Giáo trình Lập trình Turbo C (Phần 1)

PhÇn 1 : turbo c n©ng cao vµ c++

Ch−¬ng 1 : BiÕn con trá

§1. Kh¸i niÖm chung

Mét con trá lµ mét biÕn chøa ®Þa chØ cña mét biÕn kh¸c. NÕu mét biÕn chøa ®Þa chØ

cña mét biÕn kh¸c tth× ta nãi biÕn thø nhÊt trá ®Õn biÕn thø hai .

Còng nh− mäi biÕn kh¸c, biÕn con trá còng ph¶i ®−îc khai b¸o tr−íc khi dïng. D¹ng

tæng qu¸t ®Ó khai b¸o mét biÕn con trá lµ :

type *<tªn biÕn>

Trong ®ã : type lµ bÊt k× kiÓu d÷ liÖu c¬ b¶n thÝch hîp nµo ®−îc chÊp nhËn trong C vµ <tªn

biÕn> lµ tªn cña mét biÕn con trá. KiÓu d÷ liÖu c¬ b¶n x¸c ®Þnh kiÓu cña nh÷ng biÕn mµ con

trá cã thÓ chØ ®Õn. VÝ dô khai b¸o biÕn con trá chØ ®Õn c¸c biÕn nguyªn vµ biÕn kiÓu kÝ tù:

char *p;

int *x,*y;

Con trá cã mét trÞ ®Æc biÖt gäi lµ NULL. TrÞ nµy cã nghÜa lµ con trá ch−a trá tíi mét ®Þa chØ

hîp lÖ nµo c¶. §Ó dïng ®−îc trÞ nµy chóng ta ph¶i dïng #include <stdio.h> ®Çu ch−¬ng

tr×nh

§2. C¸c phÐp to¸n vÒ con trá

C cã hai phÐp to¸n ®Æc biÖt ®èi víi con trá : * vµ & . PhÐp to¸n & lµ phÐp to¸n tr¶ vÒ

®Þa chØ trong bé nhí cña biÕn sau nã. VÝ dô :

p = &a;

sÏ ®Æt vµo biÕn p ®Þa chØ trong bé nhí cña biÕn a. §Þa chØ nµy kh«ng cã liªn quan g× ®Õn trÞ

sè cña biÕn a. Nãi c¸ch kh¸c ®Þa chØ cña biÕn a kh«ng liªn quan g× ®Õn néi dung cña biÕn a.

PhÐp to¸n * lµ phÐp to¸n tr¶ vÒ trÞ cña biÕn ®Æt t¹i ®Þa chØ ®−îc m« t¶ bëi biÕn ®i sau

nã. VÝ dô nÕu biÕn a chøa ®Þa chØ cña biÕn b th×

p = *a

sÏ ®Æt trÞ sè cña biÕn b vµo biÕn p

Ch−¬ng tr×nh 1-1 : LËp ch−¬ng tr×nh in sè 100 lªn mµn h×nh

main()

{

int *p,a,b;

clrscr();

a=100;

p=&a;

b=*p;

printf("%d",b);

getch();

}

§3. TÇm quan träng cña d÷ liÖu khi khai b¸o con trá

1

CÇn ph¶i b¶o ®¶m lµ con trá lu«n lu«n trá ®Õn mét kiÓu d÷ liÖu phï hîp. VÝ dô khi

khai b¸o con trá kiÓu int , tr×nh biªn dÞch sÏ hiÓu lµ con trá bao giê còng chØ ®Õn mét biÕn

cã ®é dµi lµ 2 byte .

Ta xÐt mét ch−¬ng tr×nh nh− sau

Ch−¬ng tr×nh 1-2

main()

{

float x=10.1,y;

int *p;

clrscr();

p=&x;

y=*p;

printf("%f",y);

getch();

}

Ch−¬ng tr×nh nµy nh»m g¸n trÞ cña x cho biÕn y vµ in ra trÞ ®ã. Khi biªn dÞch ch−¬ng

tr×nh kh«ng b¸o lçi mµ chØ nh¾c nhë :

Suspencious pointer conversion in function main

Tuy nhiªn ch−¬ng tr×nh kh«ng g¸n trÞ x cho y ®−îc. LÝ do lµ ta khai b¸o mét con trá

int vµ cho nã trá tíi biÕn float x. Nh− vËy tr×nh biªn dÞch sÏ chØ chuyÓn 2 byte th«ng tin cho

y chø kh«ng ph¶i 4 byte ®Ó t¹o ra mét sè d¹ng float .

§4. C¸c biÓu thøc con trá

1. C¸c phÐp g¸n con trá : Còng gièng nh− bÊt k× mét biÕn nµo kh¸c , ta cã thÓ dïng mét

con trá ë vÒ ph¶i cña mét phÐp g¸n ®Ó g¸n trÞ cña mét con trá cho mét con trá kh¸c. VÝ dô ta

viÕt

Ch−¬ng tr×nh 1-3 :

main()

{

int x;

int *p1,*p2;

clrscr();

p1 = &x;

p2 = p1;

printf(“ %p”,p2);

getch();

}

Ch−¬ng tr×nh nµy hiÖn lªn ®Þa chØ cña biÕn x ë d¹ng hex b»ng c¸ch dïng mét m· ®Þnh

d¹ng kh¸c cña hµm printf() . %p m« t¶ r»ng sÏ hiÖn lªn mét trÞ chøa trong mét biÕn con trá

theo d¹ng reg:xxxx víi reg lµ tªn cña mét trong c¸c thanh ghi segment cña CPU cßn xxxx lµ

®Þa chØ offset tÝnh tõ ®Çu segment .

