Giáo trình Kiến thức căn bản về máy tính

DISCOVERING COMPUTERS

KIẾN THỨC CĂN BẢN

VỀ MÁY TÍNH

Phùng Văn Đông

Trường Đại học Hà Nội

2011

T À I L I Ệ U T H A M K H Ả O

MỤC LỤC

Chương 1. Tìm hiểu máy tính ............................................................................ 5

1.1. Giới thiệu về máy tính ...............................................................................................5

1.1.1. Máy tính là gì?......................................................................................................5

1.1.2. Máy tính cá nhân (PC) là gì?................................................................................5

1.1.3. Máy tính được sử dụng ở nhà và ở công sở như thế nào?....................................7

1.1.4. Những lợi ích và hạn chế của máy tính ..............................................................11

1.1.5. Các thuật ngữ cần nhớ........................................................................................12

1.2. Các bộ phận máy tính..............................................................................................13

1.2.1. Các bộ phận của máy tính cá nhân .....................................................................13

1.2.2. Chu trình Đầu vào – Xử lý – Đầu ra...................................................................14

1.2.3. Thiết bị đầu vào..................................................................................................15

1.2.4. Thiết bị đầu ra.....................................................................................................16

1.2.5. Thiết bị vào/ra.....................................................................................................17

1.2.6. Hộp máy tính ......................................................................................................19

1.2.7. Các thuật ngữ cần nhớ........................................................................................20

1.3. Lưu trữ và bảo trì máy tính....................................................................................22

1.3.1. Các thiết bị lưu trữ..............................................................................................22

1.3.2. Các yếu tố hiệu suất của máy tính cá nhân và màn hình....................................27

1.3.3. Bảo trì máy tính..................................................................................................28

1.3.4. Các thuật ngữ cần nhớ........................................................................................30

1.4. Phần mềm máy tính.................................................................................................31

Chương 2. Hệ điều hành Windows.................................................................. 33

2.1. Làm quen với giao diện Windows ..........................................................................33

2.1.1. Màn hình nền Desktop........................................................................................33

Trang 2

2.1.2. Thay đổi mật khẩu..............................................................................................35

2.1.3. Các thao tác cơ bản với cửa sổ ...........................................................................35

2.2. Tổ chức thông tin trên máy tính.............................................................................35

2.3. Tùy chỉnh Windows.................................................................................................36

2.3.1. Quản lý các chương trình trên Windows............................................................36

2.3.2. Thay đổi cách biểu diễn ngày, giờ, số, tiền tệ ....................................................37

2.3.3. Automatic Updates .............................................................................................38

2.3.4. User Acounts ......................................................................................................38

2.3.5. Cài đặt và chia sẻ máy in....................................................................................39

2.4. Bộ gõ tiếng Việt ........................................................................................................39

2.5. Giới thiệu Paint và Notepad....................................................................................40

2.6. An toàn thông tin .....................................................................................................42

2.7. Khai thác mạng và Internet ....................................................................................47

2.7.1. Chia sẻ dữ liệu trong mạng LAN........................................................................47

2.7.2. Internet................................................................................................................48

2.7.3. Trình duyệt .........................................................................................................49

2.7.4. Khái niệm cơ bản về webiste..............................................................................49

2.7.5. Sử dụng hộp thư điện tử .....................................................................................50

2.8. Một số phần mềm tiện ích hay dùng trong văn phòng.........................................52

Trang 3

Lời mở đầu

Tài liệu này được xây dựng dựa trên các tài liệu của Microsoft và tham khảo một số tài liệu

trên Internet. Tài liệu nhằm mục đích giúp người học hệ thống lại một số những kiến thức cơ

bản về máy tính phục vụ cho các công việc văn phòng hàng ngày như: Xử lý công việc của cơ

quan, học tập và nghiên cứu. Những kiến thức trong tài liệu này không có gì mới mà chỉ được

biên tập sắp xếp theo khối kiến thức mà theo tác giả là cần thiết cho những người sử dụng

máy tính trong công việc văn phòng.

Tài liệu này được biên soạn để chia sẻ cho những người quan tâm đến kiến thức về máy tính

chứ không mang mục đích thương mại.

Phùng Văn Đông

Trường Đại học Hà Nội

Trang 4

Chương 1.

Tìm hiểu máy tính

1.1. Giới thiệu về máy tính

1.1.1. Máy tính là gì?

Trong thời đại tin học, máy tính được dùng rộng rãi trong các lĩnh vực nghề nghiệp như giáo

dục, thông tin, giải trí, ngân hàng, kinh doanh, y tế, dự báo thời tiết, và nghiên cứu khoa học.

