Tích cực hóa phương pháp thuyết trình bằng sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy các môn Lý luận chính trị ở trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh
“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020)
TÍCH CỰC HÓA PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH
BẰNG SỬ DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG GIẢNG DẠY
CÁC MÔN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC
SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
ThS. Cao Thành Tấn
Trường ĐHSP TP. Hồ Chí Minh
Tóm tắt
Bài viết nghiên cứu vai trò, nhân tố ảnh hưởng, thực trạng, trên cơ sở đó đề
xuất các giải pháp sư phạm nhằm nâng cao việc sử dụng công nghệ thông tin
nhằm tích cực hóa phương pháp thuyết trình trong giảng dạy các môn lý luận
chính trị ở trường ĐHSP Thành phố Hồ Chí Minh.
Từ khóa: Tích cực hóa, công nghệ thông tin, phương pháp thuyết trình.
I. MỞ ĐẦU
Thuyết trình là phƣơng pháp dạy học đã và đang đƣợc sử dụng phổ biến trong
dạy học ở các trƣờng cao đẳng, đại học ở nƣớc ta nói chung và trong giảng dạy các
môn lý luận chính trị nói riêng. Trong thực tế dạy học, mặc dù phƣơng pháp thuyết
trình tỏ ra có rất nhiều ƣu thế trong việc giảng dạy những môn có tính khái quát hóa,
trừu tƣợng hóa cao, nặng tính hàn lâm khoa học, nhƣng nó cũng còn không ít những
hạn chế, đặc biệt trong thời đại công nghệ hiện nay. Trƣớc sự phát triển mạnh mẽ của
khoa học công nghệ với sự bùng nổ của công nghệ thông tin đòi hỏi ngành giáo dục
phải thay đổi cách dạy cho phù hợp. Hiện nay, giảng viên bên cạnh việc cung cấp
thông tin, truyền thụ kiến thức còn có nhiệm vụ giúp ngƣời học phát triển phẩm chất
và năng lực đáp ứng đƣợc yêu cầu của sự nghiệp đổi mới đất nƣớc cũng nhƣ hợp tác
quốc tế. Ngày nay, khi công nghệ thông tin ngày càng phát triển thì việc ứng dụng
công nghệ thông tin vào quá trình dạy học là một điều tất yếu, trong đó có giảng dạy
các môn lý luận chính trị. Trong Nghị quyết Trung ƣơng 2 khóa VIII, Đảng ta đã
khẳng định: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối
truyền thụ một chiều, rèn luyện tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng
các phương pháp tiên tiến và phương pháp hiện đại vào quá trình dạy học”1. Văn
1
Đảng Cộng sản Việt Nam (1997), Văn kiện hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung ương
khóa VIII, tr.41.
535
|
Phần IV. Nghiên cứu, dạy học và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng - Chủ nghĩa Mác - Lênin…
kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X chỉ rõ: “Đổi mới cơ cấu tổ chức, nội dung,
phương pháp dạy và học theo hướng chuẩn hóa hiện đại, phát huy trí sáng tạo, khả
năng vận dụng, thực hành của người học”2.
Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông
tin trong giáo dục đào tạo ở tất cả các cấp học, bậc học, ngành học, xem công nghệ
thông tin nhƣ là một công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới phƣơng pháp dạy học ở
các môn học. Trong những năm gần đây, với sự phát triển của khoa học công nghệ đã
ảnh hƣởng sâu sắc tới sự nghiệp Giáo dục và Đào tạo, đặc biệt trong đổi mới phƣơng
pháp dạy học. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình dạy học sẽ góp phần cải
tiến các phƣơng pháp dạy học truyền thống, khắc phục lối dạy truyền thụ một chiều,
làm cho hoạt động dạy học bớt nhàm chán hơn. Trong quá trình giảng dạy các môn lý
luận chính trị nếu ta sử dụng công nghệ thông tin để tích cực hóa phƣơng pháp thuyết
trình sẽ góp phần khắc phục những nhƣợc điểm của phƣơng pháp thuyết trình, phát
huy tính tích cực, chủ động học tập của sinh viên, nâng cao chất lƣợng, hiệu quả của
môn học.
Cùng với quá trình đổi mới của đất nƣớc, trong những năm gần đây thầy và trò
Trƣờng Đại học Sƣ phạm Thành phố Hồ Chí Minh cũng tích cực đổi mới các phƣơng
pháp dạy học nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Tuy nhiên, việc sinh viên tiếp cận
khoa học công nghệ còn nhiều hạn chế, khả năng giao tiếp còn hạn chế, tính rụt rè,
nhút nhát còn phổ biến; do vậy, khó có thể áp dụng các phƣơng pháp dạy học đòi hỏi
tính tự lực cao của ngƣời học nhƣ phƣơng pháp dạy học theo dự án, phƣơng pháp dạy
học tình huống, phƣơng pháp dạy học giải quyết vấn đề…Chính vì vậy, trong những
năm qua phƣơng pháp dạy học chủ yếu đƣợc thầy và trò sử dụng vẫn là phƣơng pháp
thuyết trình. Tuy nhiên phƣơng pháp thuyết trình lại có nhiều hạn chế, đặc biệt là làm
cho sinh viên thụ động, ỷ lại, thiếu tính sáng tạo, không đáp ứng đƣợc yêu cầu của
thực tiễn, đặc biệt trong thời đại công nghệ hiện nay. Để khắc phục những hạn chế
của phƣơng pháp thuyết trình, phát huy tính tích cực, tự giác của ngƣời học cần sử
dụng công nghệ thông tin trong quá trình dạy học.
