Giáo trình HTML và thiết kế web (Phần 1)

LỜI MỞ ĐẦU

Ngôn ngữ Siêu văn bản HTML (Hyper Text Markup Language) là ngôn ngữ

biểu diễn văn bản cho phép ta đưa vào một văn bản nhiều thuộc tính cần thiết để

có thể truyền thông quảng bá trên mạng toàn cục WWW (World Wide Web). HTML

cho phép ta đưa hình ảnh đồ họa vào văn bản, thay đổi cách bày trí của văn bản,

và tạo những tài liệu siêu văn bản có khả năng đối thoại tương tác với người dùng.

HTML chủ yếu xoay quanh khái niệm “thẻ” (tag) làm nền tảng. Một ví dụ về

tag là <B>. Hầu hết các chức năng trên HTML có thẻ mở và thẻ đóng tạo thành

một cặp giới hạn một đoạn văn bản. Ví dụ <B> và </B> là thẻ “bold” nghĩa là

chữ béo. Toàn bộ đoạn văn bản giữa <B> và </B> sẽ được thể hiện dưới dạng chữ

béo (hay chữ đậm) khi văn bản đó được xem bằng một trình duyệt tương ứng. Ví dụ

<B> xin chào </B> sẽ được hiện lên là xin chào.

Để tạo một siêu văn bản, ta có thể dùng bất cứ một chương trình soạn thảo

nào (ví dụ: NC-Norton Commander, EDIT - của DOS, NotePad hay Write - của

Windows 3.x, WordPad của Win95, WinWord 2.0 hay 6.0, FoxPro, Borland C++

IDE, Borland Pascal IDE, FrontPage, TextPad, v.v…), chỉ cần nắm được các thẻ

của HTML, và khi ghi vào đĩa thì cần lưu dưới dạng file text. Tên file có đuôi mở

rộng là HTM (hoặc HTML). Song có một hạn chế là dạng văn bản khi ta soạn với

khi ta xem sau này (trên WWW) không giống nhau. Chính vì lẽ đó mà nhiều hãng

tung ra phần mềm soạn siêu văn bản What You See Is What You Get (WYSIWYG-

cái ta thấy cũng là cái ta có được). Hãng Microsoft cũng đã tung ra một tiện ích

được sử dụng rộng rãi. Ngoài ra, còn có nhiều tiện ích chuyển đổi từ dạng RTF (có

thể soạn bằng WinWord hay WordPad) sang HTML, hay các phiên bản sau này

của trình duyệt Web như NetScape có sẵn luôn chức năng này. Các tiện ích đó đều

giống nhau ở chỗ cho phép ta gõ trực tiếp các thẻ vào văn bản nhưng cũng có thể

dùng tổ hợp của thanh công cụ (toolbar), hộp thoại (dialog), thực đơn (menu) hay

danh sách các lựa chọn (pop-up list). Để gạch dưới đoạn văn bản trong ví dụ vừa

rồi, ta có thể gõ vào xin chào, dùng chuột chọn, rồi bấm vào nút Underline trên

thanh công cụ. Văn bản sẽ tự động được chuyển thành <U>xin chào</U> (ở đây

thì <U> và </U> là cặp mở/đóng của tag có chức năng giới hạn đoạn văn bản cần

được gạch dưới).

Ngày nay, do sự phát triển như thác lũ của mạng toàn cục, HTML cũng ngày

càng trở nên phức tạp và hoàn thiện hơn để đáp ứng được những yêu cầu mới nảy

sinh trong quá trình phát triển đó (như âm thanh, hình ảnh động, v.v…). Người ta

gọi đó là những phiên bản của HTML và đánh số để biểu thị. HTML 2, HTML 2+,

HTML 3,… là để chỉ những phiên bản sau này.

Một trong những điểm mạnh của HTML là một văn bản bất kỳ nếu tuân thủ

tiêu chuẩn HTML đều có thể hiện lên màn hình hay in ra, tóm lại là hiểu được, bởi

bất kỳ loại phần mềm hay máy tính nào mà người đọc có, không phân biệt trình

duyệt nào (NetScape trên Windows hay Lynx trên UNIX, thậm chí cho người khiếm

thị bằng phần mềm đặc biệt).

Người ta còn đang tranh cãi nhiều trên Internet về HTML “tốt”. Định hướng

nguyên thủy của HTML là tạo ra một phương pháp vạn năng để lưu giữ và thể hiện

thông tin. Sau này người ta coi HTML như một ngôn ngữ định hướng nội dung –

“trong tài liệu có gì” quan trọng hơn nhiều so với “tài liệu có đẹp không”.

Tác giả rất mong nhận được sự góp ý từ bạn đọc

Xin chân thành cảm ơn.

