The impact of ecolabels on consumers’ attitude and green purchase intention for agricultural products a theoretical approach
VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 3 (2019) 52-61
Review Article
The Impact of Ecolabels on Consumers’ Attitude and
Green Purchase Intention for Agricultural Products
A Theoretical Approach
Nguyen Thu Ha*, Le Trung Hieu, Vu Tra My
VNU University of Economics and Business,
144 Xuan Thuy Str., Cau Giay Dist., Hanoi, Vietnam
Received 20 September 2019
Revised 24 September 2019; Accepted 25 September 2019
Abstract: Green consumption trends are changing consumers' choice and purchase intentions.
Eco-labels are formed in order to stimulate acts of purchasing environmentally friendly products
and transmitting green product messages. Based on the synthesis of intentional behavioral models
and theory, the paper proposes an analytical framework of four elements (i.e.: eco-label
knowledge, belief, value perception and environmental concern) in analyzing the effect of
eco-labels on consumer attitudes and green purchase intention for agricultural products.
Keywords: Ecological label, green purchase intention, green consumption, green products.
*
_______
* Corresponding author.
E-mail address: hant@vnu.edu.vn
52
VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 3 (2019) 52-61
Ảnh hưởng của nhãn sinh thái tới thái độ và ý định mua xanh
sản phẩm nông nghiệp: Nghiên cứu lý thuyết
Nguyễn Thu Hà*, Lê Trung Hiếu, Vũ Trà My
Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, 144 Xuân Thủy, Cầu Giấy, Hà Nội, Việt Nam
Nhận ngày 20 tháng 9 năm 2019
Chỉnh sửa ngày 24 tháng 9 năm 2019; Chấp nhận đăng ngày 25 tháng 9 năm 2019
Tóm tắt: Xu hướng tiêu dùng xanh đang làm thay đổi ý định trong lựa chọn và mua sắm của
người tiêu dùng. Nhãn sinh thái hình thành với vai trò kích thích hành vi mua sản phẩm thân thiện
môi trường và truyền tải thông điệp sản phẩm xanh. Dựa trên tổng hợp các mô hình và lý thuyết
hành vi ý định (TPB), bài viết đề xuất khung phân tích sử dụng 4 yếu tố (kiến thức nhãn sinh thái,
niềm tin, nhận thức giá trị, mối quan tâm đến môi trường) để phân tích ảnh hưởng của nhãn sinh
thái đối với thái độ người tiêu dùng và ý định mua xanh sản phẩm nông nghiệp.
Từ khóa: Nhãn sinh thái, ý định mua xanh, tiêu dùng xanh, sản phẩm xanh.
1. Mở đầu *
Ô nhiễm môi trường gây ra những hậu quả
cách hợp lý, tiết kiệm và hạn chế các sản phẩm
gây ô nhiễm. Từ đó, tiêu dùng xanh xuất hiện,
trở thành giải pháp thiết thực, hiệu quả đối phó
với ô nhiễm môi trường. Người tiêu dùng hiện
đại đã chấp nhận và dành sự ưu tiên nhiều hơn,
sẵn sàng trả giá cao hơn cho sản phẩm và dịch
vụ xanh [1, 2].
Các doanh nghiệp đã nhanh chóng nắm bắt
cơ hội từ tiêu dùng xanh, phát triển hình thức
marketing xanh trong sản xuất, phân phối và
tiêu thụ sản phẩm. Bộ ba công cụ chính của
marketing xanh bao gồm: (i) Thương hiệu sinh
thái; (ii) Nhãn sinh thái; (iii) Quảng cáo bảo vệ
môi trường [3]. Theo nghiên cứu của Rex và
Baumann (2007), nhãn sinh thái truyền tải
những thông tin hiệu quả giúp người tiêu dùng
dễ tiếp cận sản phẩm, nâng cao ý định mua sản
phẩm xanh [4]. WTO định nghĩa nhãn sinh thái
“là một loại chứng nhận cấp cho sản phẩm thỏa
mãn một số tiêu chí nhất định về môi trường do
cơ quan chính phủ hoặc tổ chức được ủy nhiệm
nghiêm trọng đối với hệ sinh thái tự nhiên và
sức khỏe con người. Việc tìm kiếm giải pháp
nhằm cải thiện môi trường tự nhiên là vô cùng
cấp thiết và được nhiều chính phủ, doanh
nghiệp, tổ chức, người tiêu dùng trên toàn thế
giới quan tâm. Nhìn chung, người tiêu dùng
hiện đại được trang bị những tri thức tốt hơn về
môi trường do tiếp cận nhiều nguồn thông tin
hữu ích, bản thân họ có xu hướng đóng góp
những hành động tích cực để bảo vệ môi
trường. Đồng thời, chính phủ cùng bộ, ngành
liên tục ban hành các chính sách kiểm soát ô
nhiễm, nhiều tổ chức phi lợi nhuận khuyến nghị
người dân sử dụng tài nguyên thiên nhiên một
_______
* Tác giả liên hệ.
Địa chỉ email: hant@vnu.edu.vn
53
N.T. Ha et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 3 (2019) 52-61
54
cung cấp” (Hội thảo về nhãn sinh thái - WTO,
tháng 3/2005). Sự xuất hiện của nhãn đóng góp
hai vai trò chính: chức năng thông tin và chức
năng trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp [5].
Dưới góc độ thông tin, nhãn sinh thái chứng
nhận độ tin cậy của sản phẩm, giảm sự mập mờ,
đắn đo khi khách hàng lựa chọn và gián tiếp
hình thành chuỗi cung ứng xanh [6].
