Báo cáo môn Công chứng viên và nghề công chứng - Chuyên đề: Văn bản công chứng và giá trị pháp lý của văn bản công chứng

HỌC VIỆN TƢ PHÁP

KHOA ĐÀO TẠO CÔNG CHỨNG VIÊN VÀ CÁC CHỨC DANH KHÁC

-------------------

BÁO CÁO KẾT THÚC HỌC PHẦN

CÔNG CHỨNG VIÊN VÀ NGHỀ CÔNG CHỨNG

Chuyên đề: Văn bản công chứng và giá trị pháp lý của văn bản

công chứng

Họ và tên:Nguyễn Văn Trung.

Sinh ngày: 22 tháng 9 năm 1991.

Số báo danh: 254.

Lớp: Công chứng, khóa 23A (Buổi tối).

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 27 tháng 7 năm 2020.

MỤC LỤC

I.

Phần mở đầu

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu

2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu.

3. Đối tượng nghiên cứu.

4. Giới hạn phạm vi nghiên cưu và phương pháp nghiên cứu.

5. Bố cục của bài báo cáo.

II.

Phần nội dung

Chương 1. Lý luận chung về công chứng và văn bản công

chứng.

1.1. Khái quát về công chứng.

1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển.

1.1.2. Khái niệm về công chứng.

1.1.3. Đặc điểm của công chứng.

1.2. Khái quát về văn bản công chứng.

1.2.1. Khái niệm văn bản công chứng.

1.2.2. Đặc điểm của văn bản công chứng .

1.2.3. Một số loại văn bản công chứng.

Chƣơng 2. Giá trị pháp lý của văn bản công chứng

2.1. Giá trị thi hành của văn bản công chứng.

2.2. Giá trị chứng cứ của văn bản công chứng.

2.3. Một số nội dung ảnh hưởng đến giá trị pháp lý của văn bản

công chứng.

2.4. Một số hạn chế, bất cập và giải pháp nâng cao tính pháp lý

văn bản công chứng.

2.4.1. Hạn chế, bất cập và giải pháp liên quan đến cơ chế quản

lý và phối hợp về công chứng.

2.4.2. Hạn chế, bất cập và giải pháp liên quan đến hệ thống

pháp luật về công chứng.

III.

IV.

Phần kết luận

Danh mục tài liệu tham khảo

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong xã hội loài người, từ khi con người bắt đầu sở hữu tư liệu sản

xuất họ dần bắt đầu hình thành mối quan hệ thông thương, trao đổi hàng hóa

lẫn nhau. Các giao dịch mỗi ngày mỗi phát triển về số lượng lẫn chất lượng,

đòi hỏi phải có một người trung gian đứng ra đảm bảo các giao dịch được

thực hiện một cách thống nhất. Nghề công chứng cũng vì thế mà bắt đầu được

manh nha, thoạt đầu công chứng viên chỉ đơn thuần là những người có uy tín,

có học thức, được xã hội tin tưởng và giao phó cho nhiệm vụ làm trung gian

cho các giao dịch trong xã hội được đảm bảo.

Trên thế giới có rất nhiều trường phái công chứng khác nhau nhưng tựu

trung lại không thể không nhắc đến hai trường phái công chứng điển hình là

trường phái La-tinh và trường phái Anglo-Sacxon. Nếu như trường phái công

chứng La-tinh chú trọng và nội dung của văn bản công chứng thì trường phái

công chứng Anglo-Sacxon chỉ quan tâm đến hình thức công chứng mà không

quan tâm đến các nội dung các bên tham gia giao dịch. Mặc dù mỗi trường

phái có những quan điểm khác nhau về công chứng tuy nhiên chúng lại mang

những ưu điểm và hạn chế nhất định.

Tại Việt Nam, nghề công chứng xuất hiện cũng khá sớm nhưng thể

hiện rõ nét nhất là từ thời kỳ Pháp thuộc. Do hoàn cảnh lịch sử, nên công

chứng tại Việt Nam bị ảnh hưởng khá nhiều của nền công chứng Pháp. Sau

hàng loạt các chính sách, văn bản hướng dẩn về quy định công chứng thì mãi

đến năm 2006 chế định công chứng mới thực sự được ghi nhận tại một đạo

luật riêng đó chính là Luật công chứng năm 2006. Sau gần 10 năm triển khai

thực hiện, Luật Công chứng 2006 đã giải quyết rất nhiều những tồn tại trong

lĩnh vực công chứng, tuy nhiên trước sự phát triển không ngừng của xã hội,

Luật công chứng 2006 đã bộc lộ khá nhiều những hạn chế, bất cập và đó cũng

là lý do mà Luật Công chứng năm 2014 được ban hành.