1

- Tên môn học: HTML VÀ THIẾT KẾ WEB

- Mã số môn học: 3CI3

- Thời gian: Lý thuyết + thực hành 45T

- Mục tiêu: Cung cấp cho học viên các kiến thức cơ bản liên quan đến ngôn

ngữ HTML và thiết kế Web.

- Những kiến thức cần phải được trang bị trước khi học: Có kiến thức về sử

dụng máy tính.

- Nội dung môn học:

Chương I: NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ SỞ.

Chương II: TRÌNH BÀY TRANG.

Chương III: DANH SÁCH VÀ BẢNG TRONG HTML.

Chương IV: ĐƯA HÌNH ẢNH VÀO TÀI LIỆU HTML.

Chương V: CÁC MỐI LIÊN KẾT SIÊU VĂN BẢN.

Chương VI: BÀY TRÍ NỀN VÀ KHUNG.

Chương VII: BIỂU MẪU STYLE VÀ CASCADING STYLE SHEET.

Chương VIII: CÔNG CỤ SOẠN THẢO TRỰC QUAN WEB (Microsoft

FrontPage 2003)

- Đối tượng học: Những người cần biết các kiến thức cơ bản về HTML và

Website để thiết kế Website tĩnh.

- Biên soạn: Bộ môn Các hệ thống thông tin, Khoa Công nghệ thông tin,

Trường ĐH Công Nghệ, ĐHQGHN.

2

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU

1

CHƯƠNG I. NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ SỞ ...........................................................8

I.1. World Wide Web là gì?.....................................................................................8

I.2. HTML là gì? .................................................................................................... 11

I.3. Các đặc điểm của siêu văn bản ..................................................................... 12

I.3.1. Độc lập với phần cứng và phần mềm........................................................ 12

I.3.2. Độc lập với khái niệm trang và thứ tự các trang ...................................... 13

I.3.3. Website và trang chủ - homepage.............................................................. 13

I.4. Soạn thảo văn bản - những vấn đề chung ................................................... 14

I.4.1. Trang mã nguồn HTML và trang Web...................................................... 14

I.4.2. Các thẻ HTML............................................................................................ 15

I.4.3. Các quy tắc chung....................................................................................... 16

I.4.4. Cấu trúc của một tài liệu HTML ............................................................... 17

I.4.5. Các phần tử HTML (HTML element)....................................................... 18

Bài tập...................................................................................................................... 18

CHƯƠNG II. TRÌNH BÀY TRANG ..................................................................... 19

II.1. Tạo tiêu đề ...................................................................................................... 19

II.2. Thẻ trình bày trang....................................................................................... 20

II.2.1. Một số thẻ chính........................................................................................ 20

II.2.2. Các thuộc tính của thẻ trình bày trang ..................................................... 24

Bài tập...................................................................................................................... 26

CHƯƠNG III. DANH SÁCH VÀ BẢNG TRONG HTML................................ 27

III.1. Các kiểu danh sách...................................................................................... 27

III.1.1. Danh sách không đánh số thứ tự............................................................. 27

III.1.2. Danh sách đánh số thứ tự ........................................................................ 28

III.1.3. Danh sách các định nghĩa........................................................................ 30

III.1.4. Danh sách phối hợp, lồng nhau............................................................... 30

3

III.2. Bảng biểu....................................................................................................... 31

III.2.1. Khung cấu trúc......................................................................................... 31

III.2.2. Một số lưu ý về bảng ............................................................................... 32

III.2.3. Các ví dụ................................................................................................... 36

Bài tập...................................................................................................................... 39

CHƯƠNG IV. ĐƯA HÌNH ẢNH VÀO TÀI LIỆU HTML................................ 40

IV.1. Hình ảnh tĩnh................................................................................................ 40

IV.1.1. Tệp ảnh..................................................................................................... 40

IV.1.2. Thẻ <IMG…>.......................................................................................... 40

IV.2. Các thuộc tính của thẻ chèn hình ảnh....................................................... 40

IV.2.1. Thuộc tính ALT ....................................................................................... 40

IV.2.2. Thuộc tính WIDTH và HEIGHT............................................................ 41

IV.2.3. Thuộc tính ALIGN .................................................................................. 42

IV.2.4. Thuộc tính VSPACE và HSPACE ......................................................... 42

Bài tập...................................................................................................................... 43

CHƯƠNG V. CÁC MỐI LIÊN KẾT SIÊU VĂN BẢN ...................................... 44

V.1. Thẻ neo và mối liên kết ................................................................................. 44

V.1.1. Thuộc tính HREF...................................................................................... 44

V.1.2. Liên kết ra ngoài – External Links........................................................... 44

V.1.3. Địa chỉ tuyệt đối........................................................................................ 45

V.1.4. Địa chỉ tương đối ...................................................................................... 45