Ở các quốc gia phát triển như Đức, Canada,
Mỹ, chương trình nhãn sinh thái phát triển
mạnh, trở thành một tiêu chí phát triển bền
vững của quốc gia. Các chương trình nhãn sinh
thái như “Blue Angel” năm 1978 ở Đức, “The
ECOLOGO” năm 1988 ở Canada là minh
chứng điển hình của chương trình nhãn sinh
thái khi đem lại lợi ích chung cho công động
như nguồn tài chính cho chính phủ, chứng nhận
sản phẩm doanh nghiệp và củng cố niềm tin
người tiêu dùng.
Tại Việt Nam, Tổng cục Môi trường đã học
hỏi, kế thừa chương trình nhãn sinh thái ở nước
ngoài, bổ sung định nghĩa “nhãn sinh thái dành
cho những sản phẩm có mức độ ưu tiên chung
về môi trường cao hơn so với sản phẩm cùng
loại khác trên cơ sở đánh giá toàn bộ chu trình
luân chuyển vòng đời sản phẩm”. Chương trình
nhãn sinh thái có tên gọi “Nhãn xanh Việt
Nam” do Bộ Tài nguyên và Môi trường phát
triển năm 2009 nhưng thiếu sức hấp dẫn đối với
doanh nghiệp và hiện chưa triển khai hiệu quả.
Thêm vào đó, các doanh nghiệp nội địa phải
đăng ký chứng nhận nhãn sinh thái ở nước
ngoài với chi phí cao, người tiêu dùng gặp trở
ngại trong lựa chọn khi có quá nhiều hình thức
nhãn khác nhau trên thị trường.
2. Cơ sở lý luận về nhãn sinh thái và ý định
mua xanh
2.1. Marketing xanh
Marketing xanh là thuật ngữ được đặt nền
móng đầu tiên bởi Stanton (1987), được xác
định “là việc các tổ chức doanh nghiệp tìm
kiếm những hoạt động kinh doanh mới thân
thiện môi trường”. Có nhiều quan điểm khác về
marketing xanh nhưng nhìn chung, thuật ngữ
này tập trung vào ba hướng tiếp cận chính:
“định hướng marketing xanh”, “chiến lược
marketing xanh” và “chức năng marketing
xanh”, như định nghĩa tổng hợp của Groening
và cộng sự (2018): “Marketing xanh bao gồm
những hành động hướng tới khách hàng và mục
tiêu tổ chức trên khía cạnh hoạt động tiếp thị -
marketing, khẳng định mục tiêu doanh nghiệp
trong làm giảm tác hại đến môi trường của sản
phẩm và dịch vụ” [7].
Tiêu dùng xanh hình thành do nhận thức
người tiêu dùng tốt hơn về tính thân thiện môi
trường của sản phẩm, sự phát triển của khoa
học, truyền thông và hiểm họa của gia tăng dân
số cũng như sự nóng lên toàn cầu [8]. Các
doanh nghiệp đã nắm bắt xu hướng trên, chuyển
hướng phát triển marketing xanh bởi khách
hàng trở nên ưa chuộng sản phẩm có tính năng
môi trường nổi trội [9]. Tuy nhiên, marketing
xanh vẫn đứng trước các thách thức về truyền
đạt thông điệp tới người tiêu dùng và đáp ứng
yêu cầu của các tổ chức liên quan (ví dụ: chính
phủ, siêu thị); trong khi đó tiềm ẩn những vấn
đề khó nhận biết khác như: văn hóa, cạnh
tranh…
Tham khảo các nghiên cứu trước đây về đề
tài nhãn sinh thái, nhóm nghiên cứu nhận thấy
số lượng hạn chế các tài liệu liên quan, đồng
thời các bài viết chưa đưa ra khung phân tích
tổng quát hay tìm ra những tác động của nhãn
sinh thái đối với thái độ và ý định mua xanh.
Xuất phát từ những vấn đề trên, nhóm tác
giả đề xuất khung phân tích ảnh hưởng của
nhãn sinh thái tới thái độ người tiêu dùng và
ý định mua sản phẩm nông nghiệp dựa trên kế
thừa và tổng hợp các nghiên cứu trong và
ngoài nước.
Động lực phát triển marketing xanh của
doanh nghiệp, gồm: (i) phương thức thể hiện
trách nhiệm xã hội; (ii) nguyên nhân do cạnh
tranh. Các ngoại tố đóng vai trò quan trọng
khác, gồm: chính sách của chính phủ, so sánh
sản phẩm truyền thống và sản phẩm xanh, chủ
nghĩa tiêu dùng [10].
2.2. Sản phẩm xanh
Theo định nghĩa của Cộng đồng Châu Âu
(2001), sản phẩm xanh là loại sản phẩm sử
dụng ít tài nguyên, rủi ro thấp đối với môi
N.T. Ha et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 3 (2019) 52-61
55
trường và ít phát sinh chất thải. Theo Dangelico
và Pontrandolfo (2010), sản phẩm xanh là
“những sản phẩm có tác động tốt và giảm thiểu
ảnh hưởng xấu từ các sản phẩm đi kèm” [11].
