Báo cáo sánh kiến Kinh nghiệm giúp học sinh học tốt và phát triển năng lực tư duy thông qua việc giảng dạy các bài toán về tỷ số phần trăm ở Tiểu học

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN NAM TRỰC

TRƯỜNG TIỂU HỌC NAM ĐÀO

BÁO CÁO SÁNG KIẾN CẤP TỈNH

KINH NGHIỆM GIÚP HỌC SINH

HỌC TỐT VÀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƯ DUY

THÔNG QUA VIỆC GIẢNG DẠY CÁC BÀI TOÁN VỀ TỶ SỐ PHẦN

TRĂM Ở TIỂU HỌC

( Sáng kiến đã đạt giải cấp tỉnh trong hội thi

Sáng tạo kỹ thuật tỉnh Nam Định lần thứ 2 năm 2008-2009)

TÁC GIẢ

:

Ngô Văn Nghi

CHỨC VỤ : Giáo viên dạy lớp 5

: Trường Tiểu Học Nam Đào

Nam Trực - Nam Định

ĐƠN VỊ

Nam Đào ngày 20 tháng 5 năm 2008

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

1

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

KINH NGHIỆM

GIÚP HỌC SINH HỌC TỐT VÀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƯ DUY

THÔNG QUA VIỆC GIẢNG DẠY CÁC BÀI TOÁN VỀ TỶ SỐ PHẦN TRĂM

Ở TIỂU HỌC

Tác giả: Ngô Văn Nghi

Trình độ chuyên môn : Cao đẳng sư phạm tiểu học

Năm vào ngành giáo dục : 1993

Đơn vị công tác: Trường tiểu học Nam Đào

Phạm vi đã áp dụng: Phòng GD-ĐT huyện Nam Trực

PHẦN I

NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG

I ) LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Kể từ năm học 1994 – 1995, chương trình môn Toán lớp 5 đã được chỉnh lý và bổ

sung thêm nhiều mảng kiến thức mới, quan trọng làm phong phú thêm nội dung môn

Toán lớp 5. Đồng thời nâng cao, mở rộng sự hiểu biết và tạo điều kiện thuận lợi cho HS

trong việc tiếp thu kiến thức mới cũng như vận dụng vào giải các bài tập.

Một nội dung tôi thấy rất hay, rất thú vị đó là phần giải các bài toán về Tỷ số phần

trăm. Nó là một mảng kiến thức rất quan trọng được ứng dụng nhiều trong thực tế và có

tác dụng rất lớn trong việc phát triển tư duy cho học sinh.

Cụ thể như sau: Giúp học sinh nhận biết được tỷ số phần trăm của hai đại lượng

cùng loại. Biết đọc, biết viết các tỷ số phần trăm. Biết viết một phân số thành tỷ số phần

trămvà viết một tỷ số phần trăm thành phân số . Biết thực hiện các phép tính cộng , trừ

các tỷ số phần trăm, nhân các tỷ số phần trăm với một số tự nhiên và chia các tỷ số phần

trăm với một số tự nhiên khác 0. Biết giải các bài toán về tìm tỷ số phần trăm của hai số

,tìm giá trị một tỷ số phần trăm của một số , tìm một số biết giá trị một tỷ số phần trăm

của số đó. Giúp HS hiểu được các tỷ số phần trăm ghi trên các biểu đồ và các bảng dữ

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

2

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

liệu; HS được làm quen với một số khái niệm về dân số học, giúp các em thực hiện tốt

giáo dục dân số trong quá trình học Toán lớp 5 (thông qua các bài toán phần trăm về dân

số); Biết tính lãi suất khi gửi tiền tiết kiệm, có hiểu biết về các loại Kỳ phiếu, Trái phiếu

hay Công trái, …

Trên cơ sở biết giải các bài toán về Tỷ số phần trăm, còn giúp HS biết đọc các

biểu đồ, rút ra những nhận xét và đưa ra các kết luận cần thiết, biết lập các biểu đồ đơn

giản hay gặp trong môn Toán, môn TNXH …

Các bài Toán về Tỷ số phần trăm là một dạng toán hay, tổng hợp và phức tạp

trong quá trình học của HS và quá trình dạy của GV. Trong nhiều năm qua, các đề thi

định kỳ, thi khảo sát chất lượng, đặc biệt là các kỳ thi chọn HS sinh giỏi cấp Trường,

cấp Huyện và cấp Tỉnh rất hay xuất hiện các bài toán thuộc dạng trên với nhiều phương

pháp giải khác nhau gây không ít những tranh cãi trong đội ngũ GV.

Giải toán phần trăm là một dạng toán hay ở tiểu học. Để giải được các bài toán

này, đòi hỏi học sinh phải biết vận dụng tổng hợp rất nhiều kiến thức về số học biết sử

dụng các kiến thức đó một cách sáng tạo. Có thể nói đây là một dạng bài tập có tác dụng

rất tốt trong việc ôn tập , củng cố kiến thức cho học sinh và bồi dưỡng học sinh có năng

khiếu về toán.

Có rất nhiều dạng toán liên quan phần trăm , vì vậy trong quá trình thiết kế bài tập cho

học sinh trong các tiết ôn tập giáo viên có nhiều cơ hội khai thác và sáng tạo ra các

dạng bài tập để cho học sinh vận dụng các kiến thức đã học một cách sáng tạo nhằm

phát triển tư duy và năng khiếu về toán cho các em.