V.1.5. Liên kết nội tại – Internal Link ................................................................ 45

V.2. Dùng hình ảnh làm đầu mối liên kết .......................................................... 46

V.2.1. Thay chữ bằng hình .................................................................................. 46

V.2.2. Image Map - thẻ AREA............................................................................ 46

V.3. Đưa âm thanh vào tài liệu ............................................................................ 47

V.3.1. Liên kết đến tệp âm thanh ........................................................................ 47

V.3.2. Tạo âm thanh nền...................................................................................... 47

4

V.4. Đưa Video vào tài liệu................................................................................... 48

V.4.1. Chèn tệp Video.......................................................................................... 48

V.4.2. Nhúng tệp video........................................................................................ 48

Bài tập...................................................................................................................... 49

CHƯƠNG VI. BÀY TRÍ NỀN VÀ KHUNG......................................................... 50

VI.1. Màu nền và văn bản .................................................................................... 50

VI.1.1. Đặt màu nền............................................................................................. 50

VI.1.2. Màu chữ của văn bản............................................................................... 50

VI.1.3. Màu của đầu mối liên kết - Thuộc tính LINK, VLINK và ALINK ..... 50

VI.1.4. Thuộc tính và mã màu............................................................................. 51

VI.2. Nạp hình ảnh làm nền cho trang văn bản................................................ 52

VI.2.1. Thuộc tính BACKGROUND.................................................................. 52

VI.2.2. Water mark............................................................................................... 52

VI.2.3. Hãy ký tên vào tài liệu của mình ............................................................ 53

VI.3. Khung – Frames........................................................................................... 54

VI.3.1. Trang trí khung ........................................................................................ 54

VI.3.2. Thành phần FRAMESET........................................................................ 55

VI.4. Thiết lập Target, thẻ NOFRAME và IFRAME ...................................... 58

VI.4.1. Thiết lập Target........................................................................................ 58

VI.4.2. Thẻ NOFRAMES .................................................................................... 59

VI.4.2. Nhúng frame - thẻ IFRAME................................................................... 59

Bài tập...................................................................................................................... 60

CHƯƠNG VII. BIỂU MẪU STYLE VÀ CASCADING STYLE SHEET....... 61

VII.1. FORM .......................................................................................................... 61

VII.1.1. FORM là gì?........................................................................................... 61

VII.1.2.Các thành phần trong FORM ................................................................. 62

VII.1.3. Thêm tính cấu trúc cho FORM.............................................................. 69

VII.2. Cascading style sheet ................................................................................. 71

5

VII.2.1. Inline Style.............................................................................................. 71

VII.2.2. Giới thiệu Style Sheet ............................................................................ 73

VII.2.3. Javascript Style Sheet ............................................................................ 74

VII.2.4. Thuật ngữ Style Sheet............................................................................ 76

VII.2.5. Các chú thích trong Style Sheet ............................................................ 91

VII.2.6. Lợi ích của các Style Sheet.................................................................... 91

VII.2.7. Kết hợp Style Sheet với HTML ............................................................ 92

VII.2.8. Thứ tự ưu tiên của các style (Cascading) ............................................. 96

CHƯƠNG VIII. CÔNG CỤ SOẠN THẢO TRỰC QUAN WEB

(MICROSOFT FRONTPAGE 2003) ..................................................................... 99

VIII.1. Tạo một trang Web................................................................................... 99

VIII.1.1. Bắt đầu sử dụng FrontPage2003.......................................................... 99

VIII.1.2. Tạo một trang từ một template........................................................... 100

VIII.1.3. Tạo và lưu một trang mới................................................................... 101

VIII.1.4. Tạo một đề mục .................................................................................. 102

VIII.1.5. Chọn font và màu................................................................................ 103

VIII.2. Tổ chức một trang với các liên kết, danh sách và bảng.................... 106

VIII.2.1. Thêm một hyperlink vào một trang Web .......................................... 106

VIII.2.2. Tạo một danh sách.............................................................................. 109

VIII.2.3. Tổ chức một trang với các bảng......................................................... 111

VIII.2.4. Hiển thị hình ảnh trên một trang Web............................................... 119

VIII.2.5. Tạo một Web site mới ........................................................................ 132

VIII.2.5.Khai thác site mới................................................................................ 134

VIII.3. Phát triển nhanh một site với các template ........................................ 141

VIII.3.1. Chọn một template Web site.............................................................. 142

VIII.3.2. Tạo một Web site mới ........................................................................ 143

VIII.3.3. Tạo tùy biến Web site mới của ta ...................................................... 144

VIII.3.4. Thêm và loại bỏ các lời chú thích...................................................... 145

6

VIII.3.5. Khai thác template Personal Web Site .............................................. 146

VIII.3.6. Thêm một tem thời gian vào một trang Web .................................... 147

