Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên trường Đại học Cần Thơ
JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE
Educational Sci., 2014, Vol. 59, No. 8, pp. 42-53
PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
CHO SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
Trần Lương
Khoa Sư phạm, Trường Đại học Cần Thơ
Tóm tắt. Bài báo đề cập đến khái niệm kĩ năng giải quyết vấn đề, phát triển kĩ năng giải
quyết vấn đề cho siên viên„ thực trạng kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Trường Đại
học Cần Thơ và nguyên nhân của thực trạng. Có 81% sinh viên hiều đúng khái niệm kĩ
năng giải quyết vấn đề, 92,2% sinh viên cho rằng kĩ năng giải quyết vấn đề và việc rèn
luyện kĩ năng giải quyết vấn đề là rất cần thiết, 98,6% sinh viên quan tâm đến kĩ năng giải
quyết vấn đề và việc rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề, 48% sinh viên biết được quy
trình giải quyết vấn đề, 48,3% sinh viên thường xuyên thực hiện theo đúng quy trình giải
¯
quyết vấn đề. Kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên đạt hiệu quả trung bình (X = 3, 25).
Nguyên nhân làm cho kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên chưa cao là do chưa có biện
pháp phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên một cách phù hợp. Vì vậy, chúng
tôi đã thiết kế và thực nghiệm biện pháp phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên
Trường Đại học Cần Thơ thông qua việc dạy học chuyên đề “Kĩ năng giải quyết vấn đề”.
Kết quả thực nghiệm cho thấy, sau khi thực nghiệm, kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên
tăng lên một cách đáng kể.
Từ khóa: Phát triển, kĩ năng, vấn đề, giải quyết vấn đề, kĩ năng giải quyết vấn đề.
1. Mở đầu
Kĩ năng giải quyết vấn đề là một trong những kĩ năng sống cơ bản, đóng vai trò rất quan
trọng trong cuộc sống của mỗi con người. Trong cuộc sống con người nói chung và sinh viên nói
riêng đều luôn có những vấn đề đòi hỏi cần phải được giải quyết. Thực tiễn cho thấy, nếu chúng
ta có kĩ năng giải quyết vấn đề hay nói cách khác nếu chúng ta giải quyết vấn đề đúng đắn, phù
hợp sẽ mang lại sự thành công và hạnh phúc cho chúng ta và cho người khác. Ngược lại nếu chúng
ta giải quyết vấn đề không phù hợp sẽ mang lại cho chúng ta sự thất bại (hành vi sai trái, hành vi
phạm pháp,...) và có thể gây nên những phiền muộn cho những người xung quanh. Cho đến nay
đã có một số tài liệu nghiên cứu về kĩ năng giải quyết vấn đề như [1,3,6,7],... Nhưng chưa có đề
tài nào nghiên cứu “Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Trường Đại học cần Thơ”.
Trong khi đó thực trạng cho thấy, kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Trường Đại học Cần Thơ
chưa cao. Vì vậy, nghiên cứu biện phát phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Trường
Đại học Cần Thơ để phát triển kĩ năng này cho họ là hết sức cần thiết.
Ngày nhận bài: 15/03/2014. Ngày nhận đăng: 25/11/2014.
Liên hệ: Trần Lương, e-mail: tluong@ctu.edu.vn.
42
Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Trường Đại học Cần Thơ
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Phương pháp nghiên cứu
Tác giả đã sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa để nghiên
cứu xây dựng cơ sở lí luận, nghiên cứu thực trạng và đề ra biện pháp pháp phát triển kĩ năng giải
quyết vấn đề cho sinh viên. Đồng thời các phương pháp này còn được sử dụng để nghiên cứu thực
nghiệm biện pháp phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Trường Đại học Cần Thơ;
Thiết kế bảng hỏi để khảo sát thực trạng kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Trường Đại học
Cần Thơ, thực trạng biện pháp phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Trường Đại học
Cần Thơ và thực trạng kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên trước và sau thực nghiệm. Tổ chức
thực nghiệm biện pháp phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Trường Đại học Cần Thơ
để khẳng định tính khả thi và tính hiệu quả; Sử dụng phần mềm SPSS for Windows để xử lí số liệu
nghiên cứu thực trạng và thực nghiệm.
2.2. Kết quả nghiên cứu
2.2.1. Khái niệm kĩ năng giải quyết vấn đề
Theo Nguyễn Công Khanh “kĩ năng giải quyết vấn đề là khả năng xác định được bản chất
vấn đề, đưa ra được các giải pháp mang tính hệ thống, đánh giá, chọn được giải pháp phù hợp để
giải quyết vấn đề một cách hiệu quả và triệt để” [3].
Huỳnh Văn Sơn cho rằng “Kĩ năng giải quyết vấn đề là sự giải quyết có kết quả những vấn
đề nảy sinh trong hoạt động hàng ngày của con người bằng cách tiến hành đúng đắn các thao tác,
hành động trên cơ sở vận dụng những tri thức và kinh nghiệm của chủ thể” [5].
