỌA:

- Hình họa là môn học cơ bản của hội họa và có tác động bổ sung, hỗ trợ cho các môn học khác

trong học Mỹ Thuật: ký họa, vẽ bố cục, Trang trí, Điêu khắc… và các Ngành Nghệ thuật khác

(Kiến trúc, Điện ảnh, Sân khấu, Thiết kế Mỹ thuật công nghiệp.

4. CÁC YẾU TỐ NGHIÊN CỨU CỦA HÌNH HỌA:

4.1 Nét, mảng và hình khối:

4.1.1

Nét:

- Nét còn gọi là đƣờng viền hay đƣờng chu vi, là ranh giới giữa vật này với vật khác hay giữa một

vật với không gian xung quanh.

- Trong hội họa, khái niệm “đƣờng” và “nét” thƣờng cùng song hành, muốn tạo nét phải có đƣờng

và đƣờng làm nên nét.

- Họa sĩ Anh Gơ-rơ cho rằng: “ Đƣờng nét là hình họa hay đứng ra nó là tất cả.

Vì vậy, vẽ cũng có nghĩa là ghi lại các hình thể đó bằng nét.

4.1.2

Mảng:

- Một mặt phẳng có chu vi nhất định gọi là mảng.

- Trong mỹ thuật, nhất là trong bố cục tranh có phân biệt mảng chính, mảng phụ, mảng nổi, mảng

chìm, mảng đậm, mảng nhạt… Đó là cách gọi một lƣợng đậm nhạt màu nào đó chiếm diện tích

nhất định trên mặt tranh, tạo thành 1 mảng riêng, khác biệt rõ rệt với các mảng xung quanh. Một

bức tranh đẹp đều có sự hài hoà chung của các hình mảng trong bố cục.

4.1.3

Hình:

- Mảng tạo nên hình nhất định, những hình khác nhau đƣợc sắp xếp tạo nên sự cân đối hay thăng

bằng trong bố cục, hình vẽ.

- Hình luôn tồn tại ở hai dạng cụ thể và trừu tƣợng.

- Hình và mảng thƣờng không tách rời nhau, mảng khái quát còn hình cụ thể hơn.

4.1.4

Khối:

- Một vật thể phải có hình dáng và chiếm chỗ nhất định trong không gian. Khối của một vật thể

đƣợc nhận biết theo cách vật thể ấy đặt trong 1 không gian có giới hạn và xác định.

- Trong Hội họa nói chung và hình họa nói riêng, Khối và không gian là yếu tố ảo do đậm nhạt tạo

ra trên mặt phẳng.

- Khối là một trong những yếu tố của cấu trúc tạo hình, cũng nhƣ đƣờng nét, màu sắc… để tạo nên

hình tƣợng vật thể của bức tranh.

4.2 Sáng tối và đậm nhạt:

-

Con ngƣời nhận biết đƣợc thế giới khách quan thông qua con mắt và ánh sáng, ánh sáng

chiếu rọi vào vật thể làm nổi hình khối, làm cho vật có màu sắc. Ánh sáng chiếu vào một hay hai

chiều nào đó của vật thể tạo thành các độ đậm nhạt khác nhau làm cho vật thể đó nổi hình và khối

lên, các chiều khác không nhận đƣợc ánh sáng sẽ chìm trong mảng tối. Tuỳ thuộc vào cấu tạo hình

khối, màu sắc và chất của vật mẫu, tuỳ thuộc vào nguồn sáng mạnh hay yếu mà tƣơng quan cụ thể

của vật mẫu thay đổi khác nhau.

4.3 Tỷ lệ và cân đối:

-

Nói đến vẽ theo tự nhiên không thể không nói đến sự hài hoà của tỷ lệ và cân đối, bởi đó là

phẩm chất cơ bản tạo nên vẻ đẹp của cuộc sống. Tỷ lệ và sự cân đối không tách rời nhau mà cùng

hiện diện, liên kết, hỗ trợ nhau phù hợp với đặc điểm và quan niệm thẩm mỹ của dân tộc, thời đại.

Để nắm bắt các quy luật chung của cấu tạo tự nhiên thông qua hình dáng, cấu tạo, tƣơng quan tỷ

lệ và sự cân đối.

-

Cấu tạo hình thể con ngƣời là kỳ công nhất của tạo hoá về cái đẹp.