Có thể hiểu, sản phẩm xanh không nhất thiết
phải có tính chất sản phẩm “xanh”, mà có thể
thể hiện dưới nhiều hình thức như bao bì, đóng
gói, vận chuyển… và các yếu tố phụ trợ tạo nên
sản phẩm có khuynh hướng thân thiện với môi
trường. McDonagh và Prothero (1997) chỉ ra có
rất nhiều cách tiếp cận để hiểu từ “xanh”, như
thân thiện sinh học, chính trị, trách nhiệm xã
hội, trao đổi công bằng, bảo tồn, phi lợi nhuận,
cách tiêu dùng mới, sự bền vững, bình đẳng
[12]. Hiện nay, các công ty xây dựng chiến lược
sản xuất với mục tiêu “xanh hóa” sản phẩm và
dịch vụ theo nhu cầu và cơ hội từ thị trường do
nguyên nhân từ luật pháp, cạnh tranh và trách
nhiệm sinh thái [13-15]; dẫn đến chiến lược
phát triển bền vững, thân thiện môi trường trở
thành một trong những thế mạnh cạnh tranh
trên thị trường [16].
Sản phẩm xanh trong ngành nông nghiệp
nhìn chung được nhìn nhận theo nhiều hướng
tiếp cận, một trong số đó có thể kể đến như:
không dùng thuốc trừ sâu, sản phẩm hữu cơ,
quy trình chăm sóc, bao bì đóng gói… Như
vậy, sản phẩm nông nghiệp xanh có thể dễ dàng
được chứng nhận thông qua nhiều thành phần
tính năng phù hợp thị hiếu và sự quan tâm của
người tiêu dùng đối với môi trường.
trên sản phẩm nhãn sinh thái để truyền tải mục
tiêu môi trường là “thân thiện sinh thái”, “an
toàn môi trường”, “có thể tái chế”, “có thể phân
hủy”, “thân thiện với tầng ozon” [19].
Nhãn sinh thái giúp doanh nghiệp định
hình tệp khách hàng tiêu dùng xanh, sử dụng
chiến lược khác biệt hóa trong cạnh tranh và
tăng thêm giá trị sản phẩm. Chứng nhận giá
trị sản phẩm qua nhãn sinh thái xóa đi những
khoảng trống thông tin giữa người mua và
người bán, thể hiện thông điệp môi trường
của sản phẩm, thuyết phục người dùng về sự
trung thực của mặt hàng. Các sản phẩm
“xanh” có giá bán cao hơn so với sản phẩm
truyền thống cùng loại, vì vậy, người mua sẽ
đánh giá và xác định rõ giá trị đem lại, mà
quá trình này có thể rút ngắn nhờ chứng nhận
trực tiếp của nhãn sinh thái [4, 20].
Người tiêu dùng chi trả nhiều hơn cho sản
phẩm nhãn sinh thái do nhu cầu sử dụng sản
phẩm đạt tiêu chuẩn và các giá trị nhận thức
tiến bộ [21]. Tổng hợp lại có ba nguyên nhân
chính thúc đẩy sử dụng nhãn sinh thái cho sản
phẩm: (i) Vai trò hiệu quả sinh thái của sản
phẩm, (ii) Chiều sâu và rộng cỉa thông điệp
truyền đạt bởi chính phủ và các tổ chức, (iii)
Giá trị chiến lược và đổi mới của doanh nghiệp.
Tuy nhiên, nhãn sinh thái tồn tại một số hạn
chế nhất định ảnh hưởng tới doanh nghiệp và
quá trình tiêu thụ sản phẩm, cụ thể: (i) Ràng
buộc của chính sách cứng nhắc dẫn đến những
tình huống phức tạp trong kinh doanh, (ii)
Chứng minh đảm bảo chất lượng sản phẩm do
giá bán sản phẩm gán nhãn cao, (iii) Tác động
đối với các sản phẩm không có nhãn bán song
song, (iv) Trở ngại trong giao thương theo quy
định của WTO về chính sách mua sắm
công… [17]
2.3. Nhãn sinh thái
Như đề cập ở phần mở đầu, nhãn sinh thái
là một trong ba công cụ hữu ích nhằm kích
thích người tiêu dùng sử dụng sản phẩm; có hai
vai trò chức năng chính: (i) Chức năng thông
tin; (ii) Chức năng trách nhiệm xã hội và uy tín
doanh nghiệp [18]. Trong bài viết này, nhóm
nghiên cứu tập trung vào chức năng thông tin
nhãn sinh thái để làm rõ tác động đối với thái
độ người tiêu dùng và ý định mua xanh. Theo
De Haes (2010), chức năng thông tin ảnh hưởng
tới việc đưa ra quyết định thị trường của doanh
nghiệp theo hai hướng: mục tiêu khách hàng sử
dụng sản phẩm, và khách hàng doanh nghiệp
trong chuỗi cung ứng [17]. Từ khóa thường gặp
Nhãn sinh thái sản phẩm nông nghiệp
Nhãn sinh thái gắn trên sản phẩm nông
nghiệp theo một hệ thống chứng nhận căn bản,
được phân loại theo tiến trình gây trồng hoặc
theo loại hình sản phẩm. Nhìn chung, có ba
phương pháp gán nhãn sinh thái cho sản phẩm
nông nghiệp: nhãn sinh thái công nghiệp, chứng
chỉ bền vững về tài nguyên thiên nhiên và nhãn
“Fair Trade” (thương mại công bằng).
