Bài giảng Xây dựng kế hoạch truyền thông

2008

Xây dựng Kế hoạch

Truyền thông

Tài liệu tham khảo cho những người hoạt

động trong lĩnh vực truyền thông

[Viết "Kế hoạch truyền thông" ("Communication Strategy" hay "Communication

Plan") không phải là một khoa học, mà là một nghệ thuật. Bởi vậy mà nó rất đa

dạng, biến hóa và rất khó tìm ra một mẫu số chung, một mẫu "chuẩn", "hoàn

hảo" nào.]

Đỗ Hoa

Time Universal Communications

11/6/2008

Trang | 2

MỤC LỤC

CHUẨN BỊ KỸ NĂNG........................................................................................................................................3

NỘI DUNG CHÍNH CỦA MỘT KẾ HOẠCH TRUYỀN THÔNG.................................................................8

BỐI CẢNH..........................................................................................................................................................13

TỔNG QUAN MÔI TRƯỜNG.........................................................................................................................15

XÁC ĐỊNH ĐỐI TƯỢNG LIÊN QUAN.........................................................................................................16

XÁC ĐỊNH MỤC TIÊU ....................................................................................................................................19

CHIẾN LƯỢC ....................................................................................................................................................21

CÔNG CHÚNG MỤC TIÊU .............................................................................................................................23

TUYÊN BỐ .........................................................................................................................................................26

THÔNG ĐIỆP CHÍNH .....................................................................................................................................28

CHIẾN THUẬT HAY PHƯƠNG THỨC THỰC HIỆN.................................................................................30

QUẢN LÝ RỦI RO............................................................................................................................................33

NGÂN SÁCH......................................................................................................................................................35

ĐÁNH GIÁ .........................................................................................................................................................37

KẾT LUẬN..........................................................................................................................................................40

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 3

CHUẨN BỊ KỸ NĂNG

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 4

Hầu hết các nhân viên PR mà tôi đã từng tuyển dụng đều, hoặc là rụt rè hoặc là thẳng thắn, hỏi xin

một "mẫu kế hoạch truyền thông", kể cả những người đã từng có kinh nghiệm làm việc ở một vài

công ty PR trước đó hay những em sinh viên chỉ mới bước chân ra khỏi trường đại học.

Thực ra ngay cả khái niệm PR là gì, có khá nhiều người chưa từng đọc, chưa từng học, thậm chí chưa

từng tìm hiểu, chứ chưa nói đến khái niệm hay cách thức viết, thực hiện một chiến dịch/ kế hoạch

truyền thông như thế nào.

Tuy nhiên, công việc trong một công ty PR lại luôn yêu cầu nhân viên PR phải viết các bản kế hoạch

này, gửi cho những người (là khách hàng của họ, nhưng lại) đã từng tiếp xúc với rất nhiều bản tư

vấn kế hoạch truyền thông từ các công ty PR chuyên nghiệp, từ những người làm PR chuyên nghiệp

liên tục gửi tới. Đây là một thử thách hết sức lớn, nhất là cho những người mới bước chân vào nghề,

chưa có kiến thức về lĩnh vực, chưa chuẩn bị được tư duy hệ thống, tư duy phân tích, tư duy chiến

lược và tư duy sáng tạo.

Trước khi đi vào giới thiệu với các bạn đâu là một "mẫu" kế hoạch truyền thông (mà tôi chỉ dám gọi

là "tạm ổn", vì sẽ không có một mẫu hoàn hảo nào, và thực tế thì mỗi một kế hoạch truyền thông

được viết ra lại có hình thức, nội dung... vô cùng khác nhau, chúng khác nhau giữa kế hoạch này

sang kế hoạch khác, giữa khách hàng này sang khách hàng khác, thậm chí là khác nhau bởi chính cá

tính của người viết), tôi muốn đề cập tới những "hành trang" mà bạn cần chuẩn bị trước khi bắt tay

vào viết một kế hoạch truyền thông.

Những hành trang đó là gì?

Khả năng nắm bắt và tổng hợp thông tin

Một cách lý tưởng và chuyên nghiệp, thì mỗi một công ty PR chỉ nên tập trung vào một lĩnh vực cụ

thể nào đó. Ví dụ, công ty A tập trung vào tư vấn cách doanh nghiệp trong lĩnh vực ngân hàng, tài

chính, công ty B tập trung vào lĩnh vực y tế, sức khỏe cộng đồng, công ty C tập trung vào hệ thống

siêu thị, nhà hàng... Hay một công ty có thể tập trung vào một vài lĩnh vực như ngân hàng, tài chính,

bất động sản, công nghệ... Chứ không nhất thiết một công ty PR phải cung cấp dịch vụ cho tất cả các

khách hàng cần đến dịch vụ PR. Tuy nhiên, điều này ở Việt Nam gần như là chưa thể (tôi không nói

là không thể), bởi vì yêu cầu về PR đặc thù cho từng lĩnh vực ở Việt Nam chưa thực sự cao, bản thân

người yêu cầu dịch vụ lẫn người cung cấp dịch vụ chưa đặt vấn đề này lên hàng thứ nhất. Do đó,

một công ty PR ở Việt Nam vẫn có thể cung cấp dịch vụ cho đa dạng khách hàng, cho dù đó là nhà

sản xuất hàng tiêu dùng, hay một công ty công nghệ cao, hay một bệnh viện tư nhân, hay một nhà

sản xuất máy bay... Điều này đặt người làm PR ở Việt Nam vào một thử thách hết sức lớn.