4.4 Phối cảnh:

-

Vẽ là một nghệ thuật diễn tả trên mặt phẳng 2 chiều như mặt giấy, mặt vải, mặt tường…

nhưng phải sử dụng các phương pháp khoa học về đo tỷ lệ, về diễn hình khối, về xa gần trong

không gian để biểu hiện được chiều sâu của cảnh vật.

-

Theo mắt nhìn, không gian hiện ra theo 3 chiều: dọc, ngang và chiều sâu. Có diễn tả nét đúng

hình, đúng tỷ lệ, đúng chiều của mọi vật mới làm nổi rõ khối của vật đó.

*** Trong môn hình hoạ, yêu cầu người vẽ nắm vưỡng các môn học về ‘ Giải phẫu tạo hình’,

Luật xa gần‘

CHƯƠNG II:

PHƯƠNG PHÁP VẼ HÌNH HỌA

1. PHẦN CHUẨN BỊ

1.1 Điều kiện:

- Phòng vẽ rông và đủ ánh sáng

- Nơi đặt mẫu có nguồn sáng chiếu vào từ một phía (cao chếch 45 độ)

- Mẫu đặt ngang tầm mắt ngƣời vẽ.

- Khoảng cách giữa mẫu vẽ và ngƣời vẽ sao cho ngƣời vẽ có thể nhìn đƣợc toàn bộ mẫu vẽ

1.2 Dụng cụ và vật liệuvẽ:

- Bục để bày mẫu

- Mẫu vẽ

- Vải nền

- Giá vẽ (mỗi học sinh 01 giá vẽ)

- Bảng vẽ (bằng gỗ dán, mica…

- Giấy vẽ

- Bút chì mềm(2B, 4B…), chì than, Gôm

- Que đo, dây dọi

2. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH VẼ

2.1 Đặt mẫu:

- Đặt mẫu nơi có ánh sáng tốt

2.2 Chọn chỗ vẽ:

- Chỗ vẽ thoải mái, góc độ nhìn rõ ràng, bố cục mẫu đẹp

- Đủ ánh sáng, không bị ngƣời đứng trƣớc hoặc bảng vẽ che khuất tầm nhìn

- Cách mẫu 3 lần so với chiều cao của mẫu để dễ quan sát và phân tích đƣợc toàn bộ mẫu (tránh

ngồi quá gần mẫu vì chỉ thấy chi tiết mà không thấy đƣợc toàn bộ mẫu khiến hình dễ bị sai lệch về

hình khối, tỷ lệ).

- Giữ khoảng cách so với bảng vẽ đễ dễ so sánh và bảng vẽ có độ nghiêng vừa phải so với mắt

nhìn.

- Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ vẽ nhƣ bút chì đã đƣợc gọt vát, gôm, kẹp giấy lên bảng, que đo, dây

dọi…theo yêu cầu bài.

2.3 Quan sát, nhận xét mẫu:

- Là công việc đầu tiên không thể thiếu khi tiến hành bài vẽ hình họa.

- Vật mẫu cho dù là khối cơ bản hay tĩnh vật, con ngƣời … cũng đều cần quan sát toàn bộ về cách

sắp xếp, mối tƣơng quan hình thể, đậm nhạt, màu sắc, đƣờng nét… qua đó so sánh, cân nhắc và

hình thành ý tƣởng bố cục bài vẽ.

2.4 Xác định bố cục bài vẽ:

-

Sau khi quan sát, so sánh mẫu vẽ, phải ƣớc lƣợng và xác định bố cục hình vẽ trên tờ giấy sao

cho hợp lý, cân đối và thuận mắt (tránh bố cục lệch, hình quá to hay quá nhỏ).

-

Sử dụng que đo để đo các tỷ lệ chính của mẫu (giữa chiều cao và chiều ngang của mẫu). Xác

định đƣờng tầm mắt bằng cách để que đo ngang mắt xem độ cách trên, dƣới hay ngang tầm mắt để

xác định các biến đổi về cấu trúc của mẫu trong không gian theo quy luật của mắt nhìn.

2.5 Dựng hình:

- Sau khi có bố cục chung , bắt đầu vẽ dựng hình.

- Cần đo và dọi lại các hình mẫu để thẩm định độ to nhỏ, dài ngắn và sự cân đối của mẫu, giúp cho

khả năng ƣớc lƣợng của mắt chính xác hơn.