Xuất phát từ xu thế trong dạy học hiện nay theo tinh thần đổi mới phương pháp, vị

trí của người giáo viên đã có những thay đổi đáng kể so với trước kia.Trước đây nhiệm

vụ trọng tâm của người thầy là chủ động cung cấp kiến thức cho học sinh,còn học sinh

thụ động tiếp thu kiến thức từ thầy.Quan sát, theo dõi thầy làm để bắt chước và làm

theo. Như vậy một trong những đổi mới quan trọng nhất hiện nay là trong quá trình dạy

học chúng ta đã nhanh chóng chuyển từ hình thức thầy giảng- trò ghi sang thầy tổ chức

– trò hoạt động. Nói cách khác là dạy học toán cần được tiến hành dưới dạng tổ chức các

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

3

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

hoạt động học tập.Rõ ràng, công việc trọng tâm của người thầy bây giờ là tổ chức tốt các

hoạt động để cho học sinh tự mình tiếp thu, tự mình chiếm lĩnh kiến thức, thầy chỉ làm

công việc trọng tài và hướng dẫn cho các hoạt động của các em,bổ sung kiến thức cho

các em nếu thấy cần thiết .Hoạt động học tập đã đòi hỏi ở người học tính tự giác tích cực

và độc lập, không ai có thể học tập thay mình.Học sinh không chủ yếu tiếp nhận thông

tin từ phía giáo viên mà chủ động lĩnh hội thông tin, suy nghĩ , tìm tòi , khám phá các

khía cạnh khác nhau của thông tin, sắp xếp lại thông tin.Biết hợp tác với bạn cùng học

để giúp đỡ nhau trong học tập.. Hình thành và phát triển các kỹ năng học tập, phát triển

cách học.Chính vì vậy các em sẽ tiếp thu được kiến thức một cách chủ động, khi vận

dụng kiến thức sẽ có nhiều sáng tạo.Do được tự mình tìm tòi khám phá nên sẽ rèn ở các

em tính chủ động sáng tạo, các em sẽ hiểu sâu nhớ lâu các kiến thức do mình tự tìm ra

hoặc có góp phần cùng các bạn của mình tự tìm tòi kiến thức đó.Bản thân các em cũng

tự đánh giá được kiến thức của mình, biết tranh luận cùng các bạn, so sánh đợc trình độ

của mình và của bạn để có ý thức phấn đấu.Thông qua đó rèn được tính kiên trì , vượt

khó khănvà một số phẩm chất tốt của người học toán như :Tự tin , suy luận có cơ sở,coi

trọng tính chính xác, tính hệ thống,…Về phía giáo viên thì nhanh chóng nắm bắt được

khả năng của học sinh để có những thay đổi phù hợp trong quá trình tổ chức các hoạt

động dạy học cho học sinh.Có những tác động phù hợp tới từng cá nhân học sinh.Tạo

thuận lợi cho giáo viên thực hiện việc cá thể hoá trong quá trình dạy học….Với tinh thần

đó,trong mỗi tiết học hiện nay, học sinh không những được trang bị những kiến thức cơ

bản nhất theo đúng mục tiêu của bài học mà các em còn có cơ hội để phát huy năng lực

và sở

trường của mình qua mỗi bài học đó.

Qua thực tế giảng dạy ,nghiên cứu nhiều năm ở tiểu học bản thân tôi thấy đây là một

mảng kiến thức rất hay được đề cập tới nhiều trong các đề thi kiểm tra định kì , thi học

sinh giỏi các cấp và thi giao lưu.Đây là một mảng kiến thức chiếm một thời lượng không

nhỏ trong chương trình môn toán lớp 5. Không ít những bài viết, bài trao đổi của các

giáo sư, tiến sĩ các thày cô giáo trong cả nước được đăng tải trên các báo và tạp chí của

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

4

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

ngành đã đề cập đến vấn đề dạy và học vấn đề này. Trong quá trình dạy của GV và học

của HS còn hay mắc phải những tồn tại vướng mắc . Tình trạng học sinh vận dụng sai

quy tắc khi tìm tỷ số phần trăm của hai số trong cách trình bày còn phổ biến.Học sinh

còn lẫn lộn trong việc lựa chọn phương pháp giải của hai dạng toán phần trăm: tìm giá

trị một số phần trăm của một số và tìm một số khi biết giá trị một số phần trăm của số

đó. Các kĩ năng phân tích , tổng hợp vẽ sơ đồ , bảng biểu, thiết lập mối quan hệ giữa các

dữ kiện có tronh bài toán phần trăm hầu như còn hạn chế. Phương pháp và cách thức

giảng dạy của giáo viên còn mang nhiều tính áp đặt , chưa phát huy được khả năng của

học sinh.,… Xuất phát từ thực tế và những lí do được trình bày ở trên tôi muốn đưa :

Sáng kiến: Kinh nghiệm giúp học sinh học tốt và phát triển năng lực tư duy

thông qua việc giảng dạy các bài toán về tỷ số phần trăm ở tiểu học

Với hi vọng sẽ giúp cho các bạn đồng nghiệp đang dạy toán lớp 5 có một tài liệu tham

khảo trong quá trình dạy học, trang bị thêm cho mình những cách thức , những kinh

nghiệm trong quá trình hướng dẫn học sinh giải các bài toán về tỷ số phần trăm. Trên cơ

sở đó tạo cơ hội cho học sinh phát triển năng khiếu của bản than thông qua việc tìm cách

giải các bài toán phần trăm ở mức độ cao hơn. Góp phần nâng cao chất lượng bộ môn

toán và đặc biệt là nâng cao chất lượng học sinh giỏi hàng năm .