VIII.3.7. Lưu các thay đổi sang một site........................................................... 148

VIII.4. Tạo một site với sự trợ giúp của Wizard trong FrontPage 2003..... 149

VIII.4.1. Mở một wizard tạo site....................................................................... 149

VIII.4.2. Nhập một site hiện có vào FrontPage................................................ 151

VIII.4.3. Chọn một phương pháp import.......................................................... 151

VIII.4.4. Chọn vị trí để lưu site ......................................................................... 154

VIII.4.5. Thu thập thông tin phản hồi từ các khách tham quan Web site của ta

............................................................................................................................. 155

VIII.4.6. Lưu thông tin phản hồi của khách tham quan sang một file ............ 157

VIII.4.7. Nhận thông tin phản hồi của khách tham quan bằng email ............. 159

Bài tập.................................................................................................................... 160

BẢNG CÁC TỪ VIẾT TẮT ..............................................................................162

TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................163

7

CHƯƠNG I. NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ SỞ

I.1. World Wide Web là gì?

World Wide Web (WWW) là một mạng các tài nguyên thông tin. WWW

dựa trên 3 cơ chế để các tài nguyên này trở nên sẵn dùng cho người xem càng rộng

rãi nhất càng tốt:

- Cơ chế đặt tên cùng dạng đối với việc định dạng các tài nguyên trên WWW

(như các URL)

- Các giao thức, để truy nhập tới các tài nguyên qua WWW (như HTTP)

- Siêu văn bản, để dễ dàng chuyển đổi giữa các tài nguyên (như HTML).

Các ràng buộc giữa ba cơ chế được nêu rõ dưới đây

Giới thiệu về URL:

Mọi tài nguyên sẵn dùng trên WWW – tài liệu HTML, ảnh, video clip,

chương trình,… - có một địa chỉ mà có thể được mã hóa bởi một URL.

Các URL thường gồm 3 phần:

- Việc đặt tên của các cơ chế dùng để truy nhập tài nguyên

- Tên của máy tính lưu trữ (tổ chức) tài nguyên

- Tên của bản thân tài nguyên, như một đường dẫn

Ví dụ coi URL chỉ rõ trang W3C Technical Reports:

http://www.w3.org/TR

URL này có thể được đọc như sau: Có một tài liệu sẵn dùng theo giao thức

HTTP, đang lưu trong máy www.w3.org, có thể truy nhập theo đường dẫn “/TR”.

Các cơ chế khác ta có thể thấy trong các tài liệu HTML bao gồm “mailto” đối với

thư điện tử và “ftp” đối với FTP.

Đây là một ví dụ khác về URL. Ví dụ này ám chỉ tới hộp thư (mailbox) của

người dùng:

….đây là văn bản …

Mọi góp ý, xin gửi thư tới

Các định danh đoạn (fragment identifiers):

8

Một số URL ám chỉ tới việc định vị một tài nguyên. Kiểu này của URL kết

thúc với “ ” theo sau bởi một dấu hiệu kết nối (gọi là các định danh đoạn). Ví dụ,

#

đây là một URL đánh dấu một móc tên là section_2:

http://somesite.com/html/top.html#section_2

Các URL tương đối:

Một URL tương đối không theo cơ chế đặt tên. Đường dẫn của nó thường

tham chiếu tới một tài nguyên trên cùng một máy như tài liệu hiện tại. Các URL

tương đối có thể gồm các thành phần đường dẫn tương đối (như “..” nghĩa là một

mức trên trong cấu trúc được định nghĩa bởi đường dẫn), và có thể bao gồm các

dấu hiệu đoạn.

Các URL được giải quyết để cho toàn các URL sử dụng một URL gốc. Như

một ví dụ của giải pháp URL tương đối, giả sử chúng ta có URL gốc

“http://www.acme.com/support/intro.html”. URL tương đối trong

đánh dấu dưới đây cho một liên kết siêu văn bản:

<A href=”suppliers.html”>Suppliers</A>

sẽ mở rộng thành URL đầy đủ

“http://www.acme.com/support/suppliers.html” trong khi URL

tương đối trong việc đánh dấu cho một ảnh dưới đây

sẽ mở rộng thành URL đầy đủ “http://www.acme.com/icons/logo.gif

”

Trong HTML, các URL được dùng để:

- Liên kết tới tài liệu hoặc tài nguyên khác, (xem A và LINK)

- Liên kết tới kiểu dạng bên ngoài hoặc kịch bản (script) (xem LINK và

SCRIPT

)

- Gồm một ảnh, đối tượng, hoặc applet trong một trang, (xem IMG,

OBJECT, APPLET và INPUT

)