2. C¸c phÐp to¸n sè häc cña con trá : Trong C , ta chØ cã thÓ dïng hai phÐp to¸n sè häc t¸c

®éng lªn con trá lµ phÐp + vµ - . §Ó hiÓu ®−îc c¸i g× sÏ x¶y ra khi thùc hiÖn mét phÐp to¸n

sè häc lªn con trá ta gi¶ sö p1 lµ mét con trá chØ ®Õn mét sè nguyªn cã ®Þa chØ lµ 2000 . Sau

khi thùc hiÖn biÓu thøc

2

p1++ ;

con trá sÏ chØ ®Õn sè nguyªn n»m ë ®Þa chØ 2002 v× mçi khi t¨ng con trá lªn 1 nã sÏ chØ ®Õn

sè nguyªn kÕ tiÕp mµ mçi sè nguyªn l¹i cã ®é dµi 2 byte . §iÒu nµy còng ®óng khi gi¶m . VÝ

dô :

p1-- ;

sÏ trá tíi sè nguyªn ë ®Þa chØ 1998 . Nh− vËy mçi khi con trá t¨ng lªn 1 , nã sÏ chØ ®Õn d÷

liÖu kÕ tiÕp t¹i ®Þa chØ nµo ®ã tuú theo ®é dµi cña kiÓu d÷ liÖu. C cßn cho phÐp céng hay trõ

mét sè nguyªn víi mét con trá . BiÓu thøc :

p1 = p1 + 9;

sÏ lµm cho con trá chØ tíi phÇn tö thø 9 cã kiÓu lµ kiÓu mµ p1 trá tíi vµ n»m sau ph©n tö hiÖn

thêi nã ®ang trá ®Õn . Ngoµi c¸c phÐp to¸n trªn , con trá kh«ng chÊp nhËn mét phÐp to¸n nµo

kh¸c .

3. So s¸nh c¸c con trá : Chóng ta cã thÓ so s¸nh 2 con trá trong mét biÓu thøc quan hÖ . VÝ

dô cho hai p vµ q , ph¸t biÓu sau ®©y lµ hîp lÖ :

if (p<q)

printf(“p tro den mot vi tri bo nho thap hon q\n”);

Tuy nhiªn cÇn nhí r»ng phÐp to¸n trªn lµ so s¸nh hai ®Þa chØ chøa trong p vµ q chø kh«ng

ph¶i néi dung cña hai biÕn mµ p vµ q trá tíi .

4. C¸c vÝ dô vÒ viÖc dïng con trá :

Ch−¬ng tr×nh 1-4 : Ph©n tÝch ch−¬ng tr×nh sau :

main()

{

int i,j,*p;

i=5;

p=&i;

j=*p;

*p=j+2;

}

Trong ch−¬ng tr×nh trªn ta khai b¸o hai biÕn nguyªn lµ i vµ j vµ mét biÕn con trá p trá

tíi mét sè nguyªn . Ch−¬ng tr×nh sÏ ph©n phèi bé nhí cho 3 biÕn nµy vÝ dô t¹i c¸c ®Þa chØ

100 , 102 vµ 104 v× mçi sè nguyªn dµi 2 byte vµ con trá mÆc nhiªn còng ®−îc m· ho¸ b»ng

2 byte .

100

102

104

i

j

p

lÖnh i=5 cho trÞ sè cña biÕn i lµ 5

100

102

104

5

i

j

p

lÖnh p= &i lµm cho con trá chØ tíi biÕn i nghÜa lµ con trá p chøa ®Þa chØ cña biÕn i . B©y giê

p chØ ®Õn biÕn i .

100

102

104

5

i

j

p

100

3

lÖnh j=*p ®Æt néi dung cña biÕn do p chØ tíi (biÕn i) vµo biÕn j nghÜa lµ g¸n 5 cho j

100

102

104

5

100

i

j

p

Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò lÝ thó khi dïng con trá lµ xem néi dung bé nhí cña m¸y tÝnh

. Ch−¬ng tr×nh sau ®©y cho phÐp ta vµo ®Þa chØ b¾t ®Çu cña RAM mµ ta muèn kh¶o s¸t vµ

sau ®ã hiÖn lªn néi dung mçi byte ë d¹ng sè hex . Trong ch−¬ng tr×nh cã tõ kho¸ far dïng

®Ó tham kh¶o ®Õn c¸c vÞ trÝ kh«ng n»m trong cïng mét segment .

Ch−¬ng tr×nh 1-5 :

main()

{

unsigned long int start;

char *p;

int t;

clrscr();

printf("Nhap vao dia chi bat dau ma ban muon xem : ");

scanf("%lu",&start);

p = (char far *) start;

for(t=0;;t++,p++)

if(!(t%16))

{

printf("%2x\n",*p);

getch();

}

Trong ch−¬ng tr×nh ta dïng ®Þnh d¹ng %x trong hµm printf() ®Ó in ra sè d¹ng hex .

Dßng p = (char far *) start; dïng biÕn ®æi sè nhËp vµo thµnh mét con trá .

§5. Con trá vµ m¶ng

Trong ch−¬ng tr−íc chóng ta ®· thÊy c¸c vÝ dô vÒ m¶ng . Con trá th−êng ®−îc dïng

khi xö lÝ m¶ng . Chóng ta xÐt ch−¬ng tr×nh sau :

Ch−¬ng tr×nh 1-6 :

main()

{

int a[10],*pa,x;

a[0]=11;

a[1]=22;

a[2]=33;

a[3]=44;

clrscr();

pa=&a[0];

x=*pa;

pa++;

x=*pa;

4

x=*pa+1;

x=*(pa+1);

x=*++pa;

x=++*pa;

x=*pa++;

}

int a[10] , *pa , x; khai b¸o mét b¶ng gåm 10 phÇn tö kiÓu int , ®−îc liÖt kª lµ

a[0],a[1],..,a[9] , mét con trá ®Ó chØ ®Õn mét biÕn kiÓu int vµ mét biÕn kiÓu int lµ x.

a[0] = 11. . .; tõ a[4] ®Õn a[9] ch−a ®−îc khëi g¸n . Nh− vËy chóng sÏ chøa trÞ ngÉu nhiªn

®· cã t¹i nh÷ng vÞ trÝ bé nhí ®· ph©n phèi cho chóng .

pa=&a[0]; ®Æt vµo pa ®Þa chØ cña phÇn tö ®Çu tiªn cña m¶ng . BiÓu thøc nµy cã thÓ viÕt ®¬n

gi¶n lµ pa = a ; v× tªn cña mét m¶ng lu«n lu«n ®−îc tr×nh biªn dÞch coi lµ ®Þa chØ cña phÇn tö

