Đồ án Tổng quát động cơ điện dùng trong công nghiệp, đi sâu tìm hiểu công nghệ, xu hướng và sự phát triển của máy điện tốc độ cao

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC DÂN LẬP HẢI PHÒNG

ISO 9001:2015

Tổng quát động cơ điện dùng trong công nghiệp, đi

sâu tìm hiểu công nghệ, xu hướng và sự phát triển

của máy điện tốc độ cao.

ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC HỆ CHÍNH QUY

NGÀNH ĐIỆN TỰ ĐỘNG CÔNG NGHIỆP

HẢI PHÒNG – 2020

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC DÂN LẬP HẢI PHÒNG

ISO 9001:2015

Tổng quát động cơ điện dùng trong công

nghiệp, đi sâu tìm hiểu công nghệ, xu

hướng và sự phát triển của máy điện tốc

độ cao.

ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC HỆ CHÍNH QUY

NGÀNH ĐIỆN TỰ ĐỘNG CÔNG NGHIỆP

Sinh viên: Đoàn Văn Ngọc

Người hướng dẫn: GSTSKH Thân Ngọc Hoàn

HẢI PHÒNG - 2020

2

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự Do – Hạnh Phúc

----------------o0o-----------------

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC DÂN LẬP HẢI PHÒNG

NHIỆM VỤ ĐỀ TÀI TỐT NGHIỆP

Sinh viên : Đoàn Văn Ngọc

Lớp : ĐC1901

MSV : 1512102020

Ngành: Điện Tự Động Công Nghiệp

Tên đề tài : Tổng quát động cơ điện dùng trong công nghiệp, đi sâu

tìm hiểu công nghệ, xu hướng và sự phát triển của máy điện tốc độ

cao

3

NHIỆM VỤ ĐỀ TÀI

Nội dung và các yêu cầu cần giải quyết trong nhiệm vụ đề tài tốt nghiệp (về lý

luận, thực tiễn, các số liệu cần tính toán và các bản vẽ).

.............................................................................................................................

2. Các số liệu cần thiết để thiết kế, tính toán

.............................................................................................................................

3. Địa điểm thực tập tốt nghiệp..........................................................................:

4

CÁC CÁN BỘ HƯỚNG DẪN ĐỀ TÀI TỐT NGHIỆP

Người hướng dẫn thứ nhất:

Họ và tên

:

Thân Ngọc Hoàn

Học hàm, học vị

Cơ quan công tác

Nội dung hướng dẫn :

GSTSKH

Trường Đại học dân lập Hải Phòng

Toàn bộ đề tài

Người hướng dẫn thứ hai:

Họ và tên

:

Học hàm, học vị

Cơ quan công tác

Nội dung hướng dẫn :

Đã nhận nhiệm vụ Đ.T.T.N

Đã giao nhiệm vụ Đ.T.T.N

Cán bộ hướng dẫn Đ.T.T.N

Sinh viên

Đoàn Văn Ngọc

GS.TSKH Thân Ngọc Hoàn

Hải Phòng, ngày........tháng........năm 2020

HIỆU TRƯỞNG

GS.TS.NGƯT TRẦN HỮU NGHỊ

5

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

PHIẾU NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN TỐT NGHIỆP

Họ và tên giảng viên: Thân Ngọc Hoàn

Đơn vị công tác:

Khoa Điện –Điện tử.

Họ và tên sinh viên:

.Đoàn Văn Ngọc. Chuyên ngành: Điện tự động Công nghiệp

Nội dung hướng dẫn: Toàn bộ đồ án

....................................................................................................................................

Tinh thần thái độ của sinh viên trong quá trình làm đề tài tốt nghiệp

Trong thời gian làm đồ án có cố gắng, tuy nhiên cần cố gắng hơn nữa để hoàn thành đồ

án

....................................................................................................................................

