Tổng quan về đầu tư điện gió, mặt trời và đề xuất cho Việt Nam

PHÂN BAN NGUỒN ĐIỆN | 237

TỔNG QUAN VỀ ĐẦU TƯ ĐIỆN GIÓ, MẶT TRỜI

VÀ ĐỀ XUẤT CHO VIỆT NAM

Đỗ Thị Hiệp

Đại học Điện lực

Tóm tắt: Thực tế tại các quốc gia phát triển năng lượng tái tạo cho thấy nhà đầu tư dự

án điện gió và mặt trời rất đa dạng. Mỗi nhà đầu tư có nguồn lực và mục tiêu khác

nhau khi đầu tư vào lĩnh vực này. Bên cạnh nguồn vốn, con người, các yếu tố khách

quan thuộc về thể chế chính sách, trình độ phát triển công nghệ, điều kiện tự nhiên có

ảnh hưởng đáng kể đến quyết định của nhà đầu tư trong việc lựa chọn công nghệ và

quy mô dự án. Bằng việc tổng hơp, phân tích các nghiên cứu liên quan đến hành vi của

nhà đầu tư điện gió và mặt trời trên thế giới, đặc biệt tại Đức, tác giả đánh giá các yếu

tố ảnh hưởng đến quyết định đầu tư dự án điện gió và mặt trời. Trong đó, yếu tố chính

sách được phân tích kĩ nhằm hiểu được ảnh hưởng khác nhau của mỗi loại cơ chế,

công cụ chính sách đến từng nhóm nhà đầu tư. Căn cứ vào đó người làm chính sách có

thể điều chỉnh cơ chế, công cụ chính sách định hướng nhà đầu tư đạt được mục tiêu

phát triển. Với thực tế phát triển điện gió và mặt trời ở Việt Nam, tác giả đề xuất một

số công cụ thúc đẩy phát triển đầu tư lĩnh vực này.

Từ khóa: nhà đầu tư, dự án điện gió, dự án điện mặt trời, chính sách năng lượng.

Abstract: Renewable energy development countries show that investors in wind and

solar power projects are very diverse. Each investor has different resources and goals

when investing in this area. In addition to capital resource, people, objective factors of

policy institutions, technology development level, natural conditions have a significant

influence on the decision of the investor on the choice of technology and scale of

projects. By compiling and analyzing studies related to the behavior of wind and solar

investors in the world, particular in Germany, the author evaluates the factors that

influence on the decision of investment in wind and solar power projects. In particular,

policies are carefully analyzed to understand the different effects of each type of

policy instrument to investor groups. Since then, policymakers have been able to

adjust their policy-driven tools to achieve their target. With the actual development of

wind and solar power in Vietnam, the author proposes some tools to promote

investment in this field.

Keywords: investors, wind power projects, photovoltaic projects, energy policy.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Phát triển nguồn điện từ năng lượng gió và mặt trời là xu hướng trên thế giới và

Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế đó. Khai thác điện gió và mặt trời ở Việt Nam

mới ở giai đoạn khởi động, do vậy đầu tư vào các nguồn năng lượng này là cơ hội

nhưng cũng là thách thức lớn đối với các nhà đầu tư. Đó là cơ hội bởi vì nhà đầu tư

không phải lo giải quyết đầu ra do nhu cầu năng lượng ở Việt Nam ngày càng tăng.

Điện năng cần sản xuất đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế với tăng trưởng GDP bình

238 | HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC 2017

quân ở mức 7.0%/năm giai đoạn 2016 – 2030 (Quy hoạch điện VII điều chỉnh, 2016).

Mặc dù có cơ hội lớn nhưng nguồn điện gió và mặt trời ở Việt Nam vẫn đang bước

những bước rất chậm và ngắn. Dẫn đến điều này một phần bởi các nhà đầu tư còn hạn

chế về nguồn lực, mặt khác thách thức đầu tư vào phân khúc này khá lớn, nhiều rào cản.

Tính đến cuối năm 2016, Việt Nam chỉ có 159.2 MW điện gió được lắp đặt và chưa có

điện mặt trời hòa lưới điện quốc gia [EVN, 2016].

Mặc dù còn nhiều khó khăn và thách thức, nhưng trước thực tế nguồn năng lượng

hóa thạch đang ngày một cạn kiệt, không những thế con người đang phải đối mặt với ô

nhiễm môi trường từ các nguồn điện hóa thạch, để đảm bảo an ninh cung cấp điện, tận

dụng được lợi thế công nghệ điện gió và mặt trời ngày một rẻ và hoàn thiện, tránh sự

tăng giá của nguồn năng lượng hóa thạch trong tương lai, tăng điện gió và mặt trời,

giảm điện từ năng lượng hóa thạch trong cơ cấu nguồn điện là chính sách hợp lý. Chúng

ta không phủ nhận sản xuất điện từ gió và mặt trời ảnh hưởng lớn đến ổn định cung cấp

điện. Tuy nhiên, nghiên cứu trên thế giới cho thấy vấn đề này có thể dần khắc phục

bằng các giải pháp công nghệ.

Để từng bước tích hợp nguồn điện gió và mặt trời vào hệ thống cung cấp điện,

trước hết các quốc gia cần đề ra các con số mục tiêu trung và dài hạn. Đức là một trong

những quốc gia đi đầu về phát triển nguồn điện gió và mặt trời trên thế giới. Mục tiêu

của quốc gia này là nâng tỷ trọng điện năng từ nguồn điện tái tạo trong tổng điện năng

tiêu thụ chiếm 40 - 45% vào năm 2025, 55 – 60% vào năm 2035 và ít nhất 80% vào

năm 2050 (EEG, 2014). Việt Nam đặt mục tiêu đưa công suất nguồn điện mặt trời lên

khoảng 850 MW vào năm 2020, khoảng 4,000 MW vào năm 2025 và 12,000 MW vào

năm 2030. Tương tự, đưa tổng công suất nguồn điện gió lên 800 MW, 2,000 MW và

6,000 MW lần lượt vào các năm 2020, 2025 và 2030 (428/QĐ-TTg). Bài toán đặt ra là

Việt Nam cần làm gì để thu hút nhà đầu tư điện gió và mặt trời nhằm đạt được mục tiêu

đề ra cả về tổng công suất và tỷ trọng đóng góp của các loại công nghệ. Tiếp cận vấn đề

từ kinh nghiệm thực tế tại các quốc gia có điện gió và mặt trời chiếm tỷ trọng đáng kể

trong cơ cấu nguồn điện, nghiên cứu sẽ từng bước tìm giải đáp cho các câu hỏi sau:

1. Có những nhóm nhà đầu tư điện gió và mặt trời nào? Mục tiêu và nguồn lực

của họ ra sao?