Tại nhà, chúng ta dùng máy tính để liên lạc với người khác, giải trí, thực hiện việc tìm kiếm,

viết và soạn bài tập, tạo ảnh, theo dõi tài chính cá nhân và rất nhiều việc khác. Máy tính (xem

Hình 1.1) có thể được mô tả là một thiết bị điện tử thực hiện các thao tác toán học, logic học

và đồ hoạ. Để thực hiện các thao tác này và các nhiệm vụ của người sử dụng, máy tính cần

được trang bị một hệ điều hành và các chương trình phần mềm.

1.1.2. Máy tính cá nhân (PC) là gì?

Máy tính cá nhân — được nhắc đến với tên gọi PC — là loại máy tính phổ biến nhất được

dùng hiện nay. Máy tính cá nhân là máy tính được thiết kế cho một người sử dụng một lúc.

Máy tính cá nhân có thể được phân thành hai loại chính: Máy tính để một chỗ và máy tính

xách tay. Máy tính để một chỗ được thiết kế để trên bàn. Máy tính xách tay gồm có máy

laptop, máy cầm tay và máy Tablet.

Máy tính để bàn

Máy tính để bàn thường được đặt trên bàn, do đó nó có tên để bàn. Loại máy tính này thường

to nhất trong tất cả các PC. Mỗi bộ phận trong máy tính để bàn thường tách rời và có thể thay

Trang 5

đổi được. Đặc biệt là bạn có thể gắn thêm các thiết bị ngoại vi vào máy tính để bàn (xem Hình

1.2).

Máy Laptop và Máy Notebook

Máy Laptop (xem Hình 1.3) là loại máy xách tay nhỏ chỉ nặng vài cân. Loại laptop hiện đại

thường được gọi là máy tính notebook vì kích thước nhỏ của nó. Máy notebook thường chỉ

dày 10cm hoặc mỏng hơn. Các hãng sản xuất laptop và notebook nổi tiếng là IBM, Apple,

Compaq, Dell, Toshiba và Hewlett-Packard. Laptop và notebook được lắp Màn Hình Tinh

Thể Lỏng (LCD) và có thể chạy bằng pin, điều này tạo cho người sử dụng khả năng di chuyển

hoàn toàn. Laptop và notebook kết hợp các bộ phận máy tính chủ yếu trong một thiết bị duy

nhất. Máy laptop có thể có ổ đĩa mềm, ổ CD và ổ VCD, hoặc các ổ này có thể được gắn vào

như thiết bị ngoại vi để giảm thiểu trọng lượng.

Máy tính cầm tay

Máy tính cầm tay (xem Hình 1.4) là loại máy tính xách tay nhỏ được thiết kế để đựng vừa

trong túi xách hoặc túi áo. Loại máy tính này thường không mạnh bằng máy tính để bàn hoặc

máy tính cầm tay nhưng lại hữu dụng trong một số tác vụ cụ thể. Máy tính cầm tay được thiết

Trang 6

kế để giúp bạn thực hiện công việc hàng ngày, chẳng hạn như dùng nó như lịch và lưu sổ

danh mục địa chỉ. Cũng có thể dùng nó để ghi chép, theo dõi danh mục tác vụ và hiện chi tiết

các cuộc hẹn. Nó được thiết kế để đồng bộ hóa với e-mail và lịch của bạn. Người ta thường

điều khiển nó với một cây bút stylus.

Máy tính Tablet

Máy tablet (xem Hình 1.5) là một loại máy tính notebook. Người sử dụng có thể dùng nó để

ghi chép hoặc vẽ hình lên trên màn hình với một cây bút đặc biệt. Dữ liệu người sử dụng đưa

vào có thể được chỉnh sửa và sau đó chia sẻ với người khác qua e-mail.

1.1.3. Máy tính được sử dụng ở nhà và ở công sở như thế nào?

Trong một vài thập niên qua, máy tính đã làm thay đổi cơ bản mọi mặt đời sống của chúng ta.

Bạn giờ đây sẽ thấy máy tính đã mang lại những thay đổi như thế nào cho cá nhân chúng ta ở

nhà, tại công sở và ở trường.

Máy tính ở nhà

Máy tính được coi là một công cụ vô giá trong nhà chúng ta đối với mọi thành viên trong gia

đình. Dùng máy tính chúng ta có thể vào Internet với khả năng tìm kiếm và thu thập thông tin

mạnh mẽ của nó. Máy tính và Internet đã xóa bỏ các biên giới. Những người sống ở những

vùng xa xôi có thể kết nối tức thì và có thể liên lạc trực tiếp với những người khác trên khắp

thế giới. Con người có thể biết thêm về cuộc sống hàng ngày của mình và của nhau nhiều hơn

bất kỳ thời gian nào trước đây. Người ta cũng có thể học các kỹ năng mới bằng các lớp đào

tạo từ xa và phụ đạo theo khả năng cá nhân.