Bạn sẽ hỏi vấn đề tôi vừa nêu ra có liên quan gì tới hàng trang đầu tiên của người làm PR là khả

năng nắm bắt và tổng hợp thông tin? Vấn đề nằm ở chỗ, nếu như một chuyên gia PR làm tại công ty

Carter Ryley Thomas (công ty được xếp hàng đầu trong những công ty PR tốt nhất để làm việc trên

thế giới), chỉ tập trung vào một hoặc tối đa là bốn lĩnh vực: Corporate, Consumer, Health, Interactive,

thì bạn, một PR Executive tại Việt Nam, bạn phải là như tư vấn cho khách hàng trong tất cả các lĩnh

vực. Đâu là sự khác biệt lớn lao này?

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 5

Thứ nhất, các chuyên gia PR (ví dụ như đến từ CRT nói trên), họ là những nhà hoạt động truyền

thông, những người hoạt động trong lĩnh vực hàng tiêu dùng hay y tế lâu năm, họ có kiến thức nền

tảng về những lĩnh vực này, họ có "lịch sử" kiến thức về lĩnh vực này và hàng ngày, hiện nay là hàng

phút (nếu bạn chịu có tìm đọc blog của các chuyên gia tại công ty này, bạn sẽ thấy họ cập nhật so

với thế giới như thế nào) họ cập nhật về lĩnh vực của họ. Do đó, các chuyên gia làm việc trong những

lĩnh vực này coi họ như những người bạn, những nguồn tham khảo, những chuyên gia tư vấn mỗi khi

họ gặp vấn đề.

Còn với chúng ta? Lứa PR được đào tạo một cách bài bản đầu tiên ở Việt Nam chưa ra lò, những

người được đào tạo ở nước ngoài chuyên nghiệp về lĩnh vực này và hiện đang lãnh đạo các công ty

PR chuyên nghiệp ở Việt Nam đếm được trên đầu ngón tay, những người được đào tạo bài bản ở

nước ngoài, nhưng chưa trở thành lãnh đạo doanh nghiệp, cũng chỉ vừa mới về nước, còn lại, là

những người tự học, tự tổng hợp, tự rút kinh nghiệm thương đau từ thực tế, những người vừa mới

bước chân vào nghề, mọi kiến thức còn lộn xộn, nhầm lẫn, những người mặc dù đã kinh qua vài công

ty PR vẫn chưa hiểu bản chất quy trình, công việc PR... Vậy thì, trừ một vài giám đốc các công ty PR,

những người được học hành chuyên nghiệp từ nước ngoài về, là có thể trở thành "bạn", thành

"nguồn tham khảo", thành "nhà tư vấn" thực sự cho các vấn đề của khách hàng (tuy nhiên, phải

nhắc lại là, không phải ở tất cả mọi lĩnh vực), còn số còn lại, chúng ta sẽ xoay sở thế nào trong việc

theo đuổi và giữ chân khách hàng?

Hành trang đầu tiên mà bạn phải chuẩn bị, xin nhắc lại, đó chính là khả năng nắm bắt và tổng hợp

thông tin. Khả năng này sử dụng vào nghề PR và cụ thể là lập kế hoạch truyền thông như thế nào?

Đó là, trong vòng vài ngày, thậm chí vài giờ, bạn phải có khả năng nắm bắt sơ bộ toàn bộ thông tin

cơ bản về một lĩnh vực, một ngành hàng nào đó. Nếu khách hàng của bạn nằm trong khu vực tài

chính, ngân hàng, bạn phải (tìm mọi cách, việc này hoàn toàn do bạn, không có một chỉ dẫn cụ thể,

riêng biệt nào cho việc tìm kiếm thông tin, đơn giản nhất là "Just Google It!") nạp đủ thông tin, tổng

hợp chúng, phân tích chúng, để chỉ ra cho khách hàng của bạn thấy "Họ đang ở đâu" trên thị trường

ngân hàng tài chính. Đơn giản nhất bạn có thể sử dụng mô hình SWOT để giúp chính bạn và khách

hàng của bạn xác định vị trí này. Mô hình này có thể rất quen thuộc với các sinh viên khối ngành kinh

tế, nhưng với các bạn học báo chí, ngoại ngữ, và các ngành khác, đây là chìa khóa cho các bạn: S -

Strength, W - Weakness, O - Opportunity, T - Threat.

Tư duy hệ thống, tư duy phân tích

Bạn vừa làm xong một việc tối quan trọng là tìm kiếm và tổng hợp thông tin, mặc dù ở dạng thô sơ,

nhưng mọi việc sẽ trở nên vô nghĩa nếu như bạn không biết làm gì, không biết xoay sở như thế nào

với đống thông tin ngồn ngộn đó. Tất nhiên, bạn cũng cần phải có cả khả năng nắm bắt nhanh

chóng các khái niệm, ví dụ như khái niệm nhà đầu tư, cổ đông, tính thanh khoản của thị trường,

ngân hàng thương mại, ... bởi vì đây cũng là một trong những khả năng quan trọng giúp việc tổng

hợp và phân tích thông tin trở nên nhanh chóng, dễ dàng.