®Çu tiªn cña m¶ng . Tªn cña m¶ng kh«ng cã chØ sè kÌm theo cã thÓ ®−îc dïng trong ch−¬ng

tr×nh nh− mét h»ng ®Þa chØ .

x=*pa; ®Æt néi dung cña biÕn nguyªn mµ pa trá ®Õn vµo (tøc lµ a[0]) vµo x . Nh− vËy x = 11

pa++; pa ®−îc t¨ng lªn 1 vµ b©y giê trá vµo phÇn tö thø 2 cña m¶ng tøc lµ chøa ®Þa chØ cña

phÇn tö a[1]

x=*pa ; pa trá ®Õn phÇn tö a[1] nªn x = 22

x = *pa +1 ; x =23

x = *(pa+1) ; tr−íc hÕt pa+1 ®−îc thùc hiÖn , nghÜa lµ pa trá vµo a[2] , sau ®ã néi dung cña

a[2] ®−îc g¸n cho x nªn x= 33 .Tuy pa tham gia vµo phÐp to¸n nh−ng trÞ sè cña nã kh«ng

thay ®æi .

x = *++pa; ++ ®−îc thùc hiÖn tr−íc nªn pa trá tíi a[2] . Sau ®ã trÞ cña a[2] ®−îc g¸n cho x

nªn x =33

x= ++*pa; *pa ®−îc thùc hiÖn tr−íc . Do pa chØ ®Õn a[2] nªn *pa=33 vµ ++*pa=34 . Nh−

vËy x = 34 vµ a[2]=34

x=*pa++; néi dung cña pa (tøc 34) ®−îc ®Æt vµo x . Sau ®ã nã ®−îc t¨ng lªn 1 nªn chØ vµo

a[3].

Ch−¬ng tr×nh 1-7:

main()

{

static int num[]={92,81,70,69,58};

int dex;

clrscr();

for(dex=0;dex<5;dex++)

printf("%d\n",num[dex]);

getch();

}

Ch−¬ng tr×nh 1-8 :

main()

{

static int num[]={92,81,70,69,58};

int dex;

clrscr();

for(dex=0;dex<5;dex++)

printf("%d\n",*(num+dex));

5

getch();

}

Hai ch−¬ng tr×nh chØ kh¸c nhau ë biÓu thøc : *(num+dex) . C¸ch viÕt nµy t−¬ng

®−¬ng víi num[dex] .Nãi c¸ch kh¸c truy cËp ®Õn phÇn tö cã chØ sè dex trong m¶ng num .

Chóng ta hiÓu *(num+dex) nh− sau : ®Çu tiªn num lµ ®Þa chØ cña phÇn tö ®Çu tiªn cña m¶ng

num vµ ta muèn biÕt trÞ sè cña phÇn tö cã chØ sè dex . V× vËy num+dex sÏ lµ ®Þa chØ cña

phÇn tö thø dex . *(num+dex) x¸c ®Þnh néi dung cña phÇn tö (num+dex) . Tãm l¹i :

*(array+index) t−¬ng tù array(index)

Cã hai c¸ch truy cËp m¶ng lµ :

theo kÝ hiÖu m¶ng &array[index]

theo kÝ hiÖu con trá array+index

Ch−¬ng tr×nh 1-9 : TÝnh nhiÖt ®é trung b×nh b»ng c¸ch dïng con trá

main()

{

float temp[40];

float sum=0.0;

int num,day=0;

clrscr();

do

{

printf("Cho nhiet do ngay thu %d: ",day+1);

scanf("%f",temp+day);

}

while(*(temp+day++)>0);

num = day-1;

for(day=0;day<num;day++)

sum+=*(temp+day);

printf("Nhiet do trung binh la : %.3f",sum/num);

getch();

}

Trong vÝ dô trªn chóng ta ®· dïng biÓu thøc (temp+day) ®Ó truy cËp m¶ng . Tuy nhiªn viÕt

while((*temp++)>0) v× temp lµ h»ng con trá chø kh«ng ph¶i biÕn con trá . Nh− vËy chØ ®−îc

phÐp thay ®æi trÞ cña biÕn con trá chø kh«ng ®−îc thay ®æi trÞ cña h»ng con trá . Chóng ta

viÕt l¹i ch−¬ng tr×nh nh− sau :

Ch−¬ng tr×nh 1-10 :

main()

{

float temp[40];

float sum=0.0;

int num,day=0;

float *p;

clrscr();

p=temp;

do

{

printf("Cho nhiet do ngay thu %d: ",day+1);

6

scanf("%f",p);

day++;

}

while(*(p++)>0);

p=temp;

num=day-1;

for(day=0;day<num;day++)

sum+=*(p++);

printf("Nhiet do trung binh la : %.3f",sum/num);

getch();

}

Trong ch−¬ng tr×nh nµy ®Þa chØ cña temp ®−îc ®−a vµo biÕn con trá p . Sau ®ã ta tham kh¶o

tíi p gièng nh− temp . Ta dïng p trá tíi m¶ng vµ *p lµ néi dung cña ®Þa chØ ®ã . H¬n n· do p

lµ biÕn con trá nªn ta cã thÓ t¨ng nã b»ng ph¸t biÓu p++.

§6. Con trá vµ chuçi

RÊt nhiÒu hµm th− viÖn trong C lµm viÖc víi chuçi theo con trá . VÝ dô hµm strchr()

tr¶ vÒ con trá trá ®Õn lÇn xuÊt hiÖn ®Çu tiªn cña mét kÝ tù nµo ®ã trong chuçi VÝ dô : ptr =

strchr(str,’x’)

th× biÕn con trá ptr sÏ ®−îc g¸n ®Þa chØ cña lÇn xuÊt hiÖn kÝ tù ‘x’ ®Çu tiªn trong chuçi str .

Sau ®©y lµ ch−¬ng tr×nh cho phÐp ta gâ vµo mét c©u vµ mét kÝ tù cÇn ®Þnh vÞ trong c©u .