II. NỘI DUNG
2.1. Các khái niệm công cụ
-
Khái niệm phương pháp thuyết trình
Thuyết trình là phƣơng pháp dạy học truyền thống đã và đang đƣợc sử dụng phổ
2
Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung ương khóa X,
tr.36.
|536
“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020)
biến trong dạy học ở các trƣờng cao đẳng, đại học ở nƣớc ta. Khi bàn về phƣơng pháp
thuyết trình có rất nhiều quan điểm khác nhau, tiêu biểu nhƣ:
Dịch giả Nguyễn Văn Cƣờng trong cuốn Lý luận dạy học hiện đại - cơ sở đổi
mới mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học đã viết: “Thuyết trình là thông báo
của giáo viên và việc tiếp thu mang tính tiếp nhận thụ động của ngƣời học, thông qua
đó ngƣời học tiếp nhận thông tin, xử lý về mặt nhận thức và phát triển các quá trình
trí nhớ”3.
Trong cuốn Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới tác giả Thái Duy
Tuyên khẳng định: “Thuyết trình là phƣơng pháp thông tin một chiều, ngƣời giáo
viên nêu ra các ý tƣởng hay khái niệm, phát triển, đánh giá và cuối cùng tóm tắt các ý
chính đã nêu trong khi học sinh ngồi nghe và ghi chép”4
Tác giả Phan Trọng Ngọ trong cuốn Dạy học và phương pháp dạy học trong
nhà trường đã đƣa ra định nghĩa “Phƣơng pháp thuyết trình là phƣơng pháp giáo viên
sử dụng ngôn ngữ và phi ngôn ngữ để cung cấp cho ngƣời học hệ thống thông tin về
nội dung học tập. Ngƣời học tiếp thu hệ thống thông tin đó từ ngƣời dạy và xử lý
chúng tùy theo chủ thể ngƣời học và yêu cầu của dạy học”5.
-
Tích cực hóa phương pháp thuyết trình.
+ Khái niệm phương pháp dạy học tích cực:
Có nhiều cách hiểu khác nhau về khái niệm tích cực, theo nghĩa chung nhất tích
cực là dồn hết mọi khả năng, sức lực của bản thân, của gia đình và của tập thể để thực
hiện một công việc cụ thể với mục đích là hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đƣợc giao.
Tác giả Trần Thị Mai Phƣơng thì cho rằng: “Phƣơng pháp dạy học tích cực là
một thuật ngữ rút gọn, đƣợc dùng để chỉ những phƣơng pháp giáo dục, dạy học theo
hƣớng phát huy tất cả khả năng cho phép học tập của ngƣời học dƣới sự hƣớng dẫn
của ngƣời dạy giúp ngƣời học đạt đƣợc mục tiêu học tập tốt nhất”6.
3
Nguyễn Văn Cƣờng (2004), Lý luận dạy học hiện đại - cơ sở đổi mới mục tiêu, nội dung và
phương pháp dạy học, Nxb Đại học Sƣ phạm Hà Nội, dịch, tr.117.
4 Thái Duy Tuyên (2010), Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới, Nxb Giáo dục, tr.58-59.
5 Phan Trọng Ngọ (2005), Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường, Nxb Đại học Sƣ
phạm Hà Nội, tr.187.
6 Trần Thị Mai Phƣơng (2007), Dạy học kinh tế chính trị theo hướng tích cực, Nxb Đại học Sƣ
phạm Hà Nội, tr.25.
537
|
Phần IV. Nghiên cứu, dạy học và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng - Chủ nghĩa Mác - Lênin…
+ Tích cực hóa phương pháp thuyết trình trong dạy học:
Việc tích cực hóa - đổi mới phƣơng pháp thuyết trình trong dạy học nói chung
đã tập trung sự quan tâm của nhiều nhà chuyên môn, các nhà quản lý,... nhằm cải tiến,
đổi mới phƣơng pháp thuyết trình theo hƣớng hiện đại, nâng cao chất lƣợng dạy và học.
Tiêu biểu nhƣ sau:
Tác giả Vũ Thị Thanh Nga trong luận văn thạc sĩ của mình đã cho rằng: “tích
cực hóa phƣơng pháp thuyết trình là làm cho phƣơng pháp thuyết trình mang tính tích
cực, phát huy đƣợc vai trò chủ động hoạt động của học sinh trong quá trình dạy
học”7.
Theo “Đề cương bài giảng phương pháp dạy học giáo dục chính trị”: “tích cực
hóa phƣơng pháp thuyết trình đƣợc biểu hiện qua những động thái nhƣ: làm cho
ngƣời học nắm vững mục tiêu, yêu cầu của bài giảng, tăng cƣờng hƣớng dẫn sử dụng
tài liệu cho ngƣời học, thuyết trình kết hợp với việc sử dụng các phƣơng tiện kỹ thuật
công nghệ dạy học, kết hợp nhuần nhuyễn giữa thuyết trình với các phƣơng pháp dạy
học tích cực khác”8.