Đánh giá chất lượng của đồ án/khóa luận (so với nội dung yêu cầu đã đề ra

trong nhiệm vụ Đ.T. T.N trên các mặt lý luận, thực tiễn, tính toán số liệu…)

Hoàn thành đồ án theo đề cương đề ra. Đã tìm hiểu được động cơ điện một chiều và

xoay chiều, đã tìm hiểu được các máy điện tốc độ cao, đặc điểm , phạm vi ứng dụng

của loại máy này. Tuy nhiên do trình độ có hạn kiến thức về máy điện rất yếu nên kết

quả tìm hiểu không được sâu sắc. caand cố gắng hơn nhiều khi ra trường vào công

tác thực tế.

.............................................................................................................................

3. Ý kiến của giảng viên hướng dẫn tốt nghiệp

Điểm hướng dẫn

Được bảo vệ

x

Không được bảo vệ

Hải Phòng, ngày 4 tháng 01 năm 2020

Giảng viên hướng dẫn

(Ký và ghi rõ họ tên)

GS.TSKH Thân Ngọc Hoàn

6

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

PHIẾU NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN CHẤM PHẢN BIỆN

Họ và tên giảng viên:

Đơn vị công tác:

Họ và tên sinh viên

Đoàn Văn Ngọc

Chuyên ngành: Điện Tự động Công nghiệp

Đề tài tốt nghiệp: Tổng quát động cơ điện dùng trong công nghiệp, đi sâu

tìm hiểu công nghệ, xu hướng và sự phát triển của máy điện tốc độ cao.

1. Phần nhận xét của giáo viên chấm phản biện

....................................................................................................................

2.Nhữngmặtcòn hạn chế

....................................................................................................................

3. Ý kiến của giảng viên chấm phản biện

Được bảo vệ

Điểm hướng dẫn

Không được bảo vệ

Hải Phòng, ngày … tháng … năm

2020

Giảng viên chấm phản biện

(Ký và ghi rõ họ tên)

7

Mục lục

Chương 1 Tổng quan về động cơ điện một chiều.......................................

1.1 Khái niệm chung....................................................................................

1.2 Cấu tạo động cơ điện một chiều ..........................................................

1.3 Phương trình cân bằng suất điện động của động cơ..........................

1.4 Đặc tính của động cơ điện một chiều...................................................

1.5 Các phương pháp điều chỉnh tốc độ động cơ điện một chiều...........

Chương 2 Tổng quan về động cơ điện xoay chiều...................................

2.1 Khái niệm chung...................................................................................

2.2 Nguyên lý hoạt động.............................................................................

2.3 Phân loại động cơ điện.........................................................................

Chương 3 Máy điện tốc độ cao công nghệ, xu hướng & phát triển.......

3.1 Máy IM tốc độ cao .............................................................................

3.2 Máy PM tốc độ cao..............................................................................

3.3 Máy SR tốc độ cao...............................................................................

3.4 Máy đồng nhất tốc độ cao...................................................................

4. Kết luận..................................................................................................

8

LỜI NÓI ĐẦU

Hiện nay, đất nước ta đang trên con đường công nghiệp hóa hiện đại hóa nên

nhu cầu sử dụng điện năng trong tấc cả các lĩnh vực ngày càng tăng. Vì vậy

công nghiệp điện lực giữ vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế và ổn định

chính trị xã hội. Với ưu điểm đó nên điện năng được sử dụng rộng rãi, không thể

thiếu trong sinh hoạt và sản xuất. Vì vậy khi xây dựng một nhà máy, khu công

nghiệp, một ngôi nhà, cũng như một trường học. Thì vấn đề xây dựng một hệ

thống điện để cung cấp điện năng cho các tải tiêu thụ là rất cần thiết.

Hệ thống cung cấp điện: là một bộ phận cấu thành trong một hệ thống điện bao

gồm một phần khâu truyền tải, phân phối và cung cấp điện năng đến nơi tiêu

thụ.

Hệ thống điện càng phức tạp đòi hỏi việc thiết kế cung cấp co nhiệm vụ đề ra

những phương án cung cấp điện hợp lý và tối ưu. Một phương án cung cấp điện

tối ưu sẽ giảm được chi phí dầu tư xây dựng hệ thống điện, giảm tổn thất điện

năng, vận hành đơn giản và thuận tiện cho việc sửa chữa khi có sự cố.