Bản thân nhận thức được tầm quan trọng của văn bản công chứng trong

xã hội hiện tại cũng như làm sáng tỏ các giá trị pháp lý của văn bản này, tôi

quyết định bắt tay nghiên cứu và viết báo cáo với nội dung chuyên đề “Văn

bản công chứng và giá trị pháp lý của văn bản công chứng”.

2

2. Mục đích nghiên cứu

Bài cáo cáo sẽ được tác giả phân tích với mục đích vạch ra một bức

tranh toàn cảnh về lịch sử hình thành và phát triển nghề công chứng tại Việt

Nam.

Mục tiêu tiếp theo mà bài báo cáo hướng đến chính là phân tích các quy

định về văn bản công chứng và những giá trị pháp lý của văn bản công chứng

theo quy định pháp luật của Việt Nam.

3. Đối tƣợng nghiên cứu

Đề tài báo cáo sẽ tập trung phân tích đối tượng là văn bản công chứng

đồng thời phân tích sâu về những giá trị pháp lý của văn bản công chứng theo

quy định pháp luật về công chứng tại Việt Nam.

4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu và phƣơng pháp nghiên cứu của đề

tài

Đề tài báo cáo về văn bản công chứng và giá trị pháp lý của văn bản

công chứng được tác giả phân tích giới hạn bởi những quy định của pháp luật

Việt Nam quy định về công chứng.

Đề tài báo cáo trước hết sẽ được tác giả sử dụng biện pháp phân tích quy

định pháp luật Việt Nam. Sau đó bằng các phương pháp như tổng hợp, so

sánh, đối chiếu tác giả sẽ làm rõ những nội dung pháp luật Việt Nam có quy

định liên quan đến lĩnh vực công chứng.

5. Bố cục của bài báo cáo

Bài báo cáo học phần công chứng một với đề tài: “Văn bản công

chứng và giá trị pháp lý của văn bản công chứng^”bao gồm phần mở đầu, nội

dung, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo. Phần nội dung được bố cục

thành hai chương và có kết luận của từng chương.

Chương 1. Lý luận chung về công chứng và văn bản công chứng.

Chương 2. Giá trị pháp lý của văn bản công chứng.

3

CHƢƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÔNG CHỨNG VÀ VĂN

BẢN CÔNG CHỨNG

1.1. Lý luận về công chứng

1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển công chứng

 Trường phái công chứng trên thế giới

Từ thời điểm sơ khai, công chứng trên thế giới được phân chia thành

nhiều trường phái khác nhau như: trường phái công chứng La tinh, trường

phái công chứng Anglo-Sacxon. Trong đó, trường phái công chứng La tinh là

trường phái quan tâm đến nội dung văn bản công chứng, “văn bản công

chứng với giá trị là chứng cứ và giá trị thi hành hơ thế nữa nó là văn bản liên

quan đến vận mệnh nghề nghiệp của công chứng viên”¹. Trong khi đó, trường

phái công chứng Anglo-Sacxon thì ngược lại, họ không chú trọng đến nội

dung của giao dịch mà chỉ chú trọn đến hình thức của văn bản công chứng.

 Quá trình hình thành và phát triển nghề công chứng tại Việt Nam

Thời kì Pháp thuộc đến trước Cách mạng tháng Tám năm 1945. Hoạt

động công chứng của nước ta ở giai đoạn này đều áp dụng theo mô hình của

Pháp chủ yếu phục vụ cho chính sách cai trị của Pháp tại Đông Dương nói

chung và Việt Nam nói riêng. Tiêu biểu là Sắc lệnh ngày 24 tháng 8 năm

1931 của Tổng thống Cộng hòa Pháp về tổ chức công chứng ( được áp dụng ở

Đông Dương theo quyết định ngày 7 tháng 10 năm 1931 của Toàn quyền

Đông Dương theo quyết định ngày 7 tháng 10năm 1931 của Toàn quyền

Đông Dương P. Pasquies).

