Luận văn Ảnh hưởng chế độ nuôi dưỡng đến sức sản xuất của lợn nái hậu bị (Yorkshire x Landrace) và (Landrace x Yorkshire) trong điều kiện chăn nuôi trang trại

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

NGỤY THỊ VÂN

ẢNH HƯỞNG CHẾ ĐỘ NUÔI DƯỠNG

ĐẾN SỨC SẢN XUẤT CỦA LỢN NÁI HẬU BỊ

(LANDRACE x YORKSHIRE) VÀ

(YORKSHIRE x LANDRACE) TRONG ĐIỀU KIỆN

CHĂN NUÔI TRANG TRẠI

Chuyên ngành:

Mã số:

Chăn nuôi

60.62.01.05

Người hướng dẫn khoa học:

TS. Trần Thị Bích Ngọc

TS. Phạm Kim Đăng

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả

nêu trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng công bố trong bất kì công

trình nào khác.

Tôi xin cam đoan các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được làm rõ

nguồn gốc.

Hà Nội, ngày

tháng

năm 2016

Tác giả luận văn

Ngụy Thị Vân

i

LỜI CẢM ƠN

Nhân dịp hoàn thành luận văn, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô

giáo TS. Trần Thị Bích Ngọc, bộ môn Nghiên cứu và Phát triển Công nghệ chăn nuôi -

Viện chăn nuôi Việt Nam; thầy giáo TS. Phạm Kim Đăng, bộ môn Sinh lý và tập tính

động vật khoa Chăn nuôi, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, đã trực tiếp hướng dẫn và

chỉ bảo tận tình tôi trong quá trình thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn tốt nghiệp.

Tôi xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô giáo trong Bộ môn Sinh

lý và tập tính động vật đã giúp đỡ và đóng góp nhiều ý kiến quý báu trong quá trình

nghiên cứu và thực hiện đề tài.

Lời cảm ơn chân thành của tôi xin được gửi tới các bác, các cô, các chú trong trại lợn

giống ngoại tại Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên, trại lợn Đại Phượng, xã Nam Xuân, huyện

Nam Đàn, tỉnh Nghệ An đã hợp tác và giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài.

Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới, gia đình cùng bạn bè đồng nghiệp đã

giúp đỡ động viên tôi trong suốt thời gian qua.

Hà Nội, ngày

tháng

năm 2016

Tác giả luận văn

Ngụy Thị Vân

ii

MỤC LỤC

Lời cam đoan .....................................................................................................................i

Lời cảm ơn........................................................................................................................ii

Mục lục ...........................................................................................................................iii

Danh mục chữ viết tắt....................................................................................................... v

Danh mục bảng ................................................................................................................vi

Danh mục biểu đồ..........................................................................................................viii

Trích yếu luận văn ...........................................................................................................ix

Thesis abstract..................................................................................................................xi

Phần 1. Mở đầu............................................................................................................... 1

1.1.

1.2.

Đặt vấn đề........................................................................................................... 1

Mục tiêu của đề tài.............................................................................................. 2

Phần 2. Tổng quan tài liệu ............................................................................................ 3

2.1.

2.2.

Tình hình chăn nuôi lợn nái ngoại ở Việt Nam.................................................. 3

Nhu cầu năng lượng và protein của lợn.............................................................. 4

2.2.1. Nhu cầu năng lượng............................................................................................ 4

2.2.2. Nhu cầu Protein và axit amin ........................................................................... 10

2.3.

Ảnh hưởng của mức năng lượng, protein và axit amin trong khẩu

phần ăn của lợn cái hậu bị đến năng suất sinh sản ........................................... 13

2.4.

2.5.

Ảnh hưởng của chế độ ăn của lợn cái hậu bị đến năng suất sinh sản............... 17

Tình hình nghiên cứu trong nước và ngoài nước ............................................. 18

2.5.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài.................................................................. 18

2.5.2. Tình hình nghiên cứu ở trong nước .................................................................. 22

Phần 3. Vật liệu và phương pháp nghiên cứu ............................................................ 24

3.1.

3.2.

3.3.

Vật liệu, thời gian và địa điểm nghiên cứu....................................................... 24

Nội dung nghiên cứu ........................................................................................ 24

Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 24

Phần 4. Kết quả và thảo luận....................................................................................... 30

4.1.

Ảnh hưởng của chế độ ăn đến khả năng sinh trưởng, tuổi thành thục

sinh dục và độ dày mỡ lưng ở lợn cái hậu bị LY và YL .................................. 30

iii

4.2.

4.3.

4.4.

Ảnh hưởng của chế độ ăn đến hiệu quả sử dụng thức ăn ở lợn cái

hậu bị LY và YL............................................................................................... 37

Ảnh hưởng của chế độ ăn đến năng suất sinh sản của lợn cái hậu bị

YL và LY ở lứa 1.............................................................................................. 43

Ảnh hưởng của chế độ ăn đến năng suất sinh sản của lợn cái hậu bị

YL và LY ở lứa 2............................................................................................. 48

Phần 5. Kết luận và kiến nghị...................................................................................... 54

5.1.

5.2.

Kết luận............................................................................................................. 54

Kiến nghị .......................................................................................................... 54

Tài liệu tham khảo .......................................................................................................... 55

Phụ lục .......................................................................................................................... 61

iv

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Nghĩa tiếng Việt

CCS

CĐ

Số con cai sữa

Chế độ

cs.

Cộng sự

CSS

CSSS

ĐD

Số con sơ sinh

Số con sơ sinh còn sống

Động dục

ĐDLĐ

ĐDML

ĐDTL

ĐH

Động dục lần đâu

Độ dày mỡ lưng

Động dục trở lại

Đại học

GĐ

Giai đoạn

G

Giống

KL

Khối lượng

KLBĐ

KLCS

KLĐD

KLPGLĐ

KLSS

L

Khối lượng bắt đầu

Khối lượng cai sữa

Khối lượng động dục

Khối lượng phối giống lần đầu

Khối lượng sơ sinh

Landrace

LY

(Landrace x Yorkshire)

Phối giống lần 1

Số con cai sữa

Sơ sinh

PGL1

SCCS

SS

ST

Sinh trưởng

TA

Thức ăn

TB

Trung bình

TLTT

TT

Tỷ lệ thụ thai

Tăng trọng

TTTA

Y

Tiêu tốn thức ăn

Yorkshire

YL

(Yorkshire x Landrace)

v

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Số lượng lợn và sản lượng thịt lợn hơi của Việt Nam giai đoạn

2011 - 2014 ..................................................................................................... 3

Bảng 2.2. Cơ cấu đàn nái trong tổng đàn giai đoạn 2006 - 2014.................................... 4

Bảng 2.3. Mức năng lượng cần bổ sung cho lợn con...................................................... 5

Bảng 2.4. Nhu cầu protein và axit amin lợn con........................................................... 11

Bảng 2.5. Ảnh hưởng của mức ăn trước kỳ động dục tới số lượng trứng rụng

(Hughes và Vanley, 1980) ............................................................................ 14

Bảng 2.6. Ảnh hưởng mức ăn trước thời kỳ động dục tới số lượng trứng rụng

(Huges và Vanley 1980) ............................................................................... 15

Bảng 3.1. Sơ đồ bố trí thí nghiệm ................................................................................. 25

Bảng 3.2. Khẩu phần ăn cho lợn cái hậu bị nuôi tại trại lợn Phổ Yên, tỉnh

Thái Nguyên và trại lợn Đại Phượng, xã Nam Xuân, huyện Nam

Đàn, tỉnh Nghệ An........................................................................................ 26

Bảng 4.1. Ảnh hưởng của chế độ ăn đến khả năng sinh trưởng, tuổi thành thục

sinh dục và độ dày mỡ lưng ở lợn cái hậu bị Landrace x Yorkshire

và Yorkshire x Landrace ở trại lợn Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.................. 32

Bảng 4.2. Ảnh hưởng của chế độ ăn đến khả năng sinh trưởng, tuổi thành thục

sinh dục và độ dày mỡ lưng ở lợn cái hậu bị Landrace x Yorkshire

và Yorkshire x Landrace ở trại lợn huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An ............ 34

Bảng 4.3. Ảnh hưởng của chế độ ăn đến hiệu quả sử dụng thức ăn ở lợn cái

hậu bị Landrace x Yorkshire và Yorkshire x Landrace tại trại lợn

Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ......................................................................... 38

Bảng 4.4. Ảnh hưởng của chế độ ăn đến hiệu quả sử dụng thức ăn ở lợn cái

hậu bị Landrace x Yorkshire và Yorkshire x Landrace tại trại lợn

huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An .................................................................... 40

Bảng 4.5. Ảnh hưởng của chế độ ăn đến năng suất sinh sản của lợn cái hậu bị

Landrace x Yorkshire và Yorkshire x Landrace được nuôi tại trại

lợn Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ở lứa thứ nhất............................................. 45

Bảng 4.6. Ảnh hưởng của chế độ ăn đến năng suất sinh sản của lợn cái hậu bị

Landrace x Yorkshire và Yorkshire x Landrace được nuôi tại trại

lợn Đại Phượng, xã Nam Xuân, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An ở

lứa thứ nhất ................................................................................................... 46

vi

Bảng 4.7. Ảnh hưởng của chế độ ăn đến năng suất sinh sản của lợn cái hậu bị

Landrace x Yorkshire và Yorkshire x Landrace được nuôi tại trại

lợn Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ở lứa thứ hai.............................................. 48

Bảng 4.8. Ảnh hưởng của chế độ ăn đến năng suất sinh sản của lợn cái hậu bị

Landrace x Yorkshire và Yorkshire x Landrace được nuôi tại trại

lợn Đại Phượng, xã Nam Xuân, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An ở

lứa thứ hai ..................................................................................................... 50

vii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 4.1. Khối lượng phối giống lần đầu và khối lượng động dục lần đầu của

lợn cái hậu bị ở trại lợn Thái Nguyên..................................................... 33

Biểu đồ 4.2. Khối lượng phối giống lần đầu và khối lượng động dục lần đầu của

lợn cái hậu bị ở trại lợn Nghệ An ........................................................... 33

Biểu đồ 4.3. Tốc độ sinh trưởng của lợn cái hậu bị ở trại lợn Thái Nguyên............... 36

Biểu đồ 4.4. Tốc độ sinh trưởng của lợn cái hậu bị ở trại lợn Nghệ An ..................... 36

Biểu đồ 4.5. Tiêu tốn thức ăn của lợn cái hậu bị ở trại lợn Thái Nguyên ................... 39

Biểu đồ 4.6. Tiêu tốn thức ăn của lợn cái hậu bị ở trại lợn Nghệ An.......................... 39

Biểu đồ 4.7. Lượng Protein ăn vào hàng ngày của lợn cái hậu bị ở trại lợn

Thái Nguyên ........................................................................................... 41

Biểu đồ 4.8. Lượng Protein ăn vào hàng ngày của lợn cái hậu bị ở trại lợn

Nghệ An.................................................................................................. 41

Biểu đồ 4.9. Năng lượng trao đổi ăn vào hàng ngày của lợn cái hậu bị ở trại lợn

Thái Nguyên ........................................................................................... 42

Biểu đồ 4.10. Năng lượng trao đổi ăn vào hàng ngày của lợn cái hậu bị ở trại lợn

Nghệ An.................................................................................................. 42

Biểu đồ 4.11. Khối lượng lợn con sơ sinh và lợn con cai sữa trên 1 ổ ở lứa 1 tại

trại lợn Thái Nguyên............................................................................... 44

Biểu đồ 4.12. Khối lượng lợn con sơ sinh và lợn con cai sữa trên 1 ổ ở lứa 1

trại lợn Nghệ An ..................................................................................... 44

Biểu đồ 4.13. Tiêu tốn thức ăn trên 1 kg lợn con cai sữa ở lứa 1 tại trại lợn

Thái Nguyên ........................................................................................... 47

Biểu đồ 4.14. Tiêu tốn thức ăn trên 1 kg lợn con cai sữa ở lứa 1 tại trại lợn

Nghệ An.................................................................................................. 47

Biểu đồ 4.15. Khối lượng lợn con sơ sinh và lợn con cai sữa trên 1 ổ ở lứa 2 tại

trại lợn Thái Nguyên............................................................................... 49

Biểu đồ 4.16. Khối lượng lợn con sơ sinh và lợn con cai sữa trên 1 ổ ở lứa 2 tại

trại lợn Nghệ An ..................................................................................... 49

Biểu đồ 4.17. Tiêu tốn thức ăn trên 1 kg lợn con cai sữa ở lứa 2 tại trại lợn

Thái Nguyên ........................................................................................... 51

Biểu đồ 4.18. Tiêu tốn thức ăn trên 1 kg lợn con cai sữa ở lứa 2 tại trại lợn

Nghệ An.................................................................................................. 51

viii

TRÍCH YẾU LUẬN VĂN

Tên tác giả: Ngụy Thị Vân

Tên luận văn: Ảnh hưởng chế độ nuôi dưỡng đến sức sản xuất của lợn nái

hậu bị (Yorkshire x Landrace) và (Landrace x Yorkshire) trong điều kiện chăn nuôi

trang trại.

Ngành: Chăn nuôi

Mã số: 60.62.01.05

Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam

Mục đích nghiên cứu

Đề tài nhằm xác định chế độ nuôi dưỡng phù hợp cho lợn nái hậu bị YL, LY

trong điều kiện chăn nuôi trang trại tại nuôi tại trại lợn Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên và trại

lợn Đại Phượng, xã Nam Xuân, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu này được tiến hành trên 144 lợn cái hậu bị YL và LY nuôi tại trại

lợn Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên và trại lợn Đại Phượng, xã Nam Xuân, huyện Nam Đàn,

tỉnh Nghệ An từ tháng 10/2014- 3/2016. Tại mỗi trại chăn nuôi, 36 lợn hậu bị của mỗi

giống được phân ngẫu nhiên thành 03 lô thí nghiệm, mỗi lô 12 con tương ứng với 04 lần

lặp. Trong giai đoạn từ khi bắt đầu thí nghiệm (30 kg) cho đến 80 kg, lợn cái hậu bị ở

các lô được cho ăn tự do bằng thức ăn của lợn choai (giai đoạn 30-50kg) và thức ăn của

lợn nái hậu bị (giai đoạn 50-80kg). Từ 81 kg đến 10 ngày trước phối giống lần đầu lợn ở

các lô được ăn như sau: Lô 1: ăn tự do; lô 2: ăn hạn chế 90% so với ăn tự do; lô 3: ăn

hạn chế 80% so với ăn tự do. Khẩu phần thức ăn cho các giai đoạn được xây dựng theo

khuyến cáo của NRC (1998).

Các chỉ tiêu theo dõi: Khối lượng cơ thể, tăng trọng hàng ngày, lượng thức ăn ăn

vào; tiêu tốn thức ăn; độ dày mỡ lưng. Tuổi động dục lần đầu; tuổi phối giống lần đầu;

tỷ lệ thụ thai; ngày động dục trở lại. Năng suất sinh sản: số con sơ sinh còn sống/ổ; khối

lượng con sơ sinh còn sống/ổ; số con và khối lượng con cai sữa/ổ.

Các số liệu thí nghiệm được xử lý theo phương pháp phân tích phương sai

ANOVA-GLM bằng phần mềm Minitab phiên bản 14.0.

Kết quả chính và kết luận

- Khối lượng phối giống lần đầu, tốc độ tăng trưởng, tuổi phối giống lần đầu và

độ dày mỡ lưng ở cả hai giống lợn bị ảnh hưởng rõ rệt bởi chế độ ăn trong điều kiện chăn

nuôi tại hai trại thí nghiệm. Theo đó, hạn chế lượng thức ăn làm giảm khối lượng cơ thể

khi động dục lần đầu, tăng tuổi phối giống lần đầu và giảm độ dày mỡ lưng. Tính trung

bình cho cả 2 giai đoạn, tiêu tốn thức ăn/kg tăng trọng của lô ăn hạn chế 90% và lô ăn hạn

ix

chế 80% thấp hơn so với ăn đối chứng. Hiệu quả sử dụng thức ăn không có sự khác biệt

giữa giống lợn YL và LY.

- Tại 2 trại thí nghiệm, ở cả lứa 1 và lứa 2 khối lượng lợn con cai sữa tính cho một ổ

ở nhóm lợn ăn hạn chế 90% cao hơn so với nhóm lợn ăn tự do và hạn chế 80%, tiêu tốn

thức ăn (kg TA/kg lợn con cai sữa) thấp nhất thấy ở nhóm lợn được cho ăn hạn chế 90%.

Như vậy, có thể thấy rằng nuôi dưỡng lợn cái hậu bị ở mức ăn hạn chế 90% là hợp lý.

Như vậy, rút ra kết luận là: Năng suất sinh sản ở lứa 1 và 2 không có sự sai khác

giữa hai giống lợn ngoại LY và YL với cùng một chế độ cho ăn.

- Chế độ nuôi dưỡng lợn cái hậu bị thích hợp nhất ở cả hai giống LY và YL là

như sau: với khẩu phần ăn có mức ME, protein thô và axit amin tiêu hóa (lysine,

methionine+cystine và threonine) theo khuyến cáo của NRC (1998), lợn cái hậu bị giai

đoạn dưới 80 kg nên cho ăn tự do, giai đoạn từ 80 kg đến 10 ngày trước phối giống nên

cho ăn hạn chế 90% (so với khả năng ăn được của lợn khi được ăn tự do) và giai đoạn

10 ngày trước phối giống nên cho ăn tự do.

- Mức ăn hàng ngày thích hợp của lợn cái hậu bị giống LY và YL tại trại lợn Phổ

Yên, tỉnh Thái Nguyên và trại lợn Đại Phượng, xã Nam Xuân, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ

An tương ứng là: 2,68 - 2,60 kg TA/con/ngày ở giai đoạn 50 kg đến động dục lần đầu là

2,77 - 2,69 kg TA/con/ngày ở giai đoạn động dục lần đầu đến 10 ngày trước phối giống

lần đầu.

- Ở trại lợn Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên và trại lợn Đại Phượng, xã Nam Xuân,

huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An, khối lượng cơ thể của lợn hậu bị khi động dục lần đầu

và khi phối giống lần đầu cần đạt lần lượt là khoảng 90 - 105 kg và 110-140 kg. Độ

dày mỡ lưng tại thời điểm phối giống lần đầu khoảng 15 - 18 mm.

x

THESIS ABSTRACT

Master candidate: Nguy Thi Van

Thesis title: The effects of feeding regime on the productivity of gilts

(Yorkshire x Landrace) and (Landrace x Yorkshire) in farm condition.

Major: Animal Science

Code: 60.62.01.05

Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA)

Research objectives

Ditermination the optimal feeding regime for YL, LY gilts raised in farm

condition at Pho Yen Farm, Thai Nguyen province and Dai Phuong Farm, Nghe An

province.

Materials and Methods

This study was carried out at Pho Yen Farm, Thai Nguyen province and Dai

Phuong Farm, Nghe An province with 144 YL and LY gilts from 10/2014 to 3/2016. In

each farm, 36 gilts of each breed were randomly distributed to three treatment groups (12

heads/group with 4 replicates per group). In two first period (30-50kg) and (51-80kg) all

gilts were fed ad libitum. In the experiment priod (81 kg to 10 day before the first mating),

pigs in group 1: fed ad libitum; Pigs in group 2: fed 90% compared with the amount of

intake in group 1; Pigs in group 3: Fed 80% compared with the amount of intake in group 1.

The diets were formulated according to NRC (1998) recomendation for gilts.

Measurements: Growth rate, Feed intake, feed conversion ratio (FCR), the first

estrus age, backfat thickness, the first mating age, fertilization rate, time returning estrus.

Reproduction performance: Total piglet alive, total pigliet weight per litter, total weaning

piglet weight per litter and FCR/kg weaning piglet.

ANOVA GLM was used to analyzed the experimental data with Minitab

software version 14.0.

Main results and conclusions

The weight, and age of first mating time, growth rate and backfat thickness in both

breed were affected significantly by feeding regime in both farm. Accordingly, feed

restriction reduced body weight at first estrus, increased first mating age and decreased

backfat thickness. On average for both periods, FCR of gilts fed limited feed intake were

lower than gilts fed ad libitum. Feed efficiency did not differ between YL and LY breeds.

In both farm, in the first two litters, total weaning piglet weight per litter in gilts

fed 90% feed restriction was highest and FCR per kg weaning piglet was lowest.

xi

Therefore, the optimal feed statergy was 90% feed restriction.

Conclusions:

- The is no difference in reproductive performance in two first litters of LY and

YL with the same dietary.

- The most suitable feed regime for both LY and YL gilts was as follow: the diet

with ME, crude protein and digestible amino acids (lysine, methionine + cystine and

threonine) as recommended NRC (1998), gilts weighed less than 80 kg should be fed

add libitum, from 80 kg to 10 days before mating should be fed limited 90 % (compared

with fed ad libitum).

- The suitable feed intake of LY and YL gilts at Pho Yen Farm, Thai Nguyen

province and Dai Phuong Farm, Nghe An province: 2,68 - 2,60 kg/head/day from 50 kg

to first estrus; 2,77 - 2,69 kg/ head/day from the first estrus period to 10 days before the

first mating.

- At Pho Yen Farm, Thai Nguyen province and Dai Phuong Farm, Nghe An

province, the weight of first estrus and first mating should be 90-105 kg and 110-140

kg, respectively. Backfat thickness at the first mating should be 15-18 mm.

xii

PHẦN 1. MỞ ĐẦU

1.1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Theo số liệu báo cáo của Cục Chăn nuôi (2014), tổng đàn lợn đạt trên

26,7 triệu con, tăng bình quân 0,04%/năm, giảm 17,88% so với kế hoạch giai

đoạn năm 2011- 2015. Trong tổng số sản phẩm thịt của ngành chăn nuôi năm

2014 thì thịt lợn chiếm tương ứng khoảng 74% tổng sản lượng thịt hơi. Tổng

sản lượng thịt hơi xuất chuồng năm 2014 đạt 3,28 triệu tấn tăng 1,2% so với

năm 2013 (đạt 3,22 triệu tấn) và 3,0% so với năm 2012 (đạt 3,16 triệu tấn) và

tăng trưởng sản lượng bình quân 2,1%/năm. Có được tăng trưởng như vậy là

nhờ chất lượng lợn giống đã được cải thiện đáng kể trong thời gian qua. Nhiều

giống mới có năng suất và chất lượng thịt cao đã được nhập khẩu vào Việt

Nam. Năm 2014, tổng số lợn nái trong cả nước khoảng 3,914 triệu con và đàn

lợn nái ngoại là 849 ngàn con chiếm khoảng 21,7% tổng đàn nái. Với xu hướng

phát triển chăn nuôi lợn ngoại như vậy thì việc nghiên cứu chế độ ăn phù hợp

cho các nhóm giống lợn ngoại nhằm nâng cao năng suất và hiệu quả kinh tế xã

hội là rất cần thiết.

Việc xác định các mục tiêu năng suất sinh sản là điều quan trọng trong chăn

nuôi lợn nái. Theo Julian (2001), mục tiêu thứ nhất là phải đạt được 2,4

lứa/nái/năm, mỗi chu kỳ bao gồm 116 ngày mang thai, 18 - 28 ngày nuôi con,

khoảng cách từ lúc cai sữa đến phối giống lại thành công là 6 - 9 ngày. Mục tiêu

thứ hai là số lợn con cai sữa/nái/lứa là 10,5 (số lợn con sinh ra là 11) đối với lợn

nái đẻ trên 1 lứa và 10 (số lợn con sinh ra là 10,5) đối với nái hậu bị. Như vậy,

mỗi con lợn nái sẽ đạt khoảng 24,5 lợn con cai sữa/năm và năng suất cho vòng

đời lợn nái trung bình là 60 lợn con cai sữa và độ tuổi loại thải tối thiểu là 3 năm.

Tuy nhiên, những mục tiêu này rất khó đạt được là vì tỷ lệ loại thải lợn nái ở hầu

hết các trang trại không nhỏ vào khoảng 30 - 50% (Thacker, 1999; Young, 2003),

trong số đó khoảng 45 - 50% lợn hậu bị bị loại thải sau lứa đẻ thứ nhất và 35% ở

lứa đẻ thứ hai (Lucia et al., 2000; Julian, 2001). Lý do loại thải này chủ yếu vì sau

lứa đẻ thứ nhất lợn hậu bị không biểu hiện động dục và không có chửa. Điều này

dẫn đến kết quả là đàn nái hậu bị thay thế chiếm một tỷ lệ đáng kể trong đàn lợn

giống và bất kỳ sự cải tiến nào về khả năng sinh sản của chúng đều ảnh hưởng lớn

1

đến năng suất sinh sản của toàn đàn. Trong số các nhân tố ảnh hưởng đến năng

suất sinh sản của đàn nái cơ bản, chế độ nuôi dưỡng lợn cái hậu bị từ khi chọn lọc

đến lần phối giống đầu tiên đóng một vai trò rất quan trọng, bởi vậy chăm sóc nuôi

dưỡng và quản lý đàn lợn hậu bị thay thế cần được chú ý và quan tâm.

Tuy đã có nhiều công trình nghiên cứu về việc nuôi dưỡng lợn cái hậu bị

nhưng vẫn còn nhiều tranh luận, đặc biệt về vấn đề nuôi lợn cái hậu bị theo chế

độ ăn tự do hay ăn hạn chế? Xuất phát từ thực tiễn việc tiến hành đề tài: “Ảnh

hưởng chế độ nuôi dưỡng đến sức sản xuất của lợn nái hậu bị (Yorkshire x

Landrace) và (Landrace x Yorkshire) trong điều kiện chăn nuôi trang trại” là

rất cần thiết.

1.2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI

Xác định chế độ nuôi dưỡng phù hợp cho lợn cái hậu bị YL, LY trong

điều kiện chăn nuôi trang trại tại trại lợn Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên và trại lợn Đại

Phượng, xã Nam Xuân, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

2

PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU

2.1. TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI LỢN NÁI NGOẠI Ở VIỆT NAM

Việt Nam là nước có truyền thống lâu đời về chăn nuôi lợn và nằm trong

số 10 nước có số đầu lợn lớn nhất thế giới. Kết quả công bố của Tổng cục Thống

kê cho thấy số lượng đàn lợn từ năm 2010 đến năm 2014 có sự tăng trưởng hằng

năm nhưng không nhiều dao động trong khoảng từ 26,26 - 27,37 triệu con. Như

vậy, có thể thấy rằng đàn lợn Việt Nam đang có xu hướng duy trì ổn định về mặt

số lượng.

Bảng 2.1. Số lượng lợn và sản lượng thịt lợn hơi của Việt Nam

giai đoạn 2011 - 2014

Chỉ tiêu

ĐVT

Năm 2011 Năm 2012

Năm 2013

Năm 2014

Số lượng lợn nghìn con

27.056,0

3.098,9

26.493,9

3.160,0

26.264,4

26.761,6

Sản lượng

thịt lợn hơi

nghìn tấn

3.228,7

3.330,6

Nguồn: Tổng cục thống kê (2014)

Nhìn tổng thể, số lượng đàn nái có xu hướng giảm dần qua các năm từ 4,338

triệu con năm 2006 giảm xuống còn 3,914 triệu con năm 2014. Tuy nhiên, tỷ lệ đàn

nái ngoại trong tổng đàn có xu hướng tăng lên từ 10,2% năm 2006 tăng lên 21,7%

năm 2014. Đây là những giống lợn đóng vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao

năng suất, chất lượng đàn lợn. Việc nhập nội các nguồn gen có năng suất cao giúp

cải thiện rất nhiều đến năng suất, chất lượng chung của đàn lợn. Đàn nái lai đang có

xu hướng giảm dần từ 77,2% năm 2006 giảm xuống còn 66,0% năm 2014.

Hiện nay, trên cả nước có 4.293 trang trại chăn nuôi lợn, sản lượng thịt từ

các trang trại đạt khoảng 40 – 45% tổng sản lượng thịt hơi trên thị trường. Chăn

nuôi lợn trang trại đang ngày một phát triển, dần thể hiện vai trò của chăn nuôi

hiện đại. Rất nhiều trang trại lớn với quy mô hàng ngàn nái hiện đã và đang xuất

hiện ngày một nhiều. Chăn nuôi trang trại chính là loại hình then chốt giúp thúc

đẩy nâng cao năng suất và hiệu quả chăn nuôi lợn do được đầu tư lớn về chuồng

trại, con giống, kỹ thuật. Chăn nuôi nông hộ còn khoảng 4 triệu hộ. Cùng với sự

phát triển chăn nuôi nông hộ có xu hướng giảm dần.

3

Bảng 2.2. Cơ cấu đàn nái trong tổng đàn giai đoạn 2006 - 2014

Nái ngoại

Số lượng Tỷ lệ trong Số lượng Tỷ lệ trong Số lượng

con (1000 tổng đàn con (1000 tổng đàn con (1000 trong tổng

Nái lai

Nái nội

Tổng số

con

(1000

Tỷ lệ

Năm

con)

(%)

10,2

11,2

12,3

13,2

14,9

16,5

17,4

19,8

21,7

con)

(%)

77,2

75,8

75,1

74,4

72,6

71,0

70,2

68,2

66,0

con)

đàn (%)

12,6

13,0

12,6

12,4

12,5

12,4

12,0

12,3

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

4338,0

3801,6

3950,1

4169,5

4158,8

4047,1

4025,6

3916,0

3913,9

442,5

425,8

484,3

550,2

620,2

667,8

700,4

776,0

850,0

3348,1

2881,6

2968,3

3102,1

3020,1

2873,4

2826,0

2670,1

2582,9

547,5

494,2

497,5

517,2

518,5

505,9

499,2

469,9

481,0

Nguồn: Tổng cục thống kê (2015)

Trong chăn nuôi lợn, việc sử dụng thức ăn chăn nuôi đã được cân bằng

dinh dưỡng như năng lượng/protein, cân bằng acid-amin, vitamin, khoáng đa

lượng, vi lượng và áp dụng chuồng nuôi kín đã làm tăng trưởng khối lượng giết

thịt của lợn trong 5 năm gần đây cao hơn 13%. Tiêu tốn thức ăn chăn nuôi giảm từ

2,9 - 3,0 kg xuống 2,7 - 2,8 kg thức ăn/kg tăng khối lượng cơ thể.

Theo định hướng Đề án tái cơ cấu ngành chăn nuôi đến năm 2020 đã được

Bộ Nông nghiệp và PTNT phê duyệt, chăn nuôi nông hộ phát triển theo hướng

chăn nuôi công nghiệp, có kiểm soát, áp dụng tiến bộ kỹ thuật, an toàn sinh học,

giảm thiểu môi trường. Đóng góp của phương thức chăn nuôi trang trại năm 2020

là đối với lợn số lượng đầu con có xu hướng tăng từ 30% đến 52%, sản lượng thịt

từ 40% tăng lên 60%. Chăn nuôi lợn chuyển dịch theo hướng tăng trưởng nóng

sang hướng nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và hiệu quả chăn nuôi.

Theo dự kiến kế hoạch những năm tới, cơ cấu đàn giống, tỷ lệ nái ngoại chiếm

19,8% năm 2013 tăng lên khoảng 30% năm 2020.

2.2. NHU CẦU NĂNG LƯỢNG VÀ PROTEIN CỦA LỢN

2.2.1. Nhu cầu năng lượng

* Nhu cầu năng lượng của lợn con

Sinh trưởng của lợn con chủ yếu là sinh trưởng mô nạc. Nhu cầu dinh

dưỡng của lợn con được quyết định bởi tốc độ sinh trưởng mô nạc. Hai yếu tố

quan trọng hàng đầu ảnh hưởng đến tốc độ sinh trưởng của lợn con là năng lượng

và protein (axit amin) (Bùi Quang Tuấn và Đặng Thúy Nhung, 2002). Để có cơ

4

sở bổ sung năng lượng cho lợn con cần căn cứ vào mức năng lượng được cung

cấp từ sữa mẹ và nhu cầu của lợn con, từ đó quyết định mức bổ sung cho lợn con.

Theo tác giả Lucac (1982) thì mức năng lượng cần bổ sung qua các giai đoạn cho

lợn con như sau:

Bảng 2.3. Mức năng lượng cần bổ sung cho lợn con

Năng lượng tiêu hóa hàng ngày của mỗi lợn (Kcal)

Tuần

tuổi

Khối lượng

Nhu cầu

Sữa mẹ cung cấp

Nhu cầu bổ sung

1

2

3

4

5

6

7

8

2,7

4,1

965

1255

1430

1240

1135

918

0

1225

1625

2000

2375

2750

3125

3500

0

5,9

195

760

1135

1615

2210

2695

7,7

10,0

12,7

15,9

19,0

805

Như vậy bắt đầu từ tuần tuổi thứ 3 lợn con bắt đầu có nhu cầu cần bổ sung

năng lượng và mức này ngày càng cao do sữa mẹ cung cấp ngày càng giảm.

Lợn con đang bú sữa có thể xác định lượng thức ăn thu nhận theo phương

trình sau (NRC, 1998):

DE ăn vào (Kcal/ngày) = - 151,7 + (11,2 x ngày tuổi); R²= 0,72.

Lợn con sau cai sữa với khối lượng khoảng từ 5 – 15 kg, lượng thức ăn

thu nhận được xác định như sau (NRC, 1998):

DE ăn vào (Kcal/ngày) = - 1,531 + (455,5 x BW) + (11,2 x BW2); R²= 0,92.

Nguyễn Thị Lương Hồng và cs. (2003) khi nghiên cứu về mức năng lượng

và protein thích hợp cho lợn con sau cai sữa cho biết, đàn lợn con ngoại thuần ở

giai đoạn sau cai sữa có tốc độ sinh trưởng cao nhất khi ăn khẩu phần có mức

năng lượng 3300 và 3400 Kcal ME/kg (14 MJ DE/kg); tốc độ sinh trưởng của

lợn đạt cao khi khẩu phần có mức năng lượng 14 MJ DE/kg.

* Nhu cầu năng lượng của lợn đang sinh trưởng

Năng lượng cung cấp cho lợn đang sinh trưởng bao gồm cho sự duy trì cơ

thể, cho sự tăng trọng hàng ngày và dùng để duy trì thân nhiệt trong môi trường

lạnh. Để tính toán nhu cầu năng lượng thì chúng ta thừa nhận một số thông số sau:

5

- Năng lượng trao đổi (ME) = 95% năng lượng tiêu hóa (DE) (Lê Hồng

Mận và Bùi Đức Lũng, 2003)

- Mô cơ có 77% nước

- Mô mỡ có 10% nước

Nhu cầu năng lượng trao đổi để duy trì (ME_m) bao gồm cả năng lượng cần

thiết cho các chức năng của cơ thể và những hoạt động thiết yếu. Những nhu cầu

này thường được biểu thị trên cơ sở khối lượng trao đổi của cơ thể khối lượng

này được quy ước là khối lượng cơ thể mũ 0,75 (BW^0,75). Các lũy thừa khác

được đề nghị là 0,67 (Heusner 1982); 0,60 (Noblet và cs. 1989b); 0,42 (Noblet và

cs. 1994). Các tính toán nhu cầu về năng lượng duy trì/kg BW^0,75là mức từ 92

đến 160 Kcal/ngày, phổ biến nhất là từ 100 đến 125 Kcal/ngày. Số liệu trung

bình ước tính cho ME_mlà 106 Kcal ME/kg BW^0,75(Whittemore 1976; Bohme và

cs. 1980; Wenk và cs. 1980; ARC, 1981; Noblet và Le Dividich, 1982; Campbell

và Denkin, 1983; Close và Stanier, 1984; Mc Nutt và Ewan, 1984, Gadeken và

cs, 1985; Noblet và cs, 1985), số này tương đương với 110 Kcal DE/kg.

Whittemore (1983) đưa ra mô hình có thể tính chính xác hơn:

ME_m(Kcal/ngày) = 442 x P_t^0,78với P_tlà tổng lượng protein của cơ thể tính

bằng kg.

Theo báo cáo của Robles và Ewan (1982), nhu cầu NE hàng ngày cần để

duy trì (NE_m) là 71 Kcal/kg BW^0,75. Còn Noblet và cs. (1994) cho rằng ME_m= 86

Kcal/kg BW^0,42.

Các ước tính năng lượng tiêu tốn cho tích lũy protein (ME_pr) dao động từ

6,8 đến 14,0 Mcal ME/kg, trung bình là 10,6 Mcal/kg (Tess và cs, 1984). Các

báo cáo về năng lượng tiêu tốn cho tích lũy mỡ (ME_f) thường từ 9,5 đến 16,3

Mcal ME/kg (Tess và cs. 1984). Mặc dù năng lượng tiêu tốn cho tích lũy nạc và

mỡ tương đối gần nhau (Wenk và cs, 1980), nhưng trong 1kg thịt nạc chỉ chứa 20

– 23% protein, trong khi đó 1 kg thị mỡ có tới 80 – 95% mỡ. Vì vậy, năng lượng

dùng cho tích lũy nạc thấp hơn rất nhiều so với tích lũy mỡ.

* Nhu cầu năng lượng của lợn nái sinh sản

Theo Vũ Duy Giảng (2010), lợn nái sinh sản có hai giai đoạn quan trọng

là mang thai và tiết sữa nuôi con. Có những yêu cầu nuôi dưỡng hoàn toàn khác

nhau cho mỗi giai đoạn:

6

- Giai đoạn mang thai cần cho ăn với một số lượng thức ăn hợp lý để lợn

không quá béo trước khi vào đẻ.

- Giai đoạn tiết sữa nuôi con cần cho lợn mẹ ăn được một lượng thức ăn

tối đa để lượng sữa tiết được nhiều nhất, giúp lợn con khỏe mạnh và tăng trưởng

tốt nhất.

Trong giai đoạn nái mang thai nếu cho ăn nhiều thì lợn sẽ quá béo. Lợn

giai đoạn này quá béo, nhất là trước khi vào đẻ sẽ có nhiều tác hại. Trước hết là

lợn giảm ăn khi vào giai đoạn tiết sữa nuôi con, dù thức ăn lúc nào cũng đầy

máng, chúng cũng ăn ít, thức ăn bỏ lại nhiều; ăn ít thì cơ thể hao mòn nhiều. Sữa

ít thì sức lớn của lợn con giảm, khối lượng cai sữa thấp. Khối lượng cai sữa của

lợn con cao hay thấp có quan hệ với tăng trưởng sau này của lợn nuôi thịt. Người

ta đã tính rằng khối lượng cai sữa giảm 1 kg so với bình thường thì để đạt khối

lượng xuất bán (90 kg) phải tốn thêm 10 ngày nuôi nữa, nhưng khối lượng cai

sữa tăng 1 kg thì sẽ giảm được 10 ngày nuôi để đạt khối lượng xuất bán (Vũ Duy

Giảng, 2010).

Lợn mẹ hao mòn cơ thể nhiều thì làm cho thời gian chờ phối (số ngày từ

khi cai sữa lợn con cho đến khi phối giống trở lại) kéo dài ra. Vũ Duy Giảng,

2010 khi nghiên cứu trên lợn mẹ đang tiết sữa nuôi con cho biết: nếu hao cơ thể

lợn mẹ trong thời kỳ này là 20 - 25 kg thì thời gian phối giống trở lại nằm trong

khoảng 5 - 7 ngày, nhưng nếu hao mòn cơ thể lợn mẹ là 30 - 35 kg thì thời gian

phối giống trở lại kéo dài tới 10 - 15 ngày. Thời gian chờ phối càng kéo dài thì

càng làm giảm số lứa đẻ của lợn nái trong năm.

Tuy nhiên, trong giai đoạn mang thai nếu cho ăn quá ít thì cũng không

tốt, lợn mẹ sẽ gầy yếu, con đẻ ra có khối lượng sơ sinh thấp. Khối lượng sơ sinh

của lợn con có quan hệ với khối lượng lợn cai sữa. Theo tính toán nếu khối lượng

sơ sinh giảm hơn bình thường 100 g thì khối lượng cai sữa cũng sẽ giảm 200 g,

ngược lại khối lượng sơ sinh cao hơn bình thường 100 g thì khối lượng cai sữa

cũng sẽ tăng 200 g (Vũ Duy Giảng, 2010).

* Nhu cầu năng lượng cho nái chửa

Nhu cầu thức ăn và năng lượng cho nái chửa là rất khác nhau và phụ thuộc

vào khối lượng cơ thể, mức tăng trọng và thời gian chửa, các điều kiện nuôi

dưỡng chăm sóc khác nhau. Aherne and Kirwood (1985), gợi ý rằng nái chửa cần

được chăm sóc tốt và cho ăn sao cho cơ thể lợn mẹ có thể tăng trọng được 25 kg

7