Bài giảng Hành vi tổ chức - Chương 3: Nhận thức và ra quyết định cá nhân

W W W . P R E N H A L L . C O M / R O B B I N S

NHẬN THỨC VÀ

RA QUYẾT ĐỊNH CÁ NHÂN

Sau khi học xong chương này chúng ta có thể:

1. Giải thích hai người khác nhau nhìn cùng một sự

việc và diễn giải khác nhau như thế nào.

2. Trình bày 3 nhân tố của quy kết

3. Giới thiệu những sai lệch trong nhận thức

4. Trình bày mối liên hệ giữa nhận thức và ra quyết

định

5. Mô tả các bước ra quyết định và ứng dụng vào tổ

chức thực tế

5–2

Nhận thức là gì và tại sao nhận thức lại quan trọng?

Nhận thức

Nhận thức là một quá trình

1. Hành vi của con người

qua đó cá nhân tổ chức sắp

dựa trên nhận thức của họ

về sự thật là gì, chứ không

phải dựa trên chính sự thật

đó

xếp và diễn giải những ấn

tượng giác quan của mình để

tìm hiểu môi trường xung

quanh

2. Thế giới như chúng ta

nhận thức là một thế giới

quan trọng về cách cư xử

5–3

Các yếu tố ảnh

hưởng đến nhận

thức

Người nhận thức

-Kinh nghiệm

-Thái độ

-Động cơ

-Lợi ích

-Kỳ vọng

Các nhân tố tình huống:

- Thời gian

Nhận thức

- Môi trường làm việc

- Môi trường xã hội

Các yếu tố mục tiêu:

-Tiếng động

-Kích thước

-Nền tảng

- Sự mới lạ

- Chuyển động

- Gần gũi

5–4

Nhận thức con người: đánh giá về những người

khác

Lý thuyết quy kết

Lý thuyết quy kết cho rằng khi cá

nhân quan sát hành vi, họ sẽ cố

gắng xác định hành vi đó xuất

phát từ bên trong hay bên ngoài.

Tính phân biệt: cho thấy các hành vi khác nhau trong các tình huống

khác nhau

Tính đồng nhất: Phản ứng cùng một cách như những người khác trong

cùng một tình huống

Tính kiên định: Phản ứng cùng một cách trong mọi thời điểm

5–5

Chúng ta kết

luận rằng…

Cá nhân này

cũng thường

than phiền ở

những nhà hàng

khác này (tính

phân biệt thấp)

Cá nhân này

than phiền vì

họ khó tính

(Nguyên

nhân bên

trong)

Cá nhân này

thường than

phiền ở nhà

hàng này (tính

kiên định cao)

Những người

khác không than

phiền (tính đồng

nhất thấp)

Những người

khác cũng

than phiền

(tính đồng

nhất cao)

Cá nhân này

không than phiền

ở những nhà

hàng khác (tính

phân biệt cao)

Cá nhân này

than phiền vì

nhà hàng

quá tệ

(Nguyên

nhân bên

ngoài)

Cá nhân này

thường than

phiền ở nhà

hàng này (tính

kiên định cao)

5–6

Những sai lệch trong quy kết

Sai lệch quy kết cơ bản

Những sai lệch quy kết cơ bản là

khuynh hướng kỳ vọng dưới

mức ảnh hưởng của yếu tố bên

ngoài và kỳ vọng vượt mức ảnh

hưởng của các yếu tố bên trong

khi phán xét hành vi của những

người khác

5–7

Những sai lệch trong quy kết (tiếp theo)

Thành kiến của bản thân

Khuynh hướng của cá nhân

quy kết cho thành công của

mình là nhờ các yếu tố bên

trong và than phiền về

những thất bại là do các yếu

tố bên ngoài

5–8

Những hạn chế thường gặp khi phán xét người khác

Nhận thức chọn lọc

Con người giải thích những

điều họ thấy dựa trên sự quan

tâm của mình, kiến thức nền

tảng của mình, kinh nghiệm

và thái độ của mình

5–9

Những hạn chế thường gặp khi phán xét người khác

Tác động hào quang

Rút ra ấn tượng chung về một

người dựa trên một đặc tính duy

nhất của người đó.