N.T. Ha et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 3 (2019) 52-61
56
định mua xanh là mong muốn và khả năng một
Thông tin của nhãn sinh thái mô tả những
người chi trả cho những đặc tính thân thiện môi
trường của sản phẩm so với mặt hàng truyền
thống [26]. Các định nghĩa trên tiếp cận theo
những góc nhìn khác nhau, nhưng nhìn chung
đều chỉ ra rằng ý định mua xanh là những mong
muốn chủ quan của người tiêu dùng trong thực
hiện hành vi mua sản phẩm xanh dựa trên đặc
điểm môi trường vượt trội mà sản phẩm
mang lại.
đặc điểm sản phẩm nông nghiệp (dinh dưỡng,
hương vị, hóa chất sử dụng) hoặc phương pháp
canh tác nông nghiệp (thuốc trừ sâu, điều kiện
lao động, thời điểm canh tác). Sở dĩ chức năng
thông tin của sản phẩm có sự liên quan đến chất
lượng hơn các nhân tố môi trường là do tính
chất nông sản khá đặc thù, người tiêu dùng dễ
hiểu nông nghiệp xanh là tốt cho môi trường.
Ngoài ra, nghiên cứu của Pirog (2003) thực
hiện ở tiểu bang Iowa, Hoa Kỳ cho thấy người
tiêu dùng mua nông sản xanh không phải do
yếu tố vượt trội hơn về môi trường mà vì sự an
toàn và nhu cầu dinh dưỡng [22]. Nhãn sinh
thái sản phẩm nông nghiệp được nhìn nhận
dưới góc độ chứng nhận sản phẩm “tươi sạch”
mang lại hương vị tốt hơn. Đặc biệt, người tiêu
dùng còn tự trang bị kiến thức về mùa vụ sản
xuất sản phẩm, khoảng cách vận chuyển sản
phẩm đến nơi bán phục vụ cho nhu cầu lựa
chọn đúng sản phẩm tươi mới. Như vậy, nhãn
sinh thái dành cho thực phẩm có thể được nhìn
nhận là hình thức truyền tải thông điệp về chất
lượng sản phẩm đến người tiêu dùng [23].
Nhiều học giả đã nghiên cứu xác định các
nhân tố thúc đẩy hành vi mua xanh của người
tiêu dùng thông qua ý định, hoặc cố gắng giải
thích các nhân tố ngoại vi và nội vi tác động
đến nhận thức của người tiêu dùng sản phẩm
xanh: (i) Kết quả khảo sát của Chan (2001) cho
thấy các yếu tố văn hóa và thể chế chính trị có
tác động đến ý thức và thái độ với mua sản
phẩm xanh, đồng thời nhận thức vấn đề suy
thoái môi trường sống có tác động rõ rệt đối với
ý định mua xanh hơn là tuyên truyền bảo vệ
môi trường [25]; (ii) Chen và Hsun Chan
(2012) nghiên cứu phương pháp tăng ý định
mua xanh, chỉ ra mối tương quan dương giữa ý
định mua xanh và giá trị nhận thức xanh,
nghịch biến với nhận thức rủi ro, đồng thời
khẳng định niềm tin là yếu tố trung gian thúc
đẩy [27]; (iii) Clare D’Souza và cộng sự (2006)
khuyến khích các nhà quản trị phân khúc thị
trường qua ba nhân tố chính là giá, chất lượng,
đặc điểm nhân khẩu - để kích thích hành vi mua
xanh [19]; (iv) Ramayah và cộng sự (2010) cho
rằng nắm bắt nhân tố ý định thông qua động lực
cá nhân có ảnh hưởng đối với hành vi mua xanh
[28]. Như vậy, các học giả đã tiếp cận trên
nhiều góc độ và xác định các nhân tố có ảnh
hưởng đến ý định mua xanh. Joshi và Rahman
(2015) đã tổng kết lại tất cả các công trình từ
năm 2000-2014, chỉ ra hai tác nhân chủ yếu
hình thành ý định mua xanh: (i) Yếu tố con
người: cảm xúc, tập quán, hiệu quả nhận thấy,
kiểm soát hành vi, giá trị, niềm tin, kiến thức,
phong cách sống; (ii) Yếu tố tình huống: giá, sự
sẵn có, tập tục môi trường, chức năng chất
lượng sản phẩm, phân phối hàng, thương hiệu,
nhãn sinh thái và thông điệp môi trường [29].
2.4. Ý định mua xanh
Nghiên cứu của Ajzen (1991) về lý thuyết
TPB cho thấy ý định là nhân tố trực tiếp và
khách quan lý giải hành vi người tiêu dùng. Mô
hình chỉ ra ý định là nhân tố trung gian nắm bắt
động lực từ thái độ, chuẩn chủ quan, nhận thức
hành vi kiểm soát; sau đó thúc đẩy hành vi thực
hiện thực tế [24]. Như vậy, ý định càng cao thì
càng dễ hướng đến hành vi được thực hiện, tuy
nhiên cần cân nhắc ngoài ảnh hưởng bởi nội tố
bên trong con người, hành vi còn chịu tác động
của ngoại tố về cơ hội và nguồn lực (ví dụ: thời
gian, tiền, kỹ năng).
Ý định mua xanh là sự phát triển mới xuất
phát từ ý định mua sắm, bổ sung thêm động lực
về bảo vệ môi trường của con người. Chan
(2001) định nghĩa “ý định mua xanh là hành vi
chi trả cho sản phẩm thân thiện với môi trường
và đồng thời tránh sử dụng sản phẩm gây ô
nhiễm” [25]. Một quan điểm khác cho rằng ý
N.T. Ha et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 3 (2019) 52-61
57
3. Đề xuất khung phân tích các yếu tố ảnh
hưởng tới thái độ và ý định mua xanh
giữa các biến có ảnh hưởng, động cơ, mục tiêu
mua hàng sản phẩm xanh của người tiêu dùng.