- Tạo một bản dồ ảnh (xem MAP và AREA

- Tạo một form (xem FORM

- Tạo một khung tài liệu (xem FRAME và IFRAME

- Trích dẫn một chỉ dẫn bên ngoài (xem Q, BLOCKQUOTE, INS và DEL

)

- Tham khảo các quy ước siêu dữ liệu mô tả một tài liệu (xem HEAD

)

9

Ngày nay người ta dùng máy tính như một công cụ rất hữu ích để truy nhập

Internet, chủ yếu là tìm kiếm thông tin. Các thông tin này có thể là các văn bản,

hình ảnh âm thanh hay thông tin đa phương tiện… Với giao diện thân thiện bởi

việc sử dụng các ký hiệu, biểu tượng rất gợi tả gần giống với các hình ảnh đời

thường và chỉ cần những thao tác đơn giản ta đã có ngay thông tin cần tìm kiếm ở

trước mặt.

Nhu cầu sử dụng máy tính để truy cập Internet tìm kiếm thông tin ngày càng

nhiều và người sử dụng máy tính có trình độ tin học và tiếng Anh để hiểu các thông

báo của máy khác nhau. Làm thế nào để mọi người có thể dễ dàng sử dụng máy

tính để truy cập Internet như một công cụ phục vụ đắc lực cho việc tra cứu tìm

kiếm thông tin trên mạng thông tin rộng lớn nhất toàn cục.

Việc này trở nên dễ dàng hơn bởi ý tưởng siêu văn bản (Hypertext). Siêu văn

bản là các văn bản “thông minh” có thể giúp người đọc tìm và cung cấp cho họ các

tài liệu liên quan. Người đọc không phải mất công tìm kiếm trong kho thông tin

Internet vô tận.

Khái niệm siêu văn bản do nhà tin học Ted Nelson đề xuất vào năm 1965

như một ước mơ (“Computer Dreams”) về khả năng của máy tính trong tương lai.

Ông hy vọng về các máy tính có trí tuệ như con người, biết cách truy tìm các thông

tin cần thiết.

Dự án thực hiện siêu văn bản là của một kỹ sư trẻ người Anh tên là Tim

Berners – Lee. Sau khi tốt nghiệp Đại học Oxfort (Anh) năm 1976, năm 1980 Tim

đã viết một chương trình mô phỏng mối liên kết hai chiều bất kỳ trên một đồ thị

như kiểu liên kết siêu văn bản. Năm 1989, trong khi làm việc tại Viện nghiên cứu

kỹ thuật hạt nhân châu Âu (CERN) tại Berne (Thụy sỹ), thấy các đồng nghiệp rất

vất vả trong việc tra tài liệu, Tim đã đưa ra một đề án lưu trữ siêu văn bản trên máy

tính sao cho dễ dàng tìm kiếm tài liệu hơn.

Trong thế giới siêu văn bản WWW, người sử dụng có thể dễ dàng đi từ tài

liệu này sang tài liệu khác thông qua các mối liên kết. Như vậy ta có thể du lịch

trong xa lộ thông tin phong phú trong khi vẫn ngồi tại nhà. Kỹ thuật siêu văn bản

10

giúp cho ta không phải sang tận Luvrơ ở Paris mà vẫn có thể chiêm ngưỡng được

các kiệt tác hội họa. Chính nó đã góp phần tạo ra bước phát triển bùng nổ của

Internet trong những năm gần đây.

I.2. HTML là gì?

Để phổ biến thông tin trên toàn cục, cần một ngôn ngữ phổ biến và dễ hiểu,

một kiểu việc phổ biến tiếng mẹ đẻ mà toàn bộ các máy tính có thể hiểu được.

Ngôn ngữ phổ biến dùng bởi World Wide Web là HTML (Hyper Text Markup

Language).

HTML cho tác giả các ý nghĩa để:

Phổ biến các tài liệu trực tuyến với các heading, văn bản, bảng, danh sách,

ảnh,..v.v…

Truy tìm thông tin trực tuyến theo các liên kết siêu văn bản bằng việc kích

vào một nút

Thiết kế các định dạng cho việc kiểm soát các giao dịch (transaction) với các

thiết bị từ xa, đối với người dùng trong việc tìm kiếm thông tin, tạo các sản phẩm,

đặt hàng,.v.v…

Bao gồm spread-sheets, video clips, sound clips, và các ứng dụng trực tiếp

khác trong các tài liệu của họ.

Các trang Web đầy sinh động mà bạn thấy trên World Wide Web là các trang

siêu văn bản được viết bằng ngôn ngữ đánh dấu siêu văn bản hay HTML -

HyperText Markup Language. HTML cho phép bạn tạo ra các trang phối hợp hài

hòa văn bản thông thường với hình ảnh, âm thanh, video, các mối liên kết đến các

trang siêu văn bản khác...