Tóm lại, kĩ năng giải quyết vấn đề là khả năng giải quyết các vấn đề trong cuộc sống một
cách phù hợp và hiệu quả bằng cách vận dụng những tri thức, kinh nghiệm, thái độ.
2.2.2. Khái niệm phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên
Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên là làm cho khả năng giải quyết các vấn
đề trong cuộc sống của họ một cách phù hợp và đạt hiệu quả hơn bằng các tác động giáo dục
chuyên biệt.
2.2.3. Thực trạng về kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Trường Đại học Cần Thơ
* Nhận thức của sinh viên về khái niệm kĩ năng giải quyết vấn đề
Chúng tôi đã đưa ra khái niệm về kĩ năng giải quyết vấn đề: “Kĩ năng giải quyết vấn đề là
khả năng giải quyết các vấn đề trong cuộc sống một cách phù hợp và hiệu quả bằng cách vận dụng
những tri thức, kinh nghiệm, thái độ” để thăm dò ý kiến của sinh viên. Kết quả thể hiện ở Bảng 1.
Bảng 1 cho thấy, trong các mức độ nhận thức về khái niệm kĩ năng giải quyết vấn, số sinh
viên đồng ý và hoàn toàn đồng ý với khái niệm kĩ năng giải quyết vấn chiếm 81% cao hơn số sinh
viên hoàn toàn không đồng ý, không đồng ý và phân vân với 19%. Từ đó có thể khẳng định phần
lớn sinh viên (81%) hiểu đúng về khái niệm kĩ năng giải quyết vấn. Tuy nhiên vẫn còn 19% sinh
viên chưa hiểu đúng khái niệm kĩ năng giải quyết vấn. Kiểm định (ANOVA) từng cặp giữa các
năm cho thấy với mức ý nghĩa (sig. = 0,813), có thể khẳng định không có sự khác biệt có ý nghĩa
về mặt thống kê giữa điểm trung bình các mức độ nhận thức của sinh viên giữa các năm học về
43
Trần Lương
khái niệm kĩ năng giải quyết vấn. Kiểm định Gamma cho thấy với mức ý nghĩa (sig. = 0,823) có
thể kết luận năm học không có liên quan đến việc nhận thức của sinh viên về khái niệm kĩ năng
giải quyết vấn. Hiểu biết về khái niệm kĩ năng giải quyết vấn của sinh viên ở các năm học là tương
đương nhau.
Bảng 1. Mức độ nhận thức của sinh viên về khái niệm kĩ năng sống
Năm 1 Năm 2 Năm 3 Năm 4
Tổng
Các mức độ nhận thức của sinh viên
về kĩ năng giải quyết vấn đề
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
4
1
15
3,8
52
13
208
52
121
30,3
400
100
4,06
7
2,1
9
2,8
1
0,4
9
3,6
44
17,8
124
50,2
69
27,9
247
100
4,01
2
1,5
4
2,9
23
14
1,3
37
1 = Hoàn toàn không đồng ý
2 = Không đồng ý
3 = Phân vân
3,3
41
160
14,4
558
50,3
340
30,7
1109
100
4,05
0,813
0,823
12,6
169
51,8
100
30,7
326
100
4,06
16,9
57
4 = Đồng ý
41,9
50
36,8
136
100
4,09
5 = Hoàn toàn đồng ý
Tổng
Điểm trung bình
Mức ý nghĩa (sig.) (ANOVA)
Mức ý nghĩa (sig.) (Gamma)
* Nhận thức của sinh viên về sự cần thiết của kĩ năng giải quyết vấn đề và việc rèn luyện
kĩ năng giải quyết vấn đề
Bảng 2. Nhận thức của sinh viên về sự cần thiết của kĩ năng giải quyết vấn đề
và việc rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề
Năm 1 Năm 2 Năm 3 Năm 4
Tổng
Mức độ cần thiết
1 = Không cần thiết
N
%
N
%
N
%
N
%
3
0,8
152
38
245
61,3
400
100
2,6
3
0,9
3
1,2
87
35,2
157
63,6
247
100
2,62
0
0,0
49
36
87
9
0,8
408
36,8
120
36,8
203
62,3
326
100
2,61
2 = Cần thiết
692
3 = Rất cần thiết
64
62,4
1109
100
2,61
0,907
0,473
136
100
2,63
Tổng
Điểm trung bình
Mức ý nghĩa (sig.) (ANOVA)
Mức ý nghĩa (sig.) (Gamma)
Đại đa số (99,2%) sinh viên có nhận thức đúng đắn về sự rất cần thiết của kĩ năng giải quyết
vấn đề và việc rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề. Tuy nhiên vẫn còn một số ít (0,8%) sinh viên
chưa có nhận thức đúng đắn về kĩ năng này.
44
Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Trường Đại học Cần Thơ
Kiểm định (ANOVA) từng cặp giữa các năm cho thấy: Với mức ý nghĩa (sig.= 0,907) có
thể khẳng định không có sự khác biệt có ý nghĩa về mặt thống kê giữa điểm trung bình mức độ
nhận thức về sự cần thiết của kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên giữa các năm học. Kiểm định
Gamma cho thấy: Với mức ý nghĩa (sig. = 0,473), có thể kết luận năm học không có liên quan đến
mức độ nhận thức về sự cần thiết của kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên. Mức độ nhận thức
về sự cần thiết của kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên ở các năm học là tương đương nhau.