- Khi dựng hình cần chú ý đến hình dáng của mẫu và xác định các vị trí bộ phận, kết cấu cơ bản và

đặc trƣng hình thể chủ yếu của đối tƣợng.

- Khi phác hình nên cầm bút cho thoải mái. Cách cầm bút tùy theo thói quen và tính cách từng

ngƣời. Nét phác nên mảnh nhẹ và thoải mái.

- Cần dựng hình theo những đƣờng hƣớng lớn, nét tƣơng đối dài, khái quát hình thể của đối tƣợng,

tránh đi ngay vào những chi tiết vụn vặt để dễ nhận xét và quan sát toàn bộ bài vẽ.

- Dần dần, mỗi lần phác lại, nét bút thu ngắn thêm để sát hình mẫu hơn, tránh cho hình vẽ bị méo

mó, không đúng với tƣơng quan và tỷ lệ thực.

- Nên sử dụng nét thẳng để phác hình (cho dù là vẽ các đồ vật có dạng khối hình cầu).

2.6 Kiểm tra hình vẽ:

- Sau khi dựng hình, cần kiểm tra lại hình vẽ bằng que đo, dây dọi xem đã đúng chƣa.

2.6.1 Que đo: là đoạn que tre nhỏ, thẳng hoặc có thể sử dụng căm xe đạp… để làm que đo.

- Đo là nguyên tắc rút ngắn vật thể theo nguyên lý đồng dạng.

- Cách dùng que đo: ngƣời vẽ ngồi hoặc đứng tại chỗ, tay cầm que đo đƣa thẳng ra trƣớc mắt. Que

đo vuông góc với mặt đất, ngón tay cái để lên que làm dấu, mắt nheo lại để đo các chiều ngang,

chiều dọc của mẫu, đồng thời so sánh tỷ lệ của chúng với nhau rồi ghi lại trên que đo.

Cách đo tỷ lệ mẫu (sử dụng thân viết chì hoặc que đo)

- Phƣơng pháp đo là dùng một chiều nào đó của vật thể đƣợc rút ngắn lại làm đơn vị so sánh để

tìm ra độ dài, ngắn chung cho từng bộ phận và toàn bộ vật mẫu nhằm kiểm tra lại sự ƣớc lƣợng

bằng mắt của ngƣời vẽ có chính xác không. Qua đó, ngƣời vẽ có thể chỉnh sửa lại các sai sót về tỷ

lệ để từng bƣớc đẩy sâu bài vẽ.

2.6.2 Dây dọi: là sợi chỉ nhỏ có một đầu buộc vào một vật nhỏ gọi là quả dọi.

- Cách sử dụng dây dọi: ngƣời vẽ ngồi hoặc đứng tại chỗ, buông dây dọi qua các điểm cạnh, điểm

góc của mẫu, nheo mắt lại xem các điểm đó nằm ở đâu, gần xa thế nào. Qua đó, ta biết đƣợc vị trí

của các điểm đó trên hình vẽ thông qua đƣờng dọc của dây dọi.

- Đây là phƣơng pháp kiểm tra các độ nghiêng, các cạnh, góc, điểm song song của hình và sự cân

bằng của mẫu. Dây dọi giúp kiểm tra thế thăng bằng của hình vẽ với mẫu thực.

*** Sử dụng que đo, dây dọi là yêu cầu cơ bản, quan trọng đối với người học vẽ nhưng không

hoàn toàn thay thế được mắt nhìn.

2.7 Đẩy sâu bài vẽ:

2.7.1 Sửa hình:

- Sau khi hình vẽ đã đƣợc kiểm tra kỹ về hình dáng, tỷ lệ so với mẫu thật, tiếp tục vẽ dựng lại bằng

những nét nhẹ, thẳng. Lần này, sử dụng dây dọi để kiểm tra.

- Bắt đầu nhấn đậm ở các nét hình bên tối và các điểm góc giao nhau của vật mẫu. đẩy sâu nét

phác cho sát mẫu nhƣng vẫn phải mềm mại (tránh khô cứng). Độ đậm nhạt khác nhau của nét vẽ

tạo cho hình sự chắc chắn, sinh động hơn và phần nào gợi tả đƣợc không gian của mẫu.

2.7.2 Phân mảng sáng tối lớn:

- Phƣơng pháp nheo mắt là cách hạn chế không gian để nhìn đƣợc rõ khối nổi của mẫu.

- Diễn tả sáng tối đúng tạo cho hình vẽ nổi trong không gian hai chiều.