Trong phạm vi làm đồ án này em thiết kế mạng cung cấp điện cho trường trung

học phổ thông 25-10. Do kiến thức và thời gian còn hạn chế nên không tránh

khỏi những sai xót trong quá trình thiết kế. Em mong nhận được sự nhận xét từ

quý thầy cô.

Em xin chân thành cảm ơn!

9

CHƯƠNG 1

TỔNG QUÁT VỀ MÁY ĐỘNG CƠ ĐIỆN MỘT CHIỀU

1.1. KHÁI NIỆM

Máy điện một chiều là loại máy điện biến cơ năng thành năng lượng điện

một chiều (máy phát) hoặc biến điện năng dòng một chiều thành cơ năng (động

cơ một chiều).

Ở máy điện một chiều từ trường là từ trường không đổi. Để tạo ra từ

trường không đổi người ta dùng nam châm vĩnh cửu hoặc nam châm điện được

cung cấp dòng điện một chiều.

Có hai loại máy điện 1 chiều: loại có cổ góp, loại không có cổ góp.

Công suất lớn nhất của máy điện một chiều vào khoảng 5-10 MW. Hiện

tượng tia lửa ở cổ góp đã hạn chế tăng công suất của máy điện một chiều. Cấp

điện áp của máy một chiều thường là 120V, 240V, 400V, 500V và lớn nhất là

1000V. Không thể tăng điện áp lên nữa vì điện áp giới hạn của các phiến góp là

35V.

1.2. CẤU TẠO CỦA MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU

Trên hình 1.1 biểu diễn cấu tạo của máy điện một chiều. Ta sẽ nghiên

cứu cụ thể các bộ phận chính.

Hình 1.1 Kích thước dọ, ngang máy điện một chiều.1-Thép, 2-cực chính với cuộn

kích từ, 3-cực phụ với cuộn dây,4-Hộp ổ bi,5-Lõi thép, 6-cuộn phần ứng, 7-Thiết bị

chổi,8-Cổ góp, 9-Trục, 10-Nắp hộp đấu dây

1.2.1. Cấu tạo của stato

Giống như những máy điện quay khác nó cũng gồm phần đứng im

(stato) và phần quay (rô to). Về chức năng máy điện một chiều cũng được chia

thành phần cảm (kích từ ) và phần ứng (phần biến đổi năng lượng). Khác với

máy điện đồng bộ ở máy điện một chiều phần cảm bao giờ cũng ở phần tĩnh còn

phần ứng là ở rô to.

10

1

2

b)

a)

3

4

Hình 1.2 Cấu tạo các cực của máy điện một chiều a)Cực chính, b)Cực phụ

Stato máy điện một chiều là phần cảm, nơi tạo ra từ thông chính của

máy. Stato gồm các chi tiết sau: .

Cực chính

Trên hình 1.2a biểu diễn một cực chính gồm: Lõi cực 2 được làm bằng

các lá thép điện kỹ thuật ghép lại, mặt cực 4 có nhiệm vụ làm cho từ thông dễ đi

qua khe khí. Cuộn dây kích từ 3 đặt trên lõi cực cách điện với thân cực bằng một

khuôn cuộn dây cách điện. Cuộn dây kích từ làm bằng dây đồng có tiết diện

tròn, cuộn dây được tẩm sơn cách điện nhằm chống thấm nước và tăng độ dẫn

nhiệt. Để tản nhiệt tốt cuộn dây được tách ra thành những lớp, đặt cách nhau

một rãnh làm mất.

Cực phụ(hình 1.2.b)

Cực phụ nằm giữa các cực chính , thông thường số cực phụ bằng ½ số

cực chính số cực chính. Lõi thép cực phụ (2) thường là bột thép ghép lại, ở

những máy có tải thay đổi thì lõi thép cực phụ cũng được ghép bằng các lá thép.

cuộn dây 3 đặt trên lõi thép 2. Khe khí ở cực phụ lớn hơn khe khí ở cực chính.