2. Hiện có những loại công nghệ và quy mô điện gió và điện mặt trời nào?

3. Các yếu tố thuộc về môi trường đầu tư ảnh hưởng như thế nào đến từng nhóm

nhà đầu tư?

4. Xu hướng lựa chọn công nghệ và quy mô dự án của từng nhóm nhà đầu tư là

như thế nào?

Để trả lời các câu hỏi trên, nghiên cứu được chia làm 5 phần. Trong mục 2 tác giả

phân loại nhà đầu tư, xác định động lực, nguồn lực của các nhóm nhà đầu tư. Môi

trường đầu tư, đặc biệt nhấn mạnh vai trò của công cụ chính sách ảnh hưởng đến quyết

định của nhà đầu tư là đối tượng nghiên cứu ở mục 3. Mục 4 giới thiệu các loại công

PHÂN BAN NGUỒN ĐIỆN | 239

nghệ, quy mô dự án điện gió và mặt trời hiện nay, dự đoán xu hướng đầu tư tại Đức.

Trong mục 5, tác giả tóm tắt thực trạng đầu tư điện gió và mặt trời ở Việt Nam và đưa

ra một số đề xuất về cơ chế, công cụ chính sách để phát triển các nguồn điện này.

2. NHÀ ĐẦU TƯ, MỤC TIÊU VÀ NGUỒN LỰC

2.1. Phân loại nhà đầu tư

Trái ngược với nhà đầu tư dự án nguồn điện từ năng lượng hóa thạch chỉ thường

là các công ty điện lực và các công ty sản xuất điện độc lập, nhà đầu tư dự án điện gió

và mặt trời rất đa dạng. Phân loại nhà đầu tư có thể dựa vào cơ cấu vốn (Masini, et al.,

2010), chủ sở hữu, lĩnh vực kinh doanh chính (Bergek, et al., 2013), hay kinh nghiệm.

Theo báo cáo của IRENA (2015), tỷ trọng đầu tư dự án điện gió và mặt trời của các đơn

vị tư nhân chiếm trên 85%, khu vực nhà nước chỉ chiếm dưới 15%. Tại Đức, nhà đầu tư

có thể được phân nhóm như được trình bày ở Bảng 1 dưới đây (Werner, et al., 2016)

(Nelson, et al., 2016):

Bảng 1. Nhà đầu tư dự án điện gió và mặt trời tại Đức

Nhóm nhà đầu tư

Các công ty điện lực lớn

Ví dụ

EON, RWE, EnBW

Các công ty điện lực địa phương

MVV, Stadtwerke Müchen, Stadtwerke

Hamburg

Công ty xây dựng công trình điện quốc tế

Dong, Vattenfall, Iberdrola

Công ty xây dựng công trình điện trong nước PNE, wpd, Energiekontor, juwi

quy mô lớn

Công ty xây dựng công trình điện trong nước Công ty xây lắp quy mô nhỏ

quy mô nhỏ

Ngân hàng quốc tế

Deutsche Bank, Commerzbank, UBS,

Morgan Stanley

Ngân hàng trong nước quy mô lớn

Commerzbank, Bayern LB, LBBW, DZ

Bank

Nhà đầu tư tổ chức

Allianz, MEAG

Nhà đầu tư nhóm tư nhân

KGAL, Capital Stage, Aquila Capital,

Blackstone

Các nhà đầu tư khác

Công ty gia đình, cộng đồng, mạng lưới

cá nhân

Hộ tiêu thụ cuối cùng quy mô nhỏ

Hộ tiêu thụ cuối cùng quy mô lớn

Công ty sản xuất điện độc lập

Hộ gia đình, nông dân

Hộ công nghiệp, thương mại

Công ty sản xuất điện độc lập

240 | HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC 2017

Tỷ trọng đóng góp của các nhóm nhà đầu tư trong tổng công suất lắp đặt các

nguồn điện từ năng lượng tái tạo ở Đức năm 2013 được minh họa như Hình 1 dưới đây:

Hình 1: Tỷ trọng công suất lắp đặt năng lượng tái tạo theo chủ sở hữu tại Đức (REA, 2013)

Để tiện cho nghiên cứu, tác giả phân nhóm nhà đầu tư và trình bày tại Bảng 2.

Tùy thuộc giai đoạn tích hợp, tại các quốc gia tồn tại các nhóm nhà đầu tư khác nhau và

tỷ trọng đóng góp của mỗi nhóm trong tổng cơ cấu lắp đặt nguồn điện cũng khác nhau.

Bảng 2. Các nhà đầu tư tiềm năng dự án điện gió và mặt trời

Thứ tự

Cấp độ 1

Cấp độ 2

Công ty điện lực lớn

Công ty điện lực địa phương

1

2

Công ty điện lực

3

Công ty xây dựng công Công ty xây dựng công trình điện quốc tế

trình điện

4

Công ty công trình điện trong nước

5

Tổ chức tài chính

Nhà đầu tư tổ chức

Ngân hàng quốc tế

Ngân hàng thương mại trong nước

Công ty bảo hiểm

Quỹ hưu trí

6

7

8

9

Quỹ tổ chức từ thiện

Hộ công nghiệp

10

11

12

13

Hộ tiêu thụ cuối cùng

Hộ thương mại

Hộ gia đình

Công ty sản xuất điện Công ty sản xuất điện độc lập

độc lập

PHÂN BAN NGUỒN ĐIỆN | 241

2.2. Động lực của nhà đầu tư

Hầu hết nhà đầu tư dự án điện gió hoặc mặt trời mong muốn tìm kiếm lợi nhuận

từ hoạt động đầu tư của mình. Tuy nhiên, cũng có một số nhà đầu tư sẵn sàng đầu tư

nếu nó góp phần phát triển xã hội, như tạo việc làm, đảm bảo nguồn cung cấp điện, bảo

vệ môi trường, hoặc hiệu quả năng lượng mặc dù có thể dự án không đem lại lợi nhuận

cho họ.

Tại Đức, một số nhà đầu tư bỏ tiền vào sản xuất điện gió và mặt trời vì đây là một

phần trong chuỗi dịch vụ đáp ứng nhu cầu điện năng khách hàng (một số công ty điện

lực). Đối với nhóm nhà đầu tư khác, nguồn điện gió và mặt trời đơn giản chỉ là để đáp

ứng nhu cầu năng lượng của chính họ (một số hộ gia đình, đơn vị công nghiệp, tòa nhà

thương mại). Nhóm khác đầu tư vào điện gió và mặt trời bởi nó góp phần giảm thiểu tác

động biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, phần lớn nhà đầu tư mong muốn tìm kiếm lợi nhuận

từ hoạt động đầu tư (Nelson, et al., 2016).

2.3. Nguồn lực của nhà đầu tư

Đối với nhà đầu tư dự án điện gió và mặt trời, nguồn lực bao gồm nguồn tài chính,

đất đai, kiến thức trình độ chuyên môn, kỹ năng và kinh nghiệm liên quan. Phần dưới

đây phân tích sự khác nhau về nguồn lực của từng nhóm nhà đầu tư.