Thời kì sau cách mạng tháng Tám năm 1945 đến năm 1991. Sau khi

cách mạng tháng Tám thành công, ngày 01 tháng 10 năm 1945 Bộ trưởng Bộ

Tư Pháp ông Vũ Trọng Khánh đã ký quyết định về một số vấn đề liên quan

đến hoạt động công chứng như: bãi chức công chứng viên người Pháp tên

Deroche tại văn phòng công chứng, bổ nhiệm một công chứng viên người

Việt Nam là ông Vũ Quý Vỹ đang là luật sư tập sự tại Tòa thượng thẩm Hà

Nội thay thế cho công chứng viên người Pháp tại Hà Nội. Ngày 15 tháng11

¹Giáo trình kỹ năng hành nghề công chứng, NXB Tư pháp, Tr. 18.

4

năm 1945 Hồ Chủ tịch ký Sắc lệnh 59/SL quy định về thể lệ thị thực các giấy

tờ. Ngày 29 tháng 02 năm 1952 Hồ Chủ tịch ký Sắc lệnh 85 quy định về thể

lệ trước bạ về các việc mua, bán, cho, đổi nhà cửa, ruộng đất. Đến năm 1981

có Nghị định 143 của Hội Đồng Bộ trưởng quy định về chức năng, nhiệm vụ,

quyền hạn của Bộ Tư pháp. Trên cơ sở của Nghị định 143, năm 1987 có

thông tư số 574/QLTP quy định về công tác công chứng nhà nước được ban

hành với cùng với nó là sự ra đời của phòng công chứng TP. Hồ Chí Minh,

phòng công chứng Hà Nội và một số phòng công chứng ở các địa bàn khác.

Thời kì từ năm 1991 đến trước khi Luật Công chứng năm 2006 có hiệu

lực Giai đoạn này, Hội đồng Bộ trưởng đã ban hành Nghị định số 45/HĐBT

ngày 27/2/1991 về tổ chức và hoạt động công chứng nhà nước. Tiếp đó,

Chính phủ ban hành Nghị định 31/CP về tổ chức và hoạt động của công

chứng Nhà nước vào ngày 18/5/1996 thay thế cho nghị định số 45/HĐBT.

Ngày 08/02/2000 Chính phủ ban hành Nghị định 75/NĐ –CP về công chứng,

chứng thực. Nghị định này quy định về phạm vi của công chứng, chứng thực;

Từ thời kỳ Luật Công chứng 2006 đến Luật Công chứng năm 2014,

nhằm khắc phục những hạn chế tại Nghị định số 75/2000/NĐ-CP, Luật Công

chứng 2006 ra đời xác định công chứng là một nghề và công chứng viên là

người hành nghề công chứng. Đến ngày 20 tháng 6 năm 2014, Luật Công

chứng năm 2014 được thông qua và thay thế Luật Công chứng năm 2006 và

có giá trị thi hành cho đến nay.

1.1.2. Khái niệm về công chứng

Căn cứ Khoản 1 Điều 2 Luật Công chứng năm 2014, quy định: “Công

chứng là việc công chứng viên của một tổ chức hành nghề công chứng chứng

nhận tính xác thực và tính hợp pháp của hợp đồng, giao dịch dân sự khác

bằng văn bản (sau đây gọi là hợp đồng, giao dịch), tính chính xác và hợp

pháp, không trái đạo đức xã hội của bản dịch giấy tờ, văn bản tiếng Việt sang

tiếng nước ngoài hoặc từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt (sau đây gọi là bản

dịch) mà theo quy định phải công chứng hoặc cá nhân, tổ chức tự nguyên yêu

cầu công chứng”.

Theo như quy định trên thì công chứng trước hết là “việc”, tức một hành

động thuộc về chủ thể được nhà nước và pháp luật trao quyền thực hiện

5

nhiệm vụ chứng nhận để xác định tính xác thực và tính hợp pháp của các họp

đồng giao dịch cũng như tính chính xác và họp pháp của các bản dịch phát

sinh trong đời sống xã hội tại Việt Nam. Từ quy định định nghĩa về công

chứng, chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy, công chứng tại Việt Nam quan tâm

và chú trọng vào nội dung của của các hợp đồng, giao dịch, bản dịch, cụ thể

chính là việc đảm bảo các tính có thật và tính phù hợp quy định pháp luật, đạo

đức xã hội của các giao dịch, điều này lại một lần nữa minh chứng công

chứng Việt Nam có sự kế thừa và tiếp thu những giá trị tinh túy của quan

điểm công chứng từ Pháp.