Đây là một số cách chúng ta dùng máy tính ở nhà mình.

Trang 7

•

Máy tính là một công cụ học tập

Cha mẹ hiểu được giá trị của máy tính đối với việc giáo dục con em mình. Học sinh

được máy tính trợ giúp và có khả năng mở rộng khả năng học tập và nghiên cứu của

mình. Với máy tính, chúng cũng học được những kỹ năng quý giá cho công việc trong

tương lai.

Học sinh ở mọi cấp đều thấy rằng máy tính là công cụ không thể thiếu để theo dõi bài

học và bài tập, để tìm kiếm và tập hợp dữ liệu, và để tham gia thảo luận với lớp. Giáo

viên và học sinh sử dụng Internet để gửi e-mail, thu thập phản hồi, giao và nộp bài tập,

cộng tác làm bài và gửi thông báo.

Học sinh ngày nay chắc chắn sẽ thấy rất khó có thể tưởng tượng một thế giới mà mọi

bài tập và bài thi đều phải đánh máy từng chữ bằng tay mà không thể tạo nhiều bản

sao chỉ với một nút nhấn cũng như không có khả năng lưu và sử dụng lại các bài của

mình. Từ những thao tác đơn giản cho đến các tính năng tìm kiếm và liên lạc mạnh

mẽ, máy tính thực sự đã cách mạng hóa thế giới giáo dục.

•

Máy tính là một công cụ liên lạc

Máy tính cho phép chúng ta liên lạc theo nhiều cách mới và hiệu quả bằng cách dùng

e-mail và trò chuyện trực tuyến.

Theo nhiều cách, e-mai là công cụ hiệu quả hơn viết thư giấy bởi vì nó cho phép

chúng ta gửi một tin đến nhiều người nhận mà không cần tem thư và nó sẽ đến tức thì

tại hộp thư e-mail của người nhận. Người ta có thể lưu trữ, in và chuyển tiếp e-mail

cho người khác. Hầu như tất cả các loại tệp có thể được đính kèm với e-mail và gửi đi

cùng tin nhắn, gồm có văn bản, ảnh và tệp nhạc.

Người ta có thể liên lạc nhanh hơn cả e-mail bằng trò chuyện trực tuyến. Liên lạc bằng

trò chuyện trực tuyến được gọi là chatting — luôn là một hoạt động rất phổ biến giữa

gia đình và bạn bè. Một chương trình trò chuyện trực tuyến được cài đặt để hiển thị

danh sách người giao tiếp của người sử dụng, được xếp theo bạn và người quen,

những người cũng có địa chỉ e-mail và có khả năng trò chuyện trực tuyến. Khi người

sử dụng đăng nhập vào Internet trên máy tính của họ, danh sách người liên hệ sẽ lập

tức hiển thị những ai đang trên mạng và ai không. Tin nhắn trực tuyến có thể được gửi

đến bất kỳ người liên hệ nào đang có trên mạng. Thường thì có thể thực hiện nhiều

cuộc trò chuyện cùng một lúc với nhiều người sử dụng

Trang 8

•

Máy tính là một phương tiện giải trí

Các gia đình ngày nay có rất nhiều hoạt động giải trí với máy tính của mình. Phổ biến

là ảnh kỹ thuật số, chơi trò chơi, tải và nghe nhạc và xem phim.

Ảnh kỹ thuật số cũng có đặc tính nén giống như e-mail và các tài liệu số khác. Ảnh kỹ

thuật số có thể lưu lại, gửi qua e-mail, in tại nhà hoặc tại một tiệm ảnh chuyên nghiệp.

Chẳng hạn như, nếu một người chụp một bức ảnh kỹ thuật số, bức ảnh đó có thể được

đưa lên một trang Web và có thể cho người khác xem trên toàn thế giới chỉ mất vài

phút.

Chơi trò chơi trên máy tính được rất nhiều người ưa thích. Người chơi có thể tham gia

trò chơi trên Internet và đấu với những người chơi khác trên khắp thế giới.

Có rất nhiều tệp nhạc và bài hát để tải xuống hợp pháp từ Internet hoặc mua của các

nhà cung cấp nhạc. Các tệp bài hát có thể chơi được trên máy tính. Chúng cũng có thể

được tải về máy nghe nhạc cá nhân và người nghe có thể thưởng thức bất kỳ khi nào

mình muốn.

Nếu máy tính có lắp ổ DVD hoặc có ổ DVD dời gắn vào thì thậm chí gia đình và bạn

bè còn có thể xem phim.