Công ty điện lực

Các công ty điện lực thường có lợi thế nguồn tài chính nội tại so với các nhà đầu

tư khác. Ở Đức, “Big Four” là bốn công ty điện lực lớn được xem là có nguồn tài chính

tốt để đầu tư vào các nguồn điện tái tạo (Werner, et al., 2016). Các công ty điện lực

cũng có lợi thế về chuyên môn, kĩ năng và kinh nghiệm trong xây dựng vận hành nhà

máy điện. Tuy nhiên, họ không có sẵn nguồn đất cho xây dựng nhà máy điện.

Công ty xây dựng công trình điện

Các công ty xây dựng công trình điện quốc tế có nguồn vốn chủ sở hữu nhất định.

Các công ty quy mô nhỏ hạn chế về nguồn tài chính nội tại. Các công ty xây dựng công

trình điện không có đất đai cho phát triển dự án. Nhưng, vì xuất phát từ lĩnh vực hoạt

động chính là xây dựng công trình điện, họ có lợi thế về năng lực, kĩ năng, kinh nghiệm

liên quan đến xây dựng nhà máy điện, từ đó giảm chi phí đầu tư nhà máy điện.

Ngân hàng

Các ngân hàng có thể tiếp cận cơ hội đầu tư dự án điện gió và mặt trời cùng với

người vay vốn. Ngân hàng có lợi thế về nguồn tài chính với lãi suất thấp và kinh nghiệm

trong quản lý tài chính. Họ có thể có nguồn vốn cho đầu tư từ các khoản tiền gửi dài hạn

của các tổ chức và cá nhân. Đối với ngân hàng quốc tế, phần lớn nguồn vốn của họ là từ

các quỹ ủy thác, các khoản lời từ việc cho vay những nguồn vốn mà nó sở hữu (nguồn

242 | HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC 2017

vốn này được tích trữ qua nhiều năm và những đóng góp của các quốc gia thành viên)

[World Bank]. Đối với ngân hàng thương mại trong nước, họ có thể tận dụng nguồn tiền

gửi của công chúng để đầu tư dự án. Các ngân hàng là những nhà đầu tư không có lợi

thế về đất đai và thiếu chuyên môn, kĩ năng và kinh nghiệm trong xây dựng vận hành

nhà máy điện. Tuy nhiên, họ thường kết hợp với người đi vay vốn là những người có

kinh nghiệm nhất định trong lĩnh vực sản xuất điện.

Nhà đầu tư tổ chức

Các công ty bảo hiểm, quỹ hưu trí, quỹ từ thiện đầu tư vào dự án điện gió hay mặt

trời dựa vào nguồn vốn chủ sở hữu của tổ chức. Họ là những nhà đầu tư không có đất

đai và thường không có kĩ năng kinh nghiệm liên quan đến dự án điện. Tuy nhiên, bởi

vì nguồn quỹ có hạn, các nhà đầu tư thuộc nhóm này thường chỉ đầu tư vào các dự án có

quy mô nhỏ và vừa, chỉ đủ khả năng đầu tư một vài nhà máy điện.

Hộ tiêu thụ cuối cùng

Đối với các hộ đầu tư quy mô nhỏ, nguồn tài chính chủ yếu từ khoản tiết kiệm có

được (hộ dân dụng sinh hoạt, nông dân). Các hộ đầu tư quy mô lớn một phần vốn từ bản

thân doanh nghiệp, tổ chức, phần còn lại đi vay. Hộ tiêu thụ cuối cùng thường có lợi thế

về đất đai. Họ có thể lắp đặt tuabin gió hay các tấm pin năng lượng mặt trời trên chính

mái nhà hoặc mảnh đất của nhà mình, doanh nghiệp mình. Nếu quy mô dự án lớn, họ

phụ thuộc nguồn đất từ bên ngoài. Ở Đức, tỷ trọng đóng góp của hộ công nghiệp,

thương mại, dân dụng sinh hoạt, nông dân chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu công suất lắp

đặt các nguồn điện từ năng lượng tái tạo. Như được minh họa tại Hình 1, tỷ trọng công

suất lắp đặt của hộ thương mại dân dụng, công nghiệp, nông dân lần lượt là 35%, 14%,

11% vào năm 2013.

Công ty sản xuất điện độc lập

Những công ty này phụ thuộc vào nguồn vốn đi vay. Họ cũng không có đất đai

nhưng có lợi thế về chuyên môn, kĩ năng kinh nghiệm trong xây dựng vận hành các dự

án điện gió và mặt trời vì đây là lĩnh vực hoạt động chính của họ.

Tóm lại, nguồn tài chính, đất đai, trình độ chuyên môn, kĩ năng kinh nghiệm của

nhà đầu tư có ảnh hưởng đáng kể đến chi phí sản xuất điện. Tỷ lệ vốn vay càng nhiều,

lãi suất vay vốn càng cao, chi phí sử dụng vốn càng tăng. Tương tự, diện tích đất cần

thuê càng lớn, giá thuê đất càng cao, chi phí thuê đất càng tăng. Trình độ chuyên môn

càng tốt, chi phí vận hành cố định và biến đổi có xu hướng giảm. Kĩ năng kinh nghiệm

về xây dựng công trình điện càng tốt, chi phí quản lý đầu tư xây dựng nhà máy càng

giảm. Kĩ năng quản lý tài chính càng tốt, chi phí sử dụng vốn càng giảm. Nghiên cứu sự

phát triển điện gió và mặt trời tại Đức, Bảng 3 dưới đây minh họa nguồn lực của các

nhóm nhà đầu tư tại Đức ở thời điểm hiện tại.

PHÂN BAN NGUỒN ĐIỆN | 243

Bảng 3. Ma trận nguồn lực nội tại của các nhóm nhà đầu tư

Đất đai Trình độ

Tài chính

Kĩ năng và kinh

nghiệm

Mạnh

1.Công ty điện lực

6. IPPs

Trung

bình

3. Ngân hàng

2. Công ty xây lắp điện

5. Hộ tiêu thụ cuối cùng

Yếu

4. Nhà đầu tư tổ chức

3. MÔI TRƯỜNG ĐẦU TƯ VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN NHÀ ĐẦU TƯ

Cùng tồn tại trong một môi trường vĩ mô, nhưng ngoài yếu tố sự phát triển của

nền kinh tế quốc gia, các yếu tố như tác động từ đối thủ cạnh tranh, phía người mua

điện, thay đổi công nghệ, điều kiện tự nhiên, chính sách có ảnh hưởng đáng kể và khác

nhau đến nhà đầu tư.