Tên gọi ngôn ngữ dánh dấu siêu văn bản phản ánh đúng thực chất của công

cụ này:

Đánh dấu (Markup): HTML là ngôn ngữ của các thẻ đánh dấu - Tag. Các

thẻ này xác định cách thức trình bày đoạn văn bản tương ứng trên màn hình.

Ngôn ngữ (Language): HTML là một ngôn ngữ tương tự như các ngôn ngữ

lập trình, tuy nhiên đơn giản hơn. Nó có cú pháp chặt chẽ để viết các lệnh thực

11

hiện việc trình diễn văn bản. Các từ khoá có ý nghĩa xác định được cộng đồng

Internet thừa nhận và sử dụng. Ví dụ b = bold, ul = unordered list, ...

Văn bản (Text): HTML đầu tiên và trước hết là để trình bày văn bản và dựa

trên nền tảng là một văn bản. Các thành phần khác như hình ảnh, âm thanh, hoạt

hình.. đều phải "cắm neo" vào một đoạn văn bản nào đó.

Siêu văn bản (Hyper): HTML cho phép liên kết nhiều trang văn bản rải rác

khắp nơi trên Internet. Nó có tác dụng che dấu sự phức tạp của Internet đối với

người sử dụng. Người dùng Internet có thể đọc văn bản mà không cần biết đến văn

bản đó nằm ở đâu, hệ thống được xây dựng phức tạp như thế nào. HTML thực sự

đã vượt ra ngoài khuôn khổ khái niệm văn bản cổ điển.

I.3. Các đặc điểm của siêu văn bản

I.3.1. Độc lập với phần cứng và phần mềm

HTML độc lập với phần cứng và phần mềm. Một tài liệu HTML được viết

bằng một phần mềm soạn thảo cụ thể bất kỳ, trên một máy cụ thể nào đó đều có thể

đọc được trên bất kì một hệ thống tương thích nào.

Điều này có nghĩa là các tệp siêu văn bản có thể được trình duyệt hiển thị

trên MAC hay PC tùy ý mà không phải sửa chữa thay đổi gì. Sở dĩ có được tính

chất này là vì các thẻ chỉ diễn đạt yêu cầu cần phải làm gì chứ không cụ thể cần

làm như thế nào.

Cũng vì lẽ đó mà bạn không thể chắc chắn trang tài liệu siêu văn bản của

bạn sẽ hiện lên màn hình chính xác là như thế nào vì còn tuỳ theo trình duyệt thể

hiện các thành phần HTML ra sao.

Trong thực tiễn, HTML chỉ thực sự độc lập đối với phần cứng, chưa hoàn

toàn độc lập đối với phần mềm. Chỉ phần cốt lõi là chuẩn hoá, còn các phần mở

rộng do từng nhà phát triển xây dựng thì không hoàn toàn tương thích nhau.

12

I.3.2. Độc lập với khái niệm trang và thứ tự các trang

Một tính chất nữa là HTML độc lập với khái niệm trang. Văn bản được trình

bày tùy theo kích thước của cửa sổ hiển thị: cửa sổ rộng bề ngang thì sẽ thu ngắn

hơn, cửa sổ hẹp bề ngang thì sẽ được kéo dài ra để hiển thị cho hết nội dung. Độ

dài của văn bản HTML thực sự không bị hạn chế.

I.3.3. Website và trang chủ - homepage

Một website là một bó các trang web liên kết

với nhau và liên kết với các trang ở bên ngoài

chằng chịt như mạng nhện. Hàng triệu Website

liên kết với nhau tạo thành World Wide Web –

WWW

Có thể tưởng tượng như một ngọn núi nhỏ các

trang web mỗi ngày một cao thêm, được phát

triển bằng cách thêm vào nhiều trang web lý thú

khác nữa

Có thể minh hoạ hình ảnh của một website như

trong hình vẽ bên

Trang chủ hay trang chính - 'home page' có thể

hiểu là cửa chính - 'front door' để thâm nhập vào

kho thông tin liên kết chằng chịt ấy.

Vậy home page là trang web mà bộ duyệt sẽ mở

ra đầu tiên mỗi khi người dùng bắt đầu thăm

website.

13

I.4. Soạn thảo văn bản - những vấn đề chung

I.4.1. Trang mã nguồn HTML và trang Web

Trang mã nguồn HTML là một tệp văn bản bình thường gồm các kí tự ASCII,

có thể được tạo ra bằng bất cứ trình soạn thảo thông thường nào.

Theo quy ước, tất cả các tệp mã nguồn của trang siêu văn bản phải có đuôi

là .html hoặc .htm.