Tác động trái ngược

Đánh giá đặc tính cá nhân do ảnh

hưởng bởi sự so sánh với những

người khác xếp theo thứ tự từ cao

đến thấp cho mỗi đặc tính

5–10

Những hạn chế thường gặp khi phán xét người khác

Rập khuông

Phép chiếu

Phán xét một người dựa trên

nhận thức về nhóm mà người

này là thành viên

Dễ dàng quy kết người khác

vì nghĩ rằng những người đó

cũng giống mình

5–11

Ưùng dụng cụ thể trong tổ chức

➢ Phỏng vấn tuyển dụng

– Thành kiến nhận thức ảnh hưởng đến tính chính xác của các nhà

phỏng vấn khi đánh giá các ứng cử viên

➢ Kỳ vọng về kết quả công việc

– Tự dự báo về kết quả hoàn thành: kết quả thực hiện công việc

cao hay thấp phản ánh nhận thức về kỳ vọng của người lãnh đạo

đối với nhân viên.

➢ Đánh giá kết quả thực hiện

– Các đánh giá khen ngợi là nhận thức chủ quan về kết quả thực

hiện công việc.

➢ Nỗ lực của nhân viên

– Đánh giá nỗ lực của cá nhân là đánh giá chủ quan bị giới hạn

bởi nhận thức bị bóp méo hay thành kiến.

5–12

Mối quan hệ giữa nhận thức và

ra quyết định cá nhân

Vấn đề

Sự không nhất quán giữa vụ

việc ở hiện tại và tình trạng

mong muốn

Nhận thức

của người ra

quyết định

Quyết định

Sự chọn lựa được quyết

định từ những chọn lựa

Kết quả sau

cùng

5–13

Mô hình ra quyết định hợp lý

Mô hình ra quyết định được trình bày cách

các cá nhân nên cư xử như thế nào để đạt

được kết quả sau cùng cao nhất

5–14

Các bước trong mô hình ra quyết định hợp lý

(1) Xác định vấn đề

(2) Đề ra tiêu chuẩn quyết định

(3) Đặt trọng số cho mỗi tiêu chuẩn

(4) Phát triển các giải pháp

(5) Đánh giá các giải pháp

(6) Lựa chọn giải pháp tốt nhất

5–15

Các giả định về mô hình ra quyết định hợp lý

1. Vấn đề rõ ràng

2. Biết được các lựa chọn

3. Thứ tự ưu tiên rõ ràng

4. Những ưu tiên không thay đổi

5. Không bị giới hạn về thời gian và chi phí

6. Mức thưởng phạt tối đa

5–16

Các quyết định đề ra trong tổ chức thực tế như

thế nào?

Tính hợp lý bị giới hạn

Các cá nhân ra quyết định xây dựng mô

hình đơn giản, mô hình này rút ra những

điểm quan trọng từ vấn đề, không tính đến

tất cả sự phức tạp của vấn đề

Ra quyết định bằng cảm tính

Ra quyết định cảm tính được hình

thành do còn quá ít kinh nghiệm

5–17

Các quyết định đề ra trong tổ chức thực tế như

thế nào? (tiếp theo)

➢ Vấn đề được xác định như thế nào/tại sao

– Nhìn thấy quan trọng hơn tầm quan trọng của vấn đề

– Lợi ích cá nhân (Nếu vấn đề liên quan đến người ra quyết

định)

➢ Phát triển giải pháp

– Hài lòng: tìm kiếm giải pháp đầu tiên giải quyết vấn đề.

– Cố gắng giữ cho quá trình nghiên cứu đơn giản

5–18

Lựa chọn giải pháp

Tự tìm tòi dựa trên thông

tin có sẵn

Tự tìm tòi

Hạn chế trong đánh giá khi

Con người có khuynh

hướng dựa trên đánh giá

của mình theo thông tin có

sẵn

ra quyết định

Tự tìm tòi dựa trên mẫu

đại diện

Đánh giá những điều

tương tự xảy ra cho dù nó

không xảy ra

5–19

Lựa chọn giải pháp

Cam kết leo thang

Cam kết cho quyết định đã ra

trước đó cho dù thông tin

không khả quan

5–20