Kết quả cho thấy, về lý do sử dụng sản phẩm
xanh: 84,62% người lựa chọn mục tiêu sản
phẩm tốt cho sức khỏe; 53,85% người chú trọng
mục tiêu vì môi trường, 38,46% lựa chọn theo
xu hướng do yếu tố ngoại cảnh (ảnh hưởng từ
người xung quanh…); người tiêu dùng có kiến
thức cao về nhãn đạt 61,54% và có thái độ tốt
về sản phẩm đạt 83,62%. Nhóm thứ hai, nhân
viên bán hàng và quản lý doanh nghiệp, kết quả
kinh doanh sản phẩm nông sản xanh nhãn sinh
thái có chiều hướng tốt, đồng thời lợi nhuận gia
tăng ổn định. Từ phía doanh nghiệp cấp nhãn
USDA Hoa Kỳ, nhãn sinh thái đang gia tăng tốt
do nhu cầu của người dân cao, độ phủ của nhãn
đang cải thiện rõ rệt, dự kiến sẽ tăng trưởng
nhanh trong thời gian tới. Ngoài ra, yếu tố về
giá thành không thực sự ảnh hưởng đến hoạt
động lựa chọn do sản phẩm nông nghiệp xanh
có mức giá trung bình và không thay đổi nhiều
giữa các đơn vị cung cấp khác nhau trên thị
trường. Nhóm thứ ba, chuyên gia trong lĩnh vực
marketing, nhận định rằng xu thế sử dụng sản
phẩm xanh nhãn sinh thái là nhu cầu thiết yếu,
có sự gia tăng nhanh và bền vững do xu hướng
“xanh hóa” trên thế giới cũng như động lực tiêu
dùng xuất phát từ tình hình thực phẩm tại thị
trường Việt Nam. Nhận định về đề tài nghiên
cứu, các chuyên gia cho rằng đây là nghiên cứu
khá mới, nắm bắt tính cấp thiết về nhu cầu thị
hiếu, các thang đo phân tích phù hợp.
Nghiên cứu của Groening và cộng sự
(2018) tổng kết hơn 20 lý thuyết và mô hình
sử dụng từ các nghiên cứu về nhãn sinh thái,
marketing xanh, đồng thời đưa ra những luận
điểm phương thức nghiên cứu [7]. Nhìn
chung, lý thuyết mà các công trình lựa chọn
được chia làm 6 nhóm, cụ thể: giá trị và kiến
thức, niềm tin, thái độ, ý định, nhân tố động
lực, sự chấp nhận xã hội. Các lý thuyết được
nhiều công trình sử dụng bao gồm: học thuyết
thái độ, thuyết thái độ hành vi, thuyết TPB,
thuyết lựa chọn của người tiêu dùng, thuyết
lựa chọn hợp lý và thuyết thích nghi - đổi
mới; trong đó là lý thuyết TPB được dùng
rộng rãi và phổ biến hơn cả.
Ở Việt Nam, các nghiên cứu về nhãn sinh
thái và tác động của nhãn sinh thái tới thái độ
và ý định mua xanh của người tiêu dùng còn rất
hạn chế. Do vậy, nghiên cứu này đề xuất sử
dụng mô hình TPB, tuy nhiên bỏ qua các nhân
tố: chuẩn chủ quan (ảnh hưởng, sức ép của xã
hội) và kiểm soát hành vi nhận thức (phản ánh
việc dễ dàng hay khó khăn thực hiện hành vi
phụ thuộc vào sự sẵn có của nguồn lực) do
nhóm tác giả chỉ tập trung khai thác khía cạnh
bên trong người tiêu dùng. Nghiên cứu còn bổ
sung các nhân tố khác từ các nghiên cứu liên
quan nhằm làm rõ tâm lý người tiêu dùng khi
lựa chọn các sản phẩm nông nghiệp xanh.
Bên cạnh đó, thông qua thảo luận và phỏng
vấn sâu với 28 người, chia làm 3 nhóm: (i)
Nhóm người tiêu dùng, 13 người; (ii) Nhóm
bán hàng và quản lý doanh nghiệp, 10 người;
(iii) Nhóm chuyên gia trong lĩnh vực marketing,
5 người, nhóm nghiên cứu điều chỉnh lại thang
đo, biến quan sát và nội dung phỏng vấn cho
phù hợp với đặc thù ngành thực phẩm, cụ thể là
nông sản. Ở nhóm đầu tiên, người tiêu dùng đã
từng tiêu dùng sản phẩm nông sản xanh nhãn
Kế thừa các lý thuyết và mô hình nghiên
cứu trước đây, kết hợp dữ liệu thu được từ
phỏng vấn sâu với các chuyên gia, nhà quản trị
và khách hàng, bài viết đề xuất khung phân tích
gồm 4 yếu tố ảnh hưởng tới thái độ người tiêu
dùng và ý định mua xanh gồm: kiến thức nhãn
sinh thái, niềm tin, nhận thức giá trị, sự quan
tâm đến môi trường.
Khung phân tích bao gồm 6 cấu phần được
mô tả cụ thể như sau:
sinh thái, nhóm tập trung xác định mối liên hệ
j
N.T. Ha et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 3 (2019) 52-61
58
Hình 1. Khung phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới thái độ người tiêu dùng và ý định mua xanh.