* Nhận thức của sinh viên về quy trình giải quyết vấn đề
Bảng 3 cho thấy, có 52% số sinh viên chưa biết được các bước giải quyết vấn đề. Chỉ có
48% số sinh viên biết được các bước giải quyết vấn đề. Điểm số trung bình nhận thức của sinh
viên về các bước giải quyết vấn đề ở mức 3,46 là ở dưới mức “biết rõ”.
Biết được các bước giải quyết vấn đề là cơ sở, tiền đề để sinh viên ra quyết định để giải
quyết vấn đề một cách chính xác và có hiệu quả. Ngược lại sẽ dẫn đến việc sinh viên giải quyết
vấn đề một cách cảm tính, theo chủ nghĩa kinh nghiệm sẽ mang lại nhiều rủi ro và nguy cơ.
Bảng 3. Nhận thức của sinh viên về quy trình giải quyết vấn đề
Năm 1 Năm 2 Năm 3 Năm 4
Tổng
Biết quy trình giải quyết vấn đề
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
3
0,8
7
2
0,6
10
4
1,6
10
4
115
46,6
113
45,7
5
0
0
3
2,2
65
47,8
60
44,1
9
0,8
30
2,7
537
48,4
506
45,6
27
1 = Hoàn toàn không biết
2 = Không biết
3 = Biết không rõ
4 = Biết rõ
1,8
195
48,8
186
46,5
9
2,3
400
100
3,47
3,1
162
49,7
147
45,1
5
1,5
326
100
3,43
8
5 = Biết rất rõ
2
5,9
136
100
3,53
2,4
247
100
3,42
1109
100
3,46
0,331
0,999
Tổng
Điểm trung bình
Mức ý nghĩa (sig.) (ANOVA)
Mức ý nghĩa (sig.) (Gamma)
* Thực trạng về việc sinh viên giải quyết vấn đề theo đúng quy trình giải quyết vấn đề
Quy trình giải quyết vấn đề bao gồm: Bước 1, nhận thức (nhận diện) vấn đề. Bước 2, đưa ra
những phương án giải quyết. Bước 3, phân tích các phương án đã được đưa ra. Bước 4, quyết định
lựa chọn phương án giải quyết tốt nhất (tối ưu). Bước 5, thực hiện quyết định (thực thi giải pháp).
Bước 6, kiểm tra, đánh giá việc ra quyết định và thực hiện quyết định.
Việc giải quyết vấn đề theo đúng quy trình sẽ đem lại hiệu quả, thành công.
Số sinh viên thường xuyên giải quyết vấn đề theo đúng quy trình là 39,7%, chiếm số lượng
lớn nhất. Đứng thứ hai là số sinh viên thỉnh thoảng giải quyết vấn đề theo đúng quy trình chiếm
35,2%. Số sinh viên hiếm khi giải quyết vấn đề theo đúng quy trình là 12% đứng thứ ba. Tiếp theo
sau là số sinh viên rất thường xuyên giải quyết vấn đề theo đúng quy trình chiếm 8,6%. Đứng cuối
cùng là 4,6% sinh viên không bao giờ giải quyết vấn đề theo đúng quy trình.
45
Trần Lương
Vậy, số sinh viên rất thường xuyên và thường xuyên giải quyết vấn đề theo đúng quy trình
tương đối ít, chỉ chiếm 48,3%. Có hơn một nửa (51,7% ) sinh viên chưa thường xuyên thực hiện
theo đúng quy trình giải quyết vấn đề. Điểm trung bình (3,35) là khá thấp, tương đương mức
“thỉnh thoảng”.
Bảng 4. Thực trạng về việc sinh viên giải quyết vấn theo đúng quy trình giải quyết vấn đề
Năm 1 Năm 2 Năm 3 Năm 4
Tổng
Thực hiện theo đúng quy trình giải
quyết vấn đề
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
16
4,0
45
11,3
148
37,0
156
39,0
35
15
4,6
47
14,4
103
31,6
137
42
24
7,4
326
100
3,33
12
4,9
23
9,3
95
38,5
93
37,7
8
5,9
18
13,2
44
51
4,6
1 = Không bao giờ
133
12,0
390
35,2
440
39,7
95
2 = Hiếm khi
3 = Thỉnh thoảng
4 = Thường xuyên
5 = Rất thường xuyên
Tổng
32,4
54
39,7
12
8,8
136
100
3,32
24
8,8
9,7
247
100
3,38
8,6
400
100
3,37
1109
100
3,53
0,884
0,908
Điểm trung bình
Mức ý nghĩa (sig.) (ANOVA)
Mức ý nghĩa (sig.) (Gamma)
Kiểm định (ANOVA) từng cặp giữa các năm cho thấy: Với mức ý nghĩa (sig. = 0,884) có
thể khẳng định không có sự khác biệt có ý nghĩa về mặt thống kê giữa điểm trung bình về việc thực
hiện theo đúng quy trình giải quyết vấn đề của sinh viên giữa các năm học. Kiểm định Gamma cho
thấy: Với mức ý nghĩa (sig. = 0,908), có thể kết luận năm học không có liên quan đến việc thực
hiện theo đúng quy trình giải quyết vấn đề của sinh viên. Việc thực hiện theo đúng quy trình giải
quyết vấn đề của sinh viên ở các năm học là tương đương nhau.