I) MỤC ĐÍCH CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Nghiên cứu, tổng kết kinh nghiệm nhằm hướng tới mục đích đưa ra một số bài học

kinh nghiệm về nội dung, phương pháp dạy học phần giải toán về tỷ số phần trăm ở lớp

5 mà tôi đã thực hiện thành công , góp phần vào việc không ngừng nâng cao chất lượng

dạy và học môn toán lớp 5 bậc tiểu học.

III) ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

1) ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

5

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

Đây là những kinh nghiệm đã thực hiện thành công trong quá trình bồi dưỡng học sinh

giỏi lớp 5 ở trường tiểu học Nam Đào huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định nơi tôi đang

công tác . Những bài học kinh nghiệm này thu được qua thực tế nhiều năm nghiên cứu,

giảng dạy và bồi dưỡng học sinh giỏi môn toán lớp 5(Từ năm 2003 đến năm 2008)

2) NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

Sáng kiến kinh nghiệm này tôi chủ yếu đi vào giải quyết một số nhiệm vụ cơ bản sau

đây:

- Nghiên cứu các vấn đề lí luận , các vấn đề có liên quan đến nội dung, phương pháp

giảng dạy và nội dung bồi dưỡng học sinh giỏi môn toán bậc tiểu học phần kiến thức

giải các bài toán về tỷ số phần trăm của học sinh lớp 5.

- Tiến hành phân tích những tồn tại và vướng mắc của GV và HS khi giảng dạy mảng

kiến thức giải các bài toán về tỷ số phần trăm.

-Phân tích các dạng bài cơ bản và không cơ bản về tỷ số phần trăm có trong chương

trình tiểu học.Hệ thống các kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy.

IV) CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1) Phương pháp nghiên cứu lí luận: Đọc tài liệu,phân tích , tổng hợp các vấn

đề lí luận về việc giảng dạy toán phần trăm ở tiểu học.

2) Phương pháp phân tích chất lượng kết quả giảng dạy các năm

3) Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.

4)Phương pháp phỏng vấn và điều tra giáo dục.

V) NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Phần thứ I: Những vấn đề chung

Phần thứ II: Nội dung và kết quả nghiên cứu.

CHƯƠNG I : CÁC CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

1) Vai trò và vị trí của việc dạy toán phần trăm ở tiểu học

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

6

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

2) Nội dung chương trình về giải toán phần trăm

3) Chuẩn kiến thức và kĩ năng cơ bản về tỷ số phần trăm học sinh cần đạt

4) Phân loại toán phần trăm trong chương trình môn toán lớp 5.

CHƯƠNG II: NHỮNG VƯỚNG MẮC VÀ TỒN TẠI CỦA GV VÀ HS

1) Những khó khăn vướng mắc từ phía giáo viên.

2) Những tồn tại , vướng mắc từ phía học sinh.

CHƯƠNG III: PHÂN TÍCH KINH NGHIỆM GIẢNG DẠY CÁC DẠNG

BÀI TOÁN VỀ TỶ SỐ PHẦN TRĂM

A. Các bài toán về tỷ số phần trăm dạng cơ bản

B . Các bài toán về tỷ số phần trăm dạng không cơ bản

C . Kết quả đạt được và những bài học kinh nghiệm

Phần thứ III: Những kết luận và kiến nghị

PHẦN II

NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

CHƯƠNG I : CÁC CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

1) Vai trò và vị trí của việc dạy toán phần trăm ở tiểu học

Như chúng ta đã biết giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở

ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức , trí tuệ, thể chất,thẩm mĩ và

các kĩ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học lên cấp Trung học cơ sở.

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

7

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

Môn toán là một môn học chiếm một vị trí rất quan trọngvà then chốt trong nội dung

chương trình các môn học bậc tiểu học .Giáo dục toán học bậc tiểu học nhằm giúp

học sinh:

- Có những tri thức cơ bản ban đầu về số học các số tự nhiên, số thập phân,phân số

các đại lượng cơ bản,một số yếu tố thống kê và hình học cơ bản.

- Hình thành ở học sinh các kĩ năng thực hành tính, đo lường. Giải bài toán có

nhiều ứng dụng trong đời sống

- Bước ban đầu hình thành và phát triển năng lực trừu tượng hoá, khái quát hoá, kích

thích trí tưởng tượng, gây hứng thú học tập toán, phát triển hợp lý khả năng suy luận và

biết diễn đạt đúng (bằng lời, bằng viết) các suy luận đơn giản. Góp phần rèn luyện

phương pháp học tập và làm việc khoa học, linh hoạt, sáng tạo. Phát triển năng lực phân

tích tổng hợp, bước đầu hình thành và phát triển tư duy phê phán và sáng tạo, phát triển

trí tưởng tượng không gian. Rèn luyện đức tính chăm học, cẩn thận, tự tin, trung thực, có

tinh thần trách nhiệm.

- Ngoài các mục trên có tính chất đặc thù của giáo dục toán học cũng như các môn

học khác, môn toán còn góp phần hình thành và rèn luyện các phẩm chất, các đức tính

cần thiết của con người lao động mới. Thông qua các nội dung thực tế phong phú và

sinh động, gần gũi với học sinh của các bài toán có lới văn, các yếu tố thống kê đơn giản

mô tả về kinh tế gia đình và cộng đồng , những đổi mới kinh tế xã hội, những ứng dụng

của khoa học kĩ thuật và công nghệ đang diễn ra hàng ngày ,..góp phần giáo dục tình

cảm, trách nhệm,niềm tin vào sự phồn vinh của quê hương đất nước. Thông qua các hoạt

động thực hành như giải toán có văn, thực hành đo đạc, vẽ , làm tính, ước lượng,..góp

phần rèn luyện các đức tính cần cù , vượt khó khăn, tính cẩn thận ,làm việc có kế hoạch

lập luận có căn cứ chính xác , linh hoạt, sáng tạo,sự phối kết hợp và tinh thần tập thể

trong việc tìm tòi và chiếm lĩnh tri thức.