Nguồn: Đề xuất của nhóm nghiên cứu
Trong đó:
▪ Kiến thức nhãn sinh thái: Kiến thức chủ
nhãn sinh thái có ảnh hưởng tích cực và tương
quan cao với ý định thanh toán sản phẩm. Đối
với các sản phẩm nông nghiệp nhãn sinh thái,
nông sản xanh được định giá cao hơn sản phẩm
thông thường, do vậy, sự ảnh hưởng của niềm
tin đóng vai trò quan trọng trong quá trình ra
quyết định mua sản phẩm xanh. Nghiên cứu của
Schultz và cộng sự (2004) chỉ ra rằng, niềm tin
hình thành nên thái độ người tiêu dùng dành
cho sản phẩm và có tương quan dương [34].
▪ Nhận thức giá trị: Nhận thức giá trị là
đánh giá tổng thể của khách hàng về giá trị của
sản phẩm hay dịch vụ dựa trên quan điểm cá
nhân và những gì hàng hóa đem lại [27]. Theo
nghiên cứu của Crosby (1987) và Furman
(2010), nhận thức giá trị là yếu tố tiên quyết thể
hiện sự hài lòng của khách hàng. Thanh toán
sản phẩm nhãn sinh thái có mức giá cao hơn,
người tiêu dùng sẽ mong đợi những giá trị lợi
ích thặng dư bù đắp khoản chi phí tăng thêm
[35]. Tuy nhiên, giá trị lợi ích thể hiện khác
nhau giữa những người tiêu dùng, phụ thuộc
vào tâm lý, kiến thức và thái độ của họ. Như
vậy, người tiêu dùng nhận biết được giá trị tích
cực của sản phẩm càng cao sẽ càng kích thích
hành vi mua sắm. Nghiên cứu của Schuzltz và
cộng sự (2004) chỉ ra sự tương quan tích cực
quan bao gồm cảm xúc, kinh nghiệm, quan
điểm cá nhân và tri thức hiểu biết của người
tiêu dùng về sản phẩm. Kiến thức là tiền đề để
đánh giá và ra quyết định thực hiện hành vi
[30]. Các nghiên cứu trước đã khẳng định kiến
thức có ảnh hưởng lớn đến việc hình thành
niềm tin đối với sản phẩm nhãn sinh thái [31].
Kiến thức là nền tảng của niềm tin, hình thành
thái độ và dự đoán hành vi [32]. Ngoài ra, một
số học giả đã chỉ ra sự tương quan giữa kiến
thức và ý định mua xanh của người tiêu dùng.
Công trình của Wang và Hazen (2015) chỉ
ra nhận thức giá trị và nhận thức rủi ro chịu ảnh
hưởng lớn bởi kiến thức về chất lượng sản
phẩm, giá cả so với kiến thức xanh [33]. Người
tiêu dùng có thể nhận rõ giá trị sản phẩm cũng
như đánh giá các đặc tính môi trường của sản
phẩm tốt hơn thông qua kiến thức của mình.
▪ Niềm tin: Niềm tin được định nghĩa là kỳ
vọng của người tiêu dùng vào sản phẩm mà các
doanh nghiệp, tổ chức tạo ra sản phẩm cam kết
trách nhiệm và thực hiện nghĩa vụ liên quan
(Perrini, 2010). Niềm tin người tiêu dùng đóng
góp vào quá trình chuyển đổi từ dự định trở
thành hành vi mua sắm; đặc biệt niềm tin vào
N.T. Ha et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 3 (2019) 52-61
59
của nhận thức giá trị và thái độ người tiêu
dùng [34].
quyết định của người tiêu dùng trong lựa chọn
sản phẩm nhãn sinh thái, và các nhân tố có tác
động tới ý định mua xanh gợi ý cho các nhà
thiết kế chương trình nhãn tìm ra biện pháp kích
thích tiêu dùng xanh.
Khung phân tích có thể được ứng dụng
trong việc phân tích thái độ người tiêu dùng và
ý định mua xanh hướng tới sản phẩm nông
nghiệp. Ngoài ra, khung phân tích có thể được
ứng dụng cho các lĩnh vực khác của nhãn sinh
thái, bao gồm: thiết bị điện tử, vận tải, chất tẩy
rửa, thiết bị chiếu sáng …
▪ Sự quan tâm đến môi trường: Mục tiêu
của nhãn sinh thái là chứng nhận và truyền tải
những thông điệp xanh - thân thiện môi trường
của sản phẩm đến tay người tiêu dùng. Ý định
trong thanh toán sản phẩm xanh bắt nguồn từ
tiêu dùng xanh, hay cụ thể hơn là hành động
của người tiêu dùng hướng đến sử dụng những
sản phẩm thân thiện, gần gũi hơn đối với tự
nhiên. Người tiêu dùng nắm bắt những thông
tin của sản phẩm liên quan đến khía cạnh môi
trường, đánh giá và tự đưa ra quyết định hành
vi bảo vệ môi trường [36]. Tiêu dùng sản phẩm
nông nghiệp gán nhãn sinh thái, người tiêu
dùng đồng bộ những thông tin về chất lượng và
thông tin về giá trị tự nhiên, do vậy, hành vi
môi trường phản ánh một phần mối quan tâm
của người mua. Nghiên cứu Schuzltz và cộng
sự (2004) chỉ ra tương quan dương giữa sự
quan tâm đến môi trường và thái độ người tiêu
dùng [34].