Nhƣ vậy, tích cực hóa phƣơng pháp thuyết trình trong dạy học đƣợc hiểu là việc
ngƣời dạy căn cứ vào trình độ nhận thức của đối tƣợng ngƣời học, vào nội dung, mục
tiêu và nhiệm vụ môn học từ đó sử dụng lời nói biểu cảm nhằm phát huy những ƣu
điểm của phƣơng pháp thuyết trình trong dạy học.
+ Tích cực hóa phương pháp thuyết trình bằng sử dụng công nghệ thông tin
trong dạy học:
Từ các khái niệm công cụ trên chúng ta có thể hiểu tích cực hóa phƣơng pháp
thuyết trình bằng sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học là việc giảng viên sử
dụng công nghệ thông tin nhƣ một công cụ dạy học để phát huy những ƣu điểm, hạn
chế những nhƣợc điểm của phƣơng pháp thuyết trình nhằm kích thích hứng thú học
tập, tính chủ động, sáng tạo của ngƣời học.
- Công nghệ thông tin
Công nghệ (technology) ban đầu đƣợc hiểu nhƣ “một trình tự, một quy trình
thao tác do chủ thể thực hiện để tác động vào đối tƣợng, về sau này đƣợc hiểu với
7 Vũ Thị Thanh Nga (2009), Tích cực hóa phương pháp thuyết trình trong dạy học phần “Công
dân với việc hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học” môn giáo dục công dân
lớp 10 ở trường trung học bán công Liễu Giai - Hà Nội, Luận văn thạc sỹ Trƣờng Đại học Sƣ
phạm Hà Nội, tr.11.
8
Khoa Lý luận chính trị - Giáo dục công dân (2017), Đề cương bài giảng phương pháp dạy học
Giáo dục chính trị, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội, tr.46.
|538
“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020)
nghĩa rộng hơn nhiều. Công nghệ không còn đơn thuần chỉ đƣợc xem nhƣ một hệ
thống kiến thức về phƣơng pháp, kỹ năng, kinh nghiệm, bí quyết…để vận hành một
hệ thống thiết bị, phƣơng tiện tƣơng ứng với hệ thống kiến thức đó”9.
Ngày nay, công nghệ thông tin đã thâm nhập, chi phối hầu hết các lĩnh vực
trong đời sống xã hội của con ngƣời. Ở Việt Nam, trong Nghị quyết số 49/CP ban
hành ngày 04/08/1996, khái niệm công nghệ thông tin đƣợc hiểu nhƣ sau: “công nghệ
thông tin là tập hợp các phƣơng pháp khoa học, các phƣơng tiện và công cụ kỹ thuật
hiện đại chủ yếu là kỹ thuật máy tính và viễn thông nhằm tổ chức khai thác và sử
dụng có hiệu quả các nguồn tài nguyên thông tin rất phong phú và tiềm năng trong
mọi con ngƣời và xã hội. Công nghệ thông tin phát triển trên nền tảng công nghệ tin
học - điện tử - viễn thông và tự động hóa”10.
2.2. Vai trò của việc sử dụng công nghệ thông tin nhằm tích cực hóa phương
pháp thuyết trình trong giảng dạy các môn Lý luận chính trị ở Trường Đại học
Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh
Triển khai Kết luận 94-KL/TW ngày 28/3/2014 của Ban Bí thƣ về “Tiếp tục đổi
mới học tập lý luận chính trị trong hệ thống giáo dục quốc dân”, năm 2019, Bộ Giáo
dục và Đào tạo phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ƣơng hoàn thành xây dựng bộ
chƣơng trình, giáo trình 5 môn lý luận chính trị giảng dạy trong các trƣờng đại học,
cao đẳng, đƣa vào giảng dạy từ năm học 2019 - 2020. Đây là một bƣớc quan trọng
nhằm đổi mới, nâng cao chất lƣợng, hiệu qủa giáo dục lý luận chính trị trong trƣờng
đại học, cao đẳng.
Cùng với cả nƣớc, giảng viên của Trƣờng Đại học Sƣ phạm Thành Phố Hồ Chí
Minh đã sử dụng nhiều phƣơng pháp, kỹ thuật dạy học hiện đại vào quá trình giảng
dạy nhằm đem lại sự hứng thú và hấp dẫn cho ngƣời học. Một số phƣơng pháp dạy
học tích cực mà giảng viên nhƣ: Dạy học giải quyết vấn đề, dạy học dự án, thảo luận
nhóm,… nhƣng hiệu quả đem lại không cao vì phần lớn sinh viên học tập rất thụ
động và không chịu phối hợp tham gia các hoạt động học tập do giảng viên đề ra.
Chính vì vậy, để khắc phục tình trạng trên trong quá trình giảng dạy tác giả đã
tìm ra đƣợc một giải pháp, giải pháp đó là sử dụng công nghệ thông tin (CNTT) - một
trong những phƣơng tiện, công cụ hỗ trợ đắc lực trong quá trình giảng dạy nhằm phát
9 Đỗ Công Tuấn (2004), Lý luận và phương pháp nghiên cứu khoa học, Nxb Chính trị quốc gia, Hà
Nội, tr.16.