A. Thân máy

Thân máy làm bằng gang hoặc thép, cực chính và cực phụ được gắn vào

thân máy. Tuỳ thuộc vào công suất của máy mà thân máy có chứa hộp ổ bi hoặc

không. Máy có công suất lớn thì hộp ổ bi làm rời khỏi thân máy. Thân máy được

gắn với chân máy. Ở vỏ máy có gắn bảng định mức với các thông số sau đây:

- Công suất định mức P_đm.

- Tốc độ định mức n_đm

- Điện áp định mức U_đm

- Dòng điện định mức I_đm

- Dòng kích từ định mức I_ktđm

D.Rô to

Rô to của máy điện một chiều là phần ứng. Ngày nay người ta dùng chủ

11

yếu là loại rôto hình trống có răng được ghép lại bằng các lá thép điện kỹ thuật.

Ở những máy công suất lớn người ta còn làm các rãnh làm mát theo bán kính

(các lá thép được ghép lại từng tệp, các tệp cách nhau một rãnh làm mát).

E. Cổ góp

Cuộn dây rôto là cuộn dây khép kín, mỗi cạnh của nó được nối với phiến

góp. Các phiến góp được ghép cách điện với nhau và với trục hình thành một cổ

góp. Phiến góp được làm bằng đồng, vừa có độ dẫn điện tốt vừa có độ bền cơ

học, chống mài mòn. (hình 1.3).

1

6

2

3

2

4

Hình 1.3.Kích thước ngang của cổ góp

1-Phiến góp,2-Ép vỏ ,3-cách điện, 4-

phiến cách điện,5-ống cổ góp,6-chổi

5

G. Thiết bị chổi.

Để đưa dòng điện ra ngoài phải dùng thiết bị chổi gồm: chổi than được

làm bằng than granit vừa đảm bảo độ dẫn điện tốt vừa có khả năng chống mài

mòn, bộ giữ chổi được làm bằng kim loại gắn vào stato, có lò so tạo áp lực chổi

và các thiết bị phụ khác.

a)

Hình 1.4 Thiết bị chổi.

a) Thanh giữ chổi, b)thiết

)

bị giữ chổi.1.Ốc vít,2-Dây

dẫn,3-Cách điện,4-Giữ

chổi, 5-Chổi, 6-Lò so,7-

Đòn gánh,8-Dây dẫn điện

ra,9-Ốc giữ chổi.

1.3. PHÂN LOẠI ĐỘNG CƠ ĐIỆN MỘT CHIỀU

12

Động cơ điện một chiều được phân loại theo kích từ thành những

loại sau:

-

Kích từ độc lập

Kích từ song song

Kích từ nối tiếp

Kích từ hỗn hợp

1.3.1. PHƯƠNG TRÌNH CÂN BẰNG SĐĐ CỦA ĐỘNG CƠ

Khi đưa một máy điện một chiều đã kích từ vào lưới điện hình 1.5

thì trong cuộn phần ứng sẽ chạy 1 dòng điện, dòng điện này sẽ tác động với từ

trường sinh ra lực, chiều của nó xác định bằng quy tắc bàn tay trái, và tạo ra

mômen điện từ làm cho rôto quay với tốc độ n. Trong cuộn dây sẽ xuất hiện sđđ

cảm ứng E_ư= C_en, ở chế độ quá độ (khi n và dòng I_ưthay đổi) ta có phương

trình sau:

U

N

Hướng dòng điện

n

+



A.

H

S

Hình 1.5 Giải thích nguyên lý động cơ điện một chiều

di_•

U  (e_•)  (L_a

)  i_•R_t

(1.1)

(1.2)

dt

 i_•R_t

di_•

U  e  L

Hoặc:

•

a

dt

Ở chế độ ổn định (n = const, I_ư= const) ta có:

U = E_ư+ I_ưR_t

Kết hợp với công thức (2.2) ta viết:

U = E_ư I_ưRt

Trong dấu “-“ cho máy phát, dấu “+” cho động cơ.