Khi trình duyệt (browser) đọc trang mã nguồn HTML, nó sẽ dịch các thẻ

lệnh và hiển thị lên màn hình máy tính thì ta thường gọi là trang Web. Vậy trang

web không tồn tại trên đĩa cứng của máy tính cục bộ. Nó là cái thể hiện của trang

mã nguồn qua việc xử lý của trình duyệt. Như sau này ta sẽ thấy, các trình duyệt

khác nhau có thể hiển thị cùng một trang mã nguồn không hoàn toàn giống nhau.

Nói soạn thảo siêu văn bản tức là tạo ra trang mã nguồn HTML đúng quy

định để độ duyệt hiểu được và hiển thị đúng.

Sử dụng HTML để soạn thảo các trang siêu văn bản, về nguyên tắc cũng

không khác mấy so với dùng các bộ soạn thảo văn bản thông thường. Chẳng hạn,

trong soạn thảo văn bản thông thường, để làm nổi bật các tiêu đề ta phải đánh dấu

nó và chọn cỡ to, căn chính giữa... Chương trình soạn thảo văn bản sẽ chèn các dấu

hiệu thích hợp (ta không nhìn thấy được) vào đầu và cuối đoạn tiêu đề được chọn

để thể hiện nó theo yêu cầu.

Với HTML cũng tương tự như vậy. Để làm nổi bật các tiêu đề ta cần đánh

dấu điểm bắt đầu và điểm kết thúc của đoạn tiêu đề bằng cặp thẻ Heading, ví dụ

<H1>... </H1>. Bộ duyệt sẽ hiển thị đoạn này với cỡ chữ to hơn và căn chính

giữa.

Ví dụ, dòng sau đây trong tài liệu HTML

sẽ được trình duyệt hiển thị thành

Tiêu đề mức 1

14

Hiện nay có nhiều công cụ soạn thảo siêu văn bản mạnh như Microsoft

FrontPage, Dream Weaver.. với giao diện trực quan và tự động sinh mã HTML,

cho phép soạn thảo siêu văn bản như soạn thảo thông thường.

Tuy nhiên, việc tìm hiểu cú pháp của HTML, nắm vững ý nghĩa của các thẻ khác

nhau vẫn rất cần thiết để có thể tạo ra các trang Web động, tương tác với người sử

dụng, tức là các ứng dụng Web sau này.

I.4.2. Các thẻ HTML

Các thẻ dùng để báo cho trình duyệt cách thức trình bày văn bản trên màn

hình hoặc dùng để chèn một mối liên kết đến các trang khác, một đoạn chương

trình khác...

Mỗi thẻ gồm một từ khoá - KEYWORD - bao bọc bới hai dấu "bé hơn" (<) và

"lớn hơn" (>).

Hầu hết các lệnh thể hiện bằng một cặp hai thẻ: thẻ mở (<KEYWORD>) và thẻ

đóng (</KEYWORD>). Dấu gạch chéo ("/") kí hiệu thẻ đóng. Lệnh sẽ tác động vào

đoạn văn bản nằm giữa hai thẻ.

Một số thẻ không có cặp, chúng được gọi là các thẻ rỗng hay thẻ đơn. Chỉ

có thẻ mở <KEYWORD>mà thôi.

Nhiều thẻ có kèm các thuộc tính (attribute), cung cấp thêm các tham số chi

tiết hơn cho việc thực hiện lệnh. Các thuộc tính được chia làm hai loại: thuộc tính

bắt buộc và thuộc tính không bắt buộc hay tuỳ chọn.

Một thuộc tính là bắt buộc nếu như phải có nó thì thẻ lệnh mới thực hiện

được. Ví dụ, để chèn một hình ảnh vào trang tài liệu ta dùng thẻ <IMG> (Image).

Tuy nhiên, cần chỉ rõ cái ảnh nào sẽ được dán vào đây. Điều này được thiết lập

bằng thuộc tính SRC="địa chỉ của tệp ảnh". Thuộc tính SRC là bắt buộc phải

có đối với thẻ <IMG>

.

15

I.4.3. Các quy tắc chung

Một số điều cần lưu ý khi soạn thảo siêu văn bản bằng HTML:

- Nhiều dấu cách liền nhau cũng chỉ có tác dụng như một dấu cách. Bạn

phải sử dụng thẻ để thể hiện nhiều dấu giãn cách liền nhau.

- Gõ Enter để xuống dòng được xem như một dấu cách, để xuống hàng thì

chúng ta phải sử dụng thẻ tương ứng

- Có thể viết tên thẻ không phân biệt chữ in thường và in hoa.