Ch−¬ng tr×nh sÏ cho ta :

- ®Þa chØ b¾t ®Çu cña chuçi

- ®Þa chØ cña kÝ tù cÇn ®Þnh vÞ

- ®é lÖch so víi ®iÓm ®Çu chuçi

Ch−¬ng tr×nh 1-11 :

#include<string.h>

main()

{

char ch,line[81],*ptr;

clrscr();

printf("Cho mot cau : ");

gets(line);

printf("Cho ki tu can tim : ");

ch=getche();

ptr=strchr(line,ch);

printf("\nChuoi bat dau tai dia chi %u.\n",line);

printf("Ki tu xuat hien lan dau tai %u.\n",ptr);

printf("Do la vi tri %d",(ptr-line+1));

getch();

}

Chuçi còng cã thÓ ®−îc khëi t¹o b»ng con trá . Ta xÐt vÝ dô sau

Ch−¬ng tr×nh 1-11 :

main()

{

char *chao="Xin chao !";

7

char ten[30];

clrscr();

printf("Cho ten cua ban : ");

gets(ten);

printf(chao);

puts(ten);

getch();

}

Trong ch−¬ng tr×nh trªn ta ®· khëi t¹o chuçi b»ng ph¸t biÓu

char *chao = “ Xin chao !”

thay cho

static char chao[]=” Xin chao !”

C¶ hai c¸ch ®Òu cho cïng mét kÕt qu¶ . Trong ph−¬ng ¸n dïng con trá , chao lµ biÕn con trá

nªn cã thÓ thay ®æi ®−îc . VÝ dô ph¸t biÓu :

puts(++chao)

sÏ cho kÕt qu¶ : in chao !

NÕu ta cã mét m¶ng chuçi ta còng cã thÓ dïng m¶ng con trá trá tíi m¶ng chuçi nµy .

Ta khëi t¹o chóng gièng nh− khëi t¹o biÕn con trá ®¬n .

Ch−¬ng tr×nh 1-12 :

#define

main()

{

max 5

int dex;

int enter=0;

char name[40];

static char *list[max]=

{

"Hung",

"Ngan",

"Van",

"Hoa",

"Tien"

};

clrscr();

printf("Cho ten cua ban : ");

gets(name);

for(dex=0;dex<max;dex++)

if (strcmp(list[dex],name)==0)

enter=1;

if (enter==1)

printf("Ban da dang ki hoc lop C");

else

printf("Ban chua dang ki vao lop");

getch();

}

Ph¸t biÓu char *list[max] nãi r»ng list lµ mét m¶ng con trá gåm max phÇn tö chØ tíi

c¸c kÝ tù . Chóng ta xÐt tiÕp mét vÝ dô nh− sau :

8

Ch−¬ng tr×nh 1-13 : NhËp vµo mét d·y tªn vµ s¾p xÕp l¹i ®óng thø tù a,b,c

#define maxnum 38

#define maxlen 81

main()

{

static char name[maxnum][maxlen];

char *ptr[maxnum];

char *temp;

int count = 0;

int in,out;

clrscr();

while (count<maxnum)

{

printf("Ban cho ten : ");

gets(name[count]);

if (strlen(name[count])==0)

break;

ptr[count++]=name[count];

}

for (out=0;out<count-1;out++)

for (in=out+1;in<count;in++)

if (strcmp(ptr[out],ptr[in])>0)

{

temp=ptr[in];

ptr[in]=ptr[out];

ptr[out]=temp;

}

printf("Danh sach da sap xep :\n");

for(out=0;out<count;out++)

printf("Ten thu %d : %s\n",out+1,ptr[out]);

getch();

}

Ch−¬ng tr×nh nµy dïng c¶ m¶ng chuçi vµ m¶ng con trá chuçi . Con trá n»m trong

m¶ng ®−îc khai b¸o nh− sau :

char *ptr[maxnum]

chuçi n»m trong m¶ng hai chiÒu

static char name[maxnum][maxlen]

Do ta kh«ng biÕt mét chuçi dµi bao nhiªu nªn ph¶i dïng m¶ng chuçi name cã tèi ®a

maxnum phÇn tö , mçi phÇn tö cã maxlen kÝ tù . Khi nhËp chuçi ph¸t biÓu

ptr[count++] = name[count

sÏ g¸n ®Þa chØ cña mçi chuçi ®−îc cÊt gi÷ trong m¶ng name[][] vµo phÇn tö con trá ptr . Sau

®ã m¶ng con trá nµy ®−îc s¾p xÕp dùa trªn m¶ng name[][] nh−¬ng m¶ng name[][] kh«ng

thay ®æi g× c¶ .

Ng«n ng÷ C cã thÓ xö lÝ c¸c thµnh phÇn cña m¶ng nh− mét m¶ng . Cô thÓ C cã thÓ

xem mét dßng cña m¶ng hai chiÒu nh− lµ mét m¶ng mét chiÒu. ®iÒu nµy rÊt tiÖn lîi nh− ta

®É thÊy trong ch−¬ng tr×nh trªn . C©u lÖnh ptr[count++] = name[count hoµn toµn hîp lÝ v× vÕ

9

ph¶i chÝnh lµ ®Þa chØ cña m¶ng name[count] vµ m¶ng nµy lµ mét thµnh phÇn cña m¶ng

name[][] lµ mét m¶ng hai chiÒu . Ta xem l¹i khai b¸o :

static char name[maxnum][maxlen]

râ rµng ta cã thÓ xem ®©y lµ mét m¶ng mét chiÒu cã maxnum chuçi vµ tham kh¶o tíi phÇn

tö cña m¶ng mét chiÒu b»ng 1 chØ sè . VÝ dô :

name[count] víi count<=maxnum nh− thÕ

name[0] : ®Þa chØ cña chuçi 1

name[1] : ®Þa chØ cña chuçi 2

§7. Con trá trá ®Õn con trá

Chóng ta cã mét ch−¬ng tr×nh in ra mét b¶ng sè ®−îc viÕt nh− sau :

Ch−¬ng tr×nh 1-14:

#define row 4

#define col 5

main()

{

static int table[row][col]={

{13,15,17,19,21},

{20,22,24,26,28},

{31,33,35,37,39},

{40,42,44,46,48}

};

int c=10;

int i,j;

clrscr();

for(i=0;i<row;i++)

for(j=0;j<col;j++)

table[i][j]+=c;

for(i=0;i<row;i++)

{

for(j=0;j<col;j++)

printf("%5d",table[i][j]);

printf("\n");

}

getch();

}

Trong ch−¬ng tr×nh trªn ta dïng kÝ hiÖu m¶ng. B©y giê ta muèn viÕt ch−¬ng tr×nh

dïng kÝ hiÖu con trá thay cho kÝ hiÖu m¶ng. VËy th× lµm thÕ nµo ®Ó m« t¶ table[i][j] b»ng

con trá . Ta thÊy r»ng :

- table lµ ®Þa chØ cña phÇn tö ®Çu tiªn cña toµn bé m¶ng , gi¶ ®Þnh lµ 1000

- do ®©y lµ m¶ng nguyªn nªn mçi phÇn tö chiÕm 2 byte vµ mçi dßng chiÕm 10 byte v×

cã 5 phÇn tö . Nh− vËy ®Þa chØ cña hai dßng liÒn nhau c¸ch nhau 10 byte

- do cã thÓ xem mçi dßng lµ mét m¶ng mét chiÒu nªn c¸c m¶ng mét chiÒu liÒn nhau

c¸ch nhau 10 byte

- tr×nh biªn dÞch biÕt sè cét trong m¶ng qua khai b¸o nªn nã sÏ hiÓu table+1 lµ ®em

table ( trÞ 1000 ) céng víi 10 byte thµnh 1010 . T−¬ng tù table+2 cho ta 1020 .

1000 13 15 17 19 21

table[0]

10

table==1000 1010 20 22 24 26 28

1020 31 33 35 37 39

table[1]

table[2]

table[3]

1030 40 42 44 46 48

§Ó tham kh¶o ®Õn tõng phÇn tö cña dßng tr−íc hÕt ta l−u ý ®Þa chØ cña m¶ng còng lµ

®Þa chØ cña phÇn tö ®Çu tiªn cña m¶ng . VÝ dô víi m¶ng mét chiÒu a[size] th× a vµ a[0] lµ nh−

nhau . Trë l¹i m¶ng hai chiÒu ®Þa chØ cña m¶ng mét chiÒu t¹o bëi dßng thø 3 cña m¶ng

table[][] lµ table[2] hay table+2 .Trong kÝ hiÖu con trá ®Þa chØ cña phÇn tö ®Çu tiªn cña m¶ng

mét chiÒu nµy lµ &table[2][0] hay *(table+2) . C¶ hai c¸ch viÕt table+2 vµ *(table+2) ®Òu

tham kh¶o néi dung cña cïng mét « nhí (1020) . NÕu céng 1 vµo table +3 ®Ó cã table+3 th×

ta nhËn ®−îc ®Þa chØ cña dßng thø 4 trong m¶ng table[][] . NÕu céng 1 vµo *(table+2) ®Ó cã

*(table+2)+1 th× cã ®Þa chØ cña phÇn tö thø 2 trong dßng thø 3 cña m¶ng table[][] . Tãm l¹i :

table[i] = *(table+i)

&table[i] = table+i

table[i][j] = *(*table+i)+j)

&table[i][j] = (*(table+i)+j)

Nh− vËy ch−¬ng tr×nh trªn ®−îc viÕt l¹i nh− sau :

Ch−¬ng tr×nh 1-15 :

#define row 4

#define col 5

main()

{

static int table[row][col]={

{13,15,17,19,21},

{20,22,24,26,28},

{31,33,35,37,39},

{40,42,44,46,48}

};

int c=10;

int i,j;

clrscr();

for(i=0;i<row;i++)

for(j=0;j<col;j++)

*(*(table+i)+j)+=c;

for(i=0;i<row;i++)

{

for(j=0;j<col;j++)

printf("%5d",*(*(table+i)+j));

printf("\n");

}

getch();

}

Bµi tËp : LËp ch−¬ng tr×nh tÝnh hiÖu ®é dµi hai chuçi nhËp vµo tõ bµn phÝm

LËp ch−¬ng tr×nh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cùc ®¹i cña n sè nhËp vµo tõ bµn phÝm

LËp ch−¬ng tr×nh qu¶n lÝ hµng gåm ngµy , l−îng nhËp ,l−îng xuÊt vµ hµng tån kho

11

ch−¬ng 2 : Bµn phÝm vµ cursor

§1. C¸c m· phÝm më réng

Chóng ta ®· thÊy bµn phÝm t¹o c¸c m· th«ng th−êng cho c¸c ch÷ c¸i, c¸c sè vµ dÊu

chÊm c©u. C¸c phÝm nµy ®Òu t¹o m· ASCII dµi 1 byte. Tuy nhiªn cã nhÒu phÝm vµ tæ hîp

phÝm kh«ng ®−îc biÓu diÔn b»ng bé kÝ tù dµi mét byte nµy vÝ dô nh− c¸c phÝm chøc n¨ng tõ

F1 ®Õn F10 hay c¸c phÝm ®iÒu khiÓn cursor . C¸c phÝm nµy ®−îc m« t¶ b»ng mét m· dµi 2

byte. Byte ®Çu tiªn cã trÞ sè lµ 0 vµ byte thø hai lµ trÞ sè m· cña phÝm nµy .