•

Máy tính như một công cụ hiệu quả cho gia đình

Máy tính đã nâng cao đáng kể khả năng quản lý tài chính cá nhân của chúng ta. Chẳng

hạn như theo dõi chi phí hàng tháng, tính tiền thuế và theo dõi đầu tư cá nhân. Khi

dùng các chương trình phần mềm tài chính, người dùng đưa vào các chi phí (theo loại)

và thu nhập. Để tính ra bao nhiêu tiền trả cho nhà, thực phẩm, nhiên liệu, các tiện ích,

chi phí cá nhân và các lọai khác theo ý muốn rất dễ. Ngân quỹ gia đình có thể được

theo dõi và điều chỉnh để đạt được kế hoạch tiết kiệm căn cứ trên số liệu cuối cùng.

Máy tính cũng được dùng để trả hóa đơn trực tuyến, điều này đảm bảo là các khoản

thanh toán được nhận đúng hạn.

Máy tính là công cụ quý giá cho các việc như viết thư, lưu giữ các tài liệu của gia

đình, và các thông tin cá nhân quan trọng dưới một dạng mà có thể được bảo vệ và tái

tạo lại bất kỳ khi nào.

Máy tính tại công sở

Ngày nay rất nhiều người dùng máy tính tại công sở. Máy tính tự động hoá các công việc mà

trước đây rất tốn thời gian và nhân công. Chúng đã cải thiện đáng kể tốc độ và độ chính xác

Trang 9

trong việc lưu trữ hồ sơ, theo dõi hàng tồn kho, quản lý bán hàng, lên kế hoạch kinh doanh và

khả năng liên lạc nhanh chóng hiệu quả. Có nhiều tổ chức nay đã sử dụng trang Web để thông

báo, liên lạc và bán hàng trực tiếp cho khách hàng của mình qua Internet.

Đây là một số ví dụ về việc máy tính được dùng tại công sở như thế nào.

• Chính phủ: Các cơ quan có thể đưa các dữ liệu lưu trữ được công bố lên mạng để

công chúng có thể lấy được các thông tin quan trọng như hồ sơ thuế và sở hữu tài sản.

Chính phủ có thể hợp lý hóa thủ tục bằng việc cho phép công chúng nộp đơn trực

tuyến xin các tài liệu chính thức như hộ chiếu, giấy khai sinh, bằng lái và đăng ký cử

tri.

• Cưỡng chế pháp luật: Máy tính có thể giúp các cơ quan thi hành án (cả trong khu

vực, quốc gia hoặc quốc tế) kết hợp và chia sẻ thông tin để giải quyết các vụ điều tra

và án hình sự nhanh chóng và hiệu quả hơn. Cho phép truy cập hồ sơ công cộng có thể

cải thiện an ninh và tăng số lượng thông tin đến cho công chúng.

• Kinh doanh bán lẻ: Trong các cửa hàng bán lẻ, máy tính tự động hóa công việc quản

lý bán hàng. Khách hàng có thể mua hàng hóa nhanh hơn và nhận được báo cáo giao

dịch chi tiết. Người bán lẻ có thể liên lạc với nhà cung cấp, người mua và các đối tác

kinh doanh nhanh chóng hơn và có thể thiết lập một dây chuyền cung cấp trên toàn thế

giới. Máy tính cho phép các cơ sở kinh doanh thực hiện hiệu quả hơn các công việc kế

toán, tính tiền lương và thuế và quản lý hàng tồn kho.

• Công ty: Chỉ với một e-mail, người quản lý có thể liên lạc với tất cả các nhân viên

trên toàn thế giới. Thông tin và dữ liệu của nhân viên lúc nào cũng có sẵn. Phân tích

dữ liệu máy tính có thể đưa ra rất nhiều loại biểu đồ và đồ thị cho các báo cáo. Các

công ty có thể bắt kịp dễ dàng hơn với các xu hướng của ngành và quốc tế. Với trang

Web công ty, khách hàng có thể đánh giá và mua sản phẩm, tìm hiểu về nhiệm vụ, giá

trị và mục tiêu của công ty, nộp đơn xin việc, và giải quyết các vấn đề cần trợ giúp kỹ

thuật.

• Các nghề chuyên môn: Máy tính giúp các luật sư, bác sĩ và các nghề chuyên môn

khác lên kế hoạch hiệu quả và theo dõi khách hàng và hóa đơn của họ. Họ có thể xem

được các hồ sơ cá nhân trong khi đang tiếp khách hàng. Người ta cũng có thể giám sát

và theo dõi những khuynh hướng, đột phá và nghiên cứu mới nhất. Khách hàng có thể

tìm các nhà chuyên môn đáp ứng tình huống cụ thể của họ dễ dàng hơn trong vùng họ

muốn.