10 Nghị quyết số 49/CP của Thủ tƣớng Chính phủ, Phát triển công nghệ thông tin ở Việt Nam trong
những năm 90, 1996, tr.1.
539
|
Phần IV. Nghiên cứu, dạy học và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng - Chủ nghĩa Mác - Lênin…
huy đƣợc tính tích cực của sinh viên, bởi lẽ, CNTT không chỉ giúp giảng viên khai
thác một cách tối đa những lợi thế của nó vào bài giảng bằng việc đƣa hình ảnh, âm
thanh, video sinh động hấp dẫn nhằm kích thích sự tò mò và khám phá cho sinh viên.
Không chỉ vậy, giảng viên còn có thể thiết kế trò chơi bằng CNTT nhằm tạo ra bầu
không khí sôi nổi, thoải mái trong giờ học.
Công nghệ thông tin không những là công cụ hỗ trợ tốt trong việc dạy và học,
mà còn là nơi lƣu giữ tài liệu cần thiết cho giảng viên và sinh viên trong quá trình học
tập. Hiện nay, với sự phát triển mạng internet có rất nhiều thông tin, tài liệu, bài viết,
âm thanh, hình ảnh đƣợc đăng tải trên các Website. Do đó giảng viên và sinh viên dễ
dàng tiếp cận, khai thác những tƣ liệu này, nó vừa giúp củng cố kiến thức, vừa nâng
cao kỹ năng sử dụng CNTT vừa giúp chuẩn bị bài tốt hơn.
CNTT còn giúp giảng viên thiết kế đƣợc những kênh hình, những biểu tƣợng, sơ
đồ dƣới dạng động với những hiệu ứng hình ảnh đẹp, hấp dẫn, gần gũi với thực tế, hỗ
trợ tốt cho phát triển tƣ duy của ngƣời học. Do đó, sinh viên phát triển khả năng quan
sát, phát huy trí tƣởng tƣợng, tƣ duy, ngôn ngữ, giúp sinh viên nhớ kỹ, hiểu sâu bài
học. Bởi theo lý luận dạy học để phát triển, rèn luyện kỹ năng quan sát, trí tƣởng tƣợng
và tƣ duy cho ngƣời học thì phƣơng pháp tốt nhất là sử dụng đồ dùng trực quan.
CNTT còn giúp giảng viên thực hiện đƣợc nguyên tắc dạy học “lý thuyết đi đôi
với thực hành”, điều này thể hiện ở chỗ ngƣời học không chỉ nắm đƣợc lý thuyết bài
học mà còn vận dụng đƣợc những lý thuyết đó vào thực tiễn cuộc sống. Bởi khi sử
dụng công nghệ thông tin trong dạy học giảng viên chỉ là ngƣời định hƣớng, nêu vấn
đề, giới thiệu địa chỉ trang web liên quan, hƣớng dẫn ngƣời học cách tiếp cận tra cứu
thông tin để lựa chọn những nội dung tri thức phù hợp với mục tiêu bài học còn sinh
viên phải tự mình tìm hiểu, trải nghiệm, đƣa ra tri thức mới.
CNTT còn thu gần khoảng cách giữa ngƣời dạy và ngƣời học trong mọi hoàn
cảnh. Nhờ có công nghệ thông tin với sự kết nối internet mà ngƣời dạy có thể dễ dàng
nắm bắt các thông tin phản hồi từ ngƣời học qua nhiều kênh thông tin khác nhau nhƣ:
Gmail, Facebook, Zalo,… từ đó dễ dàng trao đổi với ngƣời học qua nhiều hình thức
khác nhau.
Một trong những vai trò quan trọng của việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy
đó là việc giảng viên quản lý sinh viên qua hệ thống, phần mềm đã đƣợc thiết kế để
phục vụ cho công tác quản lý và giảng dạy. Giảng viên có thể dễ dàng quản lý sinh
viên về các vấn đề nhƣ danh sách lớp, thời gian học, lịch thi, kết quả học tập, danh
sách khen thƣởng, kỷ luật, học bổng,… chỉ cần vài thao tác trên máy tính có kết nối
internet là giảng viên có thể nắm đƣợc những thông tin liên quan đến sinh viên mà
mình muốn tìm hiểu.
|540
“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020)
2.3. Những nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng công nghệ thông tin để tích cực
hóa phương pháp thuyết trình trong giảng dạy các Lý luận chính trị ở Trường
Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh
Hiện nay, trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, công nghệ thông tin có vai
trò to lớn và là công cụ hỗ trợ đắc lực trong công tác quản lý đào tạo cũng nhƣ công
tác giảng dạy của giảng viên tại nhà trƣờng. Trong quá trình dạy và học các môn Lý
luận chính trị thầy và trò Trƣờng Đại học Sƣ phạm Thành Phố Hồ Chí Minh đã chủ
động, tích cực sử dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy.
Nhƣng hiệu quả của việc sử dụng công nghệ thông tin để tích cực hóa phƣơng pháp
thuyết trình trong dạy học các môn Lý luận Chính trị nhƣ thế nào lại còn phụ thuộc
vào những nhân tố sau:
Thứ nhất, trình độ nhận thức và năng lực sử dụng công nghệ thông tin của
giảng viên.