3.1. Điều kiện tự nhiên, thay đổi công nghệ, đối thủ cạnh tranh và người mua

điện

Điều kiện tự nhiên

Đặc trưng của nguồn điện tái tạo là tiềm năng sản xuất phụ thuộc vào thiên nhiên.

Tốc độ gió và bức xạ mặt trời thay đổi theo thời gian trong ngày. Tiềm năng sản xuất

điện mặt trời nhiều hơn vào ban ngày và không có vào ban đêm. Tại Đức, hệ số công

suất trung bình của điện gió đất liền là 17.02% (1,490 giờ), điện gió ngoài khơi là

36.20% (3,171 giờ) và điện mặt trời là 10.82% (948 giờ) [BMWi, 2016]. Hình 2 dưới

đây minh họa nguồn điện gió và mặt trời ở Đức vào hai ngày điển hình ở hai mùa khác

nhau theo từng giờ [Fraunhofer ISE, 2016].

(a)

(b)

Hình 2: Sản xuất điện gió và mặt trời tại Đức tại ngày 06/02/2016 (a) và ngày 08/05/2016 (b)

244 | HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC 2017

Ngoài ra, nguồn điện từ điện gió và mặt trời còn có một đặc trưng nữa là tính

không chắc chắn, khó dự đoán chính xác. Đây là rủi ro tất cả nhà đầu tư dự án năng

lượng gió và mặt trời gặp phải.

Thay đổi công nghệ

Thay đổi công nghệ đem cơ hội giảm chi phí sản xuất điện từ nguồn điện gió và

mặt trời làm tăng khả năng cạnh tranh của nguồn điện này so với nguồn điện từ năng

lượng hóa thạch. Theo công bố của IRENA (2016), trong đánh giá tiềm năng giảm chi

phí điện gió và mặt trời cho đến 2025, chi phí đầu tư cho điện gió đất liền năm 2015 là

khoảng 1,560 USD/kW, chi phí đầu tư cho điện gió ngoài khơi vào khoảng 4,650

USD/kW, hai con số này được dự đoán giảm xuống lần lượt là 1,370 USD/kW và 3,950

USD/kW vào năm 2025. Chi phí sản xuất điện từ năng lượng mặt trời sẽ giảm mạnh từ

1,810 USD/kW năm 2015 xuống chỉ còn 790 USD/kW vào năm 2025. Suất đầu tư cho

các nguồn điện này dao động giữa các châu lục và các quốc gia. Trung Quốc là quốc gia

có chi phí đầu tư thấp nhất. Sự phát triển công nghệ trong tương lai đem đến cơ hội sản

xuất điện gió và mặt trời với chi phí thấp đến với tất cả các nhà đầu tư đồng thời làm

tăng tính ổn định kĩ thuật trong vận hành của các nhà máy điện, giảm rủi ro kĩ thuật

công nghệ.

Đối thủ cạnh tranh

Đối thủ cạnh tranh của các nhà máy điện gió và mặt trời bao gồm các nhà máy

điện từ các nguồn điện truyền thống và các nhà máy trong cùng nhóm năng lượng tái

tạo. Hình 3 và Hình 4 dưới đây mô tả đối thủ cạnh tranh của nguồn điện gió và mặt trời

tại Đức.

Hình 3: Tỷ trọng các loại nguồn điện tại Đức năm 2016 [BMWi, 2016]

PHÂN BAN NGUỒN ĐIỆN | 245

LCOE bình quân của điện gió đất liền là 7.15 cents/kWh đủ sức cạnh tranh với

các nguồn điện từ than đá, turbin khí. Điện mặt trời lắp ở mặt đất có dải LCOE rộng và

trung bình là 10.75 cents/kWh. Bên cạnh đó, như dự báo của IRENA (2016) chi phí đầu

tư cho nguồn điện đang và sẽ giảm mạnh, do vậy nguồn điện này cũng có khả năng

cạnh tranh về chi phí so với nhiều nguồn điện khác.

Hình 4: Chi phí sản xuất điện từ các nguồn điện khác nhau tại Đức năm 2015 [VGB, 2015]

Người mua điện

Công ty điện lực là người mua điện từ các nguồn điện gió và mặt trời. Tùy thuộc

cơ chế, nếu quốc gia đó áp dụng giá FIT người mua thường có tránh nhiệm mua hết

điện năng từ nguồn điện tái tạo. Nhà máy điện gió và mặt trời không chịu áp lực từ phía

người mua. Nếu thị trường theo cơ chế đấu thầu, nhà đầu tư chịu áp lực chào với mức

giá thấp để nhận được quyết định đầu tư.

3.2. Ảnh hưởng của chính sách đến quyết định đầu tư

Thực tế tại các quốc gia thành công trong tăng trưởng năng lượng tái tạo cho thấy

công cụ chính sách có thể định hướng nhà đầu tư trong việc ra quyết định về công nghệ

và quy mô sản xuất điện. Phần dưới đây phân tích sự ảnh hưởng khác nhau của các công

cụ chính sách đến các nhóm nhà đầu tư.

Nhóm các cơ chế chính sách

Tiêu chuẩn năng lượng tái tạo (RES – renewable energy standards): yêu cầu công

ty điện lực một tỷ lệ đầu tư nhất định vào nguồn điện tái tạo trong tổng đầu tư. Công cụ

này được áp dụng tại 35 quốc gia trên thế giới (Sawin J., Seyboth K., 2017). Như vậy,

cơ chế này chỉ tác động đến các công ty điện lực, các nhóm nhà đầu tư còn lại không

chịu ảnh hưởng.

246 | HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC 2017

Chứng chỉ năng lượng tái tạo (REC – renewable energy certificates): một chứng

chỉ tương đương với một đơn vị điện năng sản xuất từ nguồn năng lượng tái tạo. Mỹ,

Trung Quốc, Ấn Độ, Úc… hiện đang áp dụng công cụ này. Các công ty điện lực nếu

không đầu tư đủ vào năng lượng tái tạo theo yêu cầu có thể mua chứng chỉ này từ các

đơn vị không bắt buộc phải đầu tư. Như vậy, cơ chế này tác động trực tiếp đến công ty

điện lực giống như tiêu chuẩn năng lượng tái tạo, nhưng nó cho phép công ty điện lực

linh hoạt hơn trong lựa chọn công nghệ sản xuất điện để đầu tư. Ngoài ra, bên cạnh bán

điện năng cho người mua điện, các nhà đầu tư khác có thể bán chứng chỉ năng lượng tái

tạo cho công ty điện lực.

Công tơ hai chiều (Net metering): đo sản lượng điện hộ tiêu thụ hòa lưới khi thừa

và lấy ra khi thiếu. Cơ chế này hiện đang được áp dụng tại 55 quốc gia (Sawin J.,

Seyboth K., 2017). Cơ chế công tơ hai chiều có ý nghĩa đặc biệt đối với nhóm nhà đầu

tư hộ tiêu thụ cuối cùng, đặc biệt là hộ quy mô nhỏ.