Không ngoài các mục tiêu trên , nội dung các kiến thức về tỷ số phần trăm trong

chương trình môn toán lớp 5 là một mảng kiến thức rất quan trọng , chiếm một thời

lượng không nhỏ và có nhiều ứng dụng trong thực tế. Thông qua các kiến thức này giúp

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

8

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

học sinh sinh nhận biết được tỷ số phần trăm của hai đại lượng cùng loại. Biết đọc, biết

viết các tỷ số phần trăm. Biết viết một phân số thành tỷ số phần trămvà viết một tỷ số

phần trăm thành phân số . Biết thực hiện các phép tính cộng , trừ các tỷ số phần trăm,

nhân các tỷ số phần trăm với một số tự nhiên và chia các tỷ số phần trăm với một số tự

nhiên khác 0. Biết giải các bài toán về tìm tỷ số phần trăm của hai số ,tìm giá trị một tỷ

số phần trăm của một số , tìm một số biết giá trị một tỷ số phần trăm của số đó. Có hiểu

biết về các tỷ số phần trăm có trong các bảng thống kê có trong các môn học như lịch

sử, địa lí , khoa học, kĩ thuật,….Hiểu được các biểu đồ, các các bảng số liệu. Giúp học

sinh hiểu được một số khái niệm về dân số học, có hiểu biết ban đầu về lãi suất ngân

hàng , các loại ngân phiếu, trái phiếu, công trái. cổ phiếu,…Biết tính lãi suất ngân hàng.

Trên cơ sở nắm chắc cách giải các bài toán về tỷ số phần trăm còn nhằm giúp học sinh

vận dụng kiến thức vào giải quyết các bài toán trong thực tế cuộc sống. Thông qua đó

còn giúp các em củng cố các kiến thức số học khác.

2) Nội dung chương trình về giải toán phần trăm

Trong chương trình môn toán lớp 5 sau khi học sinh học xong 4 phép tính về cộng

trừ nhân chia các số thập phân, các em bắt đầu được làm quen với các kiến thức về tỷ

số phần trăm, các kiến thức này được giới thiệu từ tuần thứ 15 , Các kiến thức về tỷ số

phần trăm được dạy trong 26 tiết bao gồm 4 tiết bài mới, một số tiết luyện tập , luyện

tập chung và sau đó là một số bài tập củng cố được sắp xếp xen kẽ trong các tiết luyện

tập của một số nội dung kiến thức khác. Nội dung bao gồm các kiến thức sau đây:

- Giới thiệu khái niệm ban đầu về tỷ số phần trăm

- Đọc viết tỷ số phần trăm

- Cộng trừ các tỷ số phần trăm,nhân chia tỷ số phần trăm với một số.

- Mối quan hệ giữa tỷ số phần trămvới phân số thập phân , số thập phân và phân số.

- Giải các bài toán về tỷ số phần trăm:

+ Tìm tỷ số phần trăm của hai số

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

9

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

+ Tìm giá trị một số phần trăm của một số đã biết.

+ Tìm một số biết một giá trị phần trăm của số đó.

Các dạng toán về tỷ số phần trăm không được giới thiệu một cách tường minh mà

được đưa vào chủ yếu ở các tiết từ tiết 74 đến tiết 79, sau đó học sinh tiếp tục được

củng cố thông qua một số bài tập trong các tiết luyện tâp trong phần ôn tập cuối năm

học.

3) Chuẩn kiến thức , kĩ năng và yêu cầu cần đạt của học sinh sau khi

học về tỷ số phần trăm.

+ Nhận biết được tỷ số phần trăm của hai đại lượng cùng loại.

+ Biết đọc, biết viết các tỷ số phần trăm.

+ Biết viết một phân số thành tỷ số phần trămvà viết một tỷ số phần trăm thành phân

số .

+ Biết thực hiện các phép tính cộng , trừ các tỷ số phần trăm, nhân các tỷ số phần

trăm với một số tự nhiên và chia các tỷ số phần trăm với một số tự nhiên khác 0.

+ Biết:

- Tìm tỷ số phần trăm của hai số.

- Tìm giá trị một tỷ số phần trăm của một số .

- Tìm một số biết giá trị một tỷ số phần trăm của số đó.

4) Phân loại các dạng toán phần trăm trong chương trình môn toán

lớp 5.

a) Dạng cơ bản:

Có 3 dạng cơ bản sau đây:

:

- Tìm tỷ số phần trăm của hai số.

- Tìm giá trị một tỷ số phần trăm của một số .

- Tìm một số biết giá trị một tỷ số phần trăm của số đó.

b) Dạng không cơ bản:

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

10

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

Bao gồm: Các bài toán về tỷ số phần trăm liên quan đến các dạng toán

điển hình như: Tìm hai số khi biết tổng và hiệu, tìm hai số khi biết tổng hoặc hiệu và tỷ

số của hai số, toán về hai tỷ số, toán có nội dung hình học, toán có liên quan đến năng

suất và sức lao động, toán phần trăm về suy luận lô gíc, nồng độ dung dịch, một số bài

toán khác,….