1. NhËn biÕt c¸c m· më réng : Mét m· më réng ph¶i cã 2 byte vµ byte ®Çu tiªn lµ 0 nªn

ch−¬ng tr×nh cÇn ph¶i ®äc 2 byte nµy . Sau ®©y lµ ®o¹n ch−¬ng tr×nh nhËn biÕt c¸c m· më

réng Ch−¬ng tr×nh 2-1:

#include <string.h>

main()

{

char key,key1;

clrscr();

while ((key=getche())!='x')

if (key==0)

{

key1=getch();

printf("%3d%3d",key,key1);

}

else

printf("%3d",key);

}

Ch−¬ng tr×nh nµy sÏ hiÖn thÞ c¸c m· cña c¸c phÝm ®−îc gâ cho dï chóng lµ m· mét

byte hay 2 byte . Ta dïng hµm getch() ®Ó kh«ng hiÓn thÞ kÝ tù võa gâ lªn mµn h×nh . Trong

biÓu thøc kiÓm tra cña while ch−¬ng tr×nh ®äc m· ®Çu tiªn . NÕu m· nµy lµ 0 , ch−¬ng tr×nh

biÕt ®ã lµ m· më réng vµ ®äc tiÕp phÇn thø hai cña m· b»ng hµm getch() . Sau ®ã nã hiÓn thÞ

c¶ hai phÇn . NÕu phÇn ®Çu kh¸c kh«ng ch−¬ng tr×nh sÏ cho r»ng ®©y kh«ng ph¶i lµ m· më

réng vµ hiÖn thÞ m· nµy .

2. §o¸n nhËn m· më réng : Mét c¸ch ®o¸n nhËn m· më réng lµ dïng ph¸t biÓu switch nh−

trong ch−¬ng tr×nh sau :

Ch−¬ng tr×nh 2-2 :

main()

{

int key,key1;

clrscr();

while ((key=getche())!='X')

if (key==0)

{

key1=getch();

switch (key1)

{

case 59 : printf("Phim F1 duoc nhan\n");

break;

case 60 : printf("Phim F2 duoc nhan\n");

12

break;

case 75 : printf("Phim left arrow duoc nhan\n");

break;

default : printf("Phim mo rong khac duoc nhan\n");

break;

}

else

printf("%3d",key);

getch();

}

§2. §iÒu khiÓn cursor vµ ansi.sys

1.Kh¸i niÖm chung :TËp tin ansi.sys cung cÊp tËp ®· chuÈn ho¸ c¸c m· ®iÒu khiÓn cursor .

ANSI - America National Standards Institut. §Ó b¶o ®¶m sù cµi ®Æt cña tËp tin ansi.sys trong

tËp tin config.sys ta ®Æt dßng lÖnh :

device = ansi.sys

2. §iÒu khiÓn cursor b»ng ansi.sys : ansi.sys dïng d·y escape ®Ó ®iÒu khiÓn con nh¸y .

Chuçi escape gåm nhiÒu kÝ tù ®Æc biÖt . Ansi.sys t×m chuçi escape nµy qua thµnh phÇn cña

chuçi trong hµm prinft() vµ gi¶i m· c¸c lÖnh theo sau nã . Chuçi escape lu«n lu«n gièng

nhau , gåm kÝ tù kh«ng in ®−îc “\x1B”(lµ m· cña kÝ tù escape) sau ®ã lµ dÊu [ . Sau chuçi

escape cã thÓ cã mét hay nhiÒu kÝ tù . Nhê chuçi nµy con nh¸y cã thÓ ®i lªn , xuãng , sang

tr¸i , ph¶i hay ®Þnh vÞ t¹i mét vÞ trÝ nµo ®ã . VÝ dô ®Ó di chuyÓn con nh¸y xuèng d−íi ta dïng

chuçi “\x1B[B”

Ch−¬ng tr×nh 2-3 : ViÕt ch−¬ng tr×nh in mét chuçi theo ®−êng chÐo :

main()

{

clrscr();

printf("Cho mot chuoi tan cung bang dau .:");

while (getche()!='.')

printf("\x1B[B");

getch();

}

3. Dïng #define vµ chuçi escape : Chuçi “\x1B[B” ®−îc m· ho¸ vµ rÊt khã ®äc . Khi dïng

c¸c ch−¬ng tr×nh phøc t¹p nªn ghi chó râ rµng b»ng c¸ch dïng dÉn h−íng #define .

Ch−¬ng tr×nh 2-4 :

#define c_down "\x1B[B"

main()

{

while (getche()!='.')

printf(c_down);

getch();

}

Tãm t¾t c¸c lÖnh ®iÒu khiÓn con nh¸y

M·

C«ng dông

13

“[2J”

“[K”

“[A”

“[B”

“[C”

“[D”

Xo¸ mµn h×nh vµ ®−a con nh¸y vÒ home

Xo¸ ®Õn cuèi dßng

§−a con nh¸y lªn mét dßng

§−a con nh¸y xuèng mét dßng

§−a con nh¸y sang ph¶i mét cét

§−a con nh¸y sang tr¸i mét cét

“[%d;%df §−a con nh¸y ®Õn vÞ trÝ nµo ®ã

“[s”

CÊt gi÷ vÞ trÝ con nh¸y

“[u”

Kh«i phôc vÞ trÝ con nh¸y

“[%dA”

“[%dB”

“[%dC”

“[%dD”

§−a con nh¸y lªn mét sè dßng

§−a con nh¸y xuèng mét sè dßng

§−a con nh¸y sang ph¶i mét sè cét

§−a con nh¸y sang tr¸i mét dßng vµ nhiÒu cét

4. §iÒu khiÓn con nh¸y tõ bµn phÝm : Sau ®©y lµ ch−¬ng tr×nh cho phÐp b¹n vÏ c¸c h×nh

®¬n gi¶n trªn mµn h×nh

Ch−¬ng tr×nh 2-5 :

#define clear "\x1B[2J"

#define c_left "\x1B[D"

#define c_right "\x1B[C"

#define c_up "\x1B[A"

#define c_down "\x1B[B"

#define l_arrow 75

#define r_arrow 77

#define u_arrow 72

#define d_arrow 80

#define across 205

#define updown 186

main()

{

int key;

printf(clear);

while ((key=getch())==0)

{

key=getche();

switch (key)

{

case l_arrow : printf(c_left);

putch(across);

break;

case r_arrow : printf(c_right);

putch(across);

break;

case u_arrow : printf(c_up);

putch(updown);

break;

case d_arrow : printf(c_down);

putch(updown);

break;

}

14

printf(c_left);

}

getch();