Biểu giá bán điện FIT (Feed-in tariff): giá bán điện năng (tariff) sản xuất từ nguồn

năng lượng tái tạo được cung cấp vào (feed-in) hoặc bán cho lưới điện. Giá FIT hiện

được áp dụng tại 83 quốc gia (Sawin J., Seyboth K., 2017). Giá FIT thường được quy

định khác nhau tùy thuộc vào quy mô và công nghệ sản xuất điện. Tại Đức, đối với các

nhà máy điện gió, giá trị FIT cho 5 năm đầu kể từ ngày nhà máy đưa vào vận hành là

8.90 cents/kWh. Sau 5 năm giá FIT được điều chỉnh giảm hay không, mức độ nào tùy

thuộc vào mức độ đạt được về mục tiêu sản lượng. Giá FIT cho điện gió ngoài khơi

trong 12 năm đầu sau vận hành là 15.40 cents/kWh. Sau 12 năm, con số này có thể được

tiếp tục áp dụng trong khoảng thời gian nhất định tùy thuộc vào khoảng cách của nhà

máy điện đến đất liền và chiều cao cột nước tại vị trí nhà máy. Đối với điện mặt trời,

FIT được áp dụng như sau: 13.15 cents/kWh, 12.80 cents/kWh, 11.49 cents/kWh, 9.23

cents/kWh cho từng nhóm quy mô ≤ 10 kW, > 10 – 40 kW, > 40 – 1000 kW, > 1 – 10

MW (EEG, 2014). FIT chính là chìa khóa thành công của Đức trong việc tăng tỷ trọng

nguồn điện từ năng lượng tái tạo trong 16 năm qua. Bằng việc quy định mức giá cố định

khác nhau cho các quy mô công nghệ sản xuất điện khác nhau, Đức tạo ra niềm tin nhất

định về doanh thu cho nhà đầu tư, đồng thời khuyến khích được các tổ chức tín dụng

cho nhà đầu tư vay tiền với chi phí sử dụng vốn thấp. Hơn nữa, cơ chế này rất đơn giản

dễ hiểu và minh bạch đối với nhà đầu tư, khuyến khích mọi thành phần nhà đầu tư tham

gia thị trường.

Đấu thầu (Tendering): các nhà đầu tư điện gió, mặt trời tham gia chào thầu để

nhận được quyết định xây dựng nhà máy. Với tổng nhu cầu công suất lắp đặt được xác

định trước, nhà đầu tư nào chào với giá thấp hơn sẽ được ưu tiên lựa chọn đầu tư. Hiện

có 34 quốc gia trên thế giới đang áp dụng cơ chế này (Sawin J., Seyboth K., 2017). Tại

Đức, cơ chế đấu thầu cạnh tranh được thí điểm đối với nhà máy điện mặt trời dưới mặt

đất từ năm 2014 và chính thức áp dụng đối với các nhà máy điện gió và mặt trời khác

với quy mô đủ lớn từ năm 2017. Các nhà đầu tư quy mô nhỏ có thể lựa chọn theo cơ chế

FIT hoặc đấu thầu (EEG, 2016). Cơ chế đấu thầu cạnh tranh có ảnh hưởng rất khác

nhau đến nhà đầu tư. Đối với các công ty điện lực lớn và các công ty xây dựng công

PHÂN BAN NGUỒN ĐIỆN | 247

trình điện lớn, họ có thể được lợi từ cơ chế này chính vì sự phức tạp của cơ chế và vì họ

có lợi thế về trình độ chuyên môn. Đối với các ngân hàng, nếu cơ chế này làm giảm

động lực đầu tư của khách hàng của họ, sẽ giảm cơ hội cho họ đầu tư vào các dự án

điện. Đối với các nhóm nhà đầu tư còn lại, sự phức tạp của cơ chế có thể dẫn đến giảm

động lực đầu tư do họ không có chuyên môn, kĩ năng kinh nghiệm để đưa ra chiến lược

chào giá tốt.

Nhóm các công cụ chính sách tài chính

Ưu đãi cho vay: các ưu đãi liên quan đến thời gian cho vay, lãi suất cho vay, thời

gian ân hạn. Ngoài công ty điện lực có nguồn vốn nội tại, ngân hàng có vốn từ nguồn

tiền gửi với lãi suất thấp, nhà đầu tư tổ chức có khoản tài trợ, hộ gia đình, nông dân có

khoản tiết kiệm, các nhà đầu tư còn lại phụ thuộc lớn vào nguồn tài chính bên ngoài.

Chính vì vậy, ưu đãi cho vay là công cụ hữu ích tạo động lực cho nhà đầu tư. Có nhiều

kiểu nguồn vốn vay nhà đầu tư có thể tiếp cận bao gồm “on-lending”, nghĩa là cấu trúc

vốn được thành lập bởi ngân hàng quốc tế và ngân hàng quốc gia đó, cấu trúc vốn này

hướng đến các dự án đầu tư có quy mô vừa và nhỏ. “co-lending” là cấu trúc vốn được

thành lập bởi nhóm các ngân hàng thương mại và định hướng đến cung cấp vốn cho các

dự án có quy mô lớn. Các khoản nợ trực thuộc, tức là hình thức công ty mẹ con, công ty

mẹ dựa vào năng lực của mình vay vốn cho công ty con để thực hiện dự án điện gió và

mặt trời. Ngoài ra còn có các khoản quỹ có thể chuyển đổi thành khoản cho vay nhà đầu

tư có thể tiếp cận (IRENA, 2016). Các nhà đầu tư khác nhau có khả năng tiếp cận các

khoản vay khác nhau. Các công ty điện lực lớn có thể thuận lợi tiếp cận các tổ chức tín

dụng trong nước và quốc tế, huy động vốn từ cộng đồng. Các công ty điện lực địa

phương có thể vay vốn từ các ngân hàng trong nước và một vài nguồn tài chính công.

Công ty xây dựng công trình điện quốc tế có thể tiếp cận các khoản vay từ tổ chức tín

dụng quốc tế và trong nước, các nguồn tài chính công. Các công ty xây dựng công trình

điện quy mô lớn trong nước có thể tiếp cận các khoản vay trong nước, một vài nguồn tài

chính tư nhân, trong khi các công ty xây dựng công trình điện quy mô nhỏ bị hạn chế

khả năng vay vốn từ ngân hàng cũng như các tổ chức tín dụng khác (Nelson, et al.,

2016).