▪ Thái độ: Trong lý thuyết TPB, thái độ là
nhân tố đầu tiên và quan trọng trong dự đoán ý
định hình thành hành vi của con người. Thái độ
được định nghĩa là những phát biểu, cảm quan,
đánh giá về giá trị sự vật, hiện tượng dưới góc
độ hữu quan của con người. Chi tiết hơn, thái
độ sinh thái là mối quan tâm của con người đối
với các vấn đề thuộc về môi trường tự nhiên,
hình thành thông qua niềm tin, mối quan tâm,
giá trị và ý định của người tiêu dùng [34]. Các
đề tài liên quan lựa chọn thái độ là yếu tố trực
tiếp ảnh hưởng tới hành vi ý định mua xanh nhờ
các dấu hiệu nhận biết từ nhãn sinh thái, thương
hiệu hay những minh chứng cụ thể khác (đơn vị
cấp nhãn: chính phủ hay tư nhân) [20, 25].
Nghiên cứu của Bickart và Ruth (2012) xác
đinh thái độ người tiêu dùng qua quảng cáo và
thương hiệu có tác động tích cực tới ý định
thanh toán sản phẩm xanh [37].
4. Kết luận
Thông qua khung phân tích đề xuất, bài viết
đóng góp vào việc xây dựng thang đo các yếu
tố ảnh hưởng tới việc sử dụng nhãn sinh thái
trong sản phẩm nông nghiệp, bao gồm kiến
thức nhãn sinh thái, niềm tin, nhận thức giá trị,
sự quan tâm đến môi trường. Dựa trên việc tổng
kết một số kết quả nghiên cứu lý thuyết và kiểm
nghiệm thực chứng, các yếu tố này được dự
đoán có thể ảnh hưởng tích cực đến thái độ
người tiêu dùng và ý định mua xanh.
Đóng góp quan trọng nhất của bài viết
chính là đề xuất một khung phân tích được tổng
hợp trong bối cảnh sản phẩm nông nghiệp xanh
đang ngày càng được ưa chuộng và trong thời
điểm chương trình “Nhãn xanh Việt Nam” đang
gặp nhiều khó khăn cần tìm ra những giải pháp
mới, các doanh nghiệp chưa tìm được nguồn
cấp nhãn sinh thái chất lượng ở trong nước.
Tuy nhiên, bài viết mới chỉ chú trọng phân
tích yếu tố tâm lý bên trong người tiêu dùng mà
chưa chú trọng nghiên cứu các yếu tố liên quan
đến xã hội (chuẩn chủ quan), hay các yếu tố
liên quan đến sự sẵn có của nguồn lực (nhận
thức hành vi kiểm soát). Các nghiên cứu trong
tương lai có thể bổ sung cách tiếp cận mới là
tác động từ sự xuất hiện của nhãn sinh thái đối
với ý định mua xanh, hoặc phát triển sâu hơn
các ngoại tố từ xã hội và đặc điểm nguồn lực
khách quan có ảnh hưởng trong việc lựa chọn
hàng hóa, hoặc bổ sung các nhân tố khác thông
qua thực nghiệm để tìm ra mô hình phù hợp
trong bối cảnh nghiên cứu cụ thể.
▪ Ý định mua xanh: Ý định mua xanh liên
quan đến việc chi trả cho các đặc tính môi
trường của sản phẩm và đồng thời tránh sử
dụng những sản phẩm gây hại đến tự nhiên
[25]. Nghiên cứu về ý định mua xanh làm rõ
N.T. Ha et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 3 (2019) 52-61
60
[14] P. Bansal, K. Roth, “Why companies go green: A
model of ecological responsiveness”, Academy of
management journal 43 (4) (2000) 717-736.
[15] J. González‐Benito, González‐Benito, “A review
of determinant factors of environmental
proactivity”, Business Strategy and the
Environment 15 (2) (2006) 87-102.
[16] G. Unruh, R. Ettenson, “Growing green”, Harvard
Business Review 88 (6) (2010) 94-100.
[17] de Haes, HA Udo, G. R. de Snoo, “Eco-labelling
of agricultural food products”, Environmental
Assessment and Management in the Food
Tài liệu tham khảo
[1] Gordon-Wilson, Sianne, and Pratik Modi.
“Personality and older consumers’ green behavior
in the UK”, Futures 71 (2015) 1-10.
[2] Moisander, Johanna. ”Motivational complexity of
green consumerism”, International journal of
consumer studies 31 (4) (2007) 404-409.
[3] E. Rahbar, N. Abdul Wahid, “Investigation of
green marketing tools’ effect on consumers’
purchase behavior”, Business Strategy Series 12
(2) (2011) 73-83.
Industry,
pp. 374-397
Woodhead
Publishing,
2010,
[4] E. Rex, H. Baumann, “Beyond ecolabels: what
green marketing can learn from conventional
marketing”, Journal of Cleaner Production 15 (6)
(2007), 567-576.
[5] K.M. Sønderskov, C. Daugbjerg, “The state and
consumer confidence in eco-labeling: Organic
labeling in Denmark, Sweden, The United
Kingdom and The United States”, Agriculture and
Human Values 28 (4) (2011) 507-517.
[6] Rex, Emma, and Henrikke Baumann, “Beyond
ecolabels: What green marketing can learn from
conventional marketing”, Journal of cleaner
production 15 (6) (2007) 567-576.