}

5. §−a con nh¸y ®Õn vÞ trÝ bÊt k× : Chuçi escape d¹ng sau sÏ ®−a con nh¸y ®Õn vÞ trÝ bÊt k×

trªn mµn h×nh

Sè hex 1B cña kÝ tù escape

Sè hiÖu dßng

Sè hiÖu cét

Ch÷ c¸i f

“ \ x 1 B [ 10 ; 40 f ”

Ch−¬ng tr×nh 2-6 :

#define true 1

#define clear "\x1B[2J"

#define erase "\x1B[K"

main()

{

int row=1,col=1;

printf(clear);

while(true)

{

printf("\x1B[23;1f");

printf(erase);

printf("Nhap vao so dong va so cot dang(20,40)");

scanf("%d%d",&row,&col);

printf("\x1B[%d;%df",row,col);

printf("*(%d,%d)",row,col);

}

§6. Tr×nh bµy chç bÊt k× trªn mµn h×nh

®Þnh vÞ däc theo mµn h×nh .

Ch−¬ng tr×nh 2-7 :

#define size1 5

#define size2 4

#define clear "\x1B[2J"

main()

{

static char *menu1[]=

{

"Open",

"Close"

"Save"

"Print"

"Quit"

15

};

static char *menu2[]=

{

"Cut",

"Copy",

"Paste",

"Reformat"

};

void display(char *[],int ,int);

printf(clear);

display(menu1,size1,20);

display(menu2,size2,20);

getch();

}

void display(char *arr[],int size,int hpos)

{

int j;

for (j=0;j<size;j++)

{

printf("\x1B[%d",j+1,hpos);

printf("%s\n",*(arr+j));

}

C¸c môc cho tõng menu ®−îc cÊt gi÷ trong m¶ng c¸c con trá trá tíi chuçi . Sau ®ã

ch−¬ng tr×nh dïng hµm ®Ó hiÓn thÞ menu . Hµm ®Þnh vÞ con nh¸y nhê d·y ®Þnh vÞ ANSI.SYS

, lÊy sè hiÖu dßng tõ sè hiÖu cña môc trªn menu vµ sè hiÖu cét ®−îc ch−¬ng tr×nh chÝnh

truyÒn sang .

§7. C¸c thuéc tÝnh cña kÝ tù

Mçi kÝ tù hiÓn thÞ trªn mµn h×nh ®−îc cÊt gi÷ trong hai byte bé nhí . Mét byte lµ m·

th«ng th−êng cña kÝ tù vµ byte kia lµ thuéc tÝnh cña nã . Byte thuéc tÝnh Ên ®Þnh diÖn m¹o

cña kÝ tù nh− chíp nh¸y , ®Ëm , g¹ch d−íi , ®¶o mµu . Ta cã thÓ dïng chuçi escape cña

ANSI ®Ó Ên ®Þnh thuéc tÝnh cña kÝ tù . Theo sau chuçi kÝ tù escape vµ ngoÆc vu«ng lµ con sè

2,3,6 mµu tèi

0

1

4

5

7

8

t¾t thuéc tÝnh , th−êng lµ mµu tr¾ng trªn nÒn ®en

®Ëm

g¹ch d−íi

chíp nh¸y

®¶o mµu

kh«ng thÊy ®−îc

Chuçi escape cã d¹ng nh− sau :

Sè hex 1B cña kÝ tù escape

Sè cho biÕt kiÓu thuéc tÝnh

16

“ \ x 1 B [ 10 m”

Chuçi nµy ®−îc gëi trong tiÕn tr×nh hiÓn thÞ . Mçi khi bËt mét thuéc tÝnh , tÊt c¶ c¸c kÝ tù sÏ

thuéc tÝnh cña kÝ tù

Ch−¬ng tr×nh 2-8 :

#define NORMAL "\x1B[Om"

#define BOLD

#define UNDER

#define BLINK

"\x1B[1m"

"\x1B[4m"

"\x1B[5m"

#define REVERSE "\x1B[7m"

main()

{

printf("normal%s blink %s normal \n\n",BLINK,NORMAL);

printf("normal%s bold %s normal \n\n",BOLD,NORMAL);

printf("normal%s underline %s normal \n\n",UNDER,NORMAL);

printf("normal%s reversed %s normal \n\n",REVERSE,NORMAL);

printf("%s%s reversed and blink %s \n\n",BLINK,REVERSE,NORMAL);

}

§8. Menu

phÝm mòi tªn lªn xuèng sÏ di chuyÓn vÖt s¸ng ®Õn c¸c môc cÇn chän.PhÝm INS ®Ó chän vµ

thùc hiÖn c«ng viÖc t−¬ng øng . Môc Quit sÏ kÕt thóc ch−¬ng tr×nh .

Ch−¬ng tr×nh 2-9 :

#define true 1

#define num 5

#define clear "\x1B[2J"

#define erase "\x1B[K"

#define normal

#define reverse

#define home"\x1B[1;1f"

#define bottom "\x1B[20:1f"

u_arro 72

"\x1B[Om"

"\x1B[7m"

#define

#define color "\x1B[4m"

/*#define l_arro

#define r_arro

#define d_arro 80

#define insert83

main()

75

77*/

{

static char *item[num]=

{

"Open",

"Close",

"Save",

"Print",

"Quit"

};

17

int curpos;

int code;

void display(char *[],int,int);

int getcode(void);

void action(int);

printf(clear);

curpos=0;

while(true)

{

display(item,num,curpos);

code=getcode();

switch (code)

{

case u_arro:if (curpos>0)

--curpos;

break;

case d_arro:if (curpos<num-1)

++curpos;

break;

case insert:action(curpos);

break;

}

void display(char *arr[],int size,int pos)

{

int j;

printf(home);

for (j=0;j<size;j++)

{

if (j==pos)

printf(reverse);

printf("%s\n",*(arr+1));

printf("%s%5s",color,*(arr+j));

printf(normal);

printf("%s"," ");

printf(home);

}

int getcode()

{

int key;

while(getch()!=0)

;

return (getch());

}

void action(int pos)

18

{

switch(pos)

{

case 0: printf("Open");

break;

case 1: printf("Close");

break;

case 2: printf("Save");

break;

case 3: printf("Print");

break;

case 4: exit();

}

§9. G¸n phÝm chøc n¨ng b»ng ansi.sys

Nhê g¸n chuçi vµo phÝm chøc n¨ng ta cã thÓ cÊu h×nh l¹i bµn phÝm ®amg dïng .