Nếu bạn chưa từng làm một công trình nghiên cứu khoa học nào, bạn chưa viết một bản báo cáo

khoa học, một khóa luận, một bài tập lớn hay một bài luận nào, con đường phía trước của bạn sẽ khá

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 6

chông gai. Lý do là ở chỗ, một khi bạn đã từng trải qua những công việc này, ít nhất bạn cũng đã

từng trải nghiệm việc tổng hợp, phân tích và đánh giá thông tin. Nếu như luận văn tốt nghiệp ở

trường của bạn đạt điểm 9 hoặc 10 cho khối ngành khoa học xã hội, tôi cá là bạn có tư duy tổng hợp

và phân tích thông tin khá tốt, điều này cũng thể hiện bạn tương đối có tư duy hệ thống. Tư duy hệ

thống đóng một vai trò vô cùng quan trọng, nó cho bạn khả năng xâu chuỗi các thông tin, sự kiện lại

với nhau, suy xét nó dưới mọi góc độ cũng như góc độ nào nên sử dụng là cốt lõi cho vấn đề bạn

đang đề cập đến. Nói sâu xa hơn nữa, nếu bạn từng là một sinh viên giỏi Triết học, hay bạn yêu thích

bộ môn này, bạn là người có tư duy hệ thống, bạn có khả năng chiếm lĩnh lý thuyết và nhanh chóng

nắm bắt một lĩnh vực, tổng kết thành các quy luật, xu hướng. Nếu bạn thực sự có năng lực này, nó là

một chìa khóa sẽ giúp bạn thành công.

Một trong những phần đầu tiên và vô cùng quan trọng của một bản kế hoạch truyền thông sẽ cần

bạn phải sử dụng các năng lực tư duy mà tôi nêu ở trên. Đó là bạn phải xác định bối cảnh của khách

hàng, bạn phải tổng quan thị trường, đưa ra các nhận định, từ đó phân tích để định ra các mục tiêu,

các chiến lược (từng phần cụ thể tôi sẽ chỉ ra trong các bài viết tiếp theo).

Mục tiêu của chiến lược truyền thông của bạn có đúng và phù hợp hay không phụ thuộc hoàn toàn

vào kết quả phân tích của bạn trước đó. Và các chiến lược cụ thể, hoạt động cụ thể bạn áp dụng để

đạt được các mục tiêu đề ra cũng hoàn toàn là kết quả của các phân tích này. Do đó, năng lực phân

tích của bạn chính là bộ lọc giúp bạn chuyển hóa những thông tin bạn có về thị trường thành các

hoạt động có khả năng thay đổi thái độ và nhận thức của công chúng mục tiêu, từ đó thay đổi hành

vi của họ như bạn mong muốn (tùy thuộc vào mục tiêu của từng chiến dịch).

Tư duy chiến lược và tư duy sáng tạo

Hai phần quan trọng trong một kế hoạch truyền thông là "Strategy" và "Tactics" có thể tạm dịch là

"Chiến lược" và "Chiến thuật", có thể hiểu là "Chiến lược" và "Các hoạt động áp dụng cho từng chiến

lược".

Để thực hiện tốt hai phần này, trước hết, bạn phải có phân tích tổng quan đúng về thị trường, về

khách hàng (như đã nói ở trên) và phải nêu chính xác các mục tiêu của một kế hoạch truyền thông.

Từ mục tiêu này, bạn sẽ đưa ra chiến lược cho toàn bộ kế hoạch / chương trình.

Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về "chiến lược", nhưng có một định nghĩa rất thú vị của William H.

Marquardt: "Chiến lược là việc chọn không làm gì trước khi lựa chọn làm gì". Còn theo Dave Fleet,

một chuyên gia PR, thì chiến lược chính là trả lời câu hỏi: "Bạn định đi tới đâu? Tại sao?"

Để trả lời được những câu hỏi đơn giản này, bạn phải có tư duy của người hoạch định chiến lược, xác

định mình sẽ làm gì để đạt được mục đích, bạn sẽ không làm gì để tránh đương đầu với những vật

cản đường, hoặc những hoạt động lãng phí không cần thiết, và bạn sẽ sử dụng phương thức nào để

làm những việc đó.

Sau khi vạch ra được một chiến lược, bạn sẽ phải vận dụng tư duy sáng tạo để nghĩ ra các "chiến

thuật". Đây chính là các hoạt động cụ thể (tổ chức sự kiện, họp báo, PR trên báo bằng bài viết, tài

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 7

trợ...) để diễn tả tư duy chiến lược của bạn bằng hành động. Và tất nhiên, các hành động này phải

ăn khớp và thực tế với toàn bộ mục tiêu và chiến lược. Tư duy sáng tạo sẽ tỏ ra hữu dụng tại thời

điểm này khi các hoạt động bạn đề xuất vừa phải phù hợp với chiến lược chung vừa phải đảm bảo

tính "mới", tính không lặp lại, trong khi phải đảm đương được trách nhiệm thể hiện được đặc thù về

lĩnh vực, công việc của khách hàng.

Tư duy thực tế

Một phần quan trọng của bản kế hoạch truyền thông là đề xuất các hạng mục thực hiện và chi phí.