Trang 10

1.1.4. Những lợi ích và hạn chế của máy tính

Lợi ích của máy tính tại trường học, công sở và gia đình là rất nhiều. Tuy vậy, máy tính chỉ có

thể có lợi nếu người sử dụng có thể cung cấp dữ liệu vào chính xác và đầy đủ.

Lợi ích của máy tính

Phần dưới đây đưa ra một số lợi ích của máy tính.

• Tốc độ cao: Máy tính có thể thực hiện các tác vụ thường xuyên với tốc độ nhanh hơn

con người. Chúng có thể làm các phép tính phức tạp trong vài giây. Ví dụ, giáo viên

có thể dùng máy tính để lập nhanh chóng danh sách điểm học sinh thay vì lập bằng

tay.

• Độ chính xác: Khi một việc được thực hiện thủ công thì luôn có khả năng con người

làm lỗi. Máy tính có thể được dùng để thực hiện công việc theo cách đảm bảo độ

chính xác khi dữ liệu đưa vào là chính xác.

• Lưu trữ: Máy tính có thể lưu trữ một lượng thông tin lớn. Sau khi thông tin được lưu,

nó có thể được lấy ra khi cần. Ví dụ, bạn có thể dùng máy tính để lưu chi tiết toàn bộ

hoạt động bán lẻ của bạn. Sau đó bạn có thể dùng thông tin đó để tiến hành các loại

phân tích khác nhau. Ví dụ, bạn có thể muốn theo dõi mối tương quan giữa một loại

hàng mới đưa vào và sự gia tăng hàng bán ra.

• Tự động hóa: Có thể ra lệnh cho máy tính để nó tự động thực hiện những nhiệm vụ

phức tạp. Ví dụ, nếu bạn muốn lập một báo cáo và biểu đổ mô tả kết quả đầu tư cá

nhân trung bình hàng tháng của bạn, máy tính sẽ giúp bạn thực hiện nó một cách hiệu

quả. Tự động hóa có thể làm tăng hiệu quả cá nhân của bạn.

• Tính thống nhất: Máy tính có thể thực hiện cùng một nhiệm vụ nhiều lần và có độ

chính xác như nhau mà không hề mệt mỏi. Ví dụ, bạn có thể dùng máy tính để in giấy

mời cho các buổi tiệc lễ hoặc họp mặt cộng đồng. Máy tính sẽ in từng giấy mời với

cùng chất lượng cùng lúc.

• Tính đa dụng: Máy tính có thể thực hiện cả những nhiệm vụ đơn giản lẫn phức tạp. Ví

dụ, bạn có thể dùng chúng để viết thư, nghe nhạc, vẽ tranh hoặc thiết kế ô tô.

• Tiết kiệm chi phí: Máy tính làm giảm khối lượng công việc giấy tờ và nhân công, do

đó làm giảm chi phí. Ví dụ, bạn có thể tạo và chỉnh sửa báo cáo một cách dễ dàng khi

dùng máy tính. Bạn có thể gửi báo cáo điện tử cho người quản lý hoặc giáo viên bằng

e-mail.

Trang 11

Hạn chế của máy tính

Máy tính là một công cụ mạnh mẽ mà có thể thực hiện hàng loạt chức năng nhưng chúng cần

có các lệnh rõ ràng và hoàn chỉnh để thực hiện một công việc chính xác. Nếu lệnh đưa vào

không rõ ràng hoặc không hoàn chỉnh, máy tính sẽ không đưa ra được kết quả theo yêu cầu.

Ví dụ, nếu bạn muốn tính xem chi phí trung bình cho thực phẩm trong năm ngoái chiếm bao

nhiêu phần trăm thu nhập hàng tháng của bạn, bạn phải cung cấp số tiền tiêu mỗi thàng chính

xác cũng như các lệnh đúng để tính số trung bình.

1.1.5. Các thuật ngữ cần nhớ

• Máy tính là một thiết bị điện tử có thể thực hiện các việc liên quan đến thao tác toán

học, logic học và đồ hoạ.

• Máy tính để bàn là máy tính thường được đặt trên bàn.

• E-mail là viết tắt của thư điện tử. E-mail được dùng để gửi và nhận tin từ người khác.

Một nhóm thông tin là một diễn đàn thảo luận trực tuyến để người sử dụng để gửi và

xem thông báo.

• Máy tính cầm tay là loại máy tính xách tay nhỏ được thiết kế để vừa trong túi áo.

Chúng thường không mạnh bằng máy để bàn hoặc máy Notebook.

• Công nghệ thông tin là thuật ngữ dùng để chỉ các đối tượng liên quan đến việc tạo,

quản lý, xử lý và trao đổi thông tin.

• Internet là mạng kết nối hàng ngàn máy tính trên toàn cầu.

• Máy tính Laptop là loại máy xách tay nhỏ chỉ nặng vài cân. Loại laptop hiện đại

thường được gọi là máy tính notebook.