Hiện nay, năng lực sử dụng công nghệ thông tin của đội ngũ cán bộ, giảng viên
nhà trƣờng còn hạn chế và không đồng đều, trừ các giảng viên giảng dạy tin học đƣợc
đào tạo chuyên ngành tin ra thì các giảng viên của nhà trƣờng hầu hết đều phải tự học,
tự nghiên cứu nên chỉ biết những kỹ năng cơ bản chứ không chuyên sâu. Các giảng
viên lớn tuổi chỉ mới tiếp cận CNTT qua việc tự học, tự mày mò nghiên cứu chứ chƣa
đƣợc đào tạo cơ bản nên còn hạn chế về một số những kỹ năng cơ bản nhƣ kỹ năng
soạn thảo, kỹ năng tổng hợp tính toán, xử lý số liệu, kỹ năng ứng dụng các hàm trong
bảng tính Exel, kỹ năng khai thác các nguồn tƣ liệu trên mạng, kỹ năng sử dụng máy
móc, thiết bị… Do vậy, hạn chế trong việc tiếp cận với các phƣơng tiện hiện đại và dẫn
đến tâm lý ngại đổi mới ứng dụng CNTT trong quá trình dạy học. Một số giáo viên trẻ
có kỹ năng tin học khá tốt, sử dụng khá thành thạo các thiết bị CNTT nhƣng do thiếu
kinh nghiệm giảng dạy nên hiệu quả dạy học chƣa cao. Trong quá trình sử dụng CNTT
nhằm tích cực hóa PPTT, một số giảng viên đã lạm dụng CNTT trong các tiết dạy trên
lớp, đƣa các tiết dạy thành tiết trình chiếu kiến thức trên màn hình. Việc sử dụng CNTT
nhằm tích cực hóa PPTT trong dạy học chƣa thực sự là đam mê, chƣa trở thành việc
làm thƣờng xuyên của đội ngũ giảng viên, đôi khi giảng viên chỉ làm khi tham gia các
hội thi nhƣ giảng viên dạy giỏi hoặc các tiết thao giảng.
Thứ hai, trình độ nhận thức của sinh viên.
Phần lớn sinh viên Trƣờng Đại học Sƣ phạm Thành Phố Hồ Chí Minh vẫn tồn
tại thói quen thụ động, quen nghe, quen chép, ghi nhớ và tái hiện lại một cách máy
541
|
Phần IV. Nghiên cứu, dạy học và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng - Chủ nghĩa Mác - Lênin…
móc, rập khuôn những gì giảng viên đã giảng, trình bày, chứ chƣa có thói quen chủ
động trong việc tổng hợp kiến thức thông qua bài giảng. Bên cạnh đó, sinh viên chƣa
có thói quen chủ động tra cứu, tìm kiếm thông tin trên mạng Internet còn dựa nhiều
vào giáo trình mà giảng viên cung cấp. Chính vì vậy, những kiến thức mà sinh viên
cập nhật chƣa thật sự mới mẻ và chính xác để đáp ứng đƣợc vấn đề học tập mà giảng
viên đƣa ra. Những điều đó cũng ảnh hƣởng phần nào tới việc sử dụng công nghệ
thông tin trong giảng dạy của giảng viên.
Thứ ba, sự hỗ trợ từ ban giám hiệu và đồng nghiệp.
Với tinh thần cầu thị, ban giám hiệu nhà trƣờng luôn quan tâm, tạo điều kiện, tổ
chức các buổi tập huấn, hƣớng dẫn học tập cho giảng viên, khuyến khích giảng viên
sử dụng CNTT trong dạy học. Nhà trƣờng đã tổ chức tập huấn cho giảng viên về các
kỹ năng CNTT cơ bản, cung cấp những phần mềm phục vụ quá trình giảng dạy nhƣ
phần mềm vào điểm; cho cán bộ tin học hỗ trợ, hƣớng dẫn giảng viên sử dụng phần
mềm dạy học. Các đồng nghiệp, bạn bè hƣớng dẫn nhau sử dụng CNTT sao cho có
hiệu quả.
Toàn bộ những nhân tố trên đã ảnh hƣởng tới chất lƣợng và hiệu quả của việc tích
cực hóa PPTT bằng sử dụng CNTT trong dạy học các môn Lý luận chính trị ở Trƣờng
ĐHSP Thành phố Hồ Chí Minh.
2.4. Thực trạng của việc tích cực hóa phương pháp thuyết trình bằng sử dụng
công nghệ thông tin trong giảng dạy các môn Lý luận chính trị ở Trường Đại
học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh
Ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục và đào tạo nói chung và Khoa Lý
luận chính trị Trƣờng Đại học Sƣ phạm nói riêng đang ở những bƣớc khởi đầu.
Những giờ giảng dạy của giảng viên bƣớc đầu đều sử dụng giáo án điện tử nhƣng
giáo án điện tử đó chƣa thật sự đầu tƣ đúng mức, các slide trình chiếu còn đơn giản,
nghèo nàn về ý tƣởng và hiệu ứng chƣa thật sự hấp dẫn, lôi cuốn ngƣời học. Bên cạnh
đó, tỷ lệ giảng viên và sinh viên truy cập Internet để tìm kiếm thông tin phục vụ cho
việc học còn nhiều hạn chế.