Phần này đôi khi được chuyển cho một bộ phận khác, một người khác, một công ty thứ ba (nhà cung

cấp) để thực hiện nếu như bản thân người viết không có kinh nghiệm thực tế. Trong một công ty PR,

có thể sẽ tồn tại quy trình: người viết đề án (proposal) sẽ chỉ viết những phần đầu (tổng quan, mục

tiêu, chiến lược, thông điệp, chiến thuật...) và người lên chi phí - PE (Production Estimation hoặc

Project Estimation) (gồm hạng mục và giá) thực hiện phần còn lại. Tuy nhiên, lý tưởng là người viết

Proposal có khả năng thực hiện toàn bộ các phần này. Nhưng để thực hiện được, bạn cần phải có

kinh nghiệm thực tiễn, có tư duy thực tế trong việc đề xuất các hạng mục tương ứng và chi phí phù

hợp cho từng hạng mục và phù hợp cho từng khách hàng. Bởi đôi khi, ý tưởng cho một hoạt động

nào đó có thể hết sức bay bổng, vô cùng sáng tạo, rất thông minh, đột phá, nhưng so với "thể trạng"

của khách hàng lại là một điều viển vông, một sự lãng phí hay là một cách "dùng dao mổ trâu để giết

gà". Do đó, hãy thực tế, khi hoàn thiện một trong những phần quan trọng cuối cùng này của bản kế

hoạch.

Ngoài ra, tư duy thực tế hay năng lực thực tiễn còn rất cần cho việc dự đoán các rủi ro tiềm ẩn của

kế hoạch truyền thông và việc đưa ra các chỉ số đo lường để đánh giá mức độ thành công của

chương trình -- một phần mà rất nhiều người bỏ quên hoặc cố tình bỏ qua khi thực hiện các kế hoạch

truyền thông.

Có thể là quá nhiều! Có thể là đòi hỏi quá đáng, khi bạn chỉ mới bước chân vào lĩnh vực này, công

việc này. Nhưng để trở thành các chuyên gia PR (PR experts, thuật ngữ cũng sắp trở thành lạc hậu)

hay cao hơn là các chuyên gia truyền thông (communications experts, thuật ngữ thay thế), không có

cách nào khác là bạn phải trang bị cho mình những năng lực tư duy này, bằng không, bạn chỉ có thể

vui vẻ làm một phần việc cụ thể nào đó trong toàn bộ quy trình thực hiện các chiến dịch truyền

thông, bạn chỉ nắm được một phần trong công việc PR, giống như một người thợ vậy.

Những tư duy này có thể học được từ đâu? Có thể bạn đã có sẵn nó như là một năng lực bẩm sinh.

Nhưng nếu bạn chưa có, bạn phải học, từ rất nhiều phía. Có thể từ triết học, như tôi đã nói ở trên, có

thể từ việc tạo thói quen đọc, tổng hợp thông tin, tự làm các nghiên cứu về một đề tài kinh tế, xã

hội, văn hóa nào đó, tự trang bị các kiến thức về marketing, về PR, nếu có thể thì tham gia vào một

khóa đào tạo chuyên nghiệp. Bởi vì, PR hội đủ kiến thức của các ngành khoa học như truyền thông

đại chúng, ngôn ngữ học, tâm lý học, xã hội học, marketing, khoa học về quản lý, văn hóa và rất

nhiều kinh nghiệm.

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 8

NỘI DUNG CHÍNH CỦA MỘT KẾ

HOẠCH TRUYỀN THÔNG

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 9

Viết "Kế hoạch truyền thông" ("Communication Strategy" hay "Communication Plan") không phải là

một khoa học, mà là một nghệ thuật. Bởi vậy mà nó rất đa dạng, biến hóa và rất khó tìm ra một mẫu

số chung, một mẫu "chuẩn", "hoàn hảo" cho một kế hoạch truyền thông.

Như đã nói ở bài trước, Kế hoạch truyền thông rất khác nhau, giữa doanh nghiệp này sang doanh

nghiệp khác, khách hàng này sang khách hàng khác, nhà tư vấn này sang nhà tư vấn khác. Rất nhiều

chuyên gia truyền thông trên thế giới đã đưa ra một số "mẫu" kế hoạch truyền thông cơ bản, với

những phần "cứng" khá gần nhau. Có những kế hoạch rất đơn giản nhưng cũng có những kế hoạch

rất phức tạp.

Ví dụ, người thì đưa ra cấu trúc:

* Objectives (Xác định mục tiêu)

* Audiences (Xác định công chúng mục tiêu)

* Messages (Xây dựng thông điệp chính)

* Tools and activities (Xác định kênh truyền thông và hoạt động truyền thông)

* Resources (Nguồn)

* Timescales (Kế hoạch thực hiện)

* Evaluation and amendment (Đánh giá hiệu quả và điều chỉnh)

Một phương án khác lại đề xuất:

* where you are now: a summary of the audit findings (xác định "bạn đang ở đâu" - tổng kết những

thông tin thu thập được)

* who your key stakeholders are (xác định các đối tượng liên quan)

* key priorities (xác định thứ tự ưu tiên của các đối tượng liên quan)