- Khi phân tích hệ thống sáng tối lớn, phải nheo một bên mắt lại cho nguồn sáng tập trung và làm

nổi rõ phần chính, các chi tiết phụ sẽ chìm đi.

2.7.3 Hoàn tất bài:

- Đây là giao đoạn cuối cùng và quyết định đến kết quả của toàn bộ bài vẽ hình họa. Vì vậy, ngƣời

vẽ khi bài gần hoàn chỉnh, cần đứng lùi xa bài vẽ để quan sát, so sánh và phát hiện các điểm còn

chƣa chính xác của bài vẽ.

- Sau đó, kiểm tra lại bằng que đo, dây dọi một lần nữa làm cơ sở cho việc sửa chữa hình, độ đậm

nhạt lớn chính xác hơn. Đẩy dần các chi tiết để bài vẽ đạt tinh thần về bố cục, hình, tƣơng quan tỷ

lệ, đậm nhạt và nhất là không gian chung của mẫu.

2.8 Một số điểm bổ sung:

2.8.1 Xác định đường tầm mắt khi vẽ mẫu:

Trong không gian thực tại có ba chiều, mỗi vị trí khác nhau, sẽ tạo ra những biến đổi hình thể khác

nhau với đầy đủ chiều cao, chiều rộng và chiều sâu. Trong khi đó, không gian hình hoạ chỉ có

chiều rộng và chiều cao, chiều sâu phải dực vào phép phối cảnh và bóng để tạo ra cảm giác về hình

nổi. Phép phối cảnh tạo nên chiều sâu của hình lại không đồng nhất, phụ thuộc vào vị trí của

đƣờng tầm mắt, cao hay thấp, trên hay dƣới…

2.8.2 Cách sử dụng bút chì và tẩy:

1

2

Cách cầm viết chì tuỳ theo thói quen sử dụng

- Có nhiều kiểu và cách sử dụng bút chì khác nhau nhƣ: gạch chéo, gạch thẳng, gạch đan chồng

nét lên nhau, nét nghiêng sang trái hay sang phải… tuỳ thuộc khối hình mà cách đan nét thích

hợp để tạo hiệu quả cho bài vẽ. Nét chì khi đánh cũng cần linh hoạt khi nét to, khi nét nhỏ; lúc

nét đậm, lúc nét mờ; khi nét thưa, khi nét mau… hợp lý trong diễn tả bóng sẽ tạo không gian cho

bài vẽ thật sinh động và thể hiện đƣợc xúc cảm của ngƣời vẽ.

- Sử dụng gôm khi tẩy chì cũng cần sự linh hoạt, nét tẩy khi mạnh, khi nhẹ cùng với việc di tay ở

một số điểm cần thiết sẽ tạo nhiều hiệu quả cao cho các độ chuyển và độ nhoè của bóng thêm mịn

màng, phong phú.

Ví dụ: khối hình hộp có các diện phẳng, có thể sử dụng các nét đan nghiêng chồng các nét

nghiêng; còn khối cầu thì nét đan chạy vòng theo lồi cầu mới hiệu quả.

3.

YÊU CẦU CỦA MỘT BÀI VẼ TỐT:

Một bài vẽ tốt cần đạt đƣợc những yêu cầu sau:

3.1 Bố cục hợp lý: sắp xếp hình vẽ trên tờ giấy hợp lý, thuận mắt, góc nhìn có bố cục đẹp.

3.2 Đúng tỷ lệ: Tƣơng quan tỷ lệ chung của mẫu đúng. Đồng thời, tỷ lệ của từng vật mẫu, từng

bộ phận phù hợp với tổng thể của mẫu. Hình vẽ không bị méo mó, xiêu vẹo.

3.3 Diễn tả tốt: Đậm nhạt đúng tƣơng quan và không gian thực của mẫu. Diễn tả đậm nhạt tạo

đƣợc chiều sâu (không gian ảo) của bài vẽ. Thông qua sự diễn tả bài vẽ có thể cảm nhận đƣợc chất

và màu sắc của vật mẫu.

3.4 Tính bao quát chung: Nét vẽ mạch lạc, thoải mái, mạch sáng tối, đậm nhạt tốt, diễn tả đƣợc

đặc tính mẫu.