1.1.2. Đặc điểm của công chứng

Ngay từ khái niệm công chứng quy định tại Khoản 1 Điều 2 của Luật

Công chứng đã thể hiện rõ các đặc điểm cơ bản của công chứng, theo tác giả

thì công chứng có những đặc điểm nhận biết cơ bản sau đây:

Thứ nhất, Công chứng mang chức năng xã hội. Xuất phát điểm của công

chứng là một lĩnh vực công thuộc trách nhiệm quản lý của cơ quan nhà nước.

Tuy nhiên, trước sự phát triển của xã hội với nhu cầu ngày càng tăng về hoạt

động công chứng cũng như hòa nhập vào xu hướng chung của thế giới, nhà

nước dần chuyển giao cho các tổ chức tư nhân để thúc đẩy xã hội hóa nghề

công chứng trong xã hội. Điều này được thể hiện cụ thể tại Điều 3 Luật Công

chứng 2014, cụ thể như sau: “Công chứng viên cung cấp dịch vụ công do nhà

nước ủy nhiệm thực hiện nhằm đảm bảo an toàn pháp lý cho các bên tham

gia hợp đồng, giao dịch; phòng ngừa tranh chấp; góp phần bảo vệ quyền, lợi

ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức; ổn định sự phát triển kinh tế - xã hội”².

Thứ hai, Công chứng trước hết là việc của công chứng viên, câu hỏi đặt

tại sao phải là công chứng viên mà không phải là ai khác? Theo quy định Luật

Công chứng 2014, quy định: “Công chứng viên là người có đủ tiêu chuẩn

theo quy định của Luật này, được Bộ trưởng bộ Tư pháp bổ nhiệm để hành

nghề công chứng”³. Công chứng viên là người đã được kiểm duyệt về trình

độ, năng lực, kỹ năng hành nghề và được cơ quan có thẩm quyền công nhận

đủ khả năng đảm đương trọng trách thực hiện nhiệm vụ trong lĩnh vực công

²Điều 3 Luật Công chứng năm 2014.

³Khoản 2 Điều 1 Luật Công chứng năm 2014.

6

chứng. Thế nên, việc công chứng việc ủy thác cho chủ thể này mà không phải

là bất kỳ một ai khác là phù hợp nhất.

Thứ ba, Công chứng viên phải chứng nhận tính xác thực, chính xác, hợp

pháp cũng như không trái đạo đức xã hội của hợp đồng, giao dịch và bản

dịch. Theo đó, tính xác thực có nghĩa là công chứng viên phải xác định và

đảm bảo được tính có thật từ giao dịch, chủ thể tham gia vào các giao dịch,

hợp đồng đến đối tượng của hợp đồng, giao dịch, các giấy tờ có liên quan.

Đối với tính hợp pháp và không trái đạo đức xã hội, công chứng viên cũng

giữ vai trò để đảm bảo các giao dịch mà các bên đề nghị xác lập không vi

phạm pháp luật, không trái đạo đức xã hội, các chủ thể tham gia vào giao dịch

cũng phải đảm bảo tính pháp lý của chính cá nhâ, tổ chức tham gia vào giao

dịch, các đối tượng giao dịch phải được pháp luật cho phép giao dịch. Đây là

đặc điểm rất quan trọng, đòi hỏi trách nhiệm cao của các công chứng viên

nhằm đảm bảo tính an toàn pháp lý cho các bên tham gia giao dịch, đồng thời

là đảm bảo tính an toàn cho công chứng viên thực hiện chứng nhận các giao

dịch hợp đồng, bản dịch.

1.2. Khái quát về văn bản công chứng

1.2.1. Khái niệm về văn bản công chứng

Căn cứ tại khoản 4 Điều 2 Luật Công chứng năm 2014, quy định: “Văn

bản công chứng là hợp đồng, giao dịch, bản dịch đã được công chứng viên

chứng nhận theo quy định của Luật này”. So với quy định tại Luật Công

chứng 2006, thì Luật Công chứng 2014 ghi nhận thêm hình thức bản dịch

cũng được thừa nhận là một trong các văn bản công chứng.