* clear aims and objectives, including targets (Xác định mục đích, mục tiêu, bao gồm các kết quả

nhắm tới)

* key messages (xác định các thông điệp chính)

* milestones (lộ trình thực hiện)

* quick wins (những điểm cần nhanh chóng đạt được)

* resources available – budgets and staff (nguồn lực sẵn có - ngân sách, nhân sự)

* communications tools, for example, poster campaigns, roadshows, events, residents’ magazine

evaluation (xác định công cụ truyền thông, ví dụ, chiến dịch poster, roadshows, events, đánh giá tạp

chí tiêu dùng)

* how you will measure success (bạn sẽ đo lường thành công của chiến dịch như thế nào)

Có rất nhiều phương án để soạn thảo một kế hoạch hay chiến dịch truyền thông, tuy nhiên cho dù

bạn sẽ định trình bày như thế nào, thì một số thành phần (khái niệm) dưới đây chắc chắn sẽ không

thể bỏ qua, nó xuất phát từ chính mô hình truyền thông kinh điển:

Nguồn --> Thông điệp --> Mã hóa --> Kênh --> Người nhận --> Nhiễu --> Phản hồi --> Nguồn

Các thành phần đó gồm:

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 10

•

Phân tích tổng quan

Mục tiêu

Các đối tượng liên quan

Chiến lược

Công chúng mục tiêu

Thông điệp chính

Kênh/ hoạt động

Đánh giá

Điều chỉnh

Tùy thuộc vào quy mô của chiến dịch, tùy thuộc vào yêu cầu và tính chất của khách hàng mà nội

dung của kế hoạch truyền thông sẽ bao gồm hoặc không bao gồm những thành phần nào. Dưới đây

là những phần cơ bản của một kế hoạch truyền thông. Không phải kế hoạch nào cũng cần toàn bộ

tất cả các yếu tố dưới đây, nhưng đây là danh sách cơ bản:

PHẦN PHÂN TÍCH

1. Bối cảnh: Chuyện gì đã xảy ra trước đây? Đâu là lịch sử của vấn đề mà bạn đang đề cập đến?

2. Tổng quan môi trường bên ngoài: Đâu là những yếu tố chính sẽ ảnh hưởng tới thành công

bạn? Báo chí đang nói gì?

3. Các đối tượng liên quan: Các đối tượng liên quan của bạn là ai? Phản ứng bạn mong đợi ở họ là

gì? Bạn sẽ làm gì để quản lý họ?

PHẦN LẬP KẾ HOẠCH

4. Mục tiêu: Bạn muốn đạt được điều gì? (Nên rõ ràng, phù hợp, đo lường được... sử dụng phương

pháp SMART để tiếp cận nếu bạn muốn).

5. Chiến lược: Bạn định đi tới đâu? Tại sao?

6. Công chúng: Công chúng mục tiêu của bạn là những ai?

7. Tuyên bố: với chiến lược nói trên, bạn sẽ đưa ra tuyên bố chứ? Đó là tuyên bố gì?

8. Thông điệp: Bạn sẽ nói gì về tuyên bố trên?

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 11

9. Chiến thuật (phương thức thực hiện): Bạn sẽ tiến hành chiến lược của bạn như thế nào, cả

trước, trong và sau tuyên bố chính?

10. Rủi ro tiềm ẩn: Những vấn đề gì bạn có thể sẽ phải vượt qua?

11. Ngân sách: bạn sẽ mất bao nhiêu tiền cho chiến dịch này?

12. Đánh giá: Làm sao để biết là bạn đã thành công?

Cách thức thực hiện từng phần sẽ được chỉ rõ trong các bài viết tiếp theo.

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 12

PHÂN TÍCH

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 13

BỐI CẢNH

Phần đầu tiên của một kế hoạch truyền thông chính là phân tích bối cảnh.

Tại sao lại phải làm việc này?

Bởi vì nó sẽ buộc bạn phải làm hai việc sau:

- Tóm tắt lại những gì đang diễn ra bằng một tổng kết ngắn gọn.

- Tập trung vào vấn đề bạn chuẩn bị viết trong kế hoạch truyền thông.

Xác định bối cảnh

Phần "bối cảnh" trong kế hoạch của bạn tập trung vào việc "xác định" bối cảnh. Đây không phải là

phần viết chi tiết về chương trình bạn sẽ thực hiện, vẫn chưa tới phần quyết định xem mục tiêu và

chiến lược của kế hoạch truyền thông của bạn là gì. Phần này hoàn toàn là phần "phông" cho kế

hoạch của bạn.

Đây là phần khá dễ làm trong toàn bộ kế hoạch truyền thông. Nếu bạn có sẵn phông kiến thức về

vấn đề bạn đang thực hiện thì gần như bạn đã làm xong phần này. Nếu bạn chưa có, bạn phải trang

bị gấp cho mình kiến thức về lĩnh vực để thực hiện phần này. Để viết tốt phần "bối cảnh", bạn cần

phải biết chính xác những gì đang diễn ra trong lĩnh vực mà bạn đề cập đến.

Trang bị cho chính bạn

Bạn sẽ không thể thực hiện tốt các phần khác nếu như bạn không thực hiện việc nghiên cứu phông

kiến thức chung về lĩnh vực bạn đang tiếp cận.