3.5 Có chất cảm: là bài vẽ có cảm xúc, tạo tính thẩm mỹ cho bài hình họa.

*** Các yêu cầu trong bài vẽ, hoà quyện nhau, hỗ trợ cho nhau mà không tách bạch.

CHƯƠNG III:

KHỐI CƠ BẢN VÀ VAI TRÒ CỦA KHỐI CƠ BẢN

MỤC TIÊU:

Nhằn trang bị kỹ năng vẽ cơ bản cho ngƣời học trƣớc khi bƣớc tới vẽ các đối tƣợng phức tạp hơn.

1. KHÁI NIỆM: Khối hình là gì?

Theo khái niệm Vật lý, khối hình nói lên sự chiếm chỗ trong không gian thể hiện ở 2 mặt: thể tích

và khối lƣợng. Tƣơng quan giữa thể tích và khối lƣợng tạo ra khái niệm chung là khối.

Khối hình do không gian ba chiều giới hạn và vật thể tạo nên (chiều cao, chiều rộng, chiều sâu),

đƣợc ánh sáng phân rõ các chiều hƣớng và bề mặt.

Khối hình trong vẽ hình họa đƣợc tạo nên bởi không gian hai chiều trên mặt phẳng. Đ1o là không

gian ảo do các thủ pháp của nghệ thuật hội họa tạo thành.

2. CÁC KHỐI HÌNH CƠ BẢN:

Mọi vật trong giới tự nhiên , dù đơn giản hay phức tạp, nếu phân tích kỹ đều nằm trong cấu trúc

của những khối cơ bản hoặc các biến dạng của các khối hình đó.

2.1 Khối hình hộp: Còn gọi là khối hình lập phương, khối hình vuông.

- Là một khối đơn giản. Đây là khối hình học tạo không gian ba chiều đƣợc cụ thể hóa một cách

rõ nét nhất, gây cảm giác vững chãi.

- Khi có một nguồn sáng chiếu vào bề mặt nào đó của khối hình vuông thì sự phân chia thành các

mảng sáng, trung gian và tối bao giờ cũng rõ ràng, có ranh giới dứt khoát.

2.2 Khối hình cầu: Còn gọi là khối hình tròn.

- Là một khối đơn giản. Đây là khối đƣợc tạo nên bởi vô vàn điểm trong không gian ba chiều, gây

cảm giác hoàn hảo nhất vì không thể thêm bớt.

- Khi ánh sáng chiếu vào khối hình cầu thì bên sáng, bên tối không phân chia ranh giới thành một

đƣờng thẳng ngăn cách rõ ràng nhƣ ở khối hình hộp mà chuyển dần từ sáng sang tối, ở mép ngoài

bên tối có một vệt sáng mờ gọi là bóng phản quang.

2.3 Khối hình tam giác: Còn gọi là khối hình chóp, khối hình nón.

Là một khối đơn giản. Đây là khối hình đƣợc tạo thành từ bốn điểm không đồng phẳng trong

không gian, tạo cảm giác về sự định hƣớng và ổn định tƣơng đối.

Khi có nguồn sáng chiếu vào, có sự phân chia thành hai mảng sáng tối có ranh giớ dứt khoát, rõ

rệt.

2.4 Các khối hình biến thể:

Các khối hình biến thể của các khối hình cơ bản là khối hình trụ, khối hình lục lăng, khối hình chữ

nhật , khối hình nón, khối hình quả trứng…

Các khối hình này cũng chịu tác động của nguồn sáng tƣơng tự nhƣ các khối hình cơ bản.

3. VAI TRÒ CỦA BÓNG:

3.1

Các loại bóng:

Khi ánh sáng chiếu vào bề mặt của một hay hai chiều nào đó của vật mẫu làm nổi rõ hình khối và

màu sắc và tạo ra ba loại bóng:

- Bóng chính (bóng bản thân): chịu tác động trực tiếp của ánh sáng chiếu vào.

- Bóng ngả (bóng đổ): là bóng của mẫu đó trải ra và in hình trên mặt phẳng cùng chiều với chiều

của nguồn sáng.

- Bóng phản quang: là ánh sáng phản chiếu lại vào các cạnh bên tối của vật mẫu tạo nên.

Tùy theo các dạng của khối hình, vị trí của nguồn sáng chiếu vào sẽ tạo nên sự rõ nét, đậm nhạt,

dài ngắn khác nhau của các hình bóng.

3.2 Các độ bóng:

Bóng đƣợc chia thành các độ Sáng – Trung gian – Tối, thể hiện thông qua đậm nhạt của nét vẽ.