Trái phiếu xanh: là những trái phiếu được phát hành để huy động vốn cho các dự

án năng lượng xanh như điện gió hay điện mặt trời. Trái phiếu được phát hành cho kỳ

hạn dài và lãi suất thấp. Loại trái phiếu này được giới thiệu lần đầu tiên vào năm 2007

và được khởi xướng bởi một số ngân hàng phát triển như Ngân hàng Đầu tư châu Âu,

Ngân hàng Thế giới. Ấn Độ hiện đang sử dụng công cụ này để có huy động được nguồn

tài chính cho mục tiêu phát triển điện gió và mặt trời. Quốc gia này bắt đầu sử dụng

công cụ này vào năm 2015 và tổng nguồn vốn thu được là 1.1 tỷ USD. Tháng 1/2016,

Ủy ban Chứng khoán Ấn Độ đã ban hành các quy định chính thức về trái phiếu xanh

(IRENA, 2016).

248 | HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC 2017

Nhóm các công cụ chính sách tài khóa

Công cụ thuế và phí: có nhiều loại thuế như thuế nhập khẩu, thuế thu nhập doanh

nghiệp, thuế giá trị gia tăng, thuế đất đai. Nhà nước có thể miễn, giảm, hoặc gia hạn thời

gian nộp các khoản thuế đối với các dự án nhà máy điện gió và mặt trời.

Trợ giá: là hình thức nhà nước trả thêm cho người sản xuất một khoản tiền bù đắp

cho thiệt hại do phải bán sản phẩm với giá thấp. Tại nhiều quốc gia để trợ giá cho các

nguồn điện tái tạo, Chính phủ trích từ nguồn ngân sách Chính phủ ra để trả cho phần

chênh giữa FIT và giá thị trường.

Quỹ nghiên cứu và phát triển: là khoản quỹ Chính phủ dành ra cho các công trình

nghiên cứu khoa học và công nghệ. Hàn Quốc đầu tư 20,000 USD/năm/nghiên cứu điện

gió và mặt trời (Chang, et al., 2016). Tại Đức, quỹ nghiên cứu năng lượng của Chính

phủ Đức trong giai đoạn 2011 – 2014 lên đến 3.5 tỉ Euro [BMWi, 2010].

Nhóm quy trình thủ tục

Hệ thống văn bản: những văn bản yêu cầu liên quan đến thủ tục cấp giấy phép đầu

tư, cho vay vốn, cho thuê đất, văn bản liên quan đến hoạt động mua bán điện. Hỗ trợ về

chuẩn bị tài liệu hồ sơ dự án, quy trình thủ tục thẩm định dự án càng đơn giản, càng thu

hút nhà đầu tư. Để làm được điều này có thể sử dụng các công cụ như ban hành các loại

giấy tờ tiêu chuẩn theo từng nhóm dự án. Ví dụ, chuẩn hóa hồ sơ cho các dự án điện gió

riêng, điện mặt trời riêng, quy mô dự án khác nhau yêu cầu hồ sơ khác nhau.

Thời gian xử lý ra quyết định: thời gian xử lý hồ sơ ra quyết định liên quan đến

thủ tục cấp giấy phép đầu tư, vay vốn, thuê đất, mua bán điện. Thời gian xử lý càng

nhanh, càng thu hút nhà đầu tư.

4. LỰA CHỌN CÔNG NGHỆ VÀ QUY MÔ DỰ ÁN ĐIỆN GIÓ VÀ MẶT TRỜI

4.1. Công nghệ và quy mô dự án điện gió và mặt trời

Trước hết nhà đầu tư sẽ cân nhắc lựa chọn loại công nghệ để đầu tư: điện gió đất

liền, điện gió ngoài khơi, điện mặt trời trên mái nhà hay dưới mặt đất. Sau khi đã lựa

chọn được loại công nghệ, tiếp theo nhà đầu tư cân nhắc lựa chọn quy mô nhà máy: quy

mô lớn, vừa hay nhỏ. Tùy thuộc nguồn lực, đánh giá các yếu tố môi trường đầu tư và kì

vọng, nhà đầu tư điện gió lựa chọn công nghệ và quy mô dự án đầu tư.

Đối với điện gió, có hai loại turbin là turbin trục đứng và turbin trục ngang.

Turbin trên đất liền thường là loại 3 cánh, chiều dài cánh từ 20 đến 80 m. Turbin gió

ngoài khơi thường có chiều dài cánh lên đến 80 m. Chiều cao cột turbin thường từ 70

đến 120 m và có thể lên đến 160 m. Công suất turbin phụ thuộc vào chiều dài cánh

turbin và chiều cao cột turbin. Năm 2014, Đức có 44 loại turbin khác nhau. Loại turbin

phổ biến nhất có mức công suất 2 – 3 MW. Công suất một turbin có thể lên đến 5 MW

hoặc hơn [Fraunhofer IWES, 2014]. Quy mô một nhà máy điện gió có thể từ vài MW

PHÂN BAN NGUỒN ĐIỆN | 249

đến vài trăm, thậm chí vài nghìn MW. Trang trại điện gió lớn nhất trên thế giới hiện nay

là Gansu ở Trung Quốc, với tổng công suất là 6,000 MW.

Đối với điện mặt trời, một modul năng lượng mặt trời là lắp ráp của các pin năng

lượng mặt trời có kích thước 6 x 10. Một modul thường có dải công suất 100 đến 365

W. Quy mô nhà máy điện mặt trời có thể vài MW đến hàng trăm hoặc hàng nghìn MW.

Nhà máy điện mặt trời lớn nhất hiện nay là nhà máy Tengger Desert đặt tại Trung Quốc,

có mức công suất đặt là 1,500 MW.

4.2. Dự đoán xu hướng lựa chọn công nghệ và quy mô dự án của nhà đầu tư

tại Đức

Tính đến cuối năm 2016, tỷ lệ điện gió và mặt trời tại Đức chiếm khoảng 46%

trong tổng cơ cấu nguồn điện với khoảng 195 GW công suất lắp đặt. Trong đó điện gió

đất liền chiếm khoảng 23%, điện mặt trời 21% và điện gió ngoài khơi chiếm khoảng

2%. Có thể thấy, nhà đầu tư tại Đức nói chung đã có kĩ năng kinh nghiệm nhất định

trong triển khai dự án điện gió đất liền và điện mặt trời. Điện gió ngoài khơi với chi phí

sản xuất cao và đòi hỏi trình độ chuyên môn kĩ năng cao, hiện bắt đầu được chú trọng

nghiên cứu đầu tư bởi các nhà đầu tư có năng lực.

Bằng phân tích thực tế tích hợp năng lượng gió và mặt trời vào hệ thống điện của

Đức và mục tiêu phát triển của quốc gia này trong tương lai, tác giả dự đoán xu hướng

của lựa chọn quy mô và công nghệ của các nhóm nhà đầu tư tại Đức như sau:

. Công ty điện lực lớn, công ty xây dựng công trình điện quốc tế, ngân hàng quốc

tế: sẽ tìm kiếm cơ hội đầu tư vào các nhà máy điện gió ngoài khơi, đầu tư vào các

dự án điện gió đất liền, điện mặt trời với quy mô đủ lớn.