Dưới đây là một vài điểm bạn cần phải suy nghĩ tới khi bạn tiếp cận việc xác định "bối cảnh" trong kế

hoạch truyền thông của mình. Lưu ý rằng những điểm này tập trung vào "bên trong", vào chính bạn,

trước khi tập trung vào các yếu tố khác. Những điểm bạn phải lưu ý gồm:

•

Kế hoạch truyền thông của bạn là về vấn đề gì?

Kế hoạch này liên quan đến những chương trình nào bạn đã từng thực hiện trước đó?

Kế hoạch thực hiện như thế nào? (Có sản phẩm nào sắp sửa ra mắt? Hội thảo nào sắp sửa

diễn ra? Deadline nào cho việc gì đó liên quan tới vấn đề của bạn? v.v...)

•

Có những mốc thời gian quan trọng nào?

Ai sẽ là những người tham gia vào?

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 14

•

Ai là những người trong công ty/tổ chức của bạn sẽ tham gia vào chương trình này?

Những công ty/tổ chức nào sẽ tham gia vào/có liên quan?

Bạn có đối tác đồng thực hiện kế hoạch này không? (Lưu ý đây không phải là đơn vị có trong

danh sách "đối tượng liên quan" chúng ta sẽ bàn ở phần sau).

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 15

TỔNG QUAN MÔI TRƯỜNG

Nếu như phần "bối cảnh" là để chỉ ra bạn đang làm gì trong bối cảnh như thế nào, thì phần tổng

quan đưa ra cái nhìn tổng quát (bên ngoài) về việc những người khác đang làm gì và nói gì.

Phần tổng quan (về thị trường) không chỉ đề cập tới việc báo chí đang nói gì, mặc dù đây là một vấn

đề chính của phần này. Bạn cần phải đi trước cả báo chí để nhìn rộng hơn về toàn bộ môi trường

xung quanh và bạn sẽ làm thế nào để thích ứng với những điều kiện đó.

Chọn mô hình phân tích

Nếu bạn đã học ngành kinh tế, quản trị, hẳn bạn quen thuộc với mô hình phân tích PEST (Political -

Chính trị, Economic - Kinh tế, Social - Xã hội và Technological - Công nghệ). Đây là một mô hình rất

hữu ích có thể sử dụng để bắt đầu suy nghĩ về các vấn đề bạn đang quan tâm. Hãy đặt vấn đề của

bạn vào bối cảnh của từng khía cạnh kinh tế, chính trị, xã hội hay công nghệ. Sau đó, xác định những

ảnh hưởng của chúng tới bối cảnh của chương trình mà bạn đang theo đuổi. Tuy nhiên, đừng áp

dụng quá cứng nhắc mô hình này.

Phân tích theo mô hình SWOT cũng là mô hình khá hiệu quả. Strengths và Weaknesses sẽ cho bạn

cái nhìn tập trung vào nội lực của bạn. Phần Opportunities và Threats sẽ cho bạn cái nhìn về môi

trường bên ngoài.

Bạn cần tập trung vào những điểm dưới đây:

- Đối thủ của bạn gần đây đã làm gì?

- Đối thủ của bạn đã làm những gì đối với vấn đề tương tự với vấn đề của bạn?

- Bối cảnh pháp luật (về vấn đề của bạn) như thế nào?

- Những đạo luật nào đang được thi hành? (Điều này đặc biệt quan trọng đối với những chương trình

truyền thông dành cho khối nhà nước).

- Báo chí chính thống nói gì về đề tài này? (Tờ báo hoặc nhà báo nào đã viết về đề tài này? Họ nói

với giọng điệu như thế nào? Tích cực hay tiêu cực?)

- Trên mạng người ta đang nói gì? (Ai là những người viết có ảnh hưởng về vấn đề này? Họ tiếp cận

vấn đề này như thế nào? Những kết quả tìm kiếm nào xuất hiện đầu tiên về công ty/sản phẩm/vấn

đề của bạn?)

- Thành phần kinh tế nào liên quan tới vấn đề của bạn?

- Sự kiện /ngày tháng đặc biệt nào (nếu có) có thể liên quan tới chương trình của bạn?

Đừng lấp đầy phần tổng quan này của bạn bằng các trích dẫn dài dằng dặc từ các bài báo mà chỉ

nên tổng kết một cách ngắn gọn những gì họ nói. Trích dẫn hết trang này đến trang khác sẽ chẳng

giúp ích gì.

Hãy viết ngắn gọn và đi thẳng vào vấn đề.

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 16

XÁC ĐỊNH ĐỐI TƯỢNG LIÊN QUAN

Đây là phần cuối cùng trong phần Phân tích.

Chuẩn bị

Bạn đã có cái nhìn tổng quan về bối cảnh, bạn đang làm gì và môi trường xung quanh bạn như thế

nào, bạn cần làm gì để thích ứng với nó. Giờ là lúc bạn phải suy nghĩ xem những ai, tổ chức nào là

những đối tượng liên quan tới chương trình của bạn.

Lưu ý: Để đạt được sự đơn giản mà hiệu quả, trật tự của ba phần đầu tiên này (bối cảnh, tổng quan

môi trường và xác định đối tượng liên quan) được sắp xếp một cách có chủ ý. Bởi vì khi bắt tay vào

thực tế, bạn rất dễ chồng chéo, lẫn lộn các phần này với nhau.