* Thực trạng về việc sinh viên giải quyết vấn đề theo một số cách khác
Bảng 5. Mức độ các cách giải quyết vấn đề của sinh viên
Mức độ
2 =
3 =
4 =
Hiếm
khi
5 =
Không
bao giờ
39
1 = Rất
thường
xuyên
117
10,6
74
Cách giải quyết vấn đề
thường Thỉnh
X
xuyên
206
18,6
254
22,9
229
20,6
179
thoảng
478
43,1
504
45,4
314
28,3
544
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
269
24,3
242
21,8
301
27,1
292
26,3
311
28
Quyết định ngay không cần đắn
đo, suy nghĩ
Hỏi ý kiến người khác rồi quyết
định theo
Nhờ người khác quyết định thay
mình
2,91
2,91
3,07
3,12
3,02
3,5
35
3,2
135
12,2
53
4,8
58
5,2
6,7
130
11,7
41
3,7
99
8,9
Lúng túng trong cách giải quyết
16,1
196
17,7
49,1
445
40,1
Bỏ qua
46
Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Trường Đại học Cần Thơ
Bảng 5 cho thấy, có 29,2% sinh viên thường xuyên và rất thường xuyên quyết định ngay
không cần đắn đo, suy nghĩ khi giải quyết vấn đề. Việc sinh viên khi gặp vấn đề thì quyết định
ngay không cần đắn đo, suy nghĩ có thể đem lại nhiểu rủi ro và hậu quả là rất khó lường và kết quả
có thể không được như mong muốn. Đây là cách làm chưa phù hợp để giải quyết vấn đề.
Sinh viên khi gặp vấn đề thường xuyên và rất thường xuyên hỏi ý kiến người khác rồi quyết
định theo chiếm 29,6%. Việc sinh viên khi gặp vấn đề thường hỏi ý kiến người khác rồi quyết định
theo có thể do họ chưa có kĩ năng giải quyết vấn đề, thiếu tự tin vào bản thân và quá lệ thuộc vào
người khác.
Có 32,3% sinh viên khi gặp vấn đề thường xuyên và rất thường xuyên nhờ người khác quyết
định thay. Điều này thể hiện họ hoàn toàn lệ thuộc vào người khác, không có lập trường, quan điểm
riêng của mình, sợ mình làm sai. Trong khi đó, cuộc sống có nhiều vấn đề đòi hỏi mỗi người phải
tự mình phải quyết định, tự mình phải giải quyết vấn đề. Tuy nhiên khi gặp những vấn đề mà tự
mình rất khó để ra quyết định và giải quyết thì nên cần có sự giúp đỡ của người khác. Nhưng quyết
định cuối cùng phải là của chính mình.
Có 19,8% sinh viên thường xuyên và rất thường xuyên lúng túng khi giải quyết vấn đề, tức
là họ không biết giải quyết vấn đề như thế nào,...
Thường xuyên và rất thường xuyên bỏ qua khi giải quyết vấn đề có 26,6% sinh viên.
* Thực trạng về sự quan tâm của sinh viên đối với kĩ năng giải quyết vấn đề và việc rèn
luyện kĩ năng giải quyết vấn đề
Bảng 6. Thực trạng về sự quan tâm của sinh viên đối với kĩ năng giải quyết vấn đề và việc
rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề
Bảng 6. Thực trạng về sự quan tâm của sinh viên đối với kĩ năng giải quyết vấn đề
việc rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề
Năm 1 Năm 2 Năm 3 Năm 4
Tổng
Mức độ quan tâm
1 = Không quan tâm
N
%
N
%
N
%
N
%
5
1,3
5
1,5
5
2,0
99
40,1
143
57,9
247
100
2,55
1
0,7
58
42,6
16
1,4
491
44,3
178
44,5
217
54,3
400
100
2,53
156
47,9
165
50,6
326
100
2,49
2 = Quan tâm
77
602
3 = Rất quan tâm
56,6
136
100
2,55
54,3
1109
100
2,53
0,403
0,438
Tổng
Điểm trung bình
Mức ý nghĩa (sig.) (ANOVA)
Mức ý nghĩa (sig.) (Gamma)
Đa số (98,6%) sinh viên có thái độ quan tâm và rất quan tâm đến kĩ năng giải quyết vấn đề
và việc rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề. Tuy nhiên vẫn còn một số rất ít (1,4%) sinh viên có
thái độ chưa quan tâm đối với kĩ năng giải quyết vấn đề và việc rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề.