Từ các độ sáng tối lớn lại chia ra thành các sắc độ nhỏ hơn. Sự phân chia này góp phần quan trọng

trong việc tạo không gian thực của bài. Các độ sáng tối đƣợc chia nhỏ là:

+ Bên sáng : rất sáng – sáng – Trung gian

+ Bên tối: rất đậm – đậm – trung gian

3.3

Yêu cầu vẽ bóng:

Thông qua các bài vẽ, học sinh nhận thức khối hình nổi đƣợc trong không gian ba chiều phải có ba

độ đậm nhạt (sáng – trung gian – đậm).

Biết cách sử dụng bút chì trong diễn tả những bóng cơ bản.

Hiểu một cách khái quát về vị trí của bóng chính, bóng đổ và bóng phản quang.

4. Cách đánh bóng:

Thƣờng xuyên luyện tập trên giấy trắng, gạch những mảng bóng đều nhau từ nhạt đến đậm bằng

bút chì.

Đồng thời, tập gạch theo những cách khác nhau nhƣ : gạch ngang, gạch chéo, gạch thẳng, gạch

xiên, gạch chồng nét… để không lúng túng khi đẩy sâu và hoàn chỉnh bài vẽ.

CHƯƠNG IV:

THỰC HÀNH VẼ CÁC KHỐI CƠ BẢN

MỤC TIÊU:

Học sinh nhận thức đƣợc cấu tạo của vạn vật trong giới tự nhiên đều nằm trong các khối hình học

cơ bản.

Học sinh vẽ tốt các bài hình họa trong mối tƣơng quan về hình, khối, tỷ lệ, đậm nhạt và tạo đƣợc

không gian của mẫu.

1. VẼ KHỐI VUÔNG

1.1 Phân tíchmẫu:

Là một dạng hình học cơ bản nhất bởi có 6 mặt vuông góc với nhau và các cạnh bên đều bằng

nhau.

Cần hiểu và nắm vững Luật xa gần sẽ giúp học sinh dễ dàng hơn trong thể hiện bài vẽ.

1.2 Các lưu ý khi tiếnhành vẽ:

- Khi dựng hình, cần xác định vị trí , độ cao của khối hình hộp. Quy vào những khung hình theo tỷ

lệ đã đo đƣợc, cần chú ý quy luật không gian để diễn tả chiều sâu của khối hình hộp.

- Dùng các nét mảnh và nhẹ để thể hiện các mặt của khối hình (tránh vẽ hình chính diện, vì khi ấy

khối hình chỉ còn là hình vuông, không diễn tả đƣợc chiều sâu của khối hình). Muốn diễn tả chiều

sâu của khối, phải nhìn hình lệch sang bên cạnh.

- Kết hợp quan sát và vẽ đúng quy luật của thấu thị sẽ tránh bị sai hình, hình vẽ méo mó, chắp vá.

- Khi ánh sáng chiếu vào bề mặt nào đó của khối hình hộp, bao giờ cũng phân chia thành hai mảng

sáng tối có ranh giới dứt khoát ( mặt phẳng của khối hình hộp càng rộng thì việc phân tích sự

chuyển độ đậm nhạt của bóng càng khó khăn hơn).

1.2 Hình vẽ minh họa: Các bƣớc dựng hình

2. VẼ KHỐI CẦU

2.1 Phân tíchmẫu:

Đƣợc cấu tạo từ việc lấy giao điểm các đƣờng chéo của khối hình hộp làm tâm rồi xoay tròn.

Trong không gian, khối hình cầu không có biến đổi cấu trúc hình thể dù ngƣời vẽ đứng ở góc độ,

tầm nhìn nào cũng thế. Nó chỉ thay đổi độ to nhỏ do vị trí gần hay xa so với tầm nhìn của ngƣời

vẽ.

2.2 Các lưu ý khi tiếnhành vẽ:

- Để vẽ khối cầu, quy hình tròn vào trong một hình vuông theo tỷ lệ tƣơng ứng của mẫu vào tờ

giấy vẽ. Xác định tâm hình vuông, tìm 4 điểm trên các đƣờng chéo góc với tâm điểm của hình

vuông có độ dài bằng độ dài từ tâm điểm đến cạnh hình vuông.