Ví dụ, đối tượng liên quan có thể xuất hiện trong phần tổng quan về môi trường. Không sao cả. Vấn

đề là bạn phải nghĩ kỹ và thông suốt về tất cả các vấn đề này để sao cho bạn không bỏ qua một vấn

đề nào đó khiến bạn gặp phải rắc rối sau này.

Từng phần của bản kế hoạch truyền thông phải được trình bày một cách logic và phần này phải có

liên quan chặt chẽ đến phần kia, đặc biệt phần phân tích các đối tượng liên quan này tương lai sẽ

phải liên quan tới rất nhiều phần khác phía sau trong bản kế hoạch. Phải luôn suy nghĩ về các đối

tượng này và liên tục quay trở lại phần này trong khi bạn làm các phần còn lại của kế hoạch.

Phân tích các đối tượng liên quan nên tập trung vào những người thực sự bị tác động bởi chương

trình của bạn.

Những câu hỏi cần đặt ra

Bạn phải đặt ra những câu hỏi sau đây cho mình:

- Từng đối tượng đóng vai trò như thế nào trong chương trình của bạn?

- Bạn dự kiến từng đối tượng sẽ phản ứng như thế nào đối với những gì bạn đang làm?

•

Hãy kiểm tra lại kinh nghiệm bạn có trước đây với từng đối tượng.

Bạn có hy vọng họ sẽ nói lên suy nghĩ của mình không?

Liệu họ có thể hiện mối quan tâm của mình một cách riêng tư không, hay họ sẽ sử dụng

truyền thông?

- Bạn sẽ sử dụng sự ủng hộ của những đối tượng mà bạn cho là sẽ có phản ứng tích cực như thế

nào?

•

Mời họ tham dự vào một sự kiện báo chí trong tương lai?

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 17

•

Đóng góp ý kiến, trích dẫn trong các tài liệu báo chí?

Đưa ra cái nhìn mang tính địa phương về phát ngôn của bạn trong chương trình này?

- Bạn sẽ làm gì để giảm thiểu những đối tượng tiêu cực có thể gây ảnh hưởng?

•

Bạn có thể nói chuyện trước với họ không?

Bạn có thể tham vấn họ về việc bạn đang làm gì trước khi đưa ra tuyên bố chính thức của

mình một cách rộng rãi không?

•

Bạn sẽ làm gì nếu như bạn không thể hạn chế được họ?

Nhược điểm chung phổ biến nhất của các kế hoạch truyền thông là không xác định được các phản

ứng tiêu cực có thể xảy ra. Đây có thể là nguyên nhân xuất phát bởi bạn không xác định được phản

ứng, cảm giác của các đối tượng liên quan về những gì bạn đang làm. Nó cũng có thể là nguyên

nhân của sự lạc quan của bạn, bạn cho rằng sẽ không có ai có phản ứng tiêu cực cả. Nó cũng có thể

xuất phát từ lý do bạn không muốn để cấp trên của mình biết rằng bạn không làm cho tất cả mọi

người đều cảm thấy hài lòng.

Nhưng có một điều bạn chắc chắn phải nghi nhớ, đó là nếu bạn biết có một người hoặc một nhóm

người nào đó sẽ phản ứng tiêu cực đối với những gì bạn đang làm (chương trình, doanh nghiệp, sản

phẩm... của bạn), thì việc "lờ nó đi" là một suy nghĩ sai lầm.

Bạn sẽ không thể làm mọi người hài lòng khi giả vờ như mọi người đều hài lòng trong khi bạn biết rõ

sự thật không phải vậy.

Bạn sẽ thường xuyên nhận ra rằng với chương trình của bạn, sẽ có một phần trăm nhỏ những người

ủng hộ cao và cũng sẽ có một phần trăm nhỏ những người kịch liệt chống đối. Nếu bạn quan sát các

phản ứng này một cách có hệ thống, chúng cũng sẽ chính là các nhóm đối tượng. Bạn có thể không

làm được gì nhiều để thay đổi quan điểm của họ. Trong khi những đối tượng bạn muốn tác động lại

chiếm tới 80% của các nhóm đối tượng, nhưng bạn cũng đừng vì thế mà bỏ qua các đối tượng còn

lại, những người, nhiều khả năng sẽ có thể gây ảnh hưởng xấu tới chương trình của bạn.

Tôi sẽ trở lại trong một bài viết khác dành riêng cho kỹ thuật phân tích và xác định đối tượng liên

quan (stakeholder) sau khi kết thúc series bài về lập kế hoạch truyền thông.

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 18

LẬP KẾ HOẠCH

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 19

XÁC ĐỊNH MỤC TIÊU

Người xưa có câu: phải biết mình sẽ đi đâu trước khi tính xem mình đi tới đó bằng cách nào.

Cũng như vậy, trước khi lập kế hoạch chiến lược, thậm chí trước khi

bạn nghĩ tới chuyện sẽ sử dụng sản phẩm truyền thông nào, sự kiện

gì... bạn cần phải xác định được mục tiêu của mình.

Bạn đang cố gắng làm gì?