Kiểm định (ANOVA) từng cặp giữa các năm cho thấy: Với mức ý nghĩa (sig. = 0,403), có
thể khẳng định không có sự khác biệt có ý nghĩa về mặt thống kê giữ năm thứ nhất và năm thứ ba.
Kiểm định Gamma cho thấy với mức ý nghĩa (sig. =0,438), có thể kết luận năm học không có liên
47
Trần Lương
quan đến mức độ quan tâm của sinh viên đến kĩ năng giải quyết vấn đề. Mức độ quan tâm đến kĩ
năng giải quyết vấn đề giữa các năm học là như nhau.
* Hiệu quả của việc giải quyết vấn đề của sinh viên
Kiểm định (ANOVA) cho thấy, với mức ý nghĩa (sig. = 0,001), có thể khẳng định có sự khác
biệt có ý nghĩa về điểm số trung bình giữa 4 năm học. Bảng thống kê mô tả cho thấy điểm số trung
bình tăng dần khi năm học tăng. Kết quả kiểm định t từng cặp giữa 4 năm học cho thấy chỉ có sự
khác biệt có ý nghĩa giữa điểm số trung bình năm thứ 1 và năm thứ 4, giữa điểm số trung bình năm
thứ 2 và năm thứ 4.
Bảng 7. Hiệu quả của việc giải quyết vấn đề của sinh viên
Năm 1 Năm 2 Năm 3 Năm 4
Tổng
Hiệu quả của việc giải quyết vấn đề
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
4
2
3
2
11
1
1 = Hiệu quả kém
1
0,6
52
1,2
31
1,5
13
52
148
13,3
555
50
2 = Hiệu quả yếu
3 = Hiệu quả trung bình
4 = Hiệu quả khá
5 = Hiệu quả xuất sắc
Tổng
13
16
12,6
121
49
9,6
56
231
57,8
110
27,5
3
147
45,1
122
37,4
3
41,2
55
89
376
33,9
19
36
40,4
10
3
0,8
400
100
3,14
0,9
326
100
3,22
1,2
247
100
3,23
7,4
136
100
3,42
1,7
1109
100
3,25
0,001
0,000
Điểm trung bình
Mức ý nghĩa (sig.) (ANOVA)
Mức ý nghĩa (sig.) (Gamma)
Kiểm định Gamma cho thấy với mức ý nghĩa (sig. = 0,0), có thể kết luận năm học có liên
quan đến điểm số trung bình hiệu quả của việc giải quyết vấn đề của sinh viên. Năm học càng tăng
thì điểm số trung bình càng cao.
* Nguyên nhân làm cho kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên chưa cao
Kết quả khảo sat thực trạng cho thấy, có 81,7% sinh viên cho rằng kĩ năng giải quyết vấn
đề chưa cao là do Chưa có biện pháp phát triển kĩ năng này phù hợp.
Qua kết quả khảo sát thực trạng, chúng tôi có một số nhận xét chung:
Phần lớn sinh viên hiều đúng khái niệm kĩ năng giải quyết vấn đề, xem kĩ năng giải quyết
vấn đề và việc rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề là rất cần thiết, quan tâm đến kĩ năng giải quyết
vấn đề và việc rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề. Có 51,7% sinh viên chưa thường xuyên thực
hiện theo đúng quy trình giải quyết vấn đề. Hiệu quả của việc giải quyết vấn đề của sinh viên chỉ ở
mức trung bình. Nguyên nhân làm cho kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên chưa cao là do chưa
có biện pháp phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên một cách phù hợp.
48
Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Trường Đại học Cần Thơ
Từ thực trạng nguyên nhân của thực trạng trên cho thấy, việc đề ra biện pháp phát triển kĩ
năng giải quyết vấn đề cho sinh viên là điều cần thiết để nâng cao KN này cho họ.
2.2.4. Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên thông qua việc dạy học chuyên đề
“Kĩ năng giải quyết vấn đề”
* Thiết kế chuyên đề “KĨ NĂNG GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ”
I. Mục tiêu
- Kiến thức: Sinh viên nhận ra được các vấn đề của bản thân và biết cách giải quyết vấn đề.
- Thái độ: Sinh viên chủ động đối mặt với những vấn đề xảy ra với mình và đưa ra quyết
định để giải quyết vấn đề một cách tích cực.
- Kĩ năng sống: Sinh viên có kĩ năng giải quyết vấn đề một cách có hiệu quả và phù hợp.
II. Thông điệp
Trong cuộc sống ai có những vấn đề đòi hỏi phải đưa ra những quyết định và giải quyết nó.
Nếu chúng ta ra quyết định và giải quyết vấn đề đúng đắn, phù hợp sẽ mang lại sự thành công và
hạnh phúc cho chúng ta và cho người khác. Ngược lại nếu chúng ta ra quyết định và giải quyết vấn
đề không phù hợp sẽ mang lại cho chúng ta sự thất bại (hành vi sai trái, hành vi phạm pháp,...) và
có thể gây nên những phiền muộn cho những người xung quanh.