Nhận thức đƣợc vai trò, tầm quan trọng của việc tích cực hóa phƣơng pháp
thuyết trình bằng sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy, trong thời gian qua
các giảng viên Khoa Giáo dục Chính trị - Trƣờng Đại học Sƣ phạm Thành Phố Hồ
Chí Minh đã tích cực ứng dụng công nghệ thông tin vào quá trình soạn giáo án điện
tử và lên lớp. Các giảng viên đã tiến hành soạn các bài giảng điện tử, lồng ghép các
|542
“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020)
tranh ảnh, sơ đồ, phim, video vào các bài học và đã có tác động rất lớn đến nhận thức
và hứng thú học tập của sinh viên. Nhiều giảng viên nhận thấy việc ứng dụng công
nghệ thông tin nhƣ một xu thế tất yếu trong hoạt động dạy học hiện nay do đó đã
thƣờng xuyên sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học.
Nhận thức đƣợc sự cần thiết cũng nhƣ vai trò của CNTT trong dạy học nhà
trƣờng không ngừng bổ sung và xây dựng các phòng học chức năng với đầy đủ các
trang thiết bị. Nhà trƣờng tổ chức thực hiện triển khai việc sử dụng CNTT trong dạy
học, khuyến khích các giảng viên giảng dạy bằng giáo án điện tử. Sự quan tâm của
nhà trƣờng đã tạo thuận lợi cho các GV ứng dụng CNTT vào quá trình dạy học. Các
giảng đƣờng, các phòng học đều đƣợc lắp đặt máy chiếu Projector để phục vụ cho việc
dạy học. Các giảng viên đều có lòng yêu nghề, có tinh thần học hỏi, trau dồi kiến thức,
tích cực khai thác tìm kiếm thông tin từ internet nhằm nâng cao chất lƣợng bài dạy.
Tuy nhiên, việc sử dụng công nghệ thông tin nhằm tích cực hóa phƣơng pháp
thuyết trình trong giảng dạy các môn Lý luận Chính trị ở trƣờng Đại học Sƣ phạm
Thành phố Hồ Chí Minh vẫn đang ở những bƣớc làm đầu tiên. Việc khai thác, sử
dụng công nghệ thông tin trong quá trình giảng dạy còn nhiều hạn chế. Các giảng
viên đã sử dụng giáo án điện tử trong các giờ lên lớp nhƣng chƣa hiệu quả chƣa cao,
các slide thiết kế còn nghèo nàn, đơn giản, thiếu hấp dẫn, do đó dẫn đến tình trạng
“nhìn - chép” vẫn diễn ra phổ biến.
Sở dĩ những thành tựu về công nghệ thông tin chƣa đƣợc ứng dụng nhiều trong
quá trình dạy - học cho sinh viên Trƣờng Đại học Sƣ phạm Thành Phố Hồ Chí Minh
có nhiều nguyên nhân. Nguyên nhân lớn nhất đó chính là về phía giảng viên - ngƣời
trực tiếp đổi mới phƣơng pháp dạy học bằng việc ứng dụng công nghệ thông tin vào
dạy học, giảng viên hiện nay trong quá trình dạy học vẫn còn thói quen dạy học theo
kiểu truyền thụ kiến thức một chiều chƣa lấy ngƣời học làm trung tâm, vẫn chú trọng
về nội dung hơn là phát triển phẩm chất năng lực của ngƣời học.
2.5. Giải pháp nâng cao việc sử dụng công nghệ thông tin nhằm tích cực hóa
phương pháp thuyết trình trong giảng dạy các môn Lý luận chính trị ở Trường
Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh
Thứ nhất, nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ giảng viên.
Theo nguyên tắc “nội dung quyết định phƣơng pháp”, nghĩa là giảng viên muốn
đổi mới phƣơng pháp giảng dạy trƣớc hết phải lựa chọn và đổi mới về nội dung giảng
dạy cho phù hợp. Vì thế, mỗi giảng viên phải tự mình ý thức trong việc tự nghiên cứu
kiến thức chuyên môn để không ngừng nâng cao trình độ, trau dồi về chuyên môn
543
|
Phần IV. Nghiên cứu, dạy học và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng - Chủ nghĩa Mác - Lênin…
nghiệp vụ có chiều sâu để có thể đáp ứng với các phƣơng pháp dạy học tích cực hiện
nay. Bên cạnh kiến thức chuyên môn của mình thì cũng phải trang bị cho mình kiến
thức mang tính tích hợp nhiều môn học, đó là phải nắm vững kiến thức của các bộ
môn liên quan trong hệ thống các môn Lý luận Chính trị (Triết học, Chủ nghĩa xã hội
khoa học, Kinh tế Chính trị, Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, Đƣờng lối cách mạng của Đảng
Cộng sản Việt Nam…) vì giữa chúng có quan hệ khăng khít, gắn bó chặt chẽ với
nhau, bổ sung, hỗ trợ cho nhau trong mỗi bài giảng. Muốn nâng cao việc sử dụng
công nghệ thông tin nhằm tích cực hóa phƣơng pháp thuyết trình một cách hiệu quả
thì trƣớc hết giảng viên phải nắm vững kiến thức chuyên môn, đồng thời biết sử dụng
thành thạo các trang thiết bị kỹ thuật hiện đại để phục vụ cho công tác giảng dạy.