- Vì các kí tự dấu lớn hơn ">", dấu nhỏ hơn "<" đã được dùng làm thẻ đánh

dấu, do đó để hiển thị các kí tự này HTML quy định cách viết: > <

Nói chung, quy tắc viết các kí tự đặc biệt trong HTML là tên_quy_định của kí

tự nằm giữa dấu ampersand - & và dấu chấm phẩy ' ; '

&tên_quy_định;

5 ký tự đặc biệt hay dùng

Ký tự

Cách viết

<

>

“

Ký tự trắng

&

"

&

Có thể chèn các dòng bình luận, chú thích... vào trang mã nguồn bằng cách

đặt giữa cặp dấu chú thích . Trình duyệt sẽ bỏ qua không xét đến phần

mã nằm giữa cặp dấu đó:

16

I.4.4. Cấu trúc của một tài liệu HTML

Mọi tài liệu HTML đều có khung cấu trúc như sau:

<HTML>

<BODY>

</BODY>

</HTML>

Hãy xem trình duyệt hiển thị tài liệu trên như thế nào. Dĩ nhiên là một trang

trắng chưa có nội dung gì cả !

Giữa cặp thẻ tiêu đề <TITLE>... </TITLE> là dòng chữ sẽ hiện lên trên

thanh tiêu đề của cửa sổ khi trình duyệt đọc tài liệu. Nếu bỏ trống thì trình duyệt sẽ

cho hiện tên tệp thay vào đó.

Toàn bộ nội dung của tài liệu nằm giữa hai thẻ xác định thân của trang

<BODY>... </BODY>. Các dòng văn bản, hình ảnh, âm thanh, video, các mối liên

kết... tạo nên trang Web đều phải nằm ở đây.

Ví dụ như tài liệu HTML đơn giản dưới đây:

<HTML>

<HEAD><TITLE>Chỗ

này

là

tiêu

đề</TITLE></HEAD>

<BODY>

Toàn bộ nội dung của tài liệu nằm ở đây: Các đoạn

văn bản xen lẫn hình ảnh, âm thanh, video, các liên

kết đến vị trí khác,

tài

liệu

khác...

</BODY>

</HTML>

Hãy xem trình duyệt trình bày tài liệu trên như thế nào.

Nhớ lại rằng nhiều dấu cách chỉ được coi như một, dấu xuống dòng chỉ được

thể hiện như một dấu cách nên tài liệu trên hoàn toàn tương đương với tài liệu sau đây:

<HTML>

<HEAD>

17

</HEAD>

<BODY>

Toàn bộ nội dung của tài liệu nằm ở đây: Các đoạn

văn bản xen lẫn hình ảnh, âm thanh, video, các liên

kết đến vị trí khác, tài liệu khác...<P>

</BODY>

</HTML>

Tuy nhiên, để dễ theo dõi và phát hiện lỗi, nên trình bày như trong văn bản

trước: dóng thẳng cột từng cặp thẻ, xuống dòng khi cần thiết, đặt các thẻ vào nơi

hợp lý nhất.

I.4.5. Các phần tử HTML (HTML element)

Một tài liệu HTML tạo nên từ nhiều thành phần HTML. Một thành phần

HTML được đánh dấu bằng một cặp thẻ mở và thẻ đóng.

Các thành phần HTML có thể cấu trúc phân cấp hình cây, thành phần "mẹ"

chứa nhiều thành phần "con" khác lồng bên trong nó.

Có thành phần rỗng, chỉ có thẻ mở.

Để soạn thảo tài liệu HTML đúng cú pháp, cần nắm vững cấu trúc của từng

thành phần HTML.

Không giống như khi lập trình, nếu bạn mắc lỗi cú pháp HTLM sẽ không có

một thông báo lỗi nào báo cho biết mà trình duyệt sẽ hiểu lầm và trình bày trang

Web không như bạn muốn mà thôi.

Bài tập

1. Nêu các đặc điểm của siêu văn bản (HTML)

2. Thế nào là trang Web?

18

CHƯƠNG II. TRÌNH BÀY TRANG

II.1. Tạo tiêu đề

Mở đầu các trang văn bản thường là các tiêu đề cần làm nổi bật từng phần

của văn bản như Chương, Mục,... cũng cần có đề mục rõ ràng khác với phần thân

để người đọc theo dõi cho thuận tiện.

Có 6 mức tiêu đề trong HTML. Cách thể hiện các tiêu đề phụ thuộc vào trình

duyệt nhưng thông thường thì:

 Tiêu đề mức 1

Thẻ định nghĩa có dạng:

Ví dụ:

cho ta tiêu đề tương ứng

Tiêu đề 1

Tiêu đề 2

Tiêu đề 3

Tiêu đề 4

 Tiêu đề mức 2

Thẻ định nghĩa có dạng:

Ví dụ:

cho ta tiêu đề tương ứng

 Tiêu đề mức 3

Thẻ định nghĩa có dạng:

Ví dụ:

cho ta tiêu đề tương ứng

 Tiêu đề mức 4

Thẻ định nghĩa có dạng:

Ví dụ:

cho ta tiêu đề tương ứng

19