III. Tài liệu và phương tiện thực hiện
Giấy A4, bút dạ, bút viết, băng dính, kéo, hộp đựng phiếu, ghế ngồi cá nhân: 9 chiếc để tổ
chức chơi “ Cờ ca rô người”, máy vi tính, projector,...
IV. Tổ chức hoạt động
* Hoạt động 1: Tổ chức trò chơi “cờ ca rô người” [1].
- Bước 1: Xếp 9 chiếc ghế thành 3 hàng và quay về cùng một hướng.
- Bước 2: Chọn hai nhóm, mỗi nhóm 5 người.
- Bước 3: Đặt tên cho hai nhóm. Chẳng hạn, nhóm T và nhóm Q.
- Bước 4: Giáo viên phổ biến luật chơi. Mỗi cá nhân trong nhóm sẽ chọn chỗ ngồi cho
mình, nhóm nào chọn chỗ ngồi thành một hàng ngang (ba chỗ ngồi), một hàng dọc,
một hàng chéo trước sẽ là nhóm thắng cuộc, Trước khi chơi, các nhóm có 5 phút để
hội ý; trong quá trình chơi các thành viên khác không được gợi ý. Hai nhóm tiến hành
chơi “cờ ca rô người” (Lưu ý: Người hướng dẫn ra hiệu lệnh để khống chế thời gian
chọn chỗ ngồi của người chơi).
- Bước 5: Yêu cầu sinh viên thảo luận chung các câu hỏi sau:
1. Để dành được thắng lợi trong trò chơi vừa rồi, mỗi người và toàn đội cần phải làm
gì?
2. Trò chơi cần đến kĩ năng gì?
- Bước 6. Kết luận
Để dành được thắng lợi, mỗi đội phải bàn bạc tìm ra nước cờ tối ưu để đảm bảo chiến
thắng cho đội mình, rồi đưa ra quyết định và phân công từng thành viên thực hiện nước
49
Trần Lương
cờ của đội mình.
Khi vào cuộc chơi, tình huống thay đổi nên từng người chơi lại phải suy nghĩ, lựa chọn
và sáng tạo ra những quyết định khác phù hợp.
* Hoạt động 2: Xác định vấn đề mình đang gặp phải
- Bước 1: Mời 1 người làm thư kí
- Bước 2: Giáo viên đặt câu hỏi: Trong cuộc sống các anh (chị) đang gặp vấn đề gì?
- Bước 3: Giáo viên phát cho mỗi người 1/2 tờ giấy A4 và yêu cầu họ ghi lại những vấn
đề bản thân gặp phải và bỏ vào thùng phiếu.
- Bước 4: Giáo viên trộn đều các phiếu và đề nghị 1 bạn nhặt ra từng phiếu và đọc to
thông tin trong phiếu cho cả lớp nghe.
- Bước 5: Đề nghị thư kí ghi lại thông tin (không ghi trùng lặp).
- Bước 6: Giáo viên phân loại các vấn đề và chốt lại.
Trong cuộc sống, chúng ta gặp nhiều vấn đề cần phải giả quyết sao cho có hiệu quả
và phù hợp nhất. Những vấn đề đó là: Học tập, tài chính, tình cảm/ quan hệ giao tiếp,
quan hệ thầy trò, mâu thuẫn trong tình bạn,...
* Hoạt động 3: Rèn luyện kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề
Giaos viên hướng dẫn sinh viên giải quyết các vấn đề đã được xác định ở hoạt động 2 theo
quy trình sau:
- Bước 1. Nhận thức (nhận diện) vấn đề
Ở bước này đòi hỏi chủ thể phải nhận ra được vấn đề, xác định chủ vấn đề, hiểu vấn đề
và xác định được mục tiêu giải quyết vấn đề.
+ Nhận ra vấn đề: Nhận ra vấn đề giúp chủ thể biết được vấn đề mình gặp phải là gì
để giải quyết vấn đề đó. Để nhận ra vấn đề đòi hỏi chủ thể cần có nhiều kinh nghiệm,
trí thức và kĩ năng. Những câu hỏi sau đây sẽ giúp chủ thể xác định được vấn đề như:
“Chuyện gì sẽ xảy ra nếu...”, “Giả sử việc này không được thực hiện ...”. Những câu
hỏi này rất cần thiết để tránh trường hợp tưởng tượng quá xa hiện thực và làm cho
những chuyện đơn giản bị lầm tưởng là vấn đề, hay thấy vấn đề tồn tại ở mọi nơi. Có
những vấn đề không cần phải giải quyết thì chúng cũng “qua đi”. Ngược lại, những
vấn đề nếu chủ thể không giải quyết thì nó sẽ không bao giờ mất đi, thậm chí những
vấn đề đó càng trở nên trầm trọng hơn trước đó.