• Màn hình tinh thể lỏng, hoặc LCD, là một loại màn hình dùng cho máy tính laptop và

notebook và cả trong các đồng hồ số.

• Chương trình đa phương tiện là một chương trình dùng tổ hợp ký tự, đồ họa, âm thanh

và hình ảnh.

• Một nhóm thông tin là một diễn đàn thảo luận trực tuyến để người sử dụng để gửi và

xem thông báo.

• Máy tính cá nhân là máy tính được thiết kế cho một người sử dụng một lúc.

Trang 12

• Một chương trình là một bộ các lệnh cho phép máy tính thực hiện một nhiệm vụ đã

cho.

• Máy tính cá nhân Tablet là một loại máy tính notebook cho phép người sử dụng ghi

chép lên trên màn hình với một cây bút đặc biệt.

• Địa chỉ URL là địa chỉ toàn cầu của các tài liệu và các nguồn khác trên Web.

• Trang Web là một văn bản trên World Wide Web.

• Website là một địa chỉ trên World Wide Web.

• World Wide Web là một hệ thống các máy chủ trên Internet hỗ trợ các văn bản có

định dạng ngôn ngữ đánh dấu siêu văn bản (HTML).

1.2. Các bộ phận máy tính

1.2.1. Các bộ phận của máy tính cá nhân

Một máy tính có rất nhiều bộ phận và mỗi bộ phận thực hiện một chức năng nhất định. Bạn sẽ

học về một số những bộ phận quan trọng trong máy tính và chức năng của chúng. Một số bộ

phận quan trọng của máy tính được thể hiện trong Hình 2.1.

Hình 2.1: Các bộ phận của máy tính

Hộp máy chính có nhiều bộ phận trong như bản mạch in chính, video card, và card âm thanh.

Các bộ phận ngoại vi đặc trưng gắn với máy tính gồm có màn hình, bàn phím, chuột và máy

in.

Nối máy tính cá nhân

Các điểm sau sẽ giúp bạn hiểu được cách các bộ phận máy tính nối với nhau bằng cáp.

Trang 13

•

Hộp máy chính được nối với nguồn điện.

Màn hình được nối với hộp máy chính và với nguồn điện.

Bàn phím được nối với hộp máy chính.

Chuột được nối với hộp máy chính.

Máy in được nối với hộp máy chính và với nguồn điện.

Các thiết bị phần cứng khác như máy quét và loa được nối với hộp máy chính và với

nguồn điện.

Hình 2.2 giúp bạn hiểu được kết nối giữa các bộ phận máy tính cá nhân.

Hình 2.2: Nối máy tính cá nhân. 1, 2, và 3 là nối với hộp máy chính. A, B, C, và D là nối với

ổ điện.

1.2.2. Chu trình Đầu vào – Xử lý – Đầu ra

Mọi hoạt động, dù đơn giản hay phức tạp, để theo nguyên tắc cơ bản của Chu Trình Đầu Vào-

Xử Lý-Đầu Ra (I-P-O). Ví dụ, xem xét một việc đơn giản là pha trà. (Xem Hình 2.3) Công

việc này cần có lá trà, nước, đường và sữa là đầu vào. Xử lý gồm đun nước, pha trà, chắt và

cho thêm sữa và đường. Chén trà nóng là kết quả cuối của xử lý là đầu ra.

Trang 14

Hình 2.3: Các bước pha trà

Máy tính cũng làm việc trên nguyên tắc Đầu Vào-Xử Lý-Đầu Ra (Xem Hình 2.4.) Đầu vào là

chỉ các dữ liệu và lệnh đưa vào máy tính. Xử lý là chỉ những gì máy tính làm với dữ liệu. Đầu

ra là chỉ kết quả của quá trình xử lý.Chẳng hạn, bạn muốn máy tính thực hiện một phép tính

đơn giản: nhân hai số 56 và 45. Trước hết bạn phải cho đầu vào và chỉ rõ chu trình xử lý. Ở

đây, số 56 và 45 là đầu vào và phép nhân là xử lý. Máy tính thực hiện xử lý nhân trên đầu vào

đã cho. Kết quả sau xử lý là 2520 là đầu ra.

Hình 2.4: Nguyên tắc I-P-O

1.2.3. Thiết bị đầu vào

Trong chu trình Đầu Vào-Xử Lý-Đầu Ra, đầu vào của chu trình được đưa vào thông qua một

thiết bị. Các thiết bị được dùng để cung cấp dữ liệu và lệnh cho máy tính được gọi là thiết bị

đầu vào.