(1.3)

(1.4)

1.3.2. ĐẶC TÍNH CƠ CỦA ĐỘNG CƠ ĐIỆN MỘT CHIỀU

1.3.2.1. Đặc tính cơ của động cơ kích từ độc lập và song song .

Đặc tính cơ là mối quan hệ hàm giữa tốc độ và mômen điện từ n =

f(M) khi I_kt= const.

13

n

U

n₀

n

R_p

M

M_đm

a)

b)

Hình 1.6 Động cơ điện một chiều kích từ song song: a)Sơ đồ, b)Đặc tính cơ

Để tìm mối quan hệ này ta dựa vào hình 1.6 và các phương trình (1.4),

(1.4), (1.5). Dòng kích từ được xác định bằng:

U_kt

I_kt

; và   k₁i_kt

R_kt

Thay (11.40) vào (14.4) rồi rút n ra ta có:

I_•R_t

U

n 



(1.5)

C_e C_e

Rút I_ưtừ (13.5) thay vào (14.5) ta được:

MR _t

C_eC_m²

U

n 



(1.5a)

(1.6)

C_e

Do I_kt= const nên  = const ta được phương trình:

n = n₀– BM.

U

R_t

C_eC_m²

n₀

Trong đó:

- gọi là tốc độ không tải, còn B 

C_e

Về mặt toán học đây là 1 đường thẳng (hình 1.6b), song trong máy

điện chi phối tính chất của máy còn do các hiện tượng vật lý. Thật vậy, khi tải

tăng do phản ứng phần ứng làm cho từ thông chính của máy giảm đi đặc tính cơ

hơi biến dạng. Nếu động cơ có điện trở điều chỉnh ở mạch phẩn ứng thì giá trị

của hằng số như sau: B = (R_t+ R_đc)/C_eC_m².

1.3.2. Đặc tính cơ của động cơ kích từ nối tiếp.

Đó là mối quan hệ n = f(M) với U = U_đm, R_đc= const. Sơ đồ động

cơ kích từ nói tiếp biểu diễn trên hình 1.7

n

U

14

n’

M

Từ công thức (2.13) ta có:

U  I_•(R_t R_dc)

M(R_t R_dk

C_e

U

n 





(1.7)

C_e

Trong máy kích từ nối tiếp I_kt= I_ư.

Ta xét 2 trường hợp:

a.Khi 0 < I_ư< I_đm– máy chưa bão hoà, trong trường hợp này ta có  =

KI_ư.

2

Vậy M = C_mKI_ưI_ư= C_mI_ưdo đó:

I_ư= C_m

M

Thay vào biểu thức (3.7) ta có:

U  C_mM (R_t R_dc)

 C_mM (R_t R_dc)

C_eKC_m

U

n 



C_eKI_u

C_eKC_m

M

A

M

R_t R_dc

U

Hay: n 





 B

C_eK

C_eKC_m

M

R_t R_dc

C_eK

U

A 

; B 

Trong đó

;

C_eKC'_m

Như vậy trong phạm vi dòng tải nhỏ hơn hoặc bằng dòng định mức,

đặc tính có dạng hypebol.

b.Khi I_ư> I_đm, máy bão hoà, đặc tính cơ không trùng với đường hypebol

nữa (đường nét đứt ở hình 3.3b). Sự thay đổi tốc độ bình thường đối với động cơ

nối tiếp xác định theo biểu thức:

n'n_dm

n_dm

n_đm=

100%

Trong đó n’-tốc độ quay của động cơ khi tải thay đổi từ định mức tới

25%

Qua phân tích trên đây ta thấy đặc tính cơ của động cơ kích từ nối tiếp

không có tốc độ không tải. Khi tải giảm quá mức, tốc độ động cơ tăng đột ngột

15

vì vậy không được để động cơ mắc nối tiếp làm việc không tải, trong thực tế

không được cho động cơ nối tiếp chạy bằng dây cu-roa.