. Công ty điện lực địa phương, công ty xây dựng công trình điện trong nước, ngân

hàng thương mại trong nước, công ty điện độc lập: đầu tư vào các dự án điện gió

đất liền, điện mặt trời với nhiều mức quy mô.

. Công ty bảo hiểm, quỹ hưu trí, quỹ tổ chức từ thiện, hộ công nghiệp, hộ thương

mại: đầu tư vào các dự án điện gió đất liền, điện mặt trời với quy mô vừa và nhỏ.

. Hộ dân dụng, nông dân: đầu tư dự án điện gió đất liền, điện mặt trời với quy

mô nhỏ.

5. ĐẦU TƯ ĐIỆN GIÓ, MẶT TRỜI TẠI VIỆT NAM VÀ ĐỀ XUẤT

5.1. Đầu tư điện gió, mặt trời tại Việt Nam

Tại Việt Nam, tốc độ gió trung bình là từ 5.5 đến 7.3 m/s. Tiềm năng lý thuyết

năng lượng gió ở độ cao 65 m lên đến 513,360 MW (Phan, et al., 2011). Tiềm năng điện

mặt trời lớn với năng lượng bức xạ trung bình dao động từ 4 đến 5 kWh/m²/ngày. Tùy

thuộc vào khu vực, số giờ nắng trung bình năm dao động từ 1,409 đến 2,543 giờ/năm,

250 | HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC 2017

số ngày nắng dao động từ 270 đến 355 ngày/năm (Hán, 2011). Việt Nam được đánh giá

là quốc gia có tiềm năng lớn để sản xuất điện từ nguồn năng lượng gió và mặt trời. Tuy

nhiên, tính đến cuối năm 2016, tổng công suất nguồn điện Việt Nam là khoảng 42,300

MW, trong đó công suất điện gió hòa lưới là 159.2 MW tương đương với 0.38% và

chưa có điện mặt trời hòa lưới. Sự phát triển chậm của nguồn điện gió và mặt trời một

phần là do nhà đầu tư thiếu nguồn lực, mặt khác rủi ro thách thức đầu tư lớn. Phần dưới

đây phân tích thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư điện gió và mặt trời

tại Việt Nam:

Nguồn lực hạn chế

Bảng 4 dưới đây giới thiệu 4 nhà máy điện gió đã đưa vào vận hành ở Việt Nam

(GIZ, 2016).

Bảng 4. Các nhà máy điện gió đã đưa vào vận hành ở Việt Nam

Dự án

Loại Công Chủ đầu tư Loại

Tổng

vốn

(triệu

USD) trả/vốn

chủ sở

Tỷ lệ

nợ

phải

Đơn vị cho vay

công

suất

nhà

đầu

tư

nghệ (MW)

hữu

Nhà

máy

Điện gió bờ

Bạc

Gió

gần

99.2

Công ty

TNHH Xây ty đa

dựng, mục

Thương mại tiêu

và Du lịch

Công 260

85/15

70/30

Ngân hàng Phát

triển Việt Nam

Liêu

Công Lý

Nhà

máy

Điện gió liền

Phú

Quý

Gió

đất

6

Công ty

IPP

15

52

TNHH

MTV Điện

gió và Mặt

trời điện lực

dầu khí

Nhà

máy

Điện gió liền

Tuy

Gió

đất

30

Công ty cổ IPP

phần Điện

gió và Mặt

trời Việt

Ngân hàng Nông

nghiệp và Phát

triển nông thôn,

được đảm bảo

bởi Ngân hàng

Baden-

Phong

Nam

Wuerttemberg

(Đức)

PHÂN BAN NGUỒN ĐIỆN | 251

Dự án

Loại Công Chủ đầu tư Loại

Tổng

vốn

(triệu

USD) trả/vốn

chủ sở

Tỷ lệ

nợ

phải

Đơn vị cho vay

công

suất

nhà

đầu

tư

nghệ (MW)

hữu

Nhà

máy

Điện gió liền

Phú Lạc

Gió

đất

24

Công ty cổ IPP

52

80/20

Ngân hàng Tái

thiết Đức (vốn

ODA 35 triệu

EUR)

phần Phong

điện Thuận

Bình

Như vậy, trong 4 nhà đầu tư điện gió có 3 nhà đầu tư thuộc nhóm công ty sản xuất

điện độc lập, một nhà đầu tư là công ty đa mục tiêu và phần lớn vốn đầu tư là từ nguồn

vốn vay. Các nhà đầu tư của Việt Nam còn chưa đa dạng, hơn nữa họ bị hạn chế về

nguồn lực, cả về khả năng tài chính, đất đai, trình độ chuyên môn, kĩ năng và kinh

nghiệm triển khai dự án điện gió và mặt trời.

Môi trường đầu tư nhiều rủi ro và thách thức

Mặc dù có tiềm năng năng lượng gió và mặt trời lớn, Việt Nam cũng như nhiều

quốc gia khác gặp phải vấn đề tốc độ gió, bức xạ năng lượng mặt trời không ổn định.

Hơn nữa việc dự báo tiềm năng sản xuất điện từ các nguồn này ở Việt Nam còn gặp

nhiều khó khăn và kém tin cậy. Về vấn đề công nghệ, tại những nhà máy điện gió đã

đưa vào vận hành, hầu hết các thiết bị chính được nhập khẩu từ các quốc gia như Đức,

Mỹ, Đan Mạch, Trung Quốc. Tùy thuộc và công nghệ được nhập khẩu từ quốc gia nào,

chi phí thiết bị dao động rất đáng kể. Việt Nam có triển khai hỗ trợ nghiên cứu phát

triển công nghệ điện gió và mặt trời, tuy nhiên hoạt động này còn đơn lẻ, rời rạc và chưa

đạt hiệu quả. Về phía người mua, EVN có trách nhiệm mua toàn bộ lượng điện năng sản

xuất từ các nhà máy điện gió và mặt trời (37/2011/QĐ-TTg). Đối thủ cạnh tranh của các

nguồn điện gió và mặt trời là các nhà máy thủy điện, nhiệt điện than, turbin khí, nhiệt

điện dầu. Hình 5 và Hình 6 dưới đây mô tả tỷ lệ đối thủ cạnh tranh và sức cạnh tranh về

chi phí của các nguồn điện trong hệ thống điện Việt Nam.

Hình 5: Tỷ lệ công suất lắp đặt các nguồn điện tại Việt Nam [EVN, 2015]

252 | HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC 2017

Với LCOE trung bình ở múc 7.69 US cents/kWh cho điện gió đất liền, 8.92 US

cents/kWh cho điện gió gần bờ, hai nguồn điện này có thể cạnh tranh về chi phí với điện

từ turbin khí thông thường và nhiệt điện dầu.