+ Xác định chủ vấn đề: Chủ thể phải nhận biết được vấn đề nào ảnh hưởng đến chủ thể
và vấn đề nào không phải quan tâm. Nếu chủ thể không có quyền hạn, nghĩa vụ hay
khả năng giải quyết nó thì tốt nhất nên chuyển cho người có quyền hạn, nghĩa vụ hay
khả năng giải quyết. Còn ngượi lại, thì chủ thể phải nhận thức rõ vấn đề và giải quyết
nó. Nói cách khác, nhận là chủ sở hữu của vấn đề là khi chủ thể nhận thấy có một vấn
đề đang tồn tại cần và đáng giải quyết. Sau đó, chủ thế có nghĩa vụ, trách nhiệm giải
quyết nó và phải huy động mọi nguồn lực vào giải quyết vấn đề này
+ Hiểu vấn đề: Khi chủ thể có một vấn đề, chủ thể phải nhận là người giải quyết nó.
Điều này có nghĩa là chủ thể phải định nghĩa (chỉ ra, mô tả,...) rõ ràng, tìm hiểu càng
50
Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Trường Đại học Cần Thơ
nhiều thông tin càng tốt để giúp chủ thể hiểu vấn đề và tìm ra được cách giải quyết vấn
đề. Hay nói cách khác, hiểu vấn đề sẽ giúp chủ thể xác định được nguyên nhân của
vấn đề.
+ Xác định mục tiêu giải quyết vấn đề: Trước khi giải quyết vấn đề, chủ thể phải trả lời
câu hỏi: Giải quyết vấn đề này để làm gì? Hay kết quả mong muốn của việc giải quyết
vấn đề này là gì? Trả lời các câu hỏi trên chính là xác định mục tiêu giải quyết vấn đề.
Việc xác định đúng đắn mục tiêu giải quyết đề sẽ định hướng cho qúa trình giải quyết
vấn đề. Nếu không thì toàn bộ quá trình giải quyết vấn đề sẽ bị chìm trong đám mây
mù, như một câu ngạn ngữ nói: Nếu bạn không biết mình đang cho thuyền đến bến nào
thì bất kì ngọn gió nào cũng dẫn lối cho thuyền của bạn.
- Bước 2. Đưa ra những phương án giải quyết
Dựa trên những phân tích ở bước 1, chủ thể đưa ra tất cả các những phương án có thể.
Việc đưa ra nhiều phương án là cơ sở để lựa phương án tốt nhất. Vì vậy, trong giai
đoạn này, càng nhiều phương án được đưa ra, thì cơ hội lựa chọn được phương án tối
ưu càng cao.
- Bước 3. Phân tích các phương án đã được đưa ra
Chủ thể phải tiến hành phân tích những ưu điểm và nhược điểm; cơ hội và hiểm nguy;
cái lợi và cái hại; giá trị và yếu tố cảm xúc đối với từng phương án.
- Bước 4. Quyết định lựa chọn phương án giải quyết tốt nhất (tối ưu).
Trên cơ sở phân tích các phương án, quyết định chọn phương án tối ưu. Phương án tôi
ưu là phương án có nhiều ưu điểm nhất, có lợi nhất, có giá trị nhất, phù hợp nhất, thích
nhất; phương án đó phải có hiệu quả và có tính khả thi
- Bước 5. Thực hiện quyết định (thực thi giải pháp)
Thực thi giải pháp là việc lên kế hoạch và thực hiện kế hoạch bằng những hành động
cụ thể để thực thi giải pháp tối ưu đã lựa chọn.
- Bước 6. Kiểm tra, đánh giá việc ra quyết định và thực hiện quyết định.
Sau khi thực thi giải pháp, cần kiểm tra, đánh giá cách giải quyết vấn đề đó có thành
công như mong đợi hay không (có đạt mục tiêu đã đề ra hay không). Từ đó rút ra
những kinh nghiêm cho việc giải quyết các vấn đề lần sau. Trong trường hợp vấn đề
chưa được giải quyết hoặc kết quả giải quyết không đạt được như mong đợi thì cần
phải thực hiện lại quy trình giải quyết vấn đề.
V. Tổng kết
1. Người học trả lời câu hỏi:
Anh (chị) rút ra đươc bài học gì sau khi học chuyên đề này?
2. Giáo viên chốt lại.
Những điều cần ghi nhớ trong chủ đề này
Trong cuộc sống có rất nhiều vấn đề cần giải quyết. Có nhiều cách giải quyết vấn đề, quan
trọng là chúng ta phải biết cân nhắc nhằm đưa ra những quyết định đúng, giải quyết vấn đề một
cách tối ưu để có thể đạt được những mong muốn/ mục tiêu và nâng cao chất lượng cuộc sống.
51
Trần Lương
Kết quả thực nghiệm chuyên đề “Kĩ năng giải quyết vấn đề”
Bảng 8. Kĩ năng giải quyết vấn đề trước và sau thực nghiệm ở sinh viên nhóm thực nghiệm
ĐTB
Trước
Chênh T-Test
Khác
biệt có
ý nghĩa
+
Nội dung
N
Sau
TN
4,56
lệch
ĐTB
0,80
(sig.)