1.3.3. Đặc tính cơ của động cơ kích từ hỗn hợp

Hình 1.8 biểu diễn động cơ kích từ hỗn hợp và đặc tính cơ của nó.

n

U

n

4

n

n₀

1

W

3

2

0

M

I_đ

W

I

a

)

c)

b

Hình 1.8 Động cơ điện một chiều kích từ hỗn hợp: a)Sơ đồ, b,c)

Đặc tính cơ

Động cơ gồm 2 cuộn kích từ: cuộn nối tiếp và cuộn song song. Đặc tính

cơ của động cơ này giống như đặc tính cơ của động cơ kích từ nối tiếp hoặc

song song phục thuộc vào cuộn kích từ nào giữ vai trò quyết định. Ở động cơ

nối thuận, stđ của 2 cuộn dây cùng chiều nhưng giữ vai trò chủ yếu là cuộn song

song. So sánh đặc tính cơ của động cơ kích từ hỗn hợp với nối tiếp ta thấy ở

động cơ kích từ hỗn hợp có tốc độ không tải (kho không tải từ thông nối tiếp

bằng không nhưng từ thông kích từ song song khác khác không nên có tốc độ

không tải) khi dòng tải tăng lên, từ thông cuộn nối tiếp tác động, đặc tính cơ

mang tính chất động cơ nối tiếp Trên hình 2.18b biểu diễn đặc tính n=f(I) của

động cơ kích từ song song (đường 1), của động cơ kích từ nối tiếp (đường 2),

của động cơ kích từ hỗn hợp nối thuận (đường 3) và đặc tính của động cơ kích

từ nối tiếp nối ngược (đường 4) để chúng ta dễ so sánh. Còn hình 1.8c là đặc

tính cơ của động cơ kích từ hỗn hợp.

1.4. KHỞI ĐỘNG ĐỘNG CƠ ĐIỆN MỘT CHIỀU.

Khởi động động cơ là quá trình đưa động cơ từ trạng thái nghỉ (n=0) tới

tốc độ làm việc. Chúng ta có các phương pháp khởi động sau:

a.Khởi động trực tiếp

Đây là phương pháp đóng động cơ trực tiếp vào lưới điện, không

qua một thiết bị phụ nào. Dòng khởi động được xác định bằng công thức:

U_dm

I_kd

(1.8)

R_t

16

Vì R_tnhỏ nên I_kđcó giá trị rất lớn, đạt (1030)I_đm. Sự tăng dòng đột

ngột làm xuất hiện tia lửa ở cổ góp, xuất hiện xung cơ học và làm sụt điện áp

lưới. Phương pháp này hầu như không được sử dụng.

b.Khởi động dùng điện trở khởi động

Người ta đưa vào rôto một điện trở có khả năng điều chỉnh và gọi là

điện trở khởi động (hình 1.9a). Dòng khởi động bây giờ có giá trị:

U_dm

I_kd



(1.8a)

(R_t R_kd)

n

U

n₀

n

R_kđ

M

0

M_max

M_min

M_c

R_p

a)

b)

Hình 1.9 Động cơ điện một chiều kích từ song song: a)Sơ đồ, b)Đặc tính cơ

Điện trở khởi động phải được ngắt dần ra theo sự tăng của tốc độ.

Nấc khởi động thứ nhất phải chọn sao cho dòng phần ứng không lớn quá và

mômen khởi động không nhỏ quá. Việc lựa chọn số nấc điện trở được trình bày

ở các sách về truyền động điện. Khi có cùng dòng phần ứng thì động cơ kích từ

nối tiếp có mômen khởi động lớn hơn động cơ kích từ song song.

Lưu ý: Với các động cơ kích từ song song khi dùng điện trở khởi động

phải nối sao cho cuộn kích từ trong mọi thời gian đều được cấp điện áp định

mức, để đảm bảo  lớn nhất. Nếu trong mạch kích từ có điện trở điều chỉnh thì

khi khởi động, để điện trở này ngắn mạch. Trên hình 1.9b biểu diễn đặc tính cơ

của động cơ 1 chiều khởi động dùng điện trở khởi động (Khi chuyển từ nấc điện

trở này sang nấc điện trở khác tốc độ động cơ không đổi).