Hình 6: Chi phí sản xuất điện trung bình từ các nguồn khác nhau tại Việt Nam (2015)

Về cơ chế, công cụ chính sách, hiện Việt Nam đã có cơ chế giá FIT, với 7.8 US

cents/kWh cho điện gió đất liền (37/2011/QĐ-TTg), 9.35 US cents/kWh cho điện mặt

trời (11/2017/QĐ-TTg). Hiện dự thảo điều chỉnh giá FIT cho điện gió đất liền và gần bờ

đang được để xuất ở mức 8.77 US cents/kWh cho điện gió đất liền, 9.97 US cents/kWh

cho điện gió gần bờ. Cơ chế công tơ hai chiều cũng sẽ được áp dụng từ năm nay cho

điện mặt trời (11/2017/QĐ-TTg). Tại Việt Nam, các dự án phát triển và sử dụng điện

gió và mặt trời được hưởng các ưu đãi về thuế như được miễn thuế nhập khẩu đối với

hàng hóa nhập khẩu để tạo tài sản cố định cho dự án, thuế thu nhập doanh nghiệp, các

ưu đãi về tín dụng đất đầu tư, ưu đãi về đất đai.

Từ những phân tích về nguồn lực của nhà đầu tư, môi trường đầu tư có thể dự

đoán xu hướng đầu tư của hầu hết các nhà đầu tư ở Việt Nam trong tương lai gần là các

dự án điện gió đất liền và điện mặt trời quy mô vừa và nhỏ.

5.2. Đề xuất

Kinh nghiệm của các quốc gia thành công về tích hợp năng lượng tái tạo vào thị

trường điện cho thấy cơ chế, công cụ chính sách hợp lý là chìa khóa thành công cho

phát triển nguồn điện gió và mặt trời. Các cơ chế liên quan đến chi phí (lãi suất vay, tỉ

suất thuế, giá thuê đất…) và doanh thu (giá FIT, hay giá theo cơ chế đấu thầu) đóng vai

trò đòn bẩy cho tích hợp các nguồn điện này. Thiết lập cơ chế, công cụ hợp lý sẽ khắc

phục được hạn chế về nguồn lực của nhà đầu tư đồng thời tạo môi trường đầu tư thuận

lợi hơn.

Tại Việt Nam, bên cạnh những chính sách đã có và đem lại hiệu quả, chúng ta cần

đánh giá lại các cơ chế đã tồn tại nhưng chưa đem lại tác dụng, đồng thời nghiên cứu

các công cụ chính sách chưa có nhưng cần thiết. Điều chỉnh FIT hàng năm là cần thiết

PHÂN BAN NGUỒN ĐIỆN | 253

nhằm đưa ra mức giá FIT cập nhật, phù hơp. Khi chi phí sản xuất điện gió hoặc mặt trời

giảm xuống đến mức nhất định, có thể cạnh tranh với các nguồn điện khác, cơ chế đấu

thầu cho thấy hiệu quả về chi phí. Ngoài ra, tiêu chuẩn năng lượng tái tạo, chứng chỉ

năng lượng tái tạo tạo là hai cơ chế nên được triển khai để tăng đầu tư điện gió và mặt

trời từ nhóm các công ty điện lực. Để giảm sự phụ thuộc vào công nghệ sản xuất điện từ

nước ngoài, giảm chi phí nhập khẩu thiết bị, đầu tư cho quỹ nghiên cứu phát triển công

nghệ sản xuất điện gió và mặt trời là việc làm cần thiết. Các công cụ quan trọng khác

như giảm lãi suất vay, tăng kì hạn, thời gian ân hạn đủ lớn sẽ khắc phục được hạn chế

về nguồn tài chính cho nhà đầu tư. Hầu hết nhà đầu tư tiềm năng ở Việt Nam chưa có kĩ

năng và kinh nghiệm, chuyên môn liên quan đến đầu tư, xây dựng vận hành nhà máy

điện gió và mặt trời, tổ chức các khóa học nâng cao hiểu biết, kĩ năng cho nhà đầu tư

nên được triển khai sớm.

Ngoài các công cụ, cơ chế chính sách định lượng, các vấn đề liên quan đến văn

bản thủ tục, thời gian xử lý các thủ tục về xin cấp phép đầu tư, vay vốn, thuê đất, mua

bán điện cũng nên hợp lý tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

N. T. Hán, "Đánh giá tiềm năng năng lượng mặt trời ở Việt Nam theo số liệu quan trắc

khí tượng thủy văn", Đại học Khoa học Tự nhiên, Hà Nội, 2011.

T. T. Phan, C. M. Vũ and A. Waslelke, "Tình hình phát triển điện gió và khả năng cung

ứng tài chính cho dự án điện gió ở Việt Nam", GIZ, Hà Nội, 2011.

Quyết định 2068/QĐ-TTg, “Phê duyệt Chiến lược phát triển điện gió và mặt trời của

Việt Nam đến năm 2030”, của Thủ tướng Chính phủ, ngày 25/11/2015.

Quyết định 37/2011/QĐ-TTg, “Về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện gió tại Việt

Nam”, của Thủ tướng Chính phủ, 29/06/2011.

Quyết định 11/2017/QĐ-TTg, “Về cơ chế khuyến khích phát triển các dự án điện mặt

trời tại Việt Nam”, của Thủ tướng Chính phủ, 11/04/2017.

Quyết định 428/QĐ-TTg, “Phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia

giai đoạn 2011 - 2020 có xét đến năm 2030”, của Thủ tướng Chính phủ, 18/03/2016.

Masini and E. Mechichetti, "The impact of behavioural factors in the renewable energy

investment decision making process: Conceptual framework and empirical findings",

Energy Policy, Elsevier, 2010.

[8] A. Bergek, I. Mignon and G. Sundberg, "Who invests in renewalbe electricity

production? Empirical evidence and suggestioins for further research" Energy Policy,

Elsevier, 2013.

[9] Y. Chang, Z. Fang and Y. Li, "Renewable energy policies in promoting financing and

investment among the East Asia Summit countries: Quantitative assessment and policy

implications", Energy Policy, Elsevier, 2016.

254 | HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC 2017

[10] D. Nelson, M. Huxham, S. Muench and B. O'Connell, "Policy and investment in German

renewalbe energy", CPI, 2016.

[11] IRENA, "Unlocking renewable energy investment: the role of risk mitigation and

structured finance", 2016.

[12] GIZ, "Information Bac Lieu, Phu Quy, Phu Lac", 2016.

[13] EEG, The renewable energy sources act in Germany, 2014.

[14] EEG, The renewable energy sources act in Germay, 2016.

[15] L. Werner and L. Scholtens, "Firm type, feed-iin tariff, and wind energy investment in

Germany", Yale University, 2016.

[16] X. Wang, "Achieving renewalbe energy targets at an affordable price", The World

Bank, 2017.