CHƯƠNG II: NHỮNG VƯỚNG MẮC VÀ TỒN TẠI CỦA GV VÀ HS KHI DẠY – HỌC VỀ GIẢI

TOÁN PHẦN TRĂM

Qua thực tế giảng dạy đại trà và bồi dưỡng học sinh giỏi, tôi thấy trong quá trình dạy của

giáo viên và học của học sinh còn hay mắc phải một số tồn tại cơ bản sau đây:

1) Về phía giáo viên:

- Như trên đã nói việc mở rộng và nâng cao kiến thức cho học sinh là rất cần thiết xong

phải trên cơ sở học sinh đã nắm chắc các kiến thức cơ bản trong SGK nhưng thực tế

nhiều giáo viên chưa thực sự coi trọng.Có khi còn có quan điểm thông qua dạy nâng cao

để củng cố kiến thức cơ bản cho học sinh.

- Trong giảng dạy giáo viên còn lúng túng hoặc chưa coi trọng việc phân loại kiến thức

.Do đó việc tiếp thu của học sinh không được hình thành một cách hệ thống nên các em

rất mau quên.

- GV chưa thật triệt để trong việc đổi mới PPDH , học sinh chưa thực sự được tự mình

tìm đến kiến thức , chủ yếu GV còn cung cấp kiến thức một cách áp đặt, không phát huy

được tính tích cực , chủ động của học sinh.

- Khi dạy mỗi dạng bài nâng cao chúng ta còn chưa tuân thủ nguyên tắc từ bài dễ đến

bài khó, từ bài đơn giản đến bài phức tạp nên học sinh tiếp thu bài không được hệ thống.

Trong quá trình đánh giá bài làm của học sinh nhiều khi chúng ta còn đòi hỏi quá cao,

dẫn đến tình trạng chỉ có một số ít học sinh thực hiện được.

- Việc sử dụng các sơ đồ, các hình vẽ minh hoạ cho mỗi bài toán về tỷ số phần trăm có

tác dụng rất tốt trong việc hướng dẫn học sinh tìm cách giải cho bài toán đó nhưng GV

chưa khai thác hết thế mạnh của nó. Trong giảng dạy còn thuyết trình ,giảng giải nhiều.

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

11

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

- Sau mỗi dạng bài hay một hệ thống các bài tập cùng loại giáo viên còn chưa coi trọng

việc khái quát chung cách giải cho mỗi dạng để khắc sâu kiến thức cho học sinh.

- Khi hướng dẫn học sinh giải các bài toán phức tạp giáo viên còn chưa chú trọng đến

việc giúp học sinh biến đổi các bài toán đó về các bài toán dạng cơ bản đã được học.

2) Về phía học sinh:

Vì đây là một mảng kiến thức tổng hợp tương đối khó và phức tạp đòi hỏi học sinh phải

có vốn kiến thức cơ bản vững chắc, biết sử dụng linh hoạt và sáng tạo các kiến thức đó

nên trong quá trình tiếp thu các em còn hay mắc phải một số trở ngại sau đây:

-Việc nắm bắt các kiến thức cơ bản về tỉ số phần trăm của các em còn chưa sâu .Đôi khi

còn hay lẫn lộn một cách đáng tiếc. Chưa phân biệt được sự khác nhau cơ bản giữa tỷ số

và tỷ số phần trăm , trong quá trình thực hiện phép tình còn hay ngộ nhận.

- Việc vận dụng các kiến thức cơ bản vào thực hành còn gặp nhiều hạn chế, các em hay

bắt chước các bài thầy giáo hướng dẫn mẫu để thực hiện yêu cầu của bài sau nên dẫn

đến nhiều sai lầm cơ bản.Cụ thể như sau:

1) Khi thực hiện phép tính tìm tỷ số phần trăm của hai số, HS còn lẫn lộn giữa

Đại lượng đem ra so sánh và Đại lượng chọn làm đơn vị so sánh (đơn vị gốc, hay

đơn vị chuẩn) dẫn đến kết quả tìm ra là sai.

VD: Tìm tỷ số phần trăm của 2 số 24 và 32.

- Phép tính đúng: 24 : 32 (32 là đơn vị so sánh, 24 là đối tượng đem ra so sánh).

- Phép tính sai: 32 : 24 (24 là đơn vị so sánh , 32 là đối tượng đem ra so sánh).

2) Khi trình bày phép tính tìm tỷ số phần trăm của 2 số, HS thực hiện bước thứ 2 của

quy tắc còn nhầm lẫn nhiều (kể cả một số GV) dẫn đến phép tính sai về ý nghĩa toán

học.

VD: Tìm tỷ số phần trăm của 2 số 24 và 32.

- Phép tính đúng:

24 : 32 = 0,75 = 75% hoặc 24 : 32 x 100%= 75%

- Phép tính sai :

24 : 32 = 0,75 = 0,75 x 100 = 75% hoặc 24 : 32 x 100 = 75%

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

12

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

3) Khi giải các bài toán về tỷ số phần trăm dạng 2 và dạng 3, HS chưa xác định được tỷ

số phần trăm số đã biết với số chưa biết, chưa lựa chọn đúng được số làm đơn vị so sánh

để đưa các số khác về so với đơn vị so sánh đã lựa chọn.

VD : Một người bán hoa quả được tất cả 72000 đồng. Tính ra, người đó lãi 20% so

với giá mua. Tính tiền lãi?