1.5. ĐIỀU CHỈNH TỐC ĐỘ ĐỘNG CƠ MỘT CHIỀU

1.5.1. Các phương pháp điều chỉnh tốc độ

Từ biểu thức (3.5a) ta rút ra những phương pháp điều chỉnh tốc độ sau:

a. Thay đổi điện áp nguồn nạp.

b. Thay đổi điện trở mạch rôto.

c. Thay đổi từ thông.

1.5.2. Điều chỉnh tốc độ bằng thay đổi điện áp nguồn nạp.

17

U

n₀

 var

, nếu M_c=const

Từ (2.18a) ta thấy khi cho U = var thì

C_e

thì tốc độ n = var. Ta điều chỉnh được tốc độ động cơ. Khi điện áp nguồn cung

cấp thay đổi, các đặc tính cơ song song với nhau. Điều chỉnh tốc độ bằng thay

đổi điện áp nguồn cung cấp chỉ điều chỉnh được theo chiều giảm tốc độ (vì mỗi

cuộn dây đã được thiết kế với U_đm, không thể tăng điện áp đặt lên cuộn dây).

Song độ láng điều chỉnh lớn, còn phạm vi điều chỉnh hẹp.Ở hình 1.10 ta biểu

diễn đặc tính cơ của động cơ khi U = var.

n

U₁

U₁>U₂>U₃

U₂

U₃

Hình 1.10 Đặc tính cơ khi thay đổi điện

áp nguồn cung cấp

M

0

1.11. Điều chỉnh bằng thay đổi điện trở mạch rôto.

Từ (2.7) ta ký hiệu n = M(R_t+ R_đc) thì khi M = const mà thay đổi R_đc

thì thay đổi được n (độ giảm tốc độ), tức là thay đổi được tốc độ động cơ.

Trên hình 2.21 biểu diễn đặc tính cơ của phương pháp điều chỉnh tốc độ bằng

thay đổi điện trở rôto.

n

n₀

b

n_®m

n₁

a

c

R₁+R₂=0

R₁

Hình 1.11 Điều chỉnh tốc độ

động cơ một chiều bằng

phương pháp thay đổi điện

trở mạch rô to

d

R₁+R₂

n₂

e

0

M

M_c

Phương pháp điều chỉnh tốc độ bằng thay đổi điện trở mạch phần ứng có

những ưu khuyết điểm sau:

Ưu điểm:

Dễ thực hiện, vốn đầu tư ít, điều chỉnh tương đối láng

Tuy nhiên phạm vi điều chỉnh hẹp và phụ thuộc vào tải (tải càng lớn

phạm vi điều chỉnh càng rộng), không thực hiện được ở vùng gần tốc độ không

tải. Điều chỉnh có tổn hao lớn. Người ta đã chứng minh rằng để giảm 50% tốc

độ định mức thì tổn hao trên điện trở điều chỉnh chiếm 50% công suất đưa vào.

18

Điện trở điều chỉnh tốc độ có chế độ làm việc lâu dài nên không dùng điện trở

khởi động (làm việc ở chế độ ngắn hạn) để làm điện trở điều chỉnh tốc độ.

1.5.3. Điều chỉnh tốc độ bằng thay đổi từ thông.

Từ biểu thức:

U  I_•R_t

n 

(1.9)

C_e

Khi M, U = const,  = var (thayđổi dòng kích từ) thì n tăng lên.