TN
3,76
Hiểu khái niệm kĩ năng giải quyết vấn đề
Sự cần thiết của kĩ năng giải quyết vấn
đề
161
161
0,00
0,00
2,51
2,90
0,39
+
Biết về các bước giải quyết vấn đề
Quan tâm đến kĩ năng giải quyết vấn đề
Thực hiện theo đúng quy trình giải quyết
vấn đề
161
161
3,11
2,47
4,23
2,80
1,12
0,33
0,00
0,00
+
+
161
3,12
4,32
1,21
0,00
+
Hiệu quả của việc giải quyết vấn đề
Điểm trung bình chung
161
161
3,15
3,02
3,79
3,76
0,64
0,74
0,00
0,004
+
+
ĐTB - Điểm trung bình; TN - Thực nghiệm
Kết quả so sánh về kĩ năng giải quyết vấn đề trước và sau thực nghiệm ở sinh viên nhóm
thực nghiệm
Kết quả cho thấy sig. trong kiểm định t = 0, 004 < 0, 05 có thể kết luận rằng có sự chênh
lệch có ý nghĩa thống kê về điểm số trung bình giữa trước và sau thực nghiệm. Chênh lệch trung
bình là 0,74. Sau khi thực nghiệm, kĩ năng giải quyết vấn đề ở sinh viên tăng lên một cách đáng kể.
Biểu đồ 1. Điểm trung bình về kĩ năng giải quyết vấn
đề trước và sau thực nghiệm ở sinh viên nhóm thực nghiệm
Vậy, việc thiết kế và tổ chức dạy học chuyên đề “Kĩ năng giải quyết vấn đề” là biện pháp
phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên có tính khả thi và đạt hiệu quả.
3. Kết luận
Kết quả khảo sát thực trạng cho thấy phần lớn sinh viên hiều đúng khái niệm kĩ năng giải
quyết vấn đề, xem kĩ năng giải quyết vấn đề và việc rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề là rất cần
thiết, quan tâm đến kĩ năng giải quyết vấn đề và việc rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề. Tuy
nhiên có tới 52% số sinh viên chưa biết được quy trình giải quyết vấn đề và có 51,7% sinh viên
52
Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Trường Đại học Cần Thơ
chưa thường xuyên thực hiện theo đúng quy trình giải quyết vấn đề. Hiệu quả của việc giải quyết
vấn đề của sinh viên chỉ ở mức trung bình. Nguyên nhân làm cho kĩ năng giải quyết vấn đề của
sinh viên chưa cao là do chưa có biện pháp phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên một
cách phù hợp. Chúng tôi đã thiết kế và thực nghiệm chuyên đề “Kĩ năng gải quyết vấn đề” cho
sinh viên Trường Đại học Cần Thơ nhằm nâng cao kĩ năng này họ. Kết quả thực nghiệm cho thấy,
sau khi thực nghiệm, kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên tăng lên một cách đáng kể. Vì vậy
có thể khẳng định đây là một trong những biện pháp phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh
viên Trường Đại học Cần Thơ khả thi và có hiệu quả.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Nguyễn Thanh Bình, 2010. Giáo trình chuyên đề giáo dục kĩ năng sống. Nxb Đại học
Sư phạm, Hà Nội.
[2] Nguyễn Thanh Bình, 2007. Giáo trình giáo dục kĩ năng sống. Giáo trình cao đẳng sư phạm,
Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.
[3] Nguyễn Công Khanh, 2012. Phương pháp giáo dục giá trị sống, kĩ năng sống. Nxb Đại học
Sư phạm, Hà Nội.
[4] Huỳnh Văn Sơn, 2009. Nhập môn kĩ năng sống. Nxb Giáo dục, Hà Nội.
[5] Huỳnh Văn Sơn, Phát triển kĩ năng mềm cho sinh viên các trường đại học sư phạm, Đề tài
khoa học và công nghệ cấp Bộ, B2012.19.05,Trường ĐHSP TP. Hồ Chí Minh
[6] John Adair, 2008. Kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề. Nxb Tổng hợp Tp. Hồ Chí Minh.
[7] Robert Heller, 2007. Kĩ năng ra quyết định. Nxb Tổng hợp Tp. Hồ Chí Minh.
ABSTRACT
Developing problem solving skill for students in Can Tho university
The article mentions the concept of the problem solving skill, the developing problem
solving skill for students, the real status of problem solving skill of students in Can Tho University
and the causes of the real status. There are 81% students understand the concept of problem solving
skill, 92% students say that the problem solving skill and training the problem solving skill are
necessary for them, 98.6% students are interested in problem solving skill and training the problem
solving skill, 48% students know the problem solving process, 48.3% students frequent obey the
problem solving process when they solve problems. The problem solving skill of students is at
¯
average effect (X = 3.25). The cause of this is that there are not yet the suitable developing
problem solving skill measure for students. Therefore, we designed and conducted experiment on
the developing problem solving skill measure for students in Can Tho University by teaching and
learning the topic “problem solving skill”. The result of this experiment showed that there was a
dramatic increase in problem solving skill of students in Can Tho University after the experiment.
53
12 trang
06/04/2022
2940
Bạn đang xem tài liệu "Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên trường Đại học Cần Thơ", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- phat_trien_ki_nang_giai_quyet_van_de_cho_sinh_vien_truong_da.pdf