- Cách giải đúng: Coi giá mua là 100%, thì tiền lãi là 20%. Như vậy 72000 đồng

ứng với:

100% + 20% = 120% (giá mua)

1% giá mua là: 72000 : 120 = 600(đồng)

Số tiền lãi là: 600 x 20 = 12000 đồng

- Cách giải sai: 1% tiền bán là: 72000 : 100 = 720 (đồng)

Số tiền lãi là; 720 x 20 = 14400 (đồng)

* Nguyên nhân sai : HS lầm tưởng giữa tiền lãi so với giá mua sang tiền lãi so với giá

bán . Dẫn đến việc xác định tỷ số % của số đã biết (72000 đ) là 100% là sai.

4) Rất nhiều HS chưa hiểu được bản chất của tỷ số phần trăm, dẫn đến việc lựa chọn

phép tính, ghi tỷ số phần trăm bừa bãi, sai ý nghĩa toán học.

VD: Một trường tiểu học có 600 học sinh. Trong đó số HS nữ chiếm 52%. Tính số

học sinh nữ?

- Cách giải đúng:

1% số HS toàn trường là: 600 : 100 = 6 (HS)

Số HS nữ là: 6 x 52 = 312 (HS)

- Cách giải sai:

1% số HS toàn trường là: 600 : 100% = 6 (HS)

Số HS nữ là : 6 x 52% =312 (HS)

5) Việc tính tỷ số phần trăm của 2 số mà khi thực hiện phép chia còn dư mãi thì một số

HS còn bỡ ngỡ trong việc lấy số chữ số trong phần thập phân của thương.các em còn lẫn

lộn giữa việc lấy hai chữ số ở phần thập phân của tỷ số phần trăm với lấy hai chữ số ở

thưong khi đi thực hiện phép chia để tìm tỷ số phần trăm của hai số .

6) Giống như khi giải các bài toán về phân số ,khi giải các bài toán về phần trăm học

sinh còn hay hiểu sai ý nghĩa tên đơn vị của các tỷ số phần trăm nên dẫn đến việc thiết

lập và thực hiện các phép tính bị sai.

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

13

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

VD: Số bi của Lan bằng 25% số bi của Hằng, sau đó Lan cho Hằng 5 viên bi nên số

bi của Lan bằng 20% số bi của Hằng Tìm số bi của Hằng ban đầu?

* Khi giải bài toán trên học sinh đã sai lầm khi thiết lập phép tính trừ hai tỷ số phần

trăm không cùng loại như sau:

5 viên bi ứng với số phần trăm là :

25% - 20% = 5%( số bi của Hằng ban đầu)

Số bi của Hằng ban đầu có là :

5 : 5 x 100 = 100(viên bi)

( Trong phép trừ trên thì 25% có đơn vị là số bi của Hằng lúc đầu , còn 20% có dơn vị là

số bi của Hằng lúc sau nên ta không thể thực hiện được phép trừ 25% - 20% = 5%( số bi

của Hằng ban đầu)

7) Khi giải các bài toán về tỷ số phần trăm do không hiểu rõ quan hệ giữa các đại lượng

trong bài toán nên các em hay mắc những sai lầm .

VD: Một thư viện có 6000 quyển sách . Cứ sau mỗi năm số sách của thư viện lại tăng

thêm 20% so với số sách của năm trước .Hỏi hai năm sau thư viện sẽ có bao nhiêu

quyển sách?

* Ở bài toán trên các em đã hiểu sai và cho rằng mỗi năm số sách của thư viện tăng

thêm 20% nên sau hai năm số sách của thư viện tăng thềm là 20% x 2 = 40% ( số sách

thư viện hiện nay)

Từ đó các em tính số sách của thư viện có sau hai năm nữa là :

6000 + 6000 x 40% = 8400( quyển)

8) Khi giải một số bài toán phần trăm về tính tiền lãi, tiền vốn học sinh cong ngộ nhận

và cho rằng tiền lãi và tiền bán có quan hệ tỷ lệ với nhau, dẫn đến giải sai bài toán.

VD: Một người đem bán một cái đồng hồ với giá 500.000 đồng và được lãi 15% tiền

vốn.Hỏi muốn tiền lãi bằng 30% tiền vốn thì người đó phải bán cái đồng hồ với giá

bao nhiêu?

*Ở bài toán trên các em đã có cách giải như sau:

30% tiền vốn so với 15% tiền vốn thì gấp số lần là:

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

14

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

30% : 15% = 2( lần)

Để tiền lãi bằng 30% tiền vốn thì người đó cần bán cái đồng hồ với giá là :

500.000 x 2 = 1000.000(đồng)

CHƯƠNG III: KINH NGHIỆM GIẢNG DẠY CÁC DẠNG BÀI TOÁN VỀ TỶ SỐ PHẦN TRĂM

Như chúng ta đã biết , giải toán về tỷ số phần trăm là một dạng toán hay và khá hấp dẫn

đối với học sinh tiểu học. Mỗi dạng toán về tỷ số phần trăm, bên cạnh những cách giải

đặc trưng , nó còn chứa đựng nhiều cách giải khác liên quan đến các kiến thức khác

trong chương trình tiểu học. Việc giảng dạy mỗi dạng toán về tỷ số phần trăm giúp cho

giáo viên có nhiều cơ hội để củng cố các kiến thức cho học sinh. Những bài toán về tỷ

số phần trăm thường rất phong phú và đa dạng , chứa đựng nhiều nội dung của cuộc

sống, cung cấp cho học sinh nhiều vốn sống, phát triển tốt các kĩ năng và khả năng tư

duy . Có rất nhiều dạng các bài toán về tỷ số phần trăm, qua thực tế giảng dạy và nghiên

cứu nhiều năm ở tiểu học , tôi xin nêu hệ thống một số các dạng bài cơ bản sau đây:

A. CÁC BÀI TOÁN VỀ TỶ SỐ PHẦN TRĂM DẠNG CƠ BẢN:

DạngI: Bài toán về tìm tỷ số phần trăm của 2 số:

1) Yêu cầu chung:

- Nắm chắc cách tìm tỷ số phần trăm của 2 số theo hai bước sau:

Bước 1: Tìm thương của hai số đó

Bước 2: Nhân thương đó với 100, rồi viết thêm kí hiệu phần trăm vào bên

phải tích vừa tìm được.