Phần này là phần để bạn xác định bạn đang cố gắng để đạt được

điều gì trong kế hoạch truyền thông của mình. Ví dụ:

- Bạn có muốn giáo dục khách hàng của mình không?

- Bạn có muốn tìm kiếm, xây dựng sự ủng hộ hay bạn muốn tạo ra nhu cầu?

- Bạn có muốn khiến mọi người làm một việc gì đó khác đi không?

- Bạn có muốn xoa dịu một vấn đề nào đó không?

- Bạn có muốn cải thiện kết quả tìm kiếm về công ty/sản phẩm/nhân sự cao cấp của bạn không?

- Bạn có muốn nâng cao danh tiếng của công ty bạn không?

- Bạn có muốn xuất hiện trên báo chí cả online và offline nhiều hơn không?

Cho dù bạn muốn làm bất cứ việc gì đi nữa, thì đây cũng là chỗ để bạn xác định ra nó.

Xác định mục tiêu

Có lẽ bạn sẽ cần phải sử dụng đến "thần chú" của các trường kinh tế vậy - mô hình SMART. Mục tiêu

của bạn cần phải:

Specific - cụ thể

Measurable - có thể đo lường được

Achievable - có thể đạt được

Realistic - thực tế

Time-focused - tập trung vào yếu tố thời gian

Nếu bạn nghiên cứu kỹ mô hình này tại Manager Tools, bạn sẽ nhận thấy một khi bạn đảm bảo được

hai yếu tố là "M" và "T", bạn gần như có thể đảm bảo tiếp được các yếu tố còn lại. Hãy chắc chắn là

mục tiêu của bạn có thể đo lường được và quan tâm tới yếu tố thời gian. Tính Cụ thể, Có-thể-đạt-

được và Thực tế cũng sẽ liên quan mật thiết tới hai yếu tố này.

Các mục tiêu mơ hồ sẽ trở thành "cạm bẫy" sau này. Hãy đảm bảo là bạn có thể đo lường được

chúng và bạn sẽ buộc phải "cụ thể" chúng. Đối với "Achievable" và "Realistic", nếu mục tiêu của bạn

không đáp ứng được hai tiêu chí này, bạn sẽ không "được phép" cũng như không có khả năng, viết

bất kỳ một bản kế hoạch nào, chứ chưa thể nói đến một kế hoạch truyền thông.

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Trang | 20

Mục tiêu kinh doanh và mục tiêu truyền thông không phải là một

Một trong những phần khó nhất của phần này là bạn phải phân biệt được sự khác nhau giữa mục

tiêu kinh doanh và mục tiêu truyền thông. Việc phân biệt, không nhầm lẫn hai loại mục tiêu này đặc

biệt quan trọng. Hãy nhớ rằng bạn không thể chịu hết trách nhiệm cho thành công hay thất bại của

cả hai mục tiêu này.

Bạn vẫn có thể đưa một phần mục tiêu kinh doanh vào trong mục tiêu truyền thông. Làm như vậy

bạn có thể đảm bảo được là chương trình của bạn có hỗ trợ cho mục tiêu kinh doanh tổng thể, chứ

bạn không thể thực hiện trực tiếp các mục tiêu kinh doanh này.

Sử dụng phân tích trước đó

Các phần trước đây hoàn toàn là phần phân tích, đừng để lãng phí các phân tích này. Hãy nhìn lại

xem bạn mong muốn các đối tượng của bạn sẽ phản ứng như thế nào. Xem lại xem báo chí đã nói gì

về vấn đề của bạn. Hãy xác lập mục tiêu của mình từ những thực tiễn này.

Ấn tượng nào sẽ lưu lại?

Nếu có một điều gì đó bạn muốn mọi người nhớ về chương trình của bạn, thì đó là gì?

Điều này không cần bạn phải viết ra như là một "thông điệp chính", nhưng nó nên cô đọng được

những thông tin cần thiết nhất về những gì bạn đang làm.

Theo Dave Fleet, ông lần đầu tiên phát hiện ra cái gọi là "ấn tượng còn mãi" trong một kế hoạch

truyền thông mới chỉ vài năm trước đây, và ông rất thích nó. Nó khiến bạn phải đúc kết những gì bạn

đang làm trong một hoặc hai câu mà một người "trung bình" có thể hiểu được. Đây là một cách tuyệt

vời giúp cho người đọc kế hoạch của bạn, ở khía cạnh đơn giản nhất, có thể biết được "chuyện gì

đang diễn ra".

Đây là một điểm quan trọng mà bạn phải ghi nhớ trong suốt quá trình lập kế hoạch của mình. Bạn

viết nó ra để giúp bạn có một cách tiếp cận phù hợp với các hoạt động truyền thông cũng như giúp

người khác hiểu (và ủng hộ, thông qua) kế hoạch của bạn. Hãy giữ nó thường trực trong đầu trong

suốt quá trình lập kế hoạch.

Một lợi ích nữa của việc xác định được "ấn tượng còn mãi" này là giúp bạn học được cách diễn tả ý

tưởng chính của toàn bộ chương trình của bạn một cách đơn giản. Đây là một kỹ năng cần thiết cho

một người làm truyền thông.

Time Universal Communications | Confidential | 12/11/2008 |

Bài giảng Xây dựng kế hoạch truyền thông - Đỗ Hoa