Thứ hai, nhận thức đúng đắn vai trò của công nghệ thông tin trong dạy học hiện
đại, từ đó nâng cao trình độ và kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin cho đội ngũ
giảng viên.
Để nâng cao chất lƣợng, hiệu quả công tác Giáo dục và đào tạo nói chung, cũng
nhƣ trong giảng dạy các môn Lý luận Chính trị nói riêng thì việc quan tâm chất lƣợng
đội ngũ giảng viên là yếu tố quan trọng và đặt lên hàng đầu. Hiện nay với sự tác động
mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 thì việc bồi dƣỡng kỹ năng sử dụng
máy tính và các phần mềm hỗ trợ soạn giảng dạy cơ bản là rất cần thiết cho giảng
viên. Những kỹ năng quan trọng đó cần tập trung chủ yếu vào những thao tác hàng
ngày trên lớp nhƣ: tra cứu, tìm kiếm thông tin, soạn giảng văn bản. Bên cạnh đó
giảng viên cần sử dụng thành thạo một số phƣơng tiện dạy học nhƣ: máy ghi âm, ghi
hình, máy chiếu, máy quay phim, chụp ảnh, cách thiết kế các phần mềm cơ bản,
thông dụng để soạn giảng, làm đề thi, kiểm tra, nhất là về trắc nghiệm. Giảng viên
không chỉ nâng cao trình độ công nghệ thông tin cho bản thân mà điều quan trọng
hơn đó là giảng viên phải hƣớng dẫn và trang bị cho sinh viên có đƣợc những kỹ năng
về công nghệ thông tin phù hợp nhằm phát huy đƣợc tính tích cực, chủ động, sáng tạo
và tự giác trong học tập của sinh viên.
Thứ ba, bảo đảm nguyên tắc tính sư phạm khi ứng dụng công nghệ thông tin
trong dạy học hiện đại.
Trong phƣơng pháp giảng dạy thì không có một phƣơng pháp nào là vạn năng
cả, mỗi phƣơng pháp điều có ƣu điểm và hạn chế riêng. Việc ứng dụng công nghệ
thông tin nhằm tích cực hóa các phƣơng pháp dạy học cũng có hai mặt. Một mặt,
giảng viên khi sử dụng công nghệ thông tin nhằm tích cực hóa các phƣơng pháp dạy
học, trong đó có phƣơng pháp thuyết trình cần đảm bảo không những tính nội dung
|544
“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020)
khoa học mà còn phải quan tâm nhiều đến tiêu chí về tính sƣ phạm. Tính sƣ phạm ở
đây thể hiện ở chỗ: sự phù hợp về đặc điểm tâm sinh lý ngƣời học, tính thẩm mỹ và
hài hòa của trang trình chiếu. Mặt khác, trong quá trình giảng day giảng viên cũng
cần hạn chế việc chạy theo phong trào, lạm dụng máy tính trong giảng dạy làm cho
ngƣời học bị phân tán sự chú ý và thiếu tập trung, điều đó chẳng những không phát
huy đƣợc phẩm chất và năng lực ngƣời học trong quá trình khám phá kiến thức mới
mà còn gây tâm lý ức chế cho sinh viên.Tuy nhiên, không phải bất cứ bài giảng nào
trong chƣơng trình đều phải sử dụng công nghệ thông tin, cho dù đã đảm bảo đầy đủ
về cơ sở vật chất, kỹ thuật, khả năng và trình độ sử dụng công nghệ thông tin một
cách nhuần nhuyễn. Giảng viên còn phải biết lựa chọn, sử dụng đúng nội dung bài
giảng để có thể thiết kế bài giảng một cách hợp lý nhằm phát huy tối đa tính ƣu việt
của công nghệ thông tin trong việc tích cực hóa phƣơng pháp dạy học, nhất là giảng
dạy theo phƣơng pháp thuyết trình.
Thứ tư, giảng viên phải sử dụng thành thạo công nghệ thông tin để hỗ trợ cho
công tác giảng dạy.
Hiện nay, trong quá trình nghiên cứu và giảng dạy các môn Lý luận Chính trị ở
Trƣờng Đại học Sƣ phạm Thành phố Hồ Chí Minh thì yêu cầu cấp thiết đặt ra đối với
giảng viên là phải sử dụng thành thạo các phƣơng tiện kỹ thuật. Các phƣơng tiện đó
bao gồm: máy vi tính, laptop, máy ghi âm, projector, video, radio, băng đĩa hình…
Các phƣơng tiện này góp phần làm đa dạng và làm phong phú thêm cho những nội
dung của bài giảng; thay đổi cách học và phƣơng pháp học, tạo sự hứng thú, kích
thích tìm tòi, đi sâu nghiên cứu của sinh viên, làm cho sinh viên phát huy đƣợc tính
chủ động, sáng tạo trong quá trình khám phá tri thức mới từ đó phát triển đƣợc phẩm
chất và năng lực của từng sinh viên. Bên cạnh đó, giảng viên làm chủ đƣợc các
phƣơng tiện kỹ thuật trong quá trình giảng dạy cũng là một trong những yếu tố thành
công đối với việc đổi mới phƣơng pháp giảng dạy trong giai đoạn hiện nay. Việc sử
dụng công nghệ thông tin thành thạo giúp cho giảng viên có thời gian nhiều hơn để tổ
chức các hoạt động dạy học cho sinh viên, từ đó phát triển đƣợc phẩm chất và năng
lực của ngƣời học.