- Xác định đƣợc các vị trí đó thì bắt đầu vẽ phác bằng cách nối các điểm đó bằng các nét thẳng,

nhẹ tay và linh hoạt (không dùng thƣớc kẻ và compa mới đúng phƣơng pháp và thể hiện đƣợc tình

cảm của ngƣời vẽ).

- Khi có ánh sáng chiếu vào, dễ dàng nhận thấy khối cầu bị phân chia thành hai mảng sáng và tối.

Tuy nhiên, khối cầu không có các đƣờng ranh giới rõ ràng, vì thế sự chuyển động của bóng cũng

đan xen nhau. Trong phần sáng có phần cực sáng và sáng trung gian, trong phần tối có tối đậm và

tối nhạt, phần phản quang là phần giao tiếp giữa mép ngoài cùng của bên tối với nền.

*** Sắc độ của bóng phản quang luôn đậm hơn phần sáng trung gian.

2.3 Hình vẽ minh họa: Các bƣớc dựng hình

3. VẼ KHỐI TAM GIÁC

3.1 Phân tíchmẫu:

Là khối đơn giản đƣợc tạo thành từ bốn điểm ( ba điểm nằm trên mặt phẳng tạo thành đáy, điểm

còn lại nằm ngoài mặt phẳng đó). Đây là số lƣợng tối thiểu để tạo nên không gian ba chiều.

3.2 Các lưu ý khi tiếnhành vẽ:

- Khi dựng hình tam giác, cần xác định độ dài, ngắn và các góc chếch của hai cạnh đáy. Tìm mối

quan hệ của hình tam giác đáy để dựng đƣờng trục đứng. Đo tìm tỷ lệ của hình tam giác từ đỉnh

chóp đến điểm thấp nhất của đáy để xác định chiều cao của hình.

- Nối các điểm vừa xác định bằng nét thẳng, nhẹ tay sẽ tạo đƣợc khối tam giác hoàn chỉnh.

*** Trên thực tế, có khi mẫu vẽ có dạng khối hình chóp nón bốn hoặc sáu cạnh. Khi dựng hình

cũng tương tự như đối với khối hình tam giác.

- Khi ánh sáng chiếu vào bề mặt nào đó của khối tam giác, bao giờ cũng phân chia thành hai mảng

sáng tối có ranh giới rõ ràng, dứt khoát (do độ vát nhọn của mảng từ trên xuống nên rang giới này

thƣờng không rõ nét nhƣ khối hình hộp).

- Các bóng ngả, bóng phản quang phụ thuộc vào vị trí, độ tiếp nhận ánh sáng và không gian thật

của mẫu. Nheo mắt lại để đánh bóng và phân tích độ đậm nhạt để bóng với hình tạo thành một thể

thống nhất.

3.3 Hình vẽ minh họa: Các bƣớc dựng hình

4. VẼ KHỐI TRỤ

4.1 Phân tíchmẫu:

Là khối đƣợc cấu tạo bởi sự kết hợp với thân là biến dạng của khối hình hộp, hai đáy trên và dƣới

là khối hình cầu. Tâm điểm đƣờng tròn của khối trụ nằm trên trục chính, chia thành 2 phần bằng

nhau. Cấu trúc của khối trong không gian cũng tƣơng tự nhƣ cấu trúc khối hình hộp.

4.2 Các lưu ý khi tiếnhành vẽ:

- Đầu tiên, vẽ một hình chữ nhật có hai đáy là hình vuông. Kẻ các đƣờng chéo của hình vuông để

tìm tâm điểm, nối các tâm điểm tìm trục chính của khối hình. Từ hình vuông, vẽ các hình tròn theo

quy tắc biểu hiện không gian ở 2 mặt đáy, nối các điểm đỉnh của hai hình tròn sẽ có đƣợc khối

hình trụ.

*** cách phác khối hình trụ thành hình lục lăng là cách làm cho đơn giản và cụ thể hơn về

hình và bóng.

- Nheo mắt để phân biệt các độ đậm nhạt, sáng tối lớn. Sau khi dựng xong tƣơng đối ổn định các

mảng sáng tối lớn mới bắt đầu đẩy sâu vào các chi tiết dựa trên tƣơng quan không gian thật của

thời điểm vẽ. Khi đánh bóng khối hình trụ, phải xóa dần ranh giới của khối hình lục lăng, tìm đúng

độ sáng của bóng phản quang với tƣơng quan của nền.

4.3 Hình vẽ minh họa: Các bƣớc dựng hình