- Biết đọc, biết viết các tỷ số phần trăm, làm tính với các tỷ số phần trăm.

- Hiểu được các số liệu đơn giản về tỷ số phần trăm.

2/ Một số ví dụ:

Bài toán1: Nêu cách hiểu về mỗi tỷ số phần trăm dưới đây:

a/ Số HS giỏi khối 5 chiếm 65% số HS các lớp 5.

b/ Một cửa hàng bán sách được lãi 20% so với giá bán.

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

15

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

c/ Trước cách mạng tháng 8 năm 1945, ở Việt Nam có tới 95% số dân

bị mù chữ.

Hướng dẫn giải:

Câu

Đối tượng so sánh

Số HS giỏi khối 5

Số tiền lãi

Đơn vị so sánh

Số HS của các lớp 5

Số tiền bán

Tỷ số phân trăm

65% = 65/100

20% = 20/100

95% = 95/100

a

b

c

Số người mù chữ

Tổng số dân

Dựa vào bảng trên, HS dễ dàng thực hiện bài giải. Chẳng hạn như đối với Câu ( a ):

Coi số HS của các lớp 5 là 100 phần bằng nhau, thì số HS giỏi khối 5 là 65 phần như

thế.

Lúc này GV có thể cụ thể hóa như sau: Cứ 100 em HS lớp 5 thì có 65 em là HS giỏi.

Tương tự như thế học sinh dễ dàng nêu được cách hiểu các số liệu còn lại trong bảng

như sau:

b) Chia số tiền bán được làm 100 phần bằng nhau thì số tiền lãi là 20 phần như thế (

Hoặc cứ bán được 100 nghìn đồng thì thu lãi 20 nghìn đồng)

c) Chia số dân của nước ta năm 1945 thành 100 phần bằng nhau thì số người bị mù

chữ là 95 phần( Hay năm 1945, ở nước ta cứ 100 người dân thì có 95 người mù chữ).

Như vậy, việc lập bảng để xác định đối tượng so sánh và đơn vị so sánh trong bài toán

trên giúp HS hiểu rất sâu sắc về tỷ số phần trăm của 2 số. Từ đó vận dung tốt trong các

bài tập khác, biết xác định đúng Đối tương đem ra so sánh và Đơn vị dùng để so sánh.

* Bài toán 2: (Toán tuổi thơ số 3 – tháng 1/2001)

Cho 2 số tự nhiên 40 và 32.

a/ Hỏi 40 lớn hơn 32 bao nhiêu phần trăm?

b/ Hỏi 32 nhỏ hơn 40 bao nhiêu phần trăm?

Với bài tập này, HS dễ dàng nhầm tưởng đáp số của 2 câu hỏi trên là như nhau. Do các

em chưa xác định đúng đơn vị so sánh và đối tượng đem ra so sánh.

Hướng dẫn giải:

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

16

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

- Xác định đơn vị so sánh và đối tượng đem ra so sánh:

+ Câu a: 40 được đem so với 32 nên 32 là đơn vị so sánh còn 40 là đối tượng đem

ra so sánh.

+ Câu b: 32 được đem so với 40 nên 40 là đơn vị so sánh còn 32 là đối tượng đem

ra so sánh.

Cách giải:

+ Câu a:

Tỷ số phần trăm của 40 so với 32 là :

40 : 32 = 1,25 = 125%

Coi 32 là 100% thì 40 là 125%. Vậy 40 hơn 32 số phần trăm là:

125% - 100% = 25%

ĐS :25%

Cách khác:

40 hơn 32 số đơn vị là: 40 – 32 = 8

So với 32 thì 40 hơn 32 số phần trăm là:

8 : 32 = 0,25 = 25%

+ Câu b:

Tỷ số phần trăm của 32 so với 40:

32 : 40 = 0,8 = 80%

Coi 40 là 100% thì 32 là 80%.

Vậy 32 kém 40 số phần trăm là:

100% - 80% = 20%

ĐS: 20%

Cách khác:

32 kém 40 số đơn vị là: 40 – 32 = 8

So với 40 thì 32 kém 40 số phần trăm là: 8 : 40 = 0,2 = 20%

* Bài toán 3: Một cửa hàng bán vải, giá mua hàng vào chỉ bằng 80% giá bán lẻ.

Hỏi tại cửa hàng đó giá bán lẻ bằng bao nhiêu phần trăm giá mua vào?