Thậy vậy khi giảm từ thông  dòng điện ở rôto tăng nhưng không làm cho tử số

biểu thức (3.9) thay đổi nhiều vì độ giảm điện áp ở R_tchỉ chiếm vài % của điện

áp U nên khi từ thông  giảm thì tốc độ tăng. Song nếu ta cứ tiếp tục giảm dòng

kích từ thì tới một lúc nào đó tốc độ không được tăng được nữa. Sở dĩ như vậy

vì mômen điện từ của động cơ cũng giảm. Phương pháp này chỉ dùng trong

phạm vi khi từ thông giảm tốc độ còn tăng. Hình 1.12 biểu diễn đặc tính cơ khi

 = var.Phương pháp điều chỉnh tốc độ bằng thay đổi từ thông có những ưu

khuyết điểm sau:

Ưu điểm: Điều chỉnh tốc độ theo chiều tăng (từ tốc độ định mức), rất

láng phạm vi điều chỉnh rộng, tổn hao điều chỉnh nhỏ, dễ thực hiện và kinh tế.

Nhược điểm: Không điều chỉnh được tốc độ ở dưới tốc độ định mức.

Do những ưu điểm trên phương pháp điều chỉnh tốc độ bằng thay đổi từ

thông thường được áp dụng hợp với những phương pháp khác nhằm tăng phạm

vi điều chỉnh.

n

₁

₂

₁>₂>₃

Hình 1.12 Đặc tính cơ của

động cơ một chiều kích từ độc

lập khi thay đổi từ thông

₃

M

0

M_c

Lưu ý: Không được giảm dòng kích từ tới giá trị không, vì lúc này máy

chỉ còn từ dư, tốc độ tăng quá lớn gây nghuy hiểm cho các cấu trúc cơ khí của

động cơ. Thường người ta thiết kế bộ điện trở điều chỉnh để không khi nào mạch

từ bị hở.

1.5.4 Hệ thống máy phát động cơ

Để tăng phạm vi điều chỉnh tốc độ, người ta dùng hệ thống máy

phát động cơ điện một chiều (fình 2.23).

n

=var

MF

§C

D

19 M_C

n_đm

W

Trong hệ thống này cả máy phát và động cơ đều là máy điện một chiều

kích từ độc lập.

Để thay đổi tốc độ, trong hệ thống máy phát-động cơ có thể áp dụng

phương pháp điều chỉnh điện áp nguồn nạp (thay đổi kích từ máy phát), thay đổi

điện trở mạch rôto động cơ và thay đổi từ thông kích từ động cơ. Hệ thống cho

ta phạm vi điều chỉnh tốc độ rộng, điều chỉnh được cả 2 chiều tăng và giảm, có

độ điều chỉnh rất láng.

Tuy nhiên do sử dụng nhiều máy điện một chiều nên đầu tư cho hệ thống

khá đắt tiền, do đó hệ thống truyền động điện máy phát động cơ chỉ sử dụng ở

những nơi thật cần thiết theo chỉ tiêu chất lượng của hệ thống. Ngày nay máy

phát điện một chiều được thay bằng bộ chỉnh lưu, xuất hiện hệ thống: van-động

cơ. Hệ thống được cấp điện từ nguồn xoay chiều, có tính chất giốmg hệ máy

phát động cơ nhưng rẻ và độ tin cậy cao hơn.

1.6. HÃM ĐỘNG CƠ ĐIỆN MỘT CHIỀU

Hãm chúng ta nói ở đây là hàm bằng điện. Trong một hệ thống

truyền động điện nếu chiều của mômen của động cơ lai trùng với chiều tốc độ

quay ta có chế độ động cơ, còn nếu chiều của mômen và chiều tốc độ ngược

nhau ta có chế độ hãm.

Có 3 chế độ hãm:

a. Hãm động năng,

b. Hãm dòng điện ngược,

c. Hãm trả năng lượng về nguồn.

1.

Hãm động năng

Để thực hiện hãm động năng, phần ứng động cơ được ngắt khỏi

lưới (tiếp điểm K mở ra, tiếp điểm K₂đóng lại) và nối qua điện trở hãm hình

2.24a.. Điện áp bây giờ U = 0, do có động năng, động cơ vẫn quay theo hướng

cũ, dòng phản ứng được xác định:

U  E_•

E_•

I_u

 

R_t

20