Thứ năm, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại, đồng bộ để đáp ứng nhu cầu
giảng dạy các môn Lý luận Chính trị theo phương pháp dạy học tích cực.
Để phát huy hiệu quả việc ứng dụng công nghệ thông tin nhằm tích cực hóa các
phƣơng pháp nói chung, cũng nhƣ phƣơng pháp thuyết trình nói riêng thì việc đầu tƣ
545
|
Phần IV. Nghiên cứu, dạy học và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng - Chủ nghĩa Mác - Lênin…
về cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại của nhà trƣờng là vô cùng quan trọng, yếu tố góp
phần nâng cao chất lƣợng dạy và học của đội ngũ giảng viên và sinh viên. Để đạt
đƣợc điều đó cần có sự phối hợp đồng bộ, linh hoạt giữa các bộ phận với nhau từ đó
mới có thể phát huy đƣợc tính ƣu việt của công nghệ thông tin trong việc tích cực hóa
các phƣơng pháp dạy học, nhất là phƣơng pháp thuyết trình. Để đáp ứng đƣợc nhu
cầu của giảng viên và sinh viên trong quá trình dạy và học. Thì nhà trƣờng phải có
trang thiết bị kỹ thuật hiện đại, phù hợp, đồng bộ để giúp giảng viên và sinh viên chủ
động, tích cực trong nghiên cứu và học tập, cụ thể nhƣ: hệ thống phòng học, phòng
học chuyên dụng với PC, projector, mạng nội bộ…
III. KẾT LUẬN
Tóm lại, đổi mới phƣơng pháp dạy học là vấn đề cấp bách đặt ra, là một trong
những mục tiêu trọng tâm trong cải cách giáo dục ở nƣớc ta hiện nay. Phát huy vai trò
hỗ trợ công nghệ thông tin trong giảng dạy đại học là một công việc lâu dài, khó
khăn, phức tạp là trách nhiệm chung của mọi ngƣời, của các lực lƣợng liên quan
trong hệ thống giáo dục, nhƣng trong đó và trƣớc hết đòi hỏi sự nỗ lực cố gắng vƣợt
bậc của đội ngũ giảng viên và điều kiện cơ sở vật chất, tiếp tục hoàn thiện và hiện đại
hóa thiết bị, công nghệ dạy học, nhất là hoàn thiện hạ tầng công nghệ thông tin để có
thể khai thác đầy đủ và tốt nhất. Đây cũng là nhân tố cơ bản, quyết định đến chất
lƣợng dạy và học theo phƣơng pháp dạy học tích cực, đồng thời góp phần quan trọng
thực hiện có hiệu quả một trong số những nhiệm vụ, giải pháp mà Nghị quyết Hội
nghị Trung ƣơng 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo đã đặt ra.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Vũ Thị Vân Anh (2012), Đổi mới phương pháp thuyết trình trong dạy học
môn chính trị (phần Triết học Mác - Lênin) ở Trường Đào tạo, bồi dưỡng
cán bộ Công thương Trung ương, Nxb Đại học Sƣ phạm Hà Nội.
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2002), Kỷ yếu Hội thảo toàn quốc về phương pháp
giảng dạy và học tập môn Triết học Mác - Lênin trong các trường Đại học.
3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006), Công văn số 1138/BGDĐT-ĐH&SĐH -
Hướng dẫn giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh.
4. Nguyễn Văn Cƣờng (dịch 2004), Lý luận dạy học hiện đại - cơ sở đổi mới
mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học, Nxb Đại học Sƣ phạm Hà Nội.
|546
“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020)
5. Đảng Cộng sản Việt Nam, (1997), Văn kiện hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp
hành Trung ương khóa VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
6. Đảng Cộng sản Việt Nam, (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng toàn quốc
lần thứ X, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
7. Thái Duy Tuyên (2010), Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới, Nxb
Giáo dục, Hà Nội.
8. Vũ Thị Thanh Nga, (2009), Tích cực hóa phương pháp thuyết trình trong dạy
học phần “Công dân với việc hình thành thế giới quan, phương pháp luận
khoa học” môn giáo dục công dân lớp 10 ở trường trung học bán công Liễu
Giai - Hà Nội, Luận văn thạc sỹ Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội.
9. Phan Trọng Ngọ (2005), Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường,
Nxb Đại học Sƣ phạm Hà Nội.
10. Nghị quyết số 49/CP của Thủ tƣớng Chính phủ (1996), Phát triển CNTT ở
Việt Nam trong những năm 90.
547
|
13 trang
06/04/2022
6260
Bạn đang xem tài liệu "Tích cực hóa phương pháp thuyết trình bằng sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy các môn Lý luận chính trị ở trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- tich_cuc_hoa_phuong_phap_thuyet_trinh_bang_su_dung_cong_nghe.pdf