Như vậy, theo quy định kể trên văn bản công chứng được hiểu là những

tài liệu đã được công chứng viên chứng nhận về tính xác thực, hợp pháp,

không trái đạo đức xã hội hoặc tính chính xác của một bản dịch từ tiếng nước

ngoài sang tiếng Việt. Các nhà soạn thảo Luật đã vận dụng cách thức liệt kê

nhằm giới hạn rõ đâu được xem là văn bản công chứng, cụ thể bao gồm: Hợp

đồng, văn bản giao dịch và các bản dịch. Và điều quan trọng là các văn bản

công chứng phải được công chứng viên chứng nhận theo quy định.

1.2.2. Đặc điểm của văn bản công chứng

Văn bản công chứng không đơn thuần là các loại giấy tờ, tài liệu được

ghi chép các nội dung thông thường mà văn bản công chứng chứa đựng

những ý chí của các bên tham gia vào hợp đồng, giao dịch mà quan trọng hơn

7

là ý chí, nguyện vọng đó được công chứng viên kiểm duyệt và chứng nhận.

Thế nên, ngoài những đặc điểm thông thường của một văn bản, văn bản công

chứng còn mang những đặc điểm riêng biệt như sau:

Thứ nhất, văn bản công chứng phải mang tính chính xác, xét về bản

chất công chứng là việc chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của hợp đồng

giao dịch và tính chính xác hợp pháp của bản dịch. Do vậy, yếu tố đầu tiên

làm điểm nhấn của văn bản công chứng phải là tính chính xác. Văn bản công

chứng đòi hỏi sự chính xác đến từ nhiều khía cạnh như: phải chính xác về thời

điểm, địa điểm công chứng, chính xác về chủ thể tham gia giao dịch, chính

xác về các đối tượng tượng giao dịch…

Thứ hai, văn bản công chứng phải đảm bảo về mặt hình thức. Hình

thức cũng là một trong những yếu tố quyết định tính hiệu lực của một hợp

đồng, giao dịch. Nếu một giao dịch dân sự đòi hỏi phải tuân thủ về mặt hình

thức mà các bên tham gia giao dịch không đáp ứng thì rất có thể Tòa án sẽ

tuyên giao dịch vô hiệu.

Thứ ba, tính hợp pháp và không trái đạo đức xã hội. Văn bản công

chứng không chỉ là văn bản ghi nhận lại ý chí các bên tham gia giao dịch,

chúng còn là tài liệu, chứng cứ để phục vụ cho quá trình tố tụng tại các cơ

quan tố tụng. Thế nên, nội dung của văn bản công chứng không được trái luật,

các giao dịch mà các bên thỏa thuận trái pháp luật, công chứng viên phải có

nghĩa vụ giải thích để các bên tự điều chỉnh ý chí, còn không công chứng viên

có trách quyền từ chối chứng nhận các giao dịch bất hợp pháp mà các bên đề

nghị. Đối với việc trái đạo đức xã hội, đây là một phạm trù khá rộng, còn tùy

thuộc vào từng phong tục, tập quán tại mỗi địa phương, đòi hỏi công chứng

viên ngoài kiến thức chuyên môn còn phải am hiểu kiến thức xã hội, đồng

thời tự đưa ra các nhận định cho bản thân để xem xét liệu giao dịch đó có

được xã hội thừa nhận để tránh những rủi ro pháp lý sau này công chứng viên

phải tự gánh chịu.

Thứ tư, văn bản công chứng phải thực hiện đúng trình tự, thủ tục công

chứng. Một văn bản công chứng có hiệu lực thi hành khi chúng phải được

thực hiện theo đúng các nguyên tắc và trình tự, thủ tục theo quy định tại Luật

Công chứng. Điển hình như từ giai đoạn thu thập các hồ sơ giấy tờ, soạn thảo

văn bản công chứng đến ký tên, đóng dấu, phát hành và lưu trữ phải tuân thủ

nghiêm ngặt các quy định mà Luật Công chứng 2014 quy định.