D¹ng thøc cña chuçi g¸n phÝm chøc n¨ng nh− sau :

m· escape gåm 1xB[

byte thø nhÊt cña m· më réng cho phÝm chøc n¨ng

dÊu ;

byte thø hai cña m· më réng cho phÝm chøc n¨ng

dÊu ;

chuçi cÇn g¸n

dÊu ;

xuèng dßng

ch÷ p

\ x 1 B [ 0 ; 68 ; “s” ; 13 p

Ch−¬ng tr×nh 2-10:

main()

{

char str[81];

int key;

clrscr();

printf("Nhap vao mot so cua phim chuc nang :");

gets(str);

key=atoi(str);

printf("Nhap vao mot chuoi de gan phim nay : ");

gets(str);

printf("\x1B[0;%d;\"%s\";13p",key+58,str);

}

19

Ch−¬ng 3 : NhËp vµ xuÊt d÷ liÖu

§1. Kh¸i niÖm chung

hîp thùc tÕ , ®Ó thuËn lîi , chóng ta ph¶i nhËp d÷ liÖu tõ c¸c tËp tin trªn ®Üa . C¸c hµm th−

viÖn cña C cho phÐp truy cËp tËp tin vµ chia lµ 2 cÊp kh¸c nhau :

- c¸c hµm cÊp 1 lµ c¸c hµm ë cÊp thÊp nhÊt , truy cËp trùc tiÕp ®Õn c¸c tËp tin trªn

®Üa.C kh«ng cung cÊp vïng nhí ®Öm cho c¸c hµm nµy

- c¸c hµm cÊp 2 lµ c¸c hµm truy xuÊt tËp tin cao h¬n , do chóng ®−îc C cung cÊp

vïng nhí ®Öm

§èi víi c¸c hµm cÊp 1 , tËp tin ®−îc xem lµ khèi c¸c byte liªn tôc do ®ã khi muèn

truy cËp mÉu tin cô thÓ th× ph¶i tÝnh to¸n ®Þa chØ cña mÉu tin vµ nh− vËy c«ng viÖc vÊt v¶

h¬n . Ngoµi ra ph¶i cung cÊp vïng nhí ®Öm cho kiÓu ®äc ghi nµy. §èi víi c¸c hµm cÊp hai

c«ng viÖc nhÑ nhµng h¬n do :

- tr×nh biªn dÞch tù ®éng cung cÊp vïng kÝ øc ®Öm cho chóng

- cã thÓ truy xuÊt c¸c mÉu tin mµ kh«ng gÆp khã kh¨n nh− víi c¸c hµm cÊp 1

Trong C , c¸c th«ng tin cÇn thiÕt cho c¸c hµm xuÊt nhËp cÊp 2 ®−îc ®Æt trong tËp tin

stdio.h cßn c¸c th«ng tin vÒ hµm nhËp xuÊt cÊp 1 th× ë trong tËp tin io.h

nhËp cña C cung cÊp mét kh«ng gian t−ëng t−îng gi÷a ng−êi lËp tr×nh vµ c¸c thiÕt bÞ ®−îc

dïng . CÊp trung gian t−ëng t−îng nµy gäi lµ stream vµ thiÕt bÞ cô thÓ lµ tËp tin .

stream v¨n b¶n lµ mét lo¹t kÝ tù ®−îc tæ chøc thµnh dßng mµ mçi dßng ®−îc kÕt thóc b»ng

kÝ tù xuèng dßng newline(“\n”) . Khi ghi , mét kÝ tù chuyÓn dßng LF(m· 10) ®−cî chuyÓn

thµnh 2 kÝ tù CR( m· 13) vµ LF . Khi ®äc 2 kÝ tù liªn tiÕp CR vµ LF trªn tËp tin chØ cho ta

mét kÝ tù LF .

a. C¸c tËp tin : Trong C ,mét tËp tin lµ mét kh¸i niÖm logic mµ hÖ thèng cã thÓ ¸p

dông cho mäi thø tõ c¸c tËp tin trªn ®Üa cho ®Õn c¸c terminal .

Khi b¾t ®Çu thùc hiÖn

ch−¬ng tr×nh , m¸y tÝnh më 3 stream v¨n b¶n ®· ®−îc ®Þnh nghÜa tr−íc lµ stdin , stdout vµ

stderr . §èi víi hÇu hÕt c¸c hÖ thèng , c¸c thiÕt bÞ nµy lµ console

§2. NhËp xuÊt chuÈn

1. NhËp xuÊt kÝ tù , chuçi kÝ tù , ®Þnh d¹ng vµ b¶n ghi : NhËp xuÊt cÊp 2(nhËp xuÊt chuÈn

c¸ch nµy) .

Tr−íc hÕt d÷ liÖu cã thÓ ®äc ghi mçi lÇn mét kÝ tù , t−¬ng tù nh− c¸ch lµm viÖc cña

putchar() vµ getche() ®Ó ®äc d÷ liÖu tõ bµn phÝm vµ hiÓn thÞ lªn mµn h×nh .

Thø hai , d÷ liÖu cã thÓ nhËp xuÊt theo chuçi b»ng c¸c dïng c¸c hµm gets() vµ puts()

Thø ba , d÷ liÖu cã thÓ ®−îc nhËp vµ xuÊt theo khu«n d¹ng b»ng c¸c hµm fprintf() vµ

fscanf()

Thø t− , d÷ liÖu ®−îc ®äc vµ ghi theo khèi cã chiÒu dµi cè ®Þnh th−êng dïng l−u tr÷

m¶ng hay cÊu tróc b»ng c¸c hµm fread() vµ fwrite() . Tãm l¹i :

fopen : dïng më tËp tin

21