[7] C. Groening, J. Sarkis, Q. Zhu, “Green marketing
consumer-level theory review: A compendium of
applied theories and further research directions”,
[18] K. Sammer, R. Wüstenhagen, “The influence of
eco-labelling on consumer behaviour - Results of
a discrete choice analysis for washing machines”,
Business Strategy and the Environment 15 (3)
(2006) 185-199.
[19] C. D’Souza, M. Taghian, P. Lamb, “An empirical
study on the influence of environmental labels on
consumers”, Corporate Communications: An
International Journal 11 (2) (2006) 162-173.
[20] Atkinson, Lucy, Sonny Rosenthal, “Signaling the
green sell: The influence of eco-label source,
argument specificity, and product involvement on
consumer trust”, Journal of Advertising 43 (1)
(2014) 33-45.
[21] Prieto-Sandoval, Vanessa, et al., “ECO-labels as a
multidimensional research topic: Trends and
opportunities”, Journal of Cleaner Production 135
(2016) 806-818.
[22] Pirog, S. Richard, “Ecolabel value assessment:
Consumer and food business perceptions of local
foods”, 2003.
Journal of Cleaner Production 172
1848-1866.
(2018)
[8] Cohen, Stephen, “The growing level of
environmental awareness”, Huffington Post 29,
2014.
[9] Bhattacharya, Chitra Bhanu, and Sankar Sen,
“Doing better at doing good: When, why, and
how consumers respond to corporate social
initiatives”, California Management Review 47
(1) (2004) 9-24.
[10] A.Z. He, T. Cai, T.X. Deng, X. Li, “Factors
affecting non‐green consumer behaviour: An
exploratory study among Chinese consumers”,
International Journal of Consumer Studies 40 (3)
(2016) 345-356.
[11] R.M. Dangelico, P. Pontrandolfo, “From green
product definitions and classifications to the
Green Option Matrix”, Journal of Cleaner
Production 18(16-17) (2010) 1608-1628.
[23] A. Nilsson, A. Hansla, A. Biel, “Feeling the
green? Value orientation as a moderator of
emotional response to green electricity”, Journal
of Applied Social Psychology 44 (10) (2014),
672-680.
[24] I. Ajzen, “The theory of planned behavior”,
Organizational Behavior and Human Decision
Processes 50 (2) (1991) 179-211.
[25] R.Y.K. Chan, “Determinants of Chinese
Consumers’
Green
Purchase
Behavior”,
Psychology & Marketing 18 (4) (2001) 389-413.
[26] N.R.N.A. Rashid, “Awareness of Eco-label in
Malaysia’s
International
Management 4 (8) (2009) 132-141.
Green
Journal
Marketing
of
Initiative”,
Business
and
[12] P. McDonagh, A. Prothero, Green management: A
reader,
International
Thomson
Business
[27] Y. Chen, C. Chang, “Enhance green purchase
intentions: The roles of green perceived value,
green perceived risk, and green trust”,
Management Decision 50 (3) (2012) 502-520.
Press, 1997.
[13] P. Shrivastava, S. Hart, “Creating sustainable
corporations”, Business Strategy and the
Environment 4 (3) (1995) 154-165.
N.T. Ha et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 3 (2019) 52-61
61
[28] T. Ramayah, Jason Wai Chow Lee, Osman
[33] Y. Wang, B.T. Hazen, Consumer product
knowledge and intention to purchase
Mohamad, “Green product purchase intention:
Some
insights
from
a
developing
remanufactured products, Int. J. Prod. Econ. 181
(4) (2015) 460-469.
[34] P.W. Schultz, C. Shriver, J.J. Tabanico, A.M.
Khazian, “Implicit connections with nature”,
Journal of Environmental Psychology 24 (1)
(2004) 31-42.
[35] Furman, Wyndol, K. Jessica, Winkles, “Predicting
romantic involvement, relationship cognitions,
and relationship qualities from physical
appearance, perceived norms, and relational styles
regarding friends and parents”, Journal of
Adolescence 33 (6) (2010) 827-836.
country”, Resources, Conservation and Recycling
54 (12) (2010) 1419-1427.
[29] Y. Joshi, Z. Rahman, “Factors Affecting Green
Purchase Behaviour and Future Research
Directions”, International Strategic Management
Review 3 (1-2) (2015) 128-143.
[30] J. Thøgersen, “Psychological Determinants of
Paying Attention to Eco-Labels in Purchase
Decisions: Model Development and Multinational
Validation”, Journal of Consumer Policy 23 (3)
(2000) 285-313.
[31] K.M.R. Taufique, A. Vocino, M.J. Polonsky,
“The influence of eco-label knowledge and trust
on pro- environmental consumer behaviour in an
emerging market”, Journal of Strategic Marketing
25 (7) (2017) 511-529.
[32] M. Fishbein, I. Ajzen, Predicting and Changing
Behavior: The Reasoned Action Approach, Taylor
and Francis, 2011.
[36] Grunert, C. Suzanne, Hans Jørn Juhl, “Values,
environmental attitudes, and buying of organic
foods”, Journal of Economic Psychology 16 (1)
(1995) 39-62.
[37] B.A. Bickart, J.A. Ruth, “Green eco-seals and
advertising persuasion”, Journal of Advertising,
41 (4) (2012) 51-67.
P
p
10 trang
08/04/2022
3960
Bạn đang xem tài liệu "The impact of ecolabels on consumers’ attitude and green purchase intention for agricultural products a theoretical approach", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- the_impact_of_ecolabels_on_consumers_attitude_and_green_purc.pdf