* Hướng dẫn giải:

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

17

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

Đối tượng so sánh

Đơn vị so sánh

Giá bán lẻ

Tỷ số phần trăm

Giá mua vào

Giá bán lẻ

80% = 80/100

?%

Giá mua vào

Dựa vào bảng trên, HS phải xác định được:

Giá bán lẻ là 100 phần (hoặc 100%)

Giá mua hàng vào 80 phần (hoặc 80%)

Từ đó HS dễ dàng tìm được tỷ số phần trăm giữa giá bán lẻ so với giá mua vào

*Cách giải:

80

Đổi 80% =

100

Coi giá bán lẻ là 100 phần bằng nhau( hoặc 100%) thì giá mua hàng vào là 80

phần như thế( hoặc 80%)

Vậy tỷ số phần trăm giữa giá bán lẻ so với giá mua vào là:

100 : 80 = 1,25 = 125%

Hoặc 100% : 80% = 1,25 = 125%

ĐS 125%

3) Một số lưu ý.

- Giúp học sinh hiểu sâu sắc về các tỷ số phần trăm.Nắm chắc cách tìm tỷ số phần

trăm của hai số.Có kĩ năng chuyển các tỷ số phần trăm về các phân số có mẫu số

là 100 trong quá trình giải.

- Xác định rõ ràng đơn vị so sánh và đối tượng đem ra so sánh để có phép tính

đúng.

- Xác định đúng được tỷ số phần trăm của 1 số cho trước với số chưa biết hoặc tỉ

số % của số chưa biết so với số đã biết trong bài toán.

DạngII : Bài toán về tìm Giá trị một số phần trăm của một số đã biết:

1/ Yêu cầu chung:

- Học sinh biết cách tìm m% của một số A đã biết bằng một trong hai cách sau đây:

Lấy A : 100 x m hoặc lấy A x m : 100

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

18

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

- Biết vận dụng cách tính trên vào giải các bài toán về phần trăm.Biết giải các bài

toán có sự phối hợp giữa tìm tỷ số phần trăm của hai số và tìm giá trị một số phần

trăm của một số.

2/ Một số ví dụ

* Bài toán 1: (Bài 2/Tr 77 – SGK)

Một người bán 120 kg gạo, trong đó có 35% là gạo nếp.Hỏi người đó bán bao

nhiêu kg gạo nếp?

* Hướng dẫn giải:

+ Xác định rõ đối tượng so sánh và đơn vị so sánh:

Số gạo nếp

= 35%

Số gạo

+ Hiểu được tỷ số 35% là gì?

Coi số gạo đem bán là 100 phần bằng nhau thì số gạo nếp là 35 phần như thế.

Như vậy 120 kg HS sẽ ứng với 100 phần bằng nhau .Ta sẽ phải tìm 35 phần ứng với

bao nhiêu kg?

Ta có 100 phần: 120 kg

Vậy35 phần: ….kg?

+ Sau khi hiểu được hai bước trên, HS dễ dàng có cách giải như sau:

*Cách giải:

Coi số gạo đem bán là 100 phần bằng nhau( hay 100%) thì số gạo nếp 35 phần như thế (

hay 35%)

Giá trị 1 phần (hay 1% số gạo đem bán) là: 120 : 100 = 1,2 (kg).

Số gạo nếp đã bán ( hay 35% số gạo đem bán ) là: 1,2 x 35 = 42(kg)

ĐS: 42kg

** Với cách làm như trên, sẽ khắc phục được hoàn toàn tình trạng HS ghi kí hiệu

% vào các thành phần của phép tính như:

120 : 100% hoặc 1,2 x 100%

* Bài toán 2: (Bài 4 tr 178 – SGK)

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

19

Sáng kiến kinh nghiệm đoạt giải cấp Tỉnh năm học 2008-2009

Một thư viện có 6000 quyển sách.Cứ sau mỗi năm số sách của thư viện lại được

tăng thêm 20%( so với số sách của năm trước). Hỏi sau hai năm thư viện có tất cả

bao nhiêu quyển sách?

Nhầm lẫn cơ bản của học sinh khi giải bài tập trên là các em đi tính số sách tăng sau

một năm, sau đó nhân với 2 để tìm số sách tăng sau hai năm, rồi lấy số sách ban đầu

cộng với số sách tăng sau hai năm để tìm đáp số. Nguyên nhân chủ yếu là do các em

chưa hiểu rõ mối quan hệ về phần trăm giữa số sách của các năm với nhau.

*Hướng dẫn giải

a) Hiểu tỷ số 20% như thế nào?

Số sách tăng sau một năm

20

= 20% =

Số sách năm trước đó

b) Lập sơ đồ giải:

+20%

100

+ 20%

6000 quyển

Sau 1 năm

… quy

ể

n?

Sau 2 năm

….. quy

ể

n?

*Cách giải:

Cách 1

Cách 2

Coi số sách ban đầu là 100 phần bằng

nhau

Coi số sách của mỗi năm là 100% thì sau

năm đó số sách sẽ tăng thêm 20%

Do đó số sách của năm sau so với số sách

năm liền trước đó là:

20% số sách ban đầu là

6000 : 100 x 20 = 1200( quyển)

Số sách của thư viện sau 1 năm là:

6000 + 1200 = 7200( quyển)

20% số sách của thư viện sau 1 năm là :

7200 : 100 x 20 = 1440( quyển)

Số sách của thư viện sau 2 năm là :

7200 + 1440 = 8640( quyển)

Đ/S 8640 quyển

100% + 20% = 120%

Số sách của thư viện sau 1 năm là:

6000 :100 x 120 = 7200 (quyển)

Số sách của thư viện sau 2 năm là :

7200 : 100 x 120 = 8640( quyển)

Đ/S 8640 quyển

Ngô Văn Nghi

Tiểu học Nam đào- Nam Trực – Nam Định

20