Một số thiết bị đầu vào máy tính quan trọng được liệt kê dưới đây:

•

Chuột

Bàn phím

Máy quét

Micro

Webcam

Trang 15

1.2.4. Thiết bị đầu ra

Thiết bị đầu ra chuyển dữ liệu ra máy tính dưới dạng chữ, hình ảnh, âm thanh và vân vân.

Có ba thiết bị đầu ra quan trọng được nối với hộp máy chính:

•

Màn hình

Máy in

Loa

Màn hình

Màn hình (xem Hình 2.12) giống như màn hình tivi, chỉ có điều là có độ phân giải cao hơn để

có chất lượng hiển thị tốt hơn. Nó được dùng để hiển thị thông tin từ máy tính. Màn hình hiển

thị chữ và đồ họa. Nó thường có nút bật riêng để bật và tắt nó.

Hình 2.12: Màn hình

Máy in

Máy in được dùng để chuyển dữ liệu từ máy tính vào giấy. Trên thị trường có cả máy in màu

và máy in đen trắng. Các loại máy in khác là máy in kim, máy in phun, và máy in laser. (Xem

Hình 2.13.)

Hình 2.13: Máy in kim, máy in phun và máy in laser

Trang 16

Điểm khác nhau giữa ba loại máy in được liệt kê tại Bảng 2.1.

Bảng 2.1: Điểm khác nhau giữa Máy In Kim, Máy In Phun và Máy In Laser

Máy In Kim

Máy In Phun

Máy In Laser

In ký tự dưới dạng chấm

Tốc độ được đo bằng ký tự trên giây

In ký tự hoàn chỉnh

Tốc độ được đo bằng Tốc độ được đo bằng

trang trên phút trang trên phút

Tốc độ vào khoảng từ 200 đến 540 ký tự một Tốc độ vào khoảng từ Tốc độ vào khoảng từ

giây

4 đến 8 trang

̣

một

4 đến 20 trang một

phút

Loa

Loa (xem Hình 2.14 ) được dùng để bật âm thanh. Chúng có thể được lắp sẵn bên trong hoặc

được nối từ bên ngoài vào hệ thống. Loa cho phép bạn nghe nhạc và nghe hiệu ứng âm thanh

và văn bản nói trên máy tính. Chẳng hạn bạn muốn thuyết trình cho một nhóm những người

khiếm thị và phải dùng định dạng đa phương tiện. Để thông tin đến được với khán giả, bạn có

thể thiết kế bài với các thành phần âm thanh. Điều này khiến những người có mặt tập trung

với các tài liệu của bạn khi sử dụng âm thanh hơn là chỉ dùng bài thuyết trình trên màn hình

thông thường.

Hình 2.14: Loa

1.2.5. Thiết bị vào/ra

Một số thiết bị thực hiện những hoạt động của một thiết bị đầu vào và thiết bị đầu ra. Thiết bị

đó được gọi là thiết bị vào/ra hoặc thiết bị I/O. Bộ điều giải và card giao diện mạng là ví dụ

của thiết bị vào/ra.

Bộ điều giải

Dữ liệu có thể được chuyển qua các phương tiện khác nhau như cáp điện thoại và sóng radio.

Cáp điện thoại chỉ có thể mang dạng sóng được gọi là tín hiệu mô phỏng. Tín hiệu mô phỏng

dễ bị nhiễu do tiếng ồn và xung từ.

Tín hiệu số là một dạng truyền khá mới sử dụng định dạng nhị phân (một hệ thống mã

hóa/giải mã dựa vào số 0 và 1) để gửi và nhận số liệu. Nó giống với định dạng được máy tính

dùng để gửi và nhận dữ liệu. Tuy nhiên, tín hiệu số không thể gửi được qua đường điện thoại.

Do đó, tín hiệu số phải được chuyển thành tín hiệu mô phỏng trước khi chúng được chuyển

Trang 17

qua cáp điện thoại. Tương tự như vậy, dữ liệu được truyền đi phải được chuyển thành tín hiệu

số tại đầu nhận. Bộ điều giải (xem Hình 2.15) chuyển tín hiệu số thành tín hiệu mô phỏng và

ngược lại.

Khi bạn gửi một tin từ máy tính bạn đến máy tính của người khác, bộ điều giải đóng vai trò là

thiết bị đầu ra. Tuy nhiên, khi máy tính bạn nhận tin, bộ điều giải lại đóng vai trò là thiết bị

đầu vào. Bộ điều giải có thể được lắp bên trong hoặc bên ngoài hộp máy chính. Bộ điều giải

được nối với hộp máy chính bằng cáp được gọi là bộ điều giải ngoại vi.

Hình 2.15: Bộ điều giải

Bộ điều giải cũng là một phần trong hộp máy chính của máy tính. Bộ điều giải được lắp sẵn

trong trong hộp máy chính được gọi là bộ điều giải trong.

Card giao diện mạng

Card giao diện mạng là một card được lắp trong máy tính để nó có thể được nối mạng. (Xem

Hình 2.16.) Card giao diện mạng cho phép kết nối riêng mọi lúc với máy tính khác. Hầu hết

các card giao diện mạng được thiết kế cho một loại mạng riêng, mặc dù một số loại có thể

dùng cho nhiều mạng. Mạng đặc trưng nhất là Ethernet, là một tiêu chuẩn mạng của các kết

nối máy tính sử dụng cáp đồng trục hoặc cáp xoắn hai sợi.

Hình 2.16: Card giao diện mạng

Trang 18

1.2.6. Hộp máy tính

Khi bạn nói chuyện với bạn mình, tai bạn đóng vai trò là thiết bị đầu vào. Nó nhận thông tin

bạn của bạn đưa và chuyển thông tin đó về não của bạn. Não bạn đóng vai trò là thiết bị xử lý.

Nó hiểu thông tin và định hình phản hồi tương ứng. Miệng đóng vai trò là thiết bị đầu ra và

trả lời lại bạn của bạn.

Trên một máy tính, bàn phím và chuột là thiết bị đầu vào. Cấu trúc giống hộp được gọi là hộp

máy chính chịu trách nhiệm về mọi xử lý cần thiết để chuyển đầu vào thành đầu ra theo yêu

cầu.

Màn hình và máy in là thiết bị đầu ra. Các thiết bị đầu vào và đầu ra nối với máy tính của bạn

phải được nối vào một bộ phận trong hộp máy chỉ để dữ liệu có thể chuyển đi được. Chẳng

hạn, màn hình được nối với card video và loa nối với card âm thanh. Card video và card âm

thanh, nằm trong bản mạch in chính cùng với thiết bị xử lý, bộ nhớ, các thiết bị I/O trong tùy

chọn như card giao diện mạng. Ngày nay, các điểm nối được đánh dấu và sắp xếp màu rõ ràng

đằng sau máy tính để thấy rõ thiết bị nào cần nối vào.

Bản mạch in chính

Trong hộp máy chính có một bảng lớn có chứa một số mạch điện nhỏ li ti và một số bộ phận

khác. Nó được gọi là bản mạch in chính. Bản mạch in chính là phần rất quan trọng trong hộp

máy chính và chứa một số bộ phận hết sức quan trọng của máy tính.

Bộ vi xử lý là bộ phận quan trọng nhất trong bản mạch in chính. Dữ liệu được nhận vào từ

thiết bị đầu vào. Việc xử lý dữ liệu — tính toán số học hoặc logic trên dữ liệu đã cho — thực

sự diễn ra trong bộ vi xử lý. Cuối cùng, thông tin đã được xử lý được gửi tới thiết bị xuất.

Hình 2.17 mô tả công việc của một máy tính.

Hình 2.17: Cách làm việc của máy tính

Card video

Card video (xem Hình 2.18) cắm vào máy tính cá nhân để nó có khả năng hiển thị. Nói cách

khác, nó giúp máy tính của bạn thể hiện dữ liệu dưới dạng trực quan. Card video cũng được

gọi là bộ điều hợp video, board video, board hiển thị video, card đồ họa và bộ điều hợp đồ

họa. Mỗi bộ điều hợp có bộ phận chuyển tín hiệu số-thành-tín hiệu mô phỏng, chip nhớ RAM

Trang 19

video và bộ điều khiển video để dữ liệu có thể được chuyển đến màn hình máy tính. Nếu bạn

mua một máy tính mới và bạn muốn thực hiện một số việc cụ thể với nó (chẳng hạn như trò

chơi video trên Internet) thì rất đáng phải tìm loại card video tốt nhất cho chương trình của

bạn.

Hình 2.18: Card Video

Card âm thanh

Card âm thanh (xem Hình 2.19) là một thiết bị trong hộp máy chính cho phép máy tính nhận,

xử lý và phát âm thanh. Card âm thanh cho phép máy tính thu âm qua một micrô, xử lý thông

tin lưu trên đĩa và kết quả là âm thanh đi ra loa. Nếu bạn định ghi hoặc nghe nhạc, bạn hài

lòng hơn với dàn máy mới của mình nếu xem kỹ dung lượng card sound trước khi mua máy

tính mới .

Hình 2.19: Card Âm Thanh

1.2.7. Các thuật ngữ cần nhớ

•

Phần cứng là để chỉ chung các bộ phận máy tính mà bạn có thể sờ nắm được.

Đầu vào là chỉ các dữ liệu và lệnh đưa vào máy tính.

Thiết bị đầu vào được dùng để đưa dữ liệu và lệnh vào máy